Vrouwenrechten in mannenculturen

Prof. Dr. Eva Brems
Human Rights Centre
Universiteit Gent


Meer dan gelijke behandeling
Juridisch referentiekader
• Mensenrechtenverdragen
 Algemene
 Verdrag ter uitbanning van alle vormen van
discriminatie van vrouwen (1979)
• Nationaal recht
 Cultuur
als obstakel
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Alle culturen zijn een obstakel voor
vrouwenrechten
‘Andere’ (niet-westerse) culturen als obstakel voor
rechten van ‘andere’ vrouwen
‘Onze’ cultuur als obstakel voor onze
vrouwenrechten
Mensenrechtencultuur als obstakel voor
vrouwenrechten
Cultuurverschillen als obstakel voor
vrouwenrechten
De cultuur van ‘andere’ vrouwen als obstakel voor
onze vrouwenrechten
Onze cultuur als obstakel voor de rechten van
‘andere’ vrouwen
“De Staten die partij zijn bij dit Verdrag,
nemen alle passende maatregelen om:
(a) het sociale en culturele gedragspatroon
van de man en de vrouw te veranderen ten
einde te komen tot de uitbanning van
vooroordelen, van gewoonten en van alle
andere gebruiken, die zijn gebaseerd op de
gedachte van de minderwaardigheid of
meerderwaardigheid van één van beide
geslachten of op de stereotiepe rollen van
mannen en vrouwen.”
Vrouwenverdrag (1979) artikel 5 (a)
 Categorie ‘emancipatierechten’
• Verhouding tussen burgers
• Culturele gedragspatronen veranderen
 universeel patriarchaat
• Cultuur als obstakel = kenmerk
Massaprotest tegen een nieuwe
wet die vrouwen gelijke rechten
wil geven binnen het huwelijk
“Natuurlijk ben ik besneden. En op mijn eerste
huwelijksnacht moest mijn man veel
inspanningen doen om gemeenschap te kunnen
hebben. Het deed pijn. Hij streed ervoor. Het was
prachtig. Ik begrijp niet waarom jullie het over
meisjesbesnijdenis willen hebben, terwijl er
zoveel échte problemen zijn waar ik vandaan
kom. In mijn dorp moeten de vrouwen uren
stappen om aan drinkbaar water te geraken en
ze zien hun kinderen sterven omdat er geen
gezondheidszorg is.”
Getuigenis AIVL werkgroep, 1993
 De
blik van de
buitenstaander
 Succesverhalen
• Binnen de cultuur
• Werken met
gemeenschap
• Meerdere thema’s
• Niet stigmatiseren
• Inzicht in lokale
dynamieken
 Community
empowerment
programma TOSTAN
‘Er is geen genderprobleem.
Echt niet, we hadden zelfs al eens een
vrouwelijke decaan.’
Mannelijke collega’s,
rechtsfaculteit UGent,
2000- 2012
Glazen plafond
 Vb. 15 % vrouwelijke hoogleraren
 Vele oorzaken, waaronder culturele
factoren
• Vooroordelen over leidinggevende capaciteiten
vrouwen
• Stereotiepe studiekeuze
• Nadruk op voltijdse arbeid
 Cultuur op de werkplaats
 Rollenpatronen in koppels
Op zaterdag 16 november vieren we Mannendag
en jij kan met ons meevieren! Kom naar een
GAMMA in jouw regio en ga op de foto met de
GAMMA kluspoezen.
 Genderstereotiepen
en banaal alledaags
seksisme belemmeren gelijke kansen
 Cultuurverandering begint met
erkenning van het probleem
 ‘shaming’ werkt
‘Human rights are
men’s rights’
Hilary Charlesworth
 Omwenteling
jaren ‘90
 Dominant mensbeeld in mensenrechten
deconstrueren
 Correctie doorgevoerd: ‘vrouwenrechten
zijn mensenrechten’
Verkrachting en
seksueel geweld
Huiselijk geweld
Reproductieve
rechten
‘Ik begrijp eigenlijk niet waarom ze over
slachtoffers spreken als ze die vrouwen nooit
hebben gesproken. Als ik nu zeg ‘dat is mijn
vrijheid en ik wil mijn niqaab dragen’, waarom
komt u dan om in mijn plaats te beslissen? Dus ik
vind dat niet kunnen om te zeggen ‘jij ben een
slachtoffer van iets’, ik kies nog altijd wie ik ben
en ik ben degene die beslist en niemand mag
beslissen in mijn plaats wat ik draag of wat ik
doe.’
Belgische vrouw
die gezichtssluier draagt (2012)
 Wetten
maken over
mensen die men niet
kent/wil kennen
 Foute
vooronderstellingen
 Contraproductief:
tegen autonomie
 Culturele conflicten:
eerst elkaar trachten
te begrijpen
‘In die zin is een boerka niet alleen een
aanslag op de waardigheid van de
betrokken vrouw en wordt niet alleen haar
mens-zijn aangetast, eigenlijk tast een
boerka of een nikab de waardigheid aan
van alle vrouwen en van alle mensen.’
Bart Somers, Open VLD,
tijdens bespreking ‘boerkaverbod’ in Belgisch
parlement
Verbod van een onderdrukkende
praktijk of van een symbool van
onderdrukking?
 Louter externe interpretatie
 Draagsters zelf:

• Geen boodschap
• Niet normatief
• Niet over genderverhoudingen
 Wel: vroomheid, devotie, kuisheid
‘ Ik wil niet gelijk zijn
aan een man, ik wil
een vrouw blijven. Ik
wil niet het werk
doen van een vrouw
en een moeder en
dan ook nog dat van
een man er bovenop’
(Belgische niqabi)
‘Bij mij thuis stofzuigen
we allebei. We koken
allebei, we doen
allebei de kinderen
in bad, en we
verversen allebei de
luiers.’
(Belgische niqabi)
‘Vrouwen tegen Islamisering’ verzet zich
tegen de institutionalisering van de islam,
de erkenning van moskeeën, subsidiëring
van islamverenigingen, koranscholen en
moskeeën, betoelaging van imams,… De
institutionalisering van de islam leidt
immers tot het creëren van een islamitische
levensbeschouwelijke zuil die de
onderdrukking en de discriminatie van de
vrouw propageert.’
Uit het charter van ‘Vrouwen tegen islamisering’


Vrouwen als strijdperk in de cultuurstrijd
• Lichaam /Kledij/Gedrag
Misbruik vrouwenrechten minderheidsgroepen
 Ros’Judgments’
 Lange
weg afgelegd
 Cultuurverandering
• Grotendeels gebeurd
• Aan de gang
• Maar nergens voltooid
 Vrouwenrechten
blijven een kwestie
van cultuurstrijd