“Optimism is a moral duty”

10
Beeld: Yvonne Compier
“Optimism is
a moral duty”
EXTERN INTERVIEW
Farid Tabarki
Biografie
Farid Tabarki
In de Griekse mythologie werd de mooie Cassandra, dochter van Priamus
en Hecuba vervloekt. Ze kreeg de gave om de toekomst te voorspellen,
maar niemand zou haar geloven. En zo kon ze de ondergang van
Troje wel voorspellen, maar niet voorkómen. Gelukkig hebben de
huidige ‘waarzeggers’ het gemakkelijker. Ze heten nu trendwatchers,
of zeitgeistonderzoekers zoals Farid Tabarki het noemt: “Ik kijk
niet alleen naar trends; ik probeer ontwikkelingen ook te duiden.
Wat betekenen ze voor onze samenleving en onze organisaties.”
Daarmee kan Tabarki ook een klein beetje in de toekomst kijken, al heeft
hij geen glazen bol en wierook in zijn vrijwel lege werkkamer. Ook is hij
geen futuroloog, die kijken vaak verder in de toekomst. Nee, Tabarki
heeft gewoon een Haagse moeder en Tunesische vader. In een flitsend
pak en met een hippe telefoon reist hij de hele wereld over om trends
te kunnen duiden. Wat valt hem op als hij naar de tandheelkunde kijkt?
Welke ontwikkelingen kunnen we daar verwachten? Factaal vroeg het hem.
Tekst: Anke Brouwer
Farid Tabarki is
oprichter van Studio
Zeitgeist en doet sinds
2000 onderzoek naar
de (Europese) tijdgeest.
Tabarki heeft een
wekelijkse column
in Het Financieel
Dagblad, schreef het
boek Het Einde van
het Midden en werd in
2012 uitgeroepen tot
Trendwatcher of the
Year 2012–2013.
Hij presenteerde de
tv-programma’s MTV
Coolpolitics en Durf te
denken: Van Socrates
tot Sartre, is onder
andere voorzitter van
de Raad van Toezicht
van Het Nieuwe
Instituut en lid van
het curatorium van
De Baak. Ook was
hij lid van Platform
Onderwijs2032.
U heeft het in uw lezingen en interviews vaak over radicale decentralisatie:
van centrale aansturing naar decentrale aansturing. Spelen die
ontwikkelingen ook in de zorg?
“Het grappige is dat je die ontwikkeling in allerlei verschillende sectoren
ziet, met net een iets andere impact. In de tandheelkunde is bijvoorbeeld
de 3D-printer in opkomst. Waar vroeger protheses, implantaten en
dergelijke op centrale plekken werden gemaakt, kan dat nu dankzij
de 3D-printers lokaal (decentraal) en bovendien gepersonifieerd.
Die ontwikkeling zie je meer in de zorg; producten en behandelingen
die aangepast kunnen worden aan de specifieke behoeftes van de
patiënt. Het kan daardoor sneller, goedkoper en met minder materiaal
en de kwaliteit van zorg gaat omhoog.”
Ook ACTA is momenteel bezig met het onderzoeken van 3D-printing
(zie artikel pag. 20 van deze Factaal). Daarnaast ontwikkelt de sectie
Orale Implantologie en Prothetiek van hoogleraar Daniel Wismeijer
momenteel een virtuele patiënt. Een tandarts moet straks aan de hand
van die virtuele patiënt kunnen voorspellen wat voor effect een bepaalde
behandeling bij de patiënt heeft. De tandarts kan bovendien de
behandeling alvast ‘oefenen’ alvorens deze toe te passen op de echte
patiënt. En de sectie Preventieve Tandheelkunde van hoogleraar
Wim Crielaard bracht onlangs verschillende ecotypes in kaart waarmee
ze in de toekomst mondziekten vroegtijdig hopen op te sporen of te
voorkomen.
11
Er vinden verschillende ontwikkelingen in de tandheelkunde plaats, van virtuele patiënten tot
aan het opsporen van mondziektes aan de hand van ecotypes. Wat betekenen dergelijke
ontwikkelingen voor de rol van de tandarts in de toekomst?
“De rol van de tandarts als probleemoplosser zal veel meer verschuiven naar die van
preventie-deskundige. Dat betekent dat de tandarts mensen gaat ondersteunen bij het
begrijpen van de kennis die over het lichaam wordt vergaard en daar een interpretatie op
loslaat. Daar speelt de computer een belangrijke rol in. Die gaat trends en patronen herkennen.
Het vak wordt dus veel technischer, maar wel in samenspel met het menselijk lichaam.”
“HET BLIJFT ME VERBAZEN DAT MENSEN ZO BLIJVEN VASTHOUDEN
AAN HUN EIGEN VAKGEBIED”
Nu wil de politiek de mondhygiënist, als preventiemedewerker, een grotere rol geven in de
behandeling van patiënten. Een goede ontwikkeling?
“Ik vraag me zelfs af of die categorieën überhaupt blijven bestaan. Nu is dat onderscheid
heel hard, maar in steeds meer vakgebieden is een dergelijk onderscheid niet meer evident.
Er wordt steeds meer uitgewisseld en samengewerkt in teamverband. Ik stel me een
tandartspraktijk voor waar verschillende zorgvraagstukken tegelijkertijd kunnen
worden opgelost.”
Hoe ziet u dat voor zich? Een team binnen de tandheelkunde of veel breder?
“Ik denk beide. Allereerst kan de kennis binnen het eigen vakgebied al optimaler gedeeld
worden. Het blijft me verbazen - en dat geldt niet alleen voor de tandheelkunde - dat mensen
zo vasthouden aan hun eigen vakgebied. Ontwikkelingen gaan snel en hard. Dat kun je niet
in je eentje of alleen binnen je vakgebied overzien. Ik verwacht daarom dat we straks een
netwerksamenleving krijgen. Bepaalde ziektes beperken zich nu eenmaal niet alleen tot de
mond. Je moet in de breedte kunnen kijken. Dus dan kom je al gauw, als je tenminste de
beste zorg wilt aanbieden, op interdisciplinaire teams die gezamenlijk naar een
zorgvraagstuk kijken.”
Het vak van de tandarts wordt steeds technischer zei u. Heeft dit ook invloed op wat voor mensen
gaan kiezen voor het vak? Momenteel studeren er bijvoorbeeld meer vrouwen dan mannen
tandheelkunde.
“Mannen zijn vaak oververtegenwoordigd in technische beroepen, maar het is eigenlijk een
cultureel of een opvoedkundig fenomeen. Jongens worden gewoon vaker de technische kant
op gestimuleerd. Maken we technisch speelgoed ook voor meisjes interessant, dan gaan zij
12
Sinds een jaar of vijf kun je in Tilburg en Gent de HBOstudie lifestyle volgen. Toen Tabarki echter begon was
‘zeitgeistonderzoeken’ nog een onontgonnen vakgebied.
Hij is dan ook het vak ‘ingerold’.
Tijdens de studie politieke wetenschappen kwam hij via
een freelance baan terecht bij Stichting Nederland
Kennisland: “De eerste internetbubbel van 8 maart 2000
moest nog worden doorgeprikt.” Als freelancer mocht
Tabarki nadenken over wat technologie betekent voor de
maatschappij en dat kwam al in de buurt van trends
duiden. Toen Tabarki na een ontmoeting met de
beroemde trendwatcher Carl Rohde zag dat het een echt
beroep was, startte hij al snel Studio Zeitgeist. In 2012
werd hij door zijn vakgenoten verkozen tot
‘Trendwatcher van het jaar’.
zich ook meer voor techniek interesseren. In Engeland staan bijvoorbeeld al 3D-printers op
school en de meisjes vinden dat net zo interessant als de jongens. Als je er dus voor zorgt
dat techniek op jonge leeftijd heel gewoon wordt, dan maakt het niet veel meer uit of je
meisje of jongen bent. Maar dan speelt er ook nog een ander punt mee. Al gaat straks
techniek een grotere rol spelen, de technologie moet ook begrepen en uitgelegd worden,
geanalyseerd en geduid. Dan kom je uit op de sociologie, een vakgebied waarin juist
vrouwen traditioneel oververtegenwoordigd zijn. En ook leiders moeten straks - in de
netwerksamenleving – meer feminiene kwaliteiten hebben. In meer hiërarchische modellen
- zoals die vroeger en nu ook nog wel bestaan - waren juist masculiene kwaliteiten belangrijk.
Dat betekent overigens niet dat we alleen maar vrouwen aan de top nodig hebben.
Zowel mannen als vrouwen kunnen feminiene kwaliteiten bezitten.”
“LEIDERS MOETEN STRAKS FEMINIENE KWALITEITEN HEBBEN”
Ziet u de toekomst wat dat betreft rooskleurig tegemoet?
“Filosoof Karl Popper zei ooit: ‘Optimism is a moral duty’. Kijk vooral naar de mogelijkheden
die nieuwe ontwikkelingen ons bieden. Dat ontslaat ons echter niet van de plicht om de
negatieve kant van die ontwikkelingen te duiden. Datagegevens kunnen ervoor zorgen dat
we gezonder blijven. Maar door gebruik te maken van die data raak je ook de privacy van
mensen. En van wie is bepaalde data? Als mijn hartslag in het ziekenhuis wordt gemeten,
dan is de monitor weliswaar van het ziekenhuis, maar is de data - mijn hartslag - ook van
het ziekenhuis? Over het antwoord op dergelijke vragen wordt alle lang tijd gefilosofeerd
en daardoor vertragen innovaties. We zitten wat dat betreft middenin in een transformatietijdperk. Dan gaan dingen tegen elkaar werken: traditie tegenover modernisme. Er ontstaan
crises op verschillende niveaus.
Dat verklaart ook waarom veel mensen op partijen stemmen die niet naar de lange termijn
kijken, maar meer behoudend zijn. Hopelijk kunnen we zo snel mogelijk de problemen
die gepaard gaan met nieuwe ontwikkelingen oplossen. Dan kunnen we pas echt snelle
stappen zetten.”
13