ProjectVoorstel_Bolivia

Inventarisatieproject nevelwoud Licoma Bolivia
Aanleiding
13,7 % van Bolivia bestaat uit hooglandbossen, de zogenaamde nevelwouden. Dit zijn bossen
die tussen de 1000 en 3500 meter hoogte liggen en een zeer typische vegetatie hebben. Deze
bossen kenmerken zich door de vele orchideeën , bromelia´s en mossen die de bomen in het
bos begroeien, de zogenaamde epifyten. Het bos wordt nevelwoud genoemd omdat het bos
voor een groot deel van de dag in de mist ligt van het water dat uit de laag gelegen Amazone
regenwouden verdampt en door afkoeling op grotere hoogte weer condenseert. De bossen
herbergen de helft van alle biodiversiteit in Bolivia waarvan zeer veel endemische soorten.
Een aantal van de in het nevelwoud voorkomende soorten staan op de internationale rode lijst
van bedreigde diersoorten. Een voorbeeld is de andesbeer Tremarctos ornatus, de
bergbeekeend Merganetta armata en de stuithoender Nothocercus nigrocapillus. Naast de
biodiversiteitswaarde heeft het bos een belangrijke functie in waterbehoud. 57% van de
Bolivianen wonen binnen 30 km van een nevelbos en afhankelijk van het bos voor drink- en
irrigatiewater en de bescherming van de bodem tegen erosie.
Het nevelwoud wordt echter in een groot tempo gekapt en is nog meer bedreigd dan het
Amazone regenwoud. Het nevelwoud komt in de Andes vooral nog voor op steile hellingen
en in gebieden die slecht ontsloten en daardoor moeilijk bereikbaar zijn. Desondanks gaat,
zowel nationaal als internationaal, wat betreft ecologisch onderzoek en natuurbescherming
de meeste aandacht uit naar de laaglandbossen in het Amazonegebied.
Dit was aanleiding voor ir. Saskia Orsel, in Bolivia werkzaam als landbouwspecialist voor de
Non Gouvermentele Organisatie Ayuda y Acion, om een inventarisatieproject op te starten in
de gemeentes Licoma en Cajuata in de provincie Inquisivi in Bolivia. Hier komt op een
hoogte van 1000-3200 meter nog relatief ongerept nevelwoud voor, waar onder andere de
andesbeer nog voorkomt. Het bos is 73.000 ha groot.
Ook in de gemeentes Licoma en Cajuata slinkt echter het areaal nevelwoud. De belangrijkste
oorzaken hiervan zijn de grondbehoefte vanuit de landbouw, omdat door erosie
landbouwgrond elders verloren gaat, en boskap voor de lokale markt. In de omgeving is
echter nauwelijks onderzoek gedaan naar het voorkomen van flora en fauna en bij de
bewoners van het gebied en de gemeente bestaat weinig bewustzijn van het belang van het
bos voor de biodiversiteit en hun eigen watervoorziening. Daarnaast biedt op
wetenschappelijk niveau een inventarisatie aanvullende kennis over het voorkomen van
planten en dieren in nevelwouden.
Doel van het project
Het doel van het project is:
1. De biodiversiteitswaarde van het nevelwoud in de gemeente Licoma in beeld te
brengen
2. De waarde van het nevelwoud onder de aandacht van de plaatselijke bevolking en
(lokale) overheden te brengen.
Om de plaatselijke bevolking bij het project te betrekken zal de inventarisatie behalve op
soorten die een hoge biodiversiteitswaarde vertegenwoordigen ook specifiek gericht zijn op
soorten die een hoge belevings- en gebruikswaarde voor de lokale bevolking hebben. Zo is de
andesbeer een zeer aansprekende soort.
Bij de inventarisatie zal zo veel mogelijk gebruik worden gemaakt van kennis van de lokale
bevolking. Zo zullen een aantal leerlingen van de plaatselijke school en enkele boeren aan het
project deelnemen. Het eindresultaat van het project zal bestaan uit een poster waarop naast
informatie over het nevelwoud foto´s een aantal aansprekende soorten op weergegeven staan.
Ook zal lesmateriaal voor de plaatselijke school worden ontwikkeld.
Daarnaast biedt de inventarisatie informatie uit een gebied dat door Boliviaanse instituten en
wetenschappers van elders nog zeer slecht onderzocht is. Het verzamelde materiaal van
planten en insecten wordt aangeboden aan het nationaal herbarium en de nationale
faunacollectie van Bolivia.
Afbakening en uitvoering van het project
De inventarisatie zal zich richten op de volgende soortgroepen:
1. Vogels
2. Vlinders en libellen
3. Flora en vegetatie
Gezien het doel van de inventarisatie en de beschikbare tijd zal de inventarisatie zich vooral
richten op een beperkt aantal soorten, met name op soorten die:
1. Op de rode lijst van Bolivia staan en dus een hoge biodiversiteitswaarde hebben;
2. Herkenbaar zijn en daardoor een hoge belevingswaarde hebben;
3. Een gebruikswaarde voor de lokale bevolking hebben, bijvoorbeeld planten met een
medicinale werking.
Omdat de waarde van de flora bepaald wordt aan de hand van diversiteit van soorten zullen
(plotsgewijs) alle planten verzameld worden. Hiervoor zullen plots van 0,1 ha worden
uitgezet.
Voor het maken van het educatieve materiaal en het betrekken van de scholieren bij de
inventarisatie zullen door middel van fotografie en video-opnames ook een aantal ecologische
relaties nader in beeld worden gebracht. Bijvoorbeeld het fotograferen van vruchten waarvan
bekend is dat deze door de andesbeer worden gegeten, de relatie tussen bloemvorm en
bestuiving door insecten of kolibries en organismen die in de met water gevulde holtes van
bromelia´s leven.
Organisatie
De uitvoering van de inventarisatie zal plaats vinden door een groep van vier Nederlandse
veldbiologen die op vrijwillige basis aan het project meewerken. Hierbij worden ze bijgestaan
door medewerkers van de Boliviaanse NGO`s Ayuda y Accion en Prodena, de Universiteit
van La Paz , de plaatselijke school en bevolking.
Vanuit Bolivia is de projectleider van dit project Saskia Orsel, werkzaam voor de Boliviaanse
organisatie Ayuda y Accion in Licoma. Zij is verantwoordelijk voor de contacten met de
NGO´s, lokale overheden, de plaatselijke bevolking en voor de inbreng van (soorten)kennis
vanuit wetenschappelijke instituten in Bolivia. Daarnaast draagt zij zorg voor het regelen van
gidsen en voor accomodatie. Vanuit Nederland wordt het project gecoördineerd door ir.
H.R.G. de Ruiter. Zij is verantwoordelijk voor het coördineren van de vrijwilligers en de
coördinatie van (soorten)kennis vanuit Nederland. Voor de voorbereiding van de
inventarisatie wordt gebruik gemaakt van kennis vanuit de Universiteit van Utrecht en de
Universiteit van Amsterdam. Vanuit Nederland zullen vier vrijwilligers aan het project
meewerken. Zij hebben allen expertise op het gebied van minimaal één van de soortgroepen.
Vanuit Bolivia werken Saskia Orsel en Jeroen Vos, werkzaam bij de NGO Ayuda y Acion,
aan het project mee. Bij de uitvoering van het project zijn ook de NGO´s Prodena (Asociacon
Boliviana Pro-Defensa de la Naturaleza) en de NGO Ayuda y Accion betrokken. Zij zullen
adviseren over hoe de plaatselijke bevolking bij het project te betrekken en samen met de
gemeentes een plan voor duurzame bescherming en gebruik van het bos opstellen. Voor hulp
bij de determinatie van meegebrachte insecten en planten is hulp toegezegd door resp. het
Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis en de vakgroep Plantwetenschappen van de
Universiteit van Utrecht en het Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis. Tevens is hulp
toegezegd door het Nationaal Herbarium en de Nationale Faunacollectie (Coleccion Boliviana
de Fauna) van Bolivia.
Planning
De inventarisatieperiode zal plaats vinden in oktober en 4 weken in beslag nemen. In de
maanden voorafgaand aan de inventarisatie wordt de onderzoeksmethodiek opgesteld,
literatuur verzameld en kennis van de daar aanwezige flora en fauna opgedaan.
Communicatie
De communicatie over de resultaten zal op volgende wijze plaatsvinden:
 Een engels- en spaanstalig verslag met de resultaten van de inventarisatie;
 Publicatie van de resultaten op een internetsite;
 Het geven van lessen op de plaatselijke school;
 Een workshop met de gemeente;
 Ontwerpen van een poster en een brochure voor de plaatselijke bevolking en school;
 Het betrekken van de lokale bevolking en leerlingen van de school bij de uitvoering van
de inventarisatie;
 Uitwisselen van collectiemateriaal en gegevens met zowel het Nationaal Herbarium en de
Nationale Faunacollectie in Bolivia als met het Natuurhistorisch Museum Naturalis en de
Universiteit van Utrecht
 Eventuele publicatie van één of meerdere artikelen in Nederlandse en Boliviaanse
vaktijdschriften.
Kostenbegroting
Kosten
Gidsen (2 gidsen, 21 dagen)
Accommodatie en verblijfskosten
Bijdrage reiskosten
Literatuur
Materiaal (GPS, kaarten, collectiemateriaal)
Excursie schoolkinderen
Verslaglegging en drukkosten educatief materiaal
Totaal
€800
€800
€3200
€500
€500
€150
€500
€6450
Personele inzet
De inventarisatie zal door de volgende personen uitgevoerd worden:
Marcel Bonder
Marcel Bonder zal zich in Bolivia vooral bezighouden met het inventariseren van vogels en
libellen. Hij is werkzaam als ecoloog bij een adviesbureau en hij houdt zich in zijn vrije tijd
bezig met het bestuderen van vogels, planten en libellen.
Arthur van Dulmen (onder voorbehoud)
Bioloog met een specialisatie in ecologie en afgestudeerd op bestuivings- en
zaadverspreidingsstrategieën van planten in het tropisch regenwoud.
Op dit moment bevindt hij zich in de eindfase van zijn promotie onderzoek (OIO)
aan de universiteit van Amsterdam. Dit project is een vervolg op zijn
afstudeeronderzoek en betreft de reproductieve karakteristieken (bestuiving,
zaadverspreiding) van planten uit het kronendak van twee verschillende bostypes
in het Colombiaanse regenwoud.
In Nederland heeft hij vooral vegetatiekundig en floristisch werk gedaan. Zowel voor de
stichting Floron als voor een ecologisch adviesbureau. Naast floristisch onderzoek heeft hij
ook ervaring in het onderzoek naar zoogdieren en bijen in het tropisch regenwoud.
Saskia Orsel
Saskia zal zich tijdens de inventarisatie vooral bezighouden met het inventariseren van
planten. De nadruk zal zij daarbij leggen op planten die een gebruikswaarde hebben. Ook is
zij verantwoordelijk voor de communicatie met de locale bevolking en het inschakelen van
locale gidsen. Zoals reeds in het projectvoorstel beschreven is zij als landbouwspecialist
werkzaam voor de Non Gouvermentale Organisatie Ayuda y Accion.
André Hospers
Hij zal zich tijdens de inventarisatie bezighouden met het inventariseren van planten, vlinders
en libellen. Hij is werkzaam als automatiseerder en is in zijn vrije tijd erg actief met
natuurstudie bezig. Hij bestudeert vooral planten, kranswieren, libellen en sprinkhanen. Hij is
in dienst geweest van stichting Floron (vegetatiekartering) en heeft deelgenomen aan diverse
inventarisatieprojecten in binnen- en buitenland.
Marcel Hospers
Hij zal zich tijdens de inventarisatie bezighouden met het inventariseren van planten, vlinders
en libellen. Hij is werkzaam als automatiseerder en is in zijn vrije tijd erg actief met
natuurstudie bezig. Hij bestudeert vooral planten, libellen en sprinkhanen. Hij heeft
deelgenomen aan diverse inventarisatieprojecten in binnen- en buitenland.
Harriët de Ruiter
Zal zich tijdens het project bezig houden met de inventarisatie van vogels en planten.
Zij is milieukundige en werkzaam als projectmedewerker agrarisch natuur-en waterbeheer bij
het Centrum voor Landbouw en Milieu. In haar vrije tijd is zij actief met natuurstudie bezig,
daarbij is zij met name geïnteresseerd in planten en vogels. Zij is reeds meerdere malen in
Zuid-Amerika geweest. Als voorbereiding van de inventarisatie heeft zij dit voorjaar de
cursus Neotropical Plants aan de Universiteit van Utrecht gevolgd.
Jeroen Vos
Jeroen zal een gedeelte van de communicatie met de plaatselijke bevolking bezorgen. Ook zal
hij bijdragen aan het ontwerpen van de poster/brochure.
Jeroen Vos is irrigatiedeskundige en gepromoveerd op de sociale aspecten van irrigatie.
Evenals Saskia Orsel is hij werkzaam voor de NGO Ayuda y Accion te Licoma. Hij is reeds
een aantal jaren werkzaam in Zuid-Amerika (Bolivia en Peru) en heeft veel ervaring met het
betrekken van de lokale bevolking bij projecten. Ook heeft hij ervaring met het ontwerpen van
posters en brochures.