Tering steeds dodelijker Resistente variant tuberculose doodt helft

Tering steeds dodelijker
Resistente variant tuberculose doodt helft zieken
Noorderlicht.vpro.nl, 2008
De nieuwste versie van de tuberculosebacterie is ijzersterk. Hij is bestand tegen de meeste antibiotica en komt
steeds vaker voor. Onderzoekers in Zuid-Korea komen met schrikbarende cijfers. Slechts de helft van de
zieken overleeft.
Wie vroeger van zijn dokter te horen kreeg dat hij tuberculose kreeg, had ongeveer vijftig procent kans dat dit een doodsvonnis
was. Gelukkig werd in 1943 het antibioticum streptomycine ontdekt. Hiermee kon tuberculose, ofwel de tering, aangepakt
worden.
Maar al snel bleek dat de bacteriën resistent konden worden. Ze trokken zich steeds minder aan van het antibioticum. Toch bleef
er vertrouwen, ook hier zou de wetenschap wel een antwoord op hebben. Sindsdien is er een ware wapenwedloop aan de gang
tussen nieuwe antibiotica en de steeds hardnekkiger wordende bacteriën.
De bacterie 'mycobacterium tuberculosis' op de kweekplaat.
Als tuberculose de luchtwegen bereikt is er sprake van open tbc, ofwel de vliegende tering.
De verspreiding van tbc wereldwijd. Rood is het ergst, en blauw is het best. Nederland zit nog in de minst bedreigde zone. (WHO, 2006)
Tuberculose manifesteert zich makkelijker in longen die al ongezond zijn.
Op dit moment lijken de bacteriën aan de winnende hand. Er zijn de laatste decennia geen nieuwe tuberculosemedicijnen op de
markt gekomen. Maar per jaar komen er wel tussen de acht en negen miljoen nieuwe zieken bij en daarvan sterven er twee
miljoen. Hiermee is tuberculose wereldwijd de dodelijke koploper onder de bacteriële infectieziektes.
Onder leiding van Doh Hyung Kim is nu in Zuid-Korea een groot onderzoek gedaan naar een vrij nieuwe, zeer resistente variant
van tuberculose. Kim en collega’s publiceren hun resultaten in het ‘American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine’.
Voor hun onderzoek analyseerden ze de gegevens van ruim 1400 tuberculosepatiënten, en ze ontdekten dat de nieuwste variant
zich meestal niets aantrekt van antibiotica. De helft van de patiënten sterft.
In 2004 schreven we al over het gevaar van een nieuwe vorm van tuberculose die tegen meerdere medicijnen resistent is (MDRTB, ofwel multi drug resistant tuberculose). Maar de tering is inmiddels alweer een stap verder. Er is een gevaarlijkere variant,
die nóg resistenter is dan de vorige. Vergeet de M van multi maar. De nieuwe variant is extreem (X) resistent tegen medicijnen:
XDR-TB.
Tuberculose is een heftige bacteriële infectieziekte. De infectie kan overal in het lichaam toeslaan, maar is vooral bekend van de
longen. De ellende begint als een ontsteking in de longblaasjes. Dit kan het lichaam vaak nog wel aan, maar als de ziekte doorzet
zijn hoesten, vermoeidheid, koorts, vermagering en nachtzweten de belangrijkste klachten. Tijdens de ziekte ‘verkazen’ de
longen. Zonder behandeling volgt vaak de dood.
Extreem resistente tuberculose is eind 2006 door de World Health Organization (WHO) erkend als nieuwe variant. Een van de
aanleidingen was een uitbraak in Zuid-Afrika, waarbij 52 van de 53 geïnfecteerden binnen een maand overleden. Een kleine
kanttekening: 44 van deze patiënten waren ook nog HIV-besmet. Maar ook zonder HIV blijkt deze vorm van tuberculose geen
lieverdje, blijkt nu in Zuid-Korea.
De 1400 patiënten waarvan de medische gegevens onderzocht werden, waren aanvankelijk allemaal gediagnosticeerd met
multiresistente tuberculose. Bij vijfenzeventig van hen bleek het uiteindelijk om de extreem resistente variant, XDR-TB, te gaan.
Van de vijfenzeventig patiënten overleden er zeker eenendertig als gevolg van de ziekte en nog zes om onduidelijke redenen. Dat
is samen bijna 50 procent. Ter vergelijking: van de rest van de 1400 zieken, die de ‘gewone’ resistente variant van de ziekte
onder de leden hadden, overleed ‘slechts’ zo’n 12 procent. De nieuwe variant is dus vier keer zo dodelijk. Het sterftecijfer ligt in
dit geval net zo hoog als voor de ontdekking van het antibioticum streptomycine in 1943. Terug naar af dus.
Een wondermiddel is nog niet gevonden. Maar de Koreaanse onderzoekers stuitten bij hun onderzoek wel op een lichtpuntje.
Naast de medicinale bestrijding, kan er bij tuberculose ook worden geopereerd.
Bij een operatie wordt er geïnfecteerd weefsel verwijderd, dat door de medicijnen niet bereikt kan worden. Bij XDR-TB bleek dit
in kleine mate succesvol. De onderzoekers suggereren dan ook dat er altijd gekeken moet worden of een operatie zin heeft.
In Nederland leven we in een relatief veilige omgeving. “De extensieve variant van tuberculose komt het meest voor bij mensen
die al slechte longen hebben”, zegt tuberculose-longarts Richard van Altena van het UMC Groningen. “Bijvoorbeeld bij
diamantmijnwerkers in Zuid-Afrika. De ziekte manifesteert zich dan makkelijker en de medicijnen slaan moeilijker aan. In
Nederland zijn maar vier gevallen van XDR-TB bekend.”
De wereldwijde bestrijding van tuberculose moet het voorlopig hebben van snel ingrijpen. Er moet direct gekeken worden of
iemand een resistente variant heeft. Zodra dit bekend is, moet de patiënt in quarantaine geplaatst worden om verspreiding te
voorkomen. Beter voorkomen dan genezen, lijkt het motto. Een motto van onmacht.