Handleiding voor patiënten De Nanostim™ leadless pacemaker Klein. Past in uw hart. Past in uw leven. Uw Nanostim leadless pacemaker Traditionele pacemakers Een normaal, gezond hart regelt automatisch zijn eigen hartslag. Helaas kloppen sommige harten te langzaam of onregelmatig. Als dit probleem bij u is vastgesteld, kan het zijn dat uw arts een pacemaker aanraadt om het probleem te corrigeren. Bij traditionele eenkamerpacemakers moet uw arts een snede onder het sleutelbeen maken waar de pacemaker permanent in een holte (pocket) onder uw huid wordt geplaatst. Uw arts implanteert vervolgens dunne draden (leads genoemd), die vanaf de pacemaker via uw aders tot in uw hart lopen. Deze draden geven elektrische pulsen (stroomstootjes) af die uw hart weer normaal laten kloppen. Nanostim™ draadloze pacemaker Hoewel standaard pacemakers de kwaliteit van leven van de patiënt kunnen verbeteren en zelfs de levensduur kunnen verlengen, is er bij artsen en patiënten al lang vraag naar een pacemaker zonder lelijke chirurgische pocket die de beweeglijkheid van de patiënt kan beperken of ontstoken kan raken. Ze willen ook een oplossing zonder draden, omdat die soms kunnen falen of verschuiven. St. Jude Medical, het bedrijf dat ’s werelds eerste implanteerbare pacemaker heeft uitgevonden in 1958, is trots de Nanostim™ draadloze pacemaker te introduceren, ’s werelds eerste commercieel verkrijgbare en op zichzelf staande draadloze pacemaker. Deze kleine cilindervormige pacemaker is kleiner dan een AAA-batterij. De pacemaker houdt het hart in de gaten, stimuleert het hart indien nodig en kan worden gecontroleerd en aangepast, vergelijkbaar met de standaard pacemaker. Maar in tegenstelling tot standaard pacemakers zit deze pacemaker geheel in de rechter kamer van uw hart. Deze pacemaker vereist geen draden en geen snede onder het sleutelbeen. Er komt geen litteken en ook geen blijvende bobbel onder de huid waar de pacemaker zit. 1 UW NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Risico’s van een standaard pacemaker Bij meer dan vier miljoen mensen wereldwijd is een pacemaker of ander hartritmeapparaatje geïmplanteerd, en elk jaar wordt er bij meer dan 700.000 nieuwe patiënten zo’n apparaatje geïmplanteerd. Hoewel complicaties met pacemakers relatief weinig voorkomen (ongeveer 4%1,2,3), is het zo dat als er complicaties zijn, het meestal gaat om de pocket waar de pacemaker is geïmplanteerd, of de draden. Bij ongeveer 1%4,5 van de patiënten, kan de pocket ontstoken raken. Bij ongeveer 3%1,6 van de patiënten kunnen de draden van hun plaats komen en complicaties veroorzaken. Hoewel zeldzaam, kunnen complicaties de kwaliteit van leven van een patiënt ernstig beïnvloeden en zijn ze daarnaast ook prijzig om te verhelpen. Ook als er geen complicaties optreden, hebben alle patiënten een litteken en een bobbel op de plaats waar de pacemaker is geïmplanteerd. Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat maar liefst zes op de tien patiënten verminderde beweeglijkheid ondervinden in de schouderstreek waar de pacemaker is geïmplanteerd.7 Met de Nanostim draadloze pacemaker zijn er geen chirurgische pocket en draden meer, dus minder risico’s verbonden aan deze complicaties. Risico’s van de Nanostim draadloze pacemaker De algemene risico’s die aan de implantatieprocedure voor de draadloze pacemaker zijn verbonden, zijn onder meer: ernstige bloedingen of blauwe plekken; infecties, waaronder infecties van het hart of omliggende weefsels; infecties of andere complicaties van het bloed of wonden; allergieën en intolerantiereacties; duizeligheid; kortademigheid; pijn op de borst of hartproblemen; hartaanval; gevoeligheid of schade aan het hart; hartritmeveranderingen; breuk van een bloedvat; de vorming van bloedstolsels; lucht of deeltjes die zich via het bloed naar de hersenen, het hart of de longen bewegen; spoedoperatie; overtollig vocht in de bloedvaten of longen met eventueel gevolgen voor de nieren; nierfalen; complicaties van de verdoving of andere medicatie; bloeddrukproblemen; pijn; kleine of ernstige beroerte; overlijden; schade aan de huid, bloedvaten, weke delen of zenuwen; overmatige littekenvorming; drukletsel aan de zenuwen en weke delen. Spreek met uw arts om meer te weten te komen over de potentiële risico’s en voordelen. 2 UW NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER De Nanostim draadloze pacemaker vergeleken met een standaard pacemaker Met de Nanostim draadloze pacemaker worden dezelfde stimulatieresultaten verkregen als met een standaard pacemaker, maar de implantatie ervan is zeer verschillend. Voor een standaard pacemaker moet uw arts een chirurgische pocket maken waarin de pacemaker wordt geïmplanteerd. Er worden vervolgens draden aan de pacemaker bevestigd die naar uw hart gaan, waar ze het stimuleren. De Nanostim draadloze pacemaker bevindt zich veilig in uw hart en stuurt indien nodig kleine elektrische pulsen die uw hart weer normaal laten kloppen. De pacemaker vereist geen draden en geen chirurgische pocket (er is dus geen litteken of bobbel). De batterij van deze pacemaker gaat net zo lang mee als de batterij van vergelijkbare eenkamerpacemakers. Standaard pacemaker Nanostim draadloze pacemaker 3 Implantatieprocedure en nazorg Hoe wordt de Nanostim draadloze pacemaker door de arts geïmplanteerd? Om deze pacemaker te plaatsen, voert uw arts een minimaal belastende procedure onder geleide van röntgenbeelden uit. Een katheter waarin de pacemaker zit, wordt door een kleine punctie in de lies ingebracht en naar het hart opgevoerd. Als de Nanostim draadloze pacemaker zich eenmaal in uw hart bevindt, hecht de arts deze aan de hartwand nabij de bodem van de rechter hartkamer. Vervolgens wordt de katheter voorzichtig uit uw ader verwijderd. Op een later tijdstip kan de pacemaker zo nodig worden verplaatst of zelfs verwijderd. Wanneer de pacemaker moet worden vervangen (meestal na acht jaar of langer), implanteert uw arts de nieuwe pacemaker op dezelfde manier. Bij de meeste patiënten wordt deze ingreep uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. U krijgt medicatie om te kalmeren en een verdovingsmiddel voor uw lies. De ingreep zelf duurt ongeveer een uur en in sommige gevallen minder dan een uur. Na afloop zit er een speciale pleister op uw lies om de wond te sluiten en moet u wellicht wachten in een uitslaapkamer totdat het klinische team er zeker van is dat u naar huis mag. Hoe lang duurt het herstel? Uw herstel is net zo individueel als u. Veel hangt af van uw algemene gezondheidstoestand en andere factoren, die u met uw arts moet bespreken. Veel patiënten kunnen de dag na de operatie naar huis gaan en hun vroegere activiteiten hervatten zodra ze zich daartoe in staat voelen, meestal na enkele dagen. Er kan lichte pijn optreden op de plaats van de punctie in de lies. Maar u voelt de pacemaker helemaal niet. In werkelijkheid moet u zich aanzienlijk beter beginnen te voelen. 4 Implantatieprocedure en nazorg Waarom moet ik mijn arts blijven bezoeken? Nadat de Nanostim draadloze pacemaker bij u is geïmplanteerd, wordt u gevraagd om uw arts een paar keer te bezoeken. Tijdens deze bezoeken controleert uw arts of u goed herstelt en of de Nanostim draadloze pacemaker goed werkt. De pacemaker kan door uw arts worden afgesteld met een programmeerapparaat (de programmer) dat met de geïmplanteerde draadloze pacemaker communiceert. Het afstellen is volledig pijnloos en duurt een paar minuten. Uw pacemaker kan zodanig worden afgesteld dat hij uw hart sneller of langzamer laat kloppen of iets meer of iets minder energie afgeeft. Na verloop van tijd moet uw arts wellicht een aantal instellingen bijstellen om uw therapie te optimaliseren voor uw gezondheidstoestand. Wat kan ik tijdens de nacontroles verwachten? Een nacontrole vindt gewoonlijk plaats in de spreekkamer van de arts of in een kliniek. Na een kort lichamelijk onderzoek brengt de arts ecg-draden op uw borst aan en gebruikt de programmer om gegevens over uw hart en de Nanostim draadloze pacemaker weer te geven en af te drukken. Met behulp van deze gegevens kan de arts de instellingen van de pacemaker controleren. Als er wijzigingen nodig zijn, kunnen ze meteen worden gemaakt. De arts controleert eveneens de batterij van uw pacemaker. Vergeet niet om eventuele vragen of twijfels over uw draadloze pacemaker, uw hart of uw algemene gezondheid met uw arts te bespreken. 5 Implantatieprocedure en nazorg Hoe weet ik wanneer mijn Nanostim draadloze pacemaker moet worden vervangen? Alle pacemakers worden gevoed door een batterij. Als de batterij na jaren gebruik leeg raakt, wordt een nieuwe pacemaker geïmplanteerd. Maanden tevoren maakt de Nanostim draadloze pacemaker uw arts bij een nacontrole erop attent dat hij moet worden vervangen. Dit is een andere reden om u aan de nacontrole-afspraken te houden. Als de tijd is gekomen, ondergaat u nogmaals een minimaal belastende procedure voor de implantatie van de nieuwe pacemaker. Meestal duurt de ingreep minder dan een uur. Uw draadloze pacemaker wordt geleverd door St. Jude Medical, een wereldleider in de technologie van medische hulpmiddelen. De pacemaker is nauwgezet getest en is vervaardigd volgens strenge normen in een strikt beheerste medische productiefaciliteit. Wat gebeurt er als de batterij leeg raakt? De Nanostim draadloze pacemaker gaat meestal meer dan negen jaar mee – net zo lang als een standaard pacemaker. Hoelang precies is afhankelijk van hoe vaak de pacemaker een puls stuurt, uw gezondheidstoestand en andere factoren. De batterij houdt niet plotseling op met werken, maar signaleert gedurende enkele maanden dat hij leeg raakt. Artsen controleren de batterij bij elke nacontrole. Wanneer er nog maar weinig voeding resteert in de batterij, moet uw oude pacemaker worden vervangen door een nieuwe. 6 Implantatieprocedure en nazorg Hoe weet mijn Nanostim draadloze pacemaker wanneer hij een puls moet sturen? De Nanostim draadloze pacemaker kan het ritme van het hart meten. Hij kan zodanig worden geprogrammeerd dat hij ofwel een puls stuurt, ofwel wacht totdat het hart uit zichzelf klopt. Als deze pacemaker zich eenmaal in uw lichaam bevindt, kunnen de instellingen worden bijgesteld. Artsen communiceren met de pacemaker via een programmer. Dat is een computer die via de oppervlakte-ecg-draden signalen door het lichaam naar de Nanostim draadloze pacemaker stuurt. De procedure is pijnloos. De programmer geeft ook informatie weer die de pacemaker heeft verzameld over het hart. Zal ik de Nanostim draadloze pacemaker voelen in mijn hart? U merkt wellicht niets van deze pacemaker. U gaat zich beter, energieker en minder vermoeid beginnen te voelen. Andere klachten, zoals duizeligheid, zullen waarschijnlijk ook verbeteren. Spreek met uw arts als uw klachten niet verbeteren in de eerste weken en maanden na de implantatie van de pacemaker. Hoe voelt een puls van mijn pacemaker aan? De meeste mensen kunnen de puls van de Nanostim draadloze pacemaker helemaal niet voelen. De elektrische puls is zeer klein. Als u een puls voelt, kan uw arts de instellingen wijzigen om het ongemak te verhelpen. 7 Leven met de Nanostim leadless pacemaker Waarom heb ik een pacemaker nodig? Als u een langzame of abnormale hartslag hebt, die flauwvallen, duizeligheid, vermoeidheid, kortademigheid, hartkloppingen of verlies van bewustzijn veroorzaakt, kan uw arts een pacemaker, zoals de Nanostim draadloze pacemaker, aanraden. Pacemakertherapie Pacemakers, met inbegrip van de Nanostim draadloze pacemaker, zijn geen geneesmiddel voor hartaandoeningen. Zij behandelen de oorzaken van een langzame of onregelmatige hartslag niet. Maar omdat ze het hart jarenlang aan het pompen kunnen houden, kunnen pacemakers de kwaliteit van leven sterk verbeteren voor mensen met hartritmestoornissen. Wat zijn de voordelen van een pacemaker? Pacemakers, met inbegrip van de Nanostim draadloze pacemaker, verbeteren het vermogen van het hart om regelmatig en op tijd te pompen. Sommige mensen moeten volledig op de pacemaker vertrouwen om hun hart te laten kloppen. Bij veel patiënten worden klachten zoals lichthoofdigheid, duizeligheid en flauwvallen verlicht. Sommige voelen dat ze meer energie hebben. Een pacemaker geeft ook veel patiënten een ‘gerust hart’. Ze voelen zich veiliger, omdat de pacemaker hun hart aan het kloppen kan houden. Pacemakers zoals de Nanostim draadloze pacemaker stimuleren de rechter hartkamer en zorgen voor zogenaamde rate modulation (aanpassing van het tempo). Dit is een sensorgebaseerde functie die de pacemaker in staat stelt te weten wanneer hij een sneller tempo voor uw hart moet aangeven (bijvoorbeeld wanneer u hardloopt) en wanneer hij een langzamer tempo moet aangeven (bijvoorbeeld wanneer u zit en rust). 8 LEVEN MET DE NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Wat zijn de risico’s van een pacemaker? De Nanostim draadloze pacemaker is voorzien van talrijke veiligheidsfuncties. Soms werkt een pacemaker niet goed omdat hij wordt gestoord door een externe bron van elektromagnetische energie. Vergeet niet dat het gaat om een door de mens gemaakt apparaatje. Het is belangrijk de pacemaker regelmatig te laten nakijken via de nacontroles en wel zo vaak als uw arts dat aanraadt. Neem contact op met uw arts in de volgende gevallen: U merkt dat u moe of kortademig bent of dat uw hartslag verandert. n Klachten die u had vóór de implantatie van de Nanostim draadloze pacemaker, keren terug. n Andere dingen die u kunt doen: Houd u aan de afspraken met uw arts. Bel uw arts als uw klachten niet verbeteren; wacht niet tot een nacontrole. n n 9 LEVEN MET DE NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Moet ik anderen informeren over mijn draadloze pacemaker? In de meeste gevallen is het uw beslissing of u anderen al dan niet informeert dat u een pacemaker draagt. U dient zorgverleners, met inbegrip van tandartsen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen en andere medische specialisten die u raadpleegt, altijd te informeren dat u een draadloze pacemaker draagt. Het is raadzaam uw familie en/of thuisverzorger te laten weten dat u een pacemaker draagt, zodat ze medisch personeel kunnen waarschuwen als u ooit medische hulp nodig hebt en u niet in staat bent dit zelf te doen. Beperkt de Nanostim draadloze pacemaker mijn activiteiten? Alle pacemakers, met inbegrip van de Nanostim draadloze pacemaker, zijn bestemd om u een voller leven te doen leiden. Thuis zijn de activiteiten van de meeste mensen niet beperkt. Als u werkt met zware elektrische apparatuur die elektromagnetische interferentie (EMI) veroorzaakt, meld dit dan aan uw arts. Hoe staat het met veiligheidscontroles? Veel mensen vragen zich af of ze door de veiligheidscontrole kunnen met de draadloze pacemaker. Het antwoord is: dat hangt ervan af. Er zit weinig metaal in de pacemaker en de meeste detectoren merken dan ook niets. Het is echter mogelijk dat een gevoelige detector de pacemaker in een zeer magere patiënt detecteert. Loop snel door het detectiepoortje en stop er niet onder. Als u ongewone klachten (moeheid, duizeligheid) begint te ondervinden, ga dan buiten het bereik van het detectiepoortje staan en informeer het veiligheidspersoneel. De meeste ervaren veiligheidsmedewerkers weten hoe ze mensen met pacemakers moeten controleren. Als u niet door het veiligheidssysteem kunt gaan, wordt u wellicht gefouilleerd. 10 LEVEN MET DE NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Wat is EMI? EMI betekent elektromagnetische interferentie. Bepaalde soorten elektrische of magnetische energie kunnen de werking van uw pacemaker verstoren. U dient uw best te doen om de belangrijkste bronnen van EMI te vermijden. Wat is de oorzaak van EMI? EMI (elektromagnetische interferentie) kan worden veroorzaakt door: elektrische apparatuur die in slechte staat verkeert of niet goed is geaard n elektrische apparatuur die veel energie voortbrengt, zoals industriële generatoren nbooglasapparatuur n medische apparatuur, waaronder MRI-scanners (magnetic resonance imaging), therapeutische bestraling (zoals radiotherapie bij kankerbestrijding) en TENS (transcutane elektrische neurostimulatie) n detectiepoortjes en veiligheidssystemen in winkels en op luchthavens n Welke elektrische apparatuur is veilig om te gebruiken? De meeste huishoudelijke apparaten die in goede staat zijn, zijn veilig om te gebruiken. Hiertoe behoren magnetrons, mixers, broodroosters, elektrische messen, televisies, videorecorders, elektrische dekens, keukenfornuizen en garagepoortopeners. Kantoorapparatuur en de meeste medische apparatuur zijn ook veilig om te gebruiken. De pacemaker werkt naar behoren bij röntgenonderzoek van borstkas en tanden, echografie, CT-scans, mammografie en doorlichting. Wat moet ik doen als ik in de buurt van een EMI-bron ben? In de meeste gevallen loopt u gewoon weg van de EMI-bron of schakelt u deze uit. Als u klachten ondervindt nadat u in de buurt van een EMI-bron bent geweest, neem dan contact op met uw arts. 11 LEVEN MET DE NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Hoe zit het met andere veiligheidssystemen? Veiligheidssystemen zoals bij ingangen, uitgangen of kassa’s zijn ook bronnen van EMI. Als u een ruimte met een veiligheidssysteem binnenkomt of verlaat, loop dan door de ingang of uitgang in een normaal tempo. Blijf niet hangen in dergelijke omgeving. Wat moet ik doen als ik in een ziekenhuis of kliniek moet zijn? Leg aan het ziekenhuis- of kliniekpersoneel uit dat u een Nanostim draadloze pacemaker draagt voordat u medische of tandheelkundige ingrepen of tests ondergaat. Ga niet naar binnen in ruimten met het ‘geen pacer’-symbool. Raadpleeg uw arts als u een medische procedure moet ondergaan, bijvoorbeeld: elektrochirurgie elektrocauterisatie n externe defibrillatie nlithotripsie nradiotherapie n n Wordt de Nanostim draadloze pacemaker gestoord door een mobiele telefoon? Uit studies blijkt dat er wellicht interactie bestaat tussen mobiele telefoons en de werking van de pacemaker. De interactie is tijdelijk. Als u de telefoon uit de buurt van de pacemaker plaatst, werkt de pacemaker weer naar behoren. 12 LEVEN MET DE NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Zijn er voorzorgsmaatregelen die ik thuis moet nemen? Houd uw gereedschap en huishoudelijke apparaten in goede staat. n Gebruik geen producten met scheuren in de netsnoeren (als u aan uw auto werkt, denk er dan aan dat het elektrische systeem een bron van EMI kan zijn). n Sommige stereoluidsprekers bevatten grote magneten, wat de pulsgenerator van uw Nanostim draadloze pacemaker kan verstoren. n Hoe zit het met sport en vrije tijd? In de meeste gevallen beperkt de Nanostim draadloze pacemaker uw pret niet. Overleg met uw arts voordat u met energieke lichaamsbeweging of activiteiten begint. Eén van de voordelen van de Nanostim leadless pacemaker in vergelijking met een traditionele pacemaker is dat er geen chirurgische pocket voor de pacemakergenerator nodig is. Sommige patiënten met traditionele pacemakers kunnen ongemak en beperkte beweeglijkheid ondervinden in de schouderstreek waar de pacemaker is geïmplanteerd. Aangezien de Nanostim leadless pacemaker geheel in uw hart zit, loopt u geen kans deze beperkingen te ondervinden. Welke voorzorgsmaatregelen moet ik nemen op het werk? Als u werkt in de buurt van grote EMI-bronnen, moet u dit bespreken met uw arts en werkgever. Het is mogelijk dat u uw blootstelling aan deze bronnen kunt beperken. Magneten, grote verwarmingstoestellen en radiozenders kunnen ook EMI veroorzaken. 13 LEVEN MET DE NANOSTIM LEADLESS PACEMAKER Wat als ik meer wil weten? Raadpleeg allereerst uw arts, omdat alleen hij of zij alle details over uw geval kent. Elke patiënt is anders. Zaken die betrekking hebben op uw geval, gelden niet altijd voor anderen. Ten tweede kunt u terecht op de website van St. Jude Medical op www.leadlesspacing.com. Nog vragen? Als u nog vragen hebt of meer informatie over de Nanostim draadloze pacemaker wenst, neem dan contact op met het team van onze technische dienst: Veddesta, Zweden +46 8 474 41 47 14 Inzicht in uw hart Waarom wordt het hart soms beschreven als een pomp? De taak van uw hart is om zuurstof en voedingsstoffen te leveren aan alle organen en weefsels van uw lichaam. Uw hart doet dit door bloed vanuit de longen (waar het zuurstof opneemt) naar alle plaatsen in uw lichaam (waar het zuurstof afgeeft) te pompen. Het hart pompt het bloed dan weer terug naar uw longen, wat de cirkel voltooit die u in leven houdt, dag in dag uit, jaar in jaar uit. Een normaal, gezond hart regelt automatisch zijn eigen hartslag. Hoe ziet het hart eruit? Uw hart is verdeeld in vier met elkaar verbonden holle ruimten die elk een rol spelen bij het pompen van bloed. Zuurstofarm bloed uit het lichaam komt in het hart binnen via de rechter hartboezem. Wanneer de hartboezem vol is, wordt het bloed naar de ruimte eronder (de rechter hartkamer) gepompt. Deze grotere hartkamer perst het bloed uit het hart de longslagader in. Die voert het bloed naar de longen. Na opname van zuurstof keert het bloed via de longaders naar het hart terug en komt terecht in de linker hartboezem. Als de linker hartboezem vol is, wordt het bloed naar de grote ruimte eronder gepompt. De linker hartkamer gebruikt dan zijn sterke spieren om het bloed naar het lichaam te pompen. 15 INZICHT IN UW HART Hoe klopt het hart? De miljoenen cellen in uw hart reageren op kleine elektrische pulsen (stroomstootjes). Uw hart maakt zijn eigen elektrische pulsen op een speciale plaats in het bovenste gedeelte van het hart, de zogenaamde sinusknoop. Hoe vaak klopt het hart? Een normaal hart klopt 60 tot 100 keer per minuut. Het doet dat regelmatig en met ritme, zodat het interval tussen elke hartslag ongeveer even groot is. Afhankelijk van de behoefte van het lichaam aan zuurstof, kan het hart sneller of langzamer kloppen. Uw lichaam vertelt uw hart hoeveel zuurstof het nodig heeft. Wat is de sinusknoop (SA-knoop)? De sinusknoop (ook wel sinoatriale knoop) is een groep gespecialiseerde cellen in de hartboezem die kleine elektrische signalen produceert en deze naar de rest van het hart stuurt. De SA-knoop detecteert wanneer de hartboezem met bloed wordt gevuld en geeft een elektrische puls af die de spieren in de hartboezem doet samentrekken. Door dit samentrekken wordt het bloed van de hartboezem naar de hartkamer eronder geduwd. SA-knoop AV-knoop 16 INZICHT IN UW HART Wat is de atrioventriculaire knoop (AV-knoop)? De AV-knoop of atrioventriculaire knoop is een andere groep gespecialiseerde cellen, gelegen tussen de hartboezem en de hartkamer. In de AV-knoop wordt de puls een paar honderdsten van een seconde opgevangen voordat dat deze aan de hartkamer wordt doorgegeven. Het resultaat is dat de hartboezem eerst klopt en het bloed naar de hartkamer duwt, waarna de hartkamer klopt als deze met het bloed uit de hartboezem is gevuld. Wat is aritmie? Helaas kloppen sommige harten te langzaam of onregelmatig. Een aritmie is elk abnormaal hartritme: onregelmatig, te snel of te langzaam. Welke soort aritmie staat bekend als bradycardie? Bradycardie betekent ‘langzaam hart’. Een hart dat de hele tijd te langzaam klopt, kan iemand moe, duizelig of lichthoofdig maken, omdat een langzaam hart onvoldoende bloed pompt om het lichaam te voorzien van de zuurstof dat het nodig heeft. De Nanostim draadloze pacemaker kan worden gebruikt om iemands hart normaal te laten kloppen. 17 Referenties 1.Pakarinen S, Oikarinen L, Toivonen L. Short-term implantation-related complications of cardiac rhythm management device therapy: a retrospective single-centre 1-year survey. Europace 2010;12(1):103-108. 2.Borek PP, Wilkoff BL. Pacemaker and ICD leads: strategies for long-term management. J Interv Card Electrophysiol 2008;23(1):59-72. 3.Gul EE en Kayrak M. Common pacemaker problems: lead and pocket complications. In: Modern PacemakersPresent and Future, ed. Das MK. Beschikbaar op: http://www.intechopen.com/books/modern-pacemakers-presentand-future/common-pacemaker-problems-lead-and-pocket-complications. Laatste toegang op 23 augustus 2013. 4.Hercé et al. Risk factors for infection of implantable cardiac devices: data from a registry of 2496 patients. Europace (2013) 15, 66-70. 5.Klug et al. Risk factors related to infections of implanted pacemakers and cardioverter-defibrillators. Circulation 2007;116:1349-1355 6.Kirkfeldt et al. Risk Factors for Lead Complications in Cardiac Pacing. Heart Rhythm, Vol 8, No 10, October 2011. 7.Daniels JD, Sun S, Zafereo J et al. Preventing Shoulder Pain after Cardiac Rhythm Management Device Implantation: A Randomized Controlled Study. PACE 2011; 34:672-678) doi: 10.1111/j.1540-8159.2010.03026.x. Global Headquarters One St. Jude Medical Drive St. Paul, Minnesota 55117 USA +1 651 756 2000 +1 651 756 3301 Fax St. Jude Medical Cardiovascular & Ablation Technologies 5050 Nathan Lane North Plymouth, Minnesota 55442 USA +1 651 756 5400 +1 651 756 5470 Fax St. Jude Medical Implantable Electronic Systems 15900 Valley View Court Sylmar, California 91342 USA +1 818 362 6822 +1 818 364 5814 Fax U.S. Division 6300 Bee Cave Road Bldg. Two, Suite 100 Austin, TX 78746 USA +1 512 286 4000 +1 512 732 2418 Fax SJM Coordination Center BVBA The Corporate Village Da Vincilaan 11 Box F1 1935 Zaventem, Belgium +32 2 774 68 11 +32 2 772 83 84 Fax St. Jude Medical Brasil Ltda. Rua Itapeva, 538 5º ao 8º andar 01332-000 – São Paulo – SP Brazil +55 11 5080 5400 +55 11 5080 5423 Fax St. Jude Medical (Hong Kong) Ltd. Suite 1608, 16/F Exchange Tower 33 Wang Chiu Road Kowloon Bay, Kowloon Hong Kong SAR +852 2996 7688 +852 2956 0622 Fax St. Jude Medical Australia Pty, Ltd. 17 Orion Road Lane Cove, NSW 2066 Australia +61 2 9936 1200 +61 2 9936 1222 Fax (GMCRM1191NL) SJMprofessional.com Vermeld product is voorzien van de CE-markering. De Nanostim™ leadless pacemaker is ontworpen, ontwikkeld en vervaardigd door St. Jude Medical. Tenzij anders vermeld, duidt ™ erop dat de naam een handelsmerk is van, of in licentie is gegeven aan, St. Jude Medical of een van haar dochterondernemingen. ST. JUDE MEDICAL en het symbool met negen vierkantjes zijn handelsmerken en dienstmerken van St. Jude Medical, Inc. en gelieerde bedrijven. © 2013 St. Jude Medical, Inc. Alle rechten voorbehouden. GMCRM1191NL