Gepubliceerd in Vastgoedbeheer, nummer 1/2, januari/februari 2008, p. 30 t/m 33 Wennen aan water in de straten hoeft niet Gebruik rioleringsgeld voor groen- en waterdaken Het Walter Boscomplex in Apeldoorn, het Stadskantoor in Goes, het Waterschapskantoor in Middelburg. Het zijn projecten die laten zien dat het technisch kan: een waterdak. Toch is de bouwwereld terughoudend. Jammer, vindt Aart van der Snoek van Foamglas, want waterdaken kunnen bijdragen aan een oplossing voor de regenwateroverlast. Maar eerst is meer onderzoek nodig, vindt Aart Veerman van Van der Tol b.v., deelnemer in platform Leven Op Daken. Het is technisch mogelijk: een waterdak. Met een volledig verkleefd product (Foamglas® Kompaktdak) - een aaneengesloten laag van cellulaire glasisolatie omhuld met een bitumenlaag en een goede toplaag maak je een dak water- en dampdicht. Toch zijn er nog maar weinig waterdaken. En vind je er één, dan werd daar - een uitzondering daargelaten - voor gekozen omdat het mooi en niet omdat het functioneel is, zegt Aart van der Snoek, manager bouwkundige toepassingen bij Foamglas b.v. in Nieuwegein. “Maar dit zal snel veranderen omdat waterdaken meer functies kunnen hebben; als reservoir voor bluswater bijvoorbeeld. En nog belangrijker: ze kunnen water bergen en bufferen.” Wennen aan water in de straten Regenwateroverlast neemt toe. Vooral door toename van verhard oppervlak kunnen riolen het regenwater niet meer aan. We moeten maar wennen aan vaker en meer water op straat, wordt er al gezegd. “Een te snelle conclusie”, zegt Aart Veerman, commercieel directeur bij stedelijk hovenier Van der Tol b.v. in Amsterdam en partij bij platform Leven Op Daken. Volgens hem kunnen groen- en waterdaken een groot deel van het probleem oplossen. “Veel geld gaat naar vervanging en vergroting van rioleringen. Gebruik dat geld voor stimuleringsprogramma’s voor groen- en waterdaken. Daarmee pak je ook het probleem van fijn stof aan en verbetert de leefomgeving van velen.” Meer gesloten waterdaken Ook Van der Snoek denkt dat er met water- en groendaken veel te winnen is. “Daktuinen zijn goedkoper dan betonnen kelders. Maar niet iedere daktuin vangt evenveel water op: sedumdaken kunnen minder bufferen dan intensieve daktuinen. Waterdaken bufferen nóg meer, met minder onderhoudskosten. Bovendien kunnen zij water permanent bergen.” In binnensteden zullen vooral gesloten waterdaken vaker toegepast worden, verwacht hij. Bijvoorbeeld met een ‘krattensysteem’, dat werkt als tijdelijke buffer om de piekbelasting van het riool op te vangen. “Pas dit bij elk parkeerdak toe, waarbij twintig à dertig centimeter water kan 1 worden geborgen, en een deel van het wateroverlastprobleem is opgelost. Of nog beter: kies voor een combinatie van groen-, parkeer- en waterdak.” Ontwikkeling van groendaken Ook Veerman is vóór dergelijke combinaties. Maar intensieve daktuinen hebben daarbij prioriteit. “Bij open waterdaken verdampt een deel van het opgevangen water, maar de rest wordt toch afgevoerd naar de riolen. Waterdaken bieden daarom een goede oplossing voor pieken, maar in het hele watersysteem spelen ze een kleine rol.” Een combinatie van groen- en waterdak biedt extra voordelen. “Een groendak met een vijver trekt mensen aan, kinderen kunnen er met bootjes in de weer .” Veerman verwacht dat groendaken verder ontwikkeld zullen worden, zodat zij nog meer water kunnen opvangen of bergen. Knelpunten Wel moeten overheid en bouwwereld gaan beseffen dat het niet ‘eng’ is dat er water op het dak blijft staan. Voordat die acceptatie er is, is er meer onderzoek nodig, vindt Veerman. Hij was onder meer betrokken bij onderzoeksproject ‘Sponge Job Zuidas, water bij hoge dichtheid’. Dit had als doel knelpunten bij alternatieve waterberging aan te pakken en op te lossen. “Traditioneel wordt gedacht dat overtollig water in open water geborgen moet worden. Voor de Zuidas, waar het verhard oppervlak snel toeneemt, betekent dit dat een gebied zo groot als het Amstelpark zou moeten worden afgegraven om het wateroverschot te kunnen bergen. Terwijl men ook aan groenen waterdaken kan denken.” Volgens Veerman is een duidelijker beeldvorming van effectiviteit en duurzaamheid van waterdaken essentieel. En het geheel moet worden ingebed in een wettelijk kader. “Want: hoe wordt gegarandeerd dat een gebouweigenaar na tien jaar zijn groendak niet weghaalt?” Kostenaspect Een waterdak betekent een grote dakverzwaring. Daarom zijn specifieke constructies en materialen nodig en moet het dak waterdicht zijn. Dit betekent: extra kosten. Daar komen nog onderhouds- en beheerkosten bij. Zeker bij bestaande bouw, waar de opstanden een zwakke schakel vormen, wordt toepassing van waterdaken - voor zover al mogelijk - kostbaar. Toch zijn er volgens Van der Snoek ook dan mogelijkheden, met het recent ontwikkelde systeem Ecopluie, waarmee water tijdelijk wordt geborgen en vervolgens gereguleerd afgevoerd. Toch hoeven groen- en waterdaken niet altijd duurder uit te pakken, meent Veerman. “In Stuttgart kregen ongeveer 10.000 nieuwbouwhuizen sedumdaken, die fungeren als waterbuffering. Het overtollige water wordt via een open kanalensysteem naar een grote plas onderaan de wijk geloosd. De sedumdaken betekenden een extra investering, maar door de keuze voor het kanalensysteem kon bezuinigd worden op kosten voor waterafvoer en betaalden de bewoners graag wat meer voor hun huis.” 2 Vervolgonderzoek Angelle Elshot deed in opdracht van Foamglas onderzoek naar de bouwtechnische kant van waterdaken. Binnenkort start zij met Foamglas een vervolgonderzoek. Zij gaat onder meer kijken naar de meerwaarde van waterdaken voor gebouwen en de precieze capaciteit ervan in vergelijking met vegetatiedaken. Volgens Elshot hangen de kosten van een waterdak af van het doel waarvoor het wordt gebruikt. “Wordt het water, zoals bij het Walter Bos Complex, eventueel gebruikt als bluswater? Dan mag het niet bevriezen en zijn extra voorzieningen nodig. Ook als water gebruikt wordt om wc’s in het gebouw te spoelen, zijn er aanpassingen nodig. Onderhoudsen beheerkosten verschillen eveneens per project. In vijvers moet algenvorming en vervuiling voorkomen worden. Maar is er geen groen en zwemmen er geen vissen, dan kan af en toe filteren voldoende zijn.” Goedkoop drinkwater Veerman: “Waterdaken zouden toenemen als de centrale overheid meer maatregelen neemt, zoals korting op rioolrechten of juist dwingende voorschriften.” Van der Snoek: “In België moet hemelwater tenminste één keer gebruikt worden, bijvoorbeeld voor een groendak of als spoelwater voor wc’s en wasmachines, voordat het afgevoerd wordt. Nu drinkwater in Nederland relatief goedkoop is, zien we de noodzaak hiertoe nauwelijks. Maar dit kan snel veranderen.” 3