Wennen aan water in de straten hoeft niet

Gepubliceerd in Vastgoedbeheer, nummer 1/2, januari/februari 2008, p. 30 t/m 33
Wennen aan water in de straten hoeft niet
Gebruik rioleringsgeld voor groen- en waterdaken
Het Walter Boscomplex in Apeldoorn, het Stadskantoor in Goes, het Waterschapskantoor
in Middelburg. Het zijn projecten die laten zien dat het technisch kan: een waterdak. Toch is
de bouwwereld terughoudend. Jammer, vindt Aart van der Snoek van Foamglas, want
waterdaken kunnen bijdragen aan een oplossing voor de regenwateroverlast. Maar eerst is
meer onderzoek nodig, vindt Aart Veerman van Van der Tol b.v., deelnemer in platform
Leven Op Daken.
Het is technisch mogelijk: een waterdak. Met een volledig verkleefd product (Foamglas®
Kompaktdak) - een aaneengesloten laag van cellulaire glasisolatie omhuld met een bitumenlaag en een goede toplaag maak je een dak water- en dampdicht. Toch zijn er nog maar weinig
waterdaken. En vind je er één, dan werd daar - een uitzondering daargelaten - voor gekozen
omdat het mooi en niet omdat het functioneel is, zegt Aart van der Snoek, manager bouwkundige
toepassingen bij Foamglas b.v. in Nieuwegein. “Maar dit zal snel veranderen omdat waterdaken
meer functies kunnen hebben; als reservoir voor bluswater bijvoorbeeld. En nog belangrijker: ze
kunnen water bergen en bufferen.”
Wennen aan water in de straten
Regenwateroverlast neemt toe. Vooral door toename van verhard oppervlak kunnen riolen het
regenwater niet meer aan. We moeten maar wennen aan vaker en meer water op straat, wordt er
al gezegd. “Een te snelle conclusie”, zegt Aart Veerman, commercieel directeur bij stedelijk
hovenier Van der Tol b.v. in Amsterdam en partij bij platform Leven Op Daken. Volgens hem
kunnen groen- en waterdaken een groot deel van het probleem oplossen. “Veel geld gaat naar
vervanging en vergroting van rioleringen. Gebruik dat geld voor stimuleringsprogramma’s voor
groen- en waterdaken. Daarmee pak je ook het probleem van fijn stof aan en verbetert de
leefomgeving van velen.”
Meer gesloten waterdaken
Ook Van der Snoek denkt dat er met water- en groendaken veel te winnen is. “Daktuinen zijn
goedkoper dan betonnen kelders. Maar niet iedere daktuin vangt evenveel water op: sedumdaken
kunnen minder bufferen dan intensieve daktuinen. Waterdaken bufferen nóg meer, met minder
onderhoudskosten. Bovendien kunnen zij water permanent bergen.”
In binnensteden zullen vooral gesloten waterdaken vaker toegepast worden, verwacht hij.
Bijvoorbeeld met een ‘krattensysteem’, dat werkt als tijdelijke buffer om de piekbelasting van het
riool op te vangen. “Pas dit bij elk parkeerdak toe, waarbij twintig à dertig centimeter water kan
1
worden geborgen, en een deel van het wateroverlastprobleem is opgelost. Of nog beter: kies voor
een combinatie van groen-, parkeer- en waterdak.”
Ontwikkeling van groendaken
Ook Veerman is vóór dergelijke combinaties. Maar intensieve daktuinen hebben daarbij prioriteit.
“Bij open waterdaken verdampt een deel van het opgevangen water, maar de rest wordt toch
afgevoerd naar de riolen. Waterdaken bieden daarom een goede oplossing voor pieken, maar in
het hele watersysteem spelen ze een kleine rol.” Een combinatie van groen- en waterdak biedt
extra voordelen. “Een groendak met een vijver trekt mensen aan, kinderen kunnen er met bootjes
in de weer .” Veerman verwacht dat groendaken verder ontwikkeld zullen worden, zodat zij nog
meer water kunnen opvangen of bergen.
Knelpunten
Wel moeten overheid en bouwwereld gaan beseffen dat het niet ‘eng’ is dat er water op het dak
blijft staan. Voordat die acceptatie er is, is er meer onderzoek nodig, vindt Veerman. Hij was onder
meer betrokken bij onderzoeksproject ‘Sponge Job Zuidas, water bij hoge dichtheid’. Dit had als
doel knelpunten bij alternatieve waterberging aan te pakken en op te lossen. “Traditioneel wordt
gedacht dat overtollig water in open water geborgen moet worden. Voor de Zuidas, waar het
verhard oppervlak snel toeneemt, betekent dit dat een gebied zo groot als het Amstelpark zou
moeten worden afgegraven om het wateroverschot te kunnen bergen. Terwijl men ook aan groenen waterdaken kan denken.”
Volgens Veerman is een duidelijker beeldvorming van effectiviteit en duurzaamheid van
waterdaken essentieel. En het geheel moet worden ingebed in een wettelijk kader. “Want: hoe
wordt gegarandeerd dat een gebouweigenaar na tien jaar zijn groendak niet weghaalt?”
Kostenaspect
Een waterdak betekent een grote dakverzwaring. Daarom zijn specifieke constructies en
materialen nodig en moet het dak waterdicht zijn. Dit betekent: extra kosten. Daar komen nog
onderhouds- en beheerkosten bij. Zeker bij bestaande bouw, waar de opstanden een zwakke
schakel vormen, wordt toepassing van waterdaken - voor zover al mogelijk - kostbaar. Toch zijn er
volgens Van der Snoek ook dan mogelijkheden, met het recent ontwikkelde systeem Ecopluie,
waarmee water tijdelijk wordt geborgen en vervolgens gereguleerd afgevoerd.
Toch hoeven groen- en waterdaken niet altijd duurder uit te pakken, meent Veerman. “In Stuttgart
kregen ongeveer 10.000 nieuwbouwhuizen sedumdaken, die fungeren als waterbuffering. Het
overtollige water wordt via een open kanalensysteem naar een grote plas onderaan de wijk
geloosd. De sedumdaken betekenden een extra investering, maar door de keuze voor het
kanalensysteem kon bezuinigd worden op kosten voor waterafvoer en betaalden de bewoners
graag wat meer voor hun huis.”
2
Vervolgonderzoek
Angelle Elshot deed in opdracht van Foamglas onderzoek naar de bouwtechnische kant van
waterdaken. Binnenkort start zij met Foamglas een vervolgonderzoek. Zij gaat onder meer kijken
naar de meerwaarde van waterdaken voor gebouwen en de precieze capaciteit ervan in
vergelijking met vegetatiedaken. Volgens Elshot hangen de kosten van een waterdak af van het
doel waarvoor het wordt gebruikt. “Wordt het water, zoals bij het Walter Bos Complex, eventueel
gebruikt als bluswater? Dan mag het niet bevriezen en zijn extra voorzieningen nodig. Ook als
water gebruikt wordt om wc’s in het gebouw te spoelen, zijn er aanpassingen nodig. Onderhoudsen beheerkosten verschillen eveneens per project. In vijvers moet algenvorming en vervuiling
voorkomen worden. Maar is er geen groen en zwemmen er geen vissen, dan kan af en toe filteren
voldoende zijn.”
Goedkoop drinkwater
Veerman: “Waterdaken zouden toenemen als de centrale overheid meer maatregelen neemt,
zoals korting op rioolrechten of juist dwingende voorschriften.” Van der Snoek: “In België moet
hemelwater tenminste één keer gebruikt worden, bijvoorbeeld voor een groendak of als
spoelwater voor wc’s en wasmachines, voordat het afgevoerd wordt. Nu drinkwater in Nederland
relatief goedkoop is, zien we de noodzaak hiertoe nauwelijks. Maar dit kan snel veranderen.”
3