KEUZE: Menselijk Lichaam
advertisement
Overal Natuurkunde 5 havo Samenvatting Keuzehoofdstuk Menselijk lichaam Diepte zien Diepte zien geeft aan dat je in kunt schatten hoe ver iets van je vandaan is. Diepte haal je uit aanwijzingen. Er zijn monoculaire, binoculaire en niet-visuele aanwijzingen. Diepte zien valt onder het vakgebied psychofysica. Enkele monoculaire aanwijzingen zijn: occlusie, perspectief (verdwijnpunten, verticale afstand tot de horizon, bekendheid met grootte, verloop van waargenomen oppervlaktestructuur), schaduw, luchtperspectief en schijnbare snelheid. Stereozicht en de hoek tussen de kijkrichtingen van je ogen zijn twee binoculaire diepteaanwijzingen. Twee niet-visuele diepteaanwijzingen zijn de hoek tussen de kijkrichtingen van je ogen en je oogspierinspanning bij scherpstelling. Horen Een aantal aanwijzingen die je helpen geluidsrichting te bepalen zijn: verschil in aankomsttijd, verschil in geluidsintensiteit, vervorming en reflecties in de oorschelp. Geluidsintensiteit is de hoeveelheid geluidsenergie die per seconde een vierkante meter passeert. Geluidsintensiteit neemt kwadratisch af met de afstand. Je bemerkt verschillen in geluidsintensiteit niet absoluut, maar relatief. 0 dB komt overeen met 10−12 W/m2 en is je gehoordrempel. Een toename van het geluidsniveau met 1 dB is een verschil dat je nog net hoort. Als de geluidsintensiteit met een factor 2 toeneemt, stijgt het geluidsniveau met 3 dB. Als de geluidsintensiteit met een factor 10 toeneemt, stijgt het geluidsniveau met 10 dB. I= Pbron P = bron 2 A 4 r Zie Binas, tabel 15D en 27C. Je zintuigen zijn bij verschillende grootheden op een logaritmische manier gevoelig. Als een prikkel een factor X keer zo groot wordt, ervaar je dat onafhankelijk van de prikkelgrootte als een toename met een vaste term Y. Bij conflicterende en dubbelzinnige aanwijzingen maken je hersenen (onbewust) een keuze. Die ene keuze is het enige wat je waarneemt. Zenuwen en prikkels Cellen zijn de belangrijkste bouwstenen van organismen. De mitochondriën vormen de energiecentrales van een cel. Uit ADP maken zij ATP, een stof waarbij energie vrijkomt als hij wordt omgezet in ADP. Zenuwcellen geven informatie door. Dit gebeurt door middel van elektrische pulsen. © Noordhoff Uitgevers Overal Natuurkunde 5 havo Samenvatting keuzehoofdstuk Menselijk lichaam Elektrische pulsen door zenuwcellen ontstaan doordat K+ en Na+ verplaatsen door poorten in het celmembraan. Bij passief transport door het membraan spelen concentratieverschillen en potentiaalverschillen een rol. Aan de binnenkant van de celwand heerst een rustpotentiaal van −70 mV. Zie Binas, tabel 88DEFG. Actief transport van natrium- en kaliumionen door een celmembraan gebeurt door de kalium-natriumpomp. Deze pompt drie natriumionen de cel uit en twee kaliumionen de cel in. Het omzetten van ATP in ADP levert de energie die nodig is voor het pompen. Als bij een cel de drempelpotentiaal overschreden wordt, is de cel geprikkeld. Er ontstaat dan een actiepotentiaal, die zonder verlies actief naar de omgeving geleidt. Een zenuwcel bevat een axon, een lange uitloper die dienst doet als elektriciteitskabel om prikkels door te geven. Elektrische pulsen geven pijn door en sturen spieren aan. Doordat je lichaam intern van elektriciteit gebruikmaakt, kan externe elektriciteit gevaarlijk zijn. Externe elektriciteit kun je ook nuttig inzetten, bijvoorbeeld bij hartproblemen, bij het bestrijden van pijn en het meten van een ecg. G-kracht De G-kracht is de verhouding tussen de contactkracht op een persoon en de zwaartekracht. G-kracht = Fcontact Fz Bij achtbanen heb je te maken met stukken waarbij de G-kracht ongeveer 0 is (een vrije val), stukken met een negatieve G-kracht (toppen van hobbels) en stukken met een positieve G-kracht (in scheve bochten en loopings). Zijwaartse G-kracht vermijdt een achtbaan zoveel mogelijk, negatieve G-kracht mag niet sterker negatief zijn dan −1,5 en positieve G-kracht is maximaal +5. Straaljagerpiloten trainen en gebruiken drukpakken en speciale technieken om tegen een grotere G-kracht te kunnen. Je evenwichtsorgaan bestaat uit drie halfcirkelvormige kanalen, waarin vloeistof kan ronddraaien in de richtingen waarin je draait. grootheid naam geluidsintensiteit geluidsvermogen oppervlakte straal G-kracht contactkracht zwaartekracht symbool I Pbron A r Fcontact Fz eenheid naam watt per vierkante meter watt vierkante meter meter (geen eenheid) newton newton © Noordhoff Uitgevers Overal Natuurkunde 5 havo symbool W/m2 W m2 m N N Samenvatting keuzehoofdstuk Menselijk lichaam
