Planeet vol planten LK

Er groeit iets in Meise!
Beste leerkracht, beste begeleider,
Hartelijk dank voor uw interesse in het atelier ‘Een planeet vol planten’ in de Nationale
Plantentuin. Hierbij vindt u een overzicht van het atelier en enkele tips voor een vlotte gang
van zaken. U krijgt ook de werkbladen die de leerlingen zullen verwerken tijdens hun bezoek.
De verschillende doelstellingen van het atelier kan u verder in dit pakket vinden.
Het atelier zelf duurt 2 uur. Voorzie voor de ganse uitstap ongeveer 2u30. Aankomen,
spullen vergeten, toilet, verzamelen enz. nemen ook tijd in beslag.
De leerlingen hebben schrijfgerief, liefst een potlood, nodig en een map of een plankje om
de werkbladen makkelijk te kunnen invullen.
Indien u de Plantentuin niet voldoende kent dan kan u altijd vooraf een bezoek brengen. Met
uw ‘Klasse-lerarenkaart’ kan u de Plantentuin immers gratis bezoeken.
Meer informatie over de Plantentuin kan u vinden op onze website:
www.plantentuinmeise.be.
Wij hopen dat het een aangenaam en leerrijk atelier wordt.
Vriendelijke groeten,
Koen Es
Educatieve Dienst
Bijlagen:
• Tips en opmerkingen
• Lijst van planten, begrippen en doelstellingen
• Ingevulde (in vet) werkbladen
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.1
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
Tips en opmerkingen
Wat kan u als voorbereiding doen?
Ter voorbereiding van het atelier kan u een aantal dingen doen:
U kan de website van de Plantentuin bezoeken, of door de leerlingen laten bezoeken.
U kan de infobladen over adaptaties door de leerlingen laten lezen (deze bestaan ook in het Frans, zie
onze website www.plantentuinmeise.be. Op de site van de botanische tuin in Kew
www.rbgkew.org.uk, onder education, kan u gelijkaardige informatie vinden in het Engels), u kan
eventueel de leerkracht Frans/Engels overhalen om mee te werken. Dit atelier kadert evenveel in het
lessenpakket aardrijkskunde als biologie, wellicht kunnen beide leerkrachten samen overleggen.
Hoe verloopt het atelier ?
Het atelier bestaat uit een korte gemeenschappelijke inleiding en activiteiten op verschillende locaties
in de Plantentuin. De leerlingen werken in groepen van ongeveer 20 deelnemers. De leerlingen
hebben schrijfgerief, liefst een potlood, nodig en een map of een plankje om de werkbladen makkelijk
te kunnen invullen.
De inleiding gaat in het Van Heurckauditorium door, de andere activiteiten spelen zich af in het
Plantenpaleis of buiten. Helaas is het niet mogelijk en ook niet aangewezen om alle 12 biomen
volledig te behandelen binnen dit tijdsbestek. Overleg met de gids welke biomen u zeker wil
behandeld zien. De wandeling van auditorium naar Plantenpaleis duurt ongeveer 3 minuten en van
het Plantenpaleis naar het Herbetum ongeveer 5.
Wat is de taak van de begeleiders?
Elke activiteit staat en valt met de betrokkenheid van de begeleiders. Onze gidsen zijn mensen die
zich inzetten voor de Plantentuin maar zij zijn geen leerkrachten of onderwijzers. U, en de begeleiders
kennen de groep het best. Wij verwachten een actieve inbreng om de groep leerlingen mee te sturen
en te begeleiden, timing is zeer belangrijk. Hartelijk dank hiervoor.
Met leerlingen in de Plantentuin
Voorkom ongevallen en kleine ongemakken door het volgende in uw achterhoofd te houden:
•Veel planten hebben stekels of doornen.
•Veel planten bezitten giftige of irriterende onderdelen. Eet dus geen plantendelen op, maar raak
ze ook niet aan. Wijs de leerlingen erop dat ze niet met hun vingers aan ogen of in de mond
komen nadat ze planten hebben aangeraakt.
•Indien u leerlingen hebt met astma of allergieën, zorg er dan steeds voor dat u aangepaste
medicatie bij heeft.
•Houd u aan het opgegeven aantal leerlingen per volwassene.
•Laat de leerlingen niet rennen of roepen, respecteer de rust, ook voor andere bezoekers.
•Respecteer de ‘verboden toegang’-signalen
•Op de binnenkoer van het Pachthof staan tafels en banken, hier kunnen boterhammen
opgegeten worden.
•In het Plantenpaleis moet u op de paden blijven, in openlucht mag u op het gras lopen maar volg
toch liefst zoveel mogelijk de wegen.
•Voeder de ganzen niet, zij kunnen lelijk uithalen en er zijn ruim voldoende ganzen op het domein.
•Tijdens het bezoek blijft u de volledige verantwoordelijkheid voor uw leerlingen dragen. Mocht er
iets gebeuren waarschuw dan de wachters aan de hoofdingang op het telefoonnummer 02
260 09 93 of 993 op een binnenlijn, zij waarschuwen de nooddiensten.
•Waarschuw steeds de wachters ook als u zelf via GSM contact met de nooddiensten zou
opnemen.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.2
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
Lijst van de planten, begrippen en doelstellingen die in dit atelier
aan bod komen:
Cortaderia selloana pampagras
prairie, gras
Larix
lork
taiga, koude, naaldverlies
Abies balsamea
balsemzilverspar
taiga, verzonken huidmondjes, leerachtig, was
Pinus sylvestris
grove den
taiga, verzonken huidmondjes, leerachtig, was
Picea abies
fijnspar
taiga, verzonken huidmondjes, leerachtig, was
Picea glauca
blauwe spar
taiga, verzonken huidmondjes, leerachtig, was
Quercus robur
zomereik
loofwerpend woud, seizoenen, bladval
Fagus sylvatica
beuk
loofwerpend woud, bladval, zonnebrand
Betula
berk
loofwerpend woud, pionierboom
Alnus
els
loofwerpend woud, pionierboom
Sambucus
vlier
loofwerpend woud, struik
Lamium galeobdolon gele dovenetel
loofwerpend woud, kruidachtige plant
Hyacinthoides non-scripta boshyacint
loofwerpend woud, bolgewas
Hedera helix
klimop
loofwerpend woud, klimmer
Echinocactus grusonii Mexicaanse bolcactus of schoonmoederstoel
Quercus suber
kurkeik
Mediterraan, brand, isolerende schors
Eucalyptus
eucalyptus
brand, lignotuber, ontvlambare schors en blad
Banksia
banksia
brand, harde vruchten, kiemen met rookmolec.
Nidularium innocentii
regenwoud, epifyt, trechterplan, boomkruin
Dryas octopetala
hertenkruid
toendra, koude, kussenvorming, paraboolbloem
Acacia ataxacantha vlamdoorn
savanne, doornen, kleine deelblaadjes, bitter
Citrus aurantium
bittere sinaasappel of pomerans immergroen loofbos
Brugmansia aurea
gouden engelentrompet nevelwoud
immergroen, bol, knol, bladverliezend of loofwerpend, boomlaag, struiklaag, kruidlaag,
moslaag, klimmer, wurger, palm, liaan, reuzenkruid, parasolboom, pionierboom,
climaxvegetatie, steppe, prairie, pampa, poesta, gras, graangewas, klimaatdiagram, …
Het doel van dit atelier is dat leerlingen inzien dat er verschillende klimaten op aarde zijn,
met bijbehorende klimaatsvegetaties (biomen). Dat er dus overal op aarde planten groeien
en er aangepast zijn aan het klimaat.
Er wordt de leerlingen ook gevraagd te spreken in groep en zelfstandig werkbladen in te
vullen.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.3
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
Lijst van klimaatfactoren en bijbehorende biomen
Erg koud zonder dooiseizoen
gemiddelde jaartemperatuur negatief
ijswoestijn
Koud met dooiseizoen
toendra
Koud-gematigd
altijd nat
taiga of coniferenwoud
Koel-gematigd
altijd nat
loofwerpend woud
Warm-gematigd
altijd nat
subtropisch regenwoud
Warm-gematigd
met natte zomer
open savanne
Warm-gematigd
met natte winter
mediterrane flora
Gematigd
altijd droog
koude woestijn
Gematigd
meestal droog maar nat seizoen
steppe of prairie
Warm
altijd droog
warme woestijn
Warm
met regenseizoen
moessonbos
Warm
altijd nat
tropisch regenwoud
Gelegen boven de 1000 m
gebergteflora
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.4
www.plantentuinmeise.be
Vereenvoudigd overzicht biomen
Tropisch regenwoud
Steppe en prairie
Loofwerpend woud
Moessonbos en open savanne
Mediterrane flora
Coniferenwoud of taiga
Warme en koude woestijnen
Subtropisch regenwoud
Toendra
Gebergteflora
Er groeit iets in Meise!
Tropisch Regenwoud
• Waar in de Plantentuin?
In de Plantentuin zijn er maar liefst 5 grote kassen van het Plantenpaleis aan het
regenwoud gewijd. De regenwoudkassen kregen de letters C, D, E, F en G. Begeef je voor
dit atelier naar kas D.
• Klimaat en ligging
Het tropisch klimaat vinden we ten
noorden en ten zuiden van de
evenaar op alle continenten terug.
Geef uit elk van deze continenten
een land dat op de evenaar ligt.
250
Congo, Maleisië, Brazilië
200
Noteer hoe je de temperatuur en
vochtigheidsgraad ervaart in deze
kas.
40
35
150
30
25
100
20
15
Warm en vochtig (bril dampt
aan)
50
10
Kijk naar het klimaatdiagram van
Djolu en beantwoord volgende
vragen.
5
0
Daalt de gemiddelde
maandtemperatuur ooit onder de
18°C? Neen
Temperatuur in °C
Kreefts- en Steenbokskeerkring
50
45
Neerslag in mm
Tussen welke geografische lijnen
liggen de tropen?
Djolu (Congo)
0
J
F M A M J
J A S O N D
Hoeveel neerslag valt er ongeveer per jaar? 2100 mm
•
Plant in de kijker: Nidularium innocentii, een trechterplant
Zoek deze trechtervormige plant (geel etiket) op één van de
houten stammen in deze kas.
Deze plant groeit niet op de woudbodem maar wel op de
bomen. Zo’n plant noemen we een epifyt.
Wat is het voordeel van hoog in de bomen te groeien? Licht opvangen
Wat is het nadeel? geen wortels in de bodem om water en voedingsstoffen op te nemen
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.6
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
De plant is aangepast om dit nadeel op te vangen door zijn trechtervorm waarmee water en
organisch materiaal opgevangen worden. De bladeren hebben bijzondere zuigschubben
waarmee het water opgezogen wordt. Als de zuigschubben met water verzadigd zijn, worden
de grijsachtige bladeren meer groen van kleur.
• Wat moet ik over het regenwoud onthouden?
Het groeiseizoen in het tropisch regenwoud valt nooit stil.
Bomen hebben er dan ook geen groeiringen. Nergens op aarde
groeien zoveel verschillende soorten per oppervlakte. Het
regenwoud is het toppunt van biodiversiteit. In sommige delen
van het Amazonewoud groeien meer dan 280 soorten planten
per ha. Ook het aantal diersoorten, vooral insecten is nergens
anders zo divers.
Bovendien zijn de interacties tussen de verschillende levende
wezens nergens zo gespecialiseerd als in het regenwoud vb. rupsen van een bepaalde
vlindersoort leven enkel in mest van een andere welbepaalde diersoort; kevers met op hun
dekschilden een welbepaald soort korstmos, waarin dan nog eens een specifieke microfauna
leeft; mieren die leven in de holte van een bepaalde plant en er zelf zwammen kweken;
soortspecifieke bestuivers, …
In het regenwoud groeien verschillende types van planten op en door elkaar. Vul volgende
plantentypes in op de lijntjes: klimmer, wurger, jonge boom, palm, reuzenboom, liaan, epifyt,
reuzenkruid, parasolboom
reuzenboom
liaan
epifyt
klimmer
kroonlaag
plankwortels
wurger
reuzenkruid
parasolboom
jonge boom
palm
• Bedreigingen
De grootste bedreigingen voor het regenwoud zijn: aangestoken branden, houtkap,
landbouw, aanleg van wegen, mijnen en stuwdammen. Schrap hieronder waarop deze
ontbossing geen invloed heeft.
inheemse volkeren – maancyclus - biodiversiteit - klimaat - erosie - atmosfeer
Er verdwijnt per dag tweeduizend vijfhonderd hectare regenwoud en één diersoort of
plantensoort, dat is één derde van België per jaar!
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.7
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
Taiga
• Waar in de Plantentuin?
In de Plantentuin hebben we een enorme collectie naaldbomen, het Coniferetum. Begeef je
naar de Ringweg ter hoogte van het Jachtpaviljoen.
• Klimaat en ligging
Hoeveel maanden per jaar is de
gemiddelde temperatuur negatief
in Arkhangelsk? 6 maanden
Arkhangelsk (Rusland)
100
90
Neerslag is er voldoende het hele
jaar maar tijdens de lange winter,
is die er enkel in de vorm van
sneeuw.
40
80
60
30
20
50
40
30
10
Temperatuur in °C
70
Neerslag in mm
De taiga is qua oppervlakte het
grootste bioom ter wereld. Bekijk
de biomenkaart voor de ligging.
De taiga omvat grote delen van
Scandinavië, Rusland en
Canada.
50
0
In de taiga groeien vooral
20
naaldbomen, maar ook
-10
pionierbomen zoals berk en els. In
10
de Europese taiga zijn dat vooral
grove dennen (Pinus sylvestris) en
0
-20
fijnsparren (Picea abies), in
J F M A M J J A S O N D
Canada blauwe sparren (Picea
glauca) en balsemzilversparren
(Abies balsamea). Dit zijn alle naaldhoudende coniferen. In Oost-Siberië waar de
taigawinter het strengst is, groeien naaldverliezende coniferen zoals Larix dahurica. Ken jij
de Nederlandse naam voor Larix? lork
Een typische bewoner van de taiga is de sneeuwhaas (Lepus timidus).
Omcirkel hieronder welke evolutionaire verschillen met de Europese
haas, zijn leven in de taiga mogelijk maken: witte wintervacht –
knaagtanden - kleine oren - wollige poten – lange snorharen.
Leg uit voor de groep waarom. camouflage wintersneeuw, minder
kans op bevriezen en makkelijker warm te houden.
•
Plant in de kijker: Abies balsamea, de balsemzilverspar
Ga bij de drie berken staan naast het Jachtpaviljoen. Zoek aan de overkant van de weg de
balsemzilverspar.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.8
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
Het groeiseizoen in de taiga duurt slechts 130 dagen. Om de fotosynthese vlug op
kruissnelheid te krijgen tijdens dit korte groeiseizoen behoudt de balsemzilverspar in de
winter zijn bladeren.
Welke evolutionaire aanpassingen hebben de bladeren om het taigaklimaat te trotseren?
lange bladsteel - naaldvormig – bezitten waslaagje – gekartelde rand - leerachtig
Wat is het voordeel van de aangeduide aanpassingen? te veel verdamping tegen gaan
Er zijn ook aanpassingen die je niet met het blote oog
kan waarnemen. Hiernaast zie je een microscopische
doorsnede van een naald. Zet een pijltje bij het
huidmondje. De huidmondjes liggen niet aan de
oppervlakte maar verzonken om te veel verdamping
tegen te gaan.
Pluk voorzichtig voor heel de groep 1 naaldje van
deze boom en bekijk het goed langs alle kanten.
Hoeveel zilveren lijntjes zie je aan de onderkant? 2
Kneus het naaldje even en ruik er allemaal eens aan.
Nu weet je waaraan deze boom zijn naam te danken
heeft.
•
Wat moet ik over de taiga onthouden?
De taiga is qua oppervlakte het grootste bioom ter
wereld. Het groeiseizoen is er kort wegens de strenge
winter. Er groeien voornamelijk naaldbomen. Andere
typische plantensoorten zijn de berk, de els en het
rendiermos, een korstmos.
De planten vertonen er aanpassingen aan de droogte,
niet omdat er onvoldoende neerslag valt, maar wel
omdat die tijdens de winter niet beschikbaar is
wegens de bevroren toestand.
•
Bedreigingen
De grootste bedreiging voor de taiga is de houtkap. Grenen- en vurenhout voor woningbouw
en meubelindustrie is naaldhout dat afkomstig is uit de taiga. Ook de papierindustrie
gebruikt jaarlijks aanzienlijke hoeveelheden houtpulp uit de taiga. Let bij de aankoop van
hout en papier goed op dat het het label FSC (Forest Stewardship Council) draagt. Alleen zo
kan je zeker zijn dat het afkomstig is uit bossen waar de internationale regels worden
toegepast in verband met zorgvuldig kappen met respect voor mensen, planten en dieren.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
Planeet vol Planten (LK) pag.9
www.plantentuinmeise.be
Er groeit iets in Meise!
Mediterraan bioom
• Waar in de Plantentuin?
Kas I van het Plantenpaleis heet de Mediterrane Kas.
• Klimaat en ligging
Wat is de koudste maand in
Kaapstad? juli
Kaapstad (Zuid-Afrika)
50
Hoe koud is het er dan? 12 °C
140
We omschrijven dit als een warm
gematigd klimaat.
40
120
In welke maanden is er gemiddeld
meer dan 30 mm neerslag? aprilseptember
Welke 2 maanden denk je dat het
droogst en het warmst zijn in
Portugal? juli-augustus
Vanwaar het verschil? verschillend
halfrond
Typisch voor dit klimaat is ook de
zeebries die er meestal aanwezig is.
Hoe bootst men dit na in de
Plantentuin? ventilatoren
20
80
10
60
40
0
20
-10
0
-20
Temperatuur in °C
In Portugal heerst hetzelfde klimaat.
Denk je dat het klimaatsdiagram er
precies hetzelfde uitziet?
Neerslag in mm
30
100
J F M A M J J A S O N D
Zoek het paneel met de wereldkaart in deze kas. Noteer hieronder de 5 gebieden op aarde
waar het Mediterraan klimaat voorkomt.
Middelandse Zeegebied, Chili, ZW-Australië, Z-Afrika en Californië
Typisch voor de Mediterrane gebieden is het voorkomen van een natuurlijke brand zo om de
10 à 25 jaar.
Ruik je het typische aroma van deze kas?
De meeste planten in deze kas zijn struikjes, soms met stekels of
doornen, bijna allemaal dragen ze kleine leerachtige bladeren en
vaak bevatten ze etherische oliën. Door brand, wind en begrazing
door geiten en schapen, zijn de struikjes in deze gebieden nooit
echt hoog.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.10
Er groeit iets in Meise!
•
Plant in de kijker: Quercus suber, de kurkeik
Tegenover de buitendeur staat een jong exemplaar van de kurkeik, met daarnaast de schors
van een wat ouder exemplaar. Beschrijf de bladeren van deze kleine boom.
groot of klein ?
leerachtig of viltig ?
lichtgroen of donkergroen ?
De immergroene bladeren zorgen ervoor dat er direct na of zelfs tijdens de winter aan
fotosynthese gedaan kan worden. Dankzij de drie eigenschappen die je hierboven
aangeduid hebt, wordt de verdamping tijdens de hete zomer tot een minimum beperkt.
De schors van de kurkeik is bijzonder dik en beschermt de boom tegen de natuurlijke
branden in deze gebieden. Ongeveer om de 10 jaar kan men van een kurkeik voorzichtig
zijn beschermlaag afhalen. Waarvoor wordt die gebruikt? wijnkurken, kurktegels,
linoleum, schoenzolen, reddingsboeien, …
•
Wat moet ik over de mediterrane flora onthouden?
De mediterrane flora is aangepast om te overleven tijdens de droge warme
periode elk jaar en een natuurlijke brand om de 10 à 25 jaar. Sommige
boomsoorten hebben een isolerende schors, andere boomsoorten zoals
eucalyptus versnellen net de brand door hun papierschors en hun etherische
oliën. Hun zaden komen pas vrij na verhitting. Ook de zaden uit de houtige
banksiavrucht (zie afbeelding) komen pas vrij na een brand. Heel wat
plantenzaden kiemen bovendien slechts na in aanraking geweest te zijn met de
rookmolecules die door de brand vrijkomen. Omcirkel hieronder welk voordeel
het heeft om te kiemen na een brand.
insecten zijn verbrand – lucht is zuiverder - arme bodem is rijker door as – wind is
minder sterk - brand veroorzaakt door onweer brengt ook regen mee – knaagdieren zijn
verjaagd – concurrerende planten werden teruggesnoeid – landschap ziet er anders uit
•
Bedreigingen
De mediterrane gebieden staan erg onder druk van de toeristische industrie. Jaarlijks
worden nog duizenden grote hotels opgetrokken omdat het klimaat met zijn zeebries er in
het gunstige halfjaar erg aangenaam is voor de mens. Dit massatoerisme verbruikt enorme
hoeveelheden van het schaarse zoetwater dat er voorhanden is.
Vaak is de oorspronkelijke vegetatie vervangen door dennenaanplantingen voor de
houtindustrie. Bovendien komen daarin jaarlijks
bosbranden voor die door mensen aangestoken
zijn. Die hebben een heel ander effect dan de
natuurlijke branden van weleer.
De flora van Zuid-Afrika is bijzonder kwetsbaar
omdat deze onnoemelijk veel planten bevat die
nergens anders ter wereld voorkomen, endemen
noemen we dat. Sommige komen enkel voor in
het zogenoemde Fynbos of op de beroemde
Tafelberg bij Kaapstad. Je begrijpt dat deze
soorten alle aandacht verdienen.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.11
Er groeit iets in Meise!
Loofwerpend woud
• Waar in de Plantentuin?
In de Plantentuin zijn er heel wat plekjes die als bosrestanten beheerd worden. Voor dit
atelier begeven we ons op het wegje dat bij het Jachtpaviljoen naar beneden loopt. Ga tot bij
de twee forse bomen links van de weg.
• Klimaat en ligging
Hiernaast zie je het
klimaatdiagram van bij ons. De
gemiddelden zijn genomen over
een periode van 30 jaar (19611990). Daarna neemt men een
opwarming waar.
140
16
120
100
80
14
12
10
8
60
6
Temperatuur in °C
En wat zou de gemiddelde
jaartemperatuur moeten zijn?
9.7 °C
18
Neerslag in mm
Hoeveel neerslag zou er
gemiddeld bij ons moeten vallen
gedurende 1 jaar? Doe een
schatting d.m.v. het
klimaatdiagram: 821 mm
Ukkel (België)
40
Welke maanden ligt de
gemiddelde temperatuur onder de
5°C? Dec Jan Feb
4
20
0
Dit noemen we de weerkundige
winter, dat is de periode dat de
J F M A M J J A S O N D
temperatuur te laag is om de
planten te laten groeien en het
risico op bevroren water, onopneembaar voor planten, te groot is.
2
0
Hoe zijn de bomen aangepast aan deze winter? In de
periode dat wateropname in het gedrang komt, valt het
blad om verdamping te stoppen.
Er zijn nog plekken op aarde waar de winter eveneens
ongeveer een kwart van het jaar duurt. Kijk op de
biomenkaart en noteer de continenten waar het loofwerpend
woud voorkomt:
Europa - Amerika - (Oost-)Azië
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.12
Er groeit iets in Meise!
•
Plant in de kijker: Quercus robur, de zomereik
Links van de weg staan twee stevige bomen. Dit zijn de twee climaxsoorten in de natuurlijke
bossen uit onze streken. De ene is een zomereik, dat is onze plant in de kijker. Weet je ook
welke soort de andere is? Beuk
Hoe heet de vrucht van de eik? eikel Duid in onderstaand reeksje het blad van de eik aan.
Doe eens een schatting of meting over de hoogte van deze boom. ongeveer 25 m
•
Wat moet ik over het loofwerpend woud onthouden?
Het aantal boomsoorten in het N-Amerikaans bos is groter dan bij ons. Ook hieraan is er
een hoekje in de Plantentuin gewijd. Uit O-Azië komen soorten die we bij ons als sierbomen
beschouwen zoals Japanse kerselaars en magnolia’s. Toch groeit er in het bos heel wat
meer dan bomen. Bovendien heeft het loofwerpend woud steeds 4 duidelijke etages.
Duid volgende begrippen aan op het plan: boomlaag, eik, berk, vlier, struiklaag, mos,
boshyacint, moslaag, gele dovenetel, kruidlaag, klimop
eik
berk
boomlaag
klimop
vlier
struiklaag
mos
boshyacint
gele dovenetel
kruidlaag
moslaag
• Bedreigingen
Het loofwerpend woud van bij ons werd al sinds de oudheid gekapt. Er zijn in Europa
nauwelijks nog grote stukken aaneengesloten woud over. Ook in Amerika en Oost-Azië
heeft dit bioom het moeilijk, het komt namelijk overeen met de meest geïndustrialiseerde
gebieden ter wereld, waar het houtgebruik en grondgebruik het bos opgeslorpt hebben.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.13
Er groeit iets in Meise!
Toendra
• Waar in de Plantentuin?
In de Plantentuin hebben we geen specifieke locatie die enkel aan toendraplanten gewijd is.
In het Herbetum zijn er echter wel enkele planten te vinden uit dit bioom.
• Klimaat en ligging
Hiernaast zie je het
klimaatdiagram van Churchill.
Churchill (Canada)
20
Hoeveel maanden is de
gemiddelde temperatuur er boven
het nulpunt? 4
140
De zomer duurt dus maar enkele
weken op de toendra. Maar dan
gaat de zon er ook helemaal niet
onder! Met zo’n korte zomer is het
er onmogelijk om bomen te laten
groeien.
Je kan toendra vinden in de buurt
van de poolcirkels. Het gaat over
delen van Rusland, Canada,
IJsland, Lapland, Alaska en op het
zuidelijk halfrond, de
eilandengroep Kerguelen.
Neerslag in mm
Hoeveel maanden is de
gemiddelde temperatuur duidelijk
boven de 5 °C? 2
100
0
80
-10
60
-20
Temperatuur in °C
10
120
40
-30
20
0
-40
J F M A M J J A S O N D
Typische diersoorten die met de zomer mee
migreren zijn het rendier en zijn wilde voorouder de
kariboe. Om het migreren mogelijk te maken
kalveren ze allemaal op nagenoeg hetzelfde
ogenblik. Indien ze te vroeg zouden kalveren is het
nog te koud, indien te laat, dan geraken de jongen
niet meer groot vóór de winter. Ze voeden zich met
grassen, ministruikjes, mossen en korstmossen, veel
anders is er trouwens niet. Ze hebben brede
hoeven, ideale sneeuwschoenen, die hen voor
uitglijden behoeden. Daarnaast hebben ze kleine oren, een korte staart en -als enige
hertachtigen- een behaarde neus. Je kan onmiddellijk verklaren welk voordeel dit hun biedt:
geen warmteverlies
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.14
Er groeit iets in Meise!
•
Plant in de kijker: Dryas octopetala, het hertenkruid
Als je door het poortje aan de Balatkas het Herbetum binnenkomt, neem je het vierde wegje
te beginnen van aan de linkerhaag. In het 5e plantvak zal je in een van de hoeken het
hertenkruid vinden.
Noteer de naam van de familie waartoe deze plant behoort. Rosaceae of rozenfamilie
Ken je andere plantensoorten uit deze familie? roos, aardbei, appel, peer, kers, braam
Alle familieleden hebben 5 kroonblaadjes, maar dit is een buitenbeentje. De
wetenschappelijke naam verraadt hoeveel kroonblaadjes deze plant meestal heeft: 8
Als je vergelijkt met zijn neefje, de wilde rozenstruik, is dit toch echt wel een
miniatuurstruikje, een beetje kussenvormend, typisch voor toendraplanten.
• Wat moet ik over de toendra onthouden?
Dat midzomernachtzon er nooit ondergaat in de enkele weken dat de zomer er duurt. Dat het
groeiseizoen te kort is om bomen te laten groeien boven de poolcirkel.
IJswoestijn
Een ijswoestijn kunnen we je niet
tonen in de Plantentuin, je begrijpt
onmiddellijk waarom als je naar de
temperatuurcurve van Eismitte kijkt.
Eismitte (Groenland)
10
• Klimaat en ligging
Komt de temperatuur er ooit boven
het vriespunt? neen
140
0
120
Waar komen ijsvlakten voor?
Groeit daar dan helemaal niks?
Expedities van deze Plantentuin in
2006 en 2007 naar Antarctica
hebben heel wat nieuwe soorten
microscopische kleine kiezelwiertjes
maar ook mossen en korstmossen
aangetoond. Vooral op de rotsen
die boven de sneeuw uitsteken
kunnen deze planten gevonden
worden. Planten groeien werkelijk
overal!
-20
80
-30
60
40
-40
20
-50
0
Temperatuur in °C
Poolgebieden
Neerslag in mm
-10
100
-60
J F M A M J J A S O N D
• Bedreigingen
De Poolgebieden, maar ook de aangrenzende toendra wordt erg bedreigd door de
opwarming van het klimaat. Men kan het afsmelten van de ijskappen reeds duidelijk
vaststellen. Ook de speculateurs in olie en gas liggen op de loer om Alaska of de Zuidpool,
voorlopig nog de meest ongerepte stukken van onze planeet, te gaan ontginnen.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.15
Er groeit iets in Meise!
Steppe of prairie
• Waar in de Plantentuin?
In de Plantentuin hebben we geen steppe of prairie. Op het Herbetum, in de hoek met de
grassen kan je echter wel een aantal soorten vinden die op de steppe of prairie thuishoren.
Klimaat en ligging
Mendoza (Argentinië)
Bekijk het klimaatdiagram van
Mendoza.
50
250
Is het er heet of eerder koud?
gematigd
45
Om goed te kunnen groeien
hebben planten een temperatuur
boven de 5° C nodig.
Daarnaast hebben planten heel
wat water nodig. Hoe is het met
de neerslag gesteld in de
maanden april tot september?
heel weinig
Bekijk de kaart situeer
Argentinië daarop. Hoe komt
het dat er zo weinig regen valt?
Voornamelijk westenwind die
de regenwolken niet over de
hoge Andes krijgt.
40
35
Neerslag in mm
Welke periode van het jaar is
aan deze voorwaarde voldaan in
Mendoza? het hele jaar door
200
150
30
25
100
20
Temperatuur in °C
•
15
50
10
5
0
0
J F M A M J J A S O N D
Zoek de andere grote steppegebieden op de kaart? Wat hebben deze qua ligging gemeen?
Continentale ligging
Heeft dit invloed op de neerslag? Ja, wolken zijn uitgeregend tegen dat ze in het midden
van het continent zijn.
De geringe neerslag laat niet toe dat er bomen groeien. Op de
steppe of prairie is gras de bepalende vegetatie. Het hoeft
dan ook niet te verwonderen dat er heel wat grazende dieren
voorkomen. In Argentinië bijvoorbeeld graast van nature de
guanaco, dat is de wilde voorouder van de lama. Welk dier
leefde vroeger in grote kuddes op de prairies van NoordAmerika, in harmonie met Indianestammen als de Sioux en de
Comanche? de bizon
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.16
Er groeit iets in Meise!
•
Plant in de kijker: Cortaderia selloana, het pampagras
Als je door het poortje aan de Balatkas het Herbetum binnenkomt,
neem je het eerste wegje te beginnen van aan de rechterhaag. Al
de plantvakken aan dit wegje zijn gevuld met grassoorten. Het
pampasgras moet je vrij achteraan zoeken.
Waar komt het pampagras van nature voor? Argentinië
Hoe hoog denk je dat deze grassoort wordt? tot 3 m
Beschrijf de bladeren: lijnvormig en stevig met scherpe rand
Grassen zijn eigenlijk heel bijzondere planten, je kan de top eraf knippen zonder dat de plant
er hinder van heeft. Dat kan je bij andere planten niet! Hoe komt dat?
groeizone ligt helemaal tegen de grond aangedrukt en niet in de top van de plant
Welk evolutief voordeel heeft de plant hiervan? kan afgegraasd of afgebrand worden
Er zijn ongeveer 10 000 soorten grassen. Van een aantal eten we de zaden op. Noteer
enkele van deze graangewassen: rijst, tarwe, gerst, rogge, haver, maïs, gierst, sorghum
•
Wat moet ik over de steppe of prairie onthouden?
De temperatuur is er gematigd maar op jaarbasis is er
te weinig regenval om bomen te laten groeien. Voor
deze grote continentale grasvlaktes worden
verschillende benamigen gebruikt. De Russische
grasvlakte heet steppe, in Hongarije spreekt men van
poesta, in Zuid-Amerika heb je de pampa en the Great
Plains van de Verenigde Staten duidt men aan met de
term prairie.
• Bedreigingen
De steppe en prairie kennen natuurlijke branden tijdens
de droogste periode van het jaar, maar op zich kunnen
die niet zoveel kwaad omdat ze vlug passeren en enkel
de droge grashalmen opbranden. De natuurlijke
vegetatie van vooral steppe, prairie en poesta is
grotendeels ontgonnen voor de akkerbouw. Men
noemt deze gebieden de graanschuren van de wereld.
Waarom is dat niet verwonderlijk? Graangewassen
zijn ook grassoorten die dezelfde klimaatsvereisen
hebben.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.17
Er groeit iets in Meise!
Savanne en moessonbos
• Waar in de Plantentuin?
In het Plantenpaleis zal kas M aan dit bioom gewijd worden. Momenteel is de Moessonkas
nog in aanleg en nog niet toegankelijk. Onze excuses daarvoor.
•
Klimaat en ligging
Bekijk het klimaatdiagram van
Bangalore en bepaal de neerslag
van de maanden januari en
september. Januari nauwelijks
en september 240 mm
Bangalore (Indië)
50
250
45
In Thailand en Noord-Australië
vind je een gelijkaardig klimaat.
35
Neerslag in mm
Moesson betekent letterlijk
regentijd. In Indië is het een
periode van het jaar regenseizoen,
een andere periode van het jaar
erg droog. Het natte seizoen zorgt
voor zoveel regen dat de
omstandigheden het toelaten dat
er bossen groeien.
Bekijk de kaart en zoek
gelijkgekleurde gebieden op.
40
200
30
150
25
20
100
15
Temperatuur in °C
Hoe zou je de temperatuur
omschrijven? Constant warm
10
50
5
0
0
J F M A M J J A S O N D
In andere gebieden op de wereld
met een droog en nat seizoen, duurt het droog seizoen zo lang dat echte bossen er niet
voorkomen. Het gaat dan over van open bossen tot grasvlaktes met hier en daar een boom.
Dit vind je in delen Brazilië, Venezuela en Mexico maar de grootste savannegebieden vind je
in Afrika.
Over de grote Afrikaanse savannes trekken enorme kuddes van grazende dieren: olifanten,
neushoorns, buffels, antilopen, zebra’s en giraffen.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.18
Er groeit iets in Meise!
•
Plant in de kijker: Acacia ataxacantha, de vlamdoorn
Ga onder begeleiding van de gids via de Victoriakas de Moessonkas binnen. Aan je
linkerkant staan een aantal acacia’s bij mekaar. Er bestaan maar liefst 1200 soorten
acacia’s, sommige soorten leveren eetbare zaden, andere duurzaam hout en ook heel wat
acaciasoorten hebben bruikbaar hars of gom. Ook dit kent heel wat toepassingen,
natuurlijke kauwgum bijvoorbeeld of indikkingsmiddelen voor pudding, roomijs of
mondspoelmiddelen. Als je voortaan het additief E414 op de verpakking ziet staan, dan zit
er acaciagom in je pudding.
Vandaag pikken we er één soort uit, de vlamdoorn. De peulen kunnen vlammende kleuren
aannemen en de doorns zal je zelf al wel gezien hebben, maar hopelijk niet gevoeld.
Beschrijf het blad van deze nog jonge boom:
veervormig gedeeld of samengesteld
Acacias hebben doorgaans sterk gedeelde bladeren. Door dit evolutief voordeel kan de wind
makkelijker de bladeren afkoelen. De boom laat in het droogseizoen trouwens ook zijn
bladeren vallen om te veel verdamping tegen te gaan.
Onze acacia is nog erg klein maar in de savanne kan hij
uitgroeien tot een flinke boom die als een soort paraplu gesnoeid
is. Weet je welk dier daar verantwoordelijk voor is? de giraf
Het evolutief kat-en-muisspelletje tussen giraf en vlamdoorn is al
duizenden jaren bezig.
Waarmee beschermt de acacia zich tegen de giraf? doorns
Welk evolutief voordeel heeft de giraf om toch bij de sappige
blaadjes bovenin de boom te komen? lange nek
Maar hiermee is lang niet alles gezegd. Op het ogenblik dat giraffen aan de blaadjes
knabbelen, concentreren zich bittere stoffen in de bladeren waardoor de giraffen naar een
volgende boom trekken. Maar door de wind worden ook signaalstoffen doorgegeven
waardoor de naburige planten ‘gewaarschuwd’ worden en ook bitter worden. Giraffen
hebben daarom geleerd tegen de wind in aan een bomengroep te beginnen eten.
•
Wat moet ik over de savanne en het moessonbos onthouden?
Op de plaatsen waar een warm of warm gematigd klimaat met regen- en droogseizoen
heerst, krijg je dit soort bioom. Bij een warm klimaat met lang regenseizoen krijg je
bladverliezende moessonbossen. Op plekken met een kort regenseizoen krijg je vochtige,
droge of doornsavannes met veel gras en weinig bomen.
• Bedreigingen
De savanne kent natuurlijke branden tijdens het droogseizoen. De landbouw in Brazilië of
Indië heeft de savanne grotendeels omgevormd tot akkerland. Verder komen savannes door
de klimaatveranderingen onder druk te staan door verdroging. De Sahel is de verwoestijning
van de plaatselijke savanne. Het is in deze gebieden dat de grote hongersnoodrampen zich
jaar na jaar voltrekken.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.19
Er groeit iets in Meise!
Woestijn
• Waar in de Plantentuin?
In het Plantenpaleis is kas L, de Droogtekas, helemaal aan woestijnplanten gewijd.
Klimaat en ligging
Bekijk het klimaatdiagram van In
Salah. Wat kan je over de
neerslag zeggen?
In Salah (Algerije)
50
250
nauwelijks
45
En over de temperatuur?
40
200
warm tot heet
Beschrijf het klimaatsgevoel in de
Droogtekas vandaag: droog maar
niet noodzakelijk warm
Neerslag in mm
35
30
150
25
20
100
15
Temperatuur in °C
•
10
50
5
0
0
J F M A M J J A S O N D
De droogte is de bepalende factor in woestijnen. Dieren en planten zijn aangepast om deze
droogte te ontwijken, te vermijden of te weerstaan. Een kameel is een taai beestje dat aan
het klimaat kan weerstaan dankzij vetreserves opgeslagen in zijn bulten.
Planten kunnen aan droogte weerstaan door een waterreserve op te slaan. Schrijf bij
volgende planten in welk deel van de plant de waterreserves opgeslagen worden.
s stengel
blad
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
stengel/wortel
stengel
blad
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.20
Er groeit iets in Meise!
Woestijnplanten moeten ook de droogte verdragen of het waterverlies door verdamping zo
klein mogelijk houden. Hun blaadjes vallen dan af of zijn dermate klein of ontbreken zelfs
helemaal en zijn stekels geworden die nog een ander voordeel hebben. Welk voordeel?
herbivoren afschrikken
Er zijn ook planten die de droogte ontwijken. In de ene woestijn regent het jaarlijks toch
enkele keren, in andere woestijnen slechts om de 10 jaar. Op dat ogenblik gaan er heel wat
in de grond opgeslagen zaden ontkiemen en de woestijn komt op enkele dagen in bloei.
Veel van deze planten zijn geschikt om als zomerplantjes in onze bloembakken te kweken.
•
Plant in de kijker: Echinocactus grusonii, de Mexicaanse bolcactus of schoonmoederstoel
Zoek deze cactus en beschrijf de vorm: bolvormig
Waar gebeurt de fotosynthese? In de stengel
Welke aanpassingen heeft de plant om aan de woestijn het hoofd te bieden? wateropslag
in stengel, stekels tegen belagers en waslaag tegen verdamping
•
Wat moet ik over de woestijnen onthouden?
Woestijnen nemen meer dan 1/5 van het landoppervlak in. De nachten kunnen extreem koud
zijn. Er zijn warme woestijnen maar ook koude. Er zijn zand- maar nog meer steenwoestijnen
en er bestaan zelfs zoutwoestijnen. Zelfs daar slagen sommige planten erin te overleven.
Duid de grootste woestijnen van de wereld op de kaart aan: 1) Sahara, 2) Australische of
Grote Zandwoestijn, 3) Arabische, 4)Turkestaanse, 5) Gobi, 6) Kalahari en Namib 7) NoordAmerikaanse (Chihuahua, Sonora en Mojave) en de 8) Chileense Atacama.
4
5
7
1
8
3
6
2
• Bedreigingen
De woestijn breidt uit en wordt droger door de klimaatsveranderingen, de woestijnstormen
nemen toe in frequentie en hevigheid. Anderzijds kunnen klimaatsveranderingen er ook voor
zorgen dat er net heel veel regen in de woestijn terecht komt. Zo werd Alice Springs, in het
hartje van Australië in januari 2007 geteisterd door stortregens, met erosie tot gevolg. Geen
mens had dat daar al ooit meegemaakt.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.21
Er groeit iets in Meise!
Subtropisch regenwoud
• Waar in de Plantentuin?
In het Plantenpaleis is kas A, de Lentekas, helemaal aan dit bioom gewijd.
•
Klimaat en ligging
Auckland (Nieuw-Zeeland)
Bekijk het klimaatdiagram van
Auckland.
250
50
Hoe koud is de koudste maand? juli
gemiddeld 10°C
40
35
150
30
25
100
20
15
50
Het subtropisch regenwoud of
immergroen loofbos is als het ware
een bioom dat qua klimaat en
kenmerken tussen het tropisch
regenwoud en het loofwerpend
woud in zit.
Temperatuur in °C
De temperatuur is gematigder dan in
de tropen maar warmer dan
bijvoorbeeld Europa of NoordAmerika gematigde streken. De
neerslag is er heel het jaar door
voldoende aanwezig zoals in het
regenwoud.
200
Neerslag in mm
Wat kan je over de neerslag
vertellen? Voldoende heel het jaar
door.
45
10
5
0
0
J F M A M J J A S O N D
Duid aan met de letter T welke elementen van het subtropisch regenwoud ook in het tropisch
regenwoud voorkomen en met de letter L die we ook in het loofwerpend woud terugvinden.
reuzenkruiden (T) - mos- en kruidlaag (L) - palmbomen (T) – immergroene bomen (T maar
ook L) – bollen en knollen (L) – bladverliezende bomen (L) klimmers (T en L)
Zoek in deze kas het paneel met de wereldkaart en noteer hieronder waar ter wereld het
subtropisch regenwoud overal voorkomt.
Nieuw-Zeeland, Tasmanië, Chili, Z-China, Japan
In het subtropisch regenwoud is er een goed
ontwikkelde strooisellaag. Afgevallen plantendelen
worden er gecomposteerd door miljoenen micro- en
macroscopische bodemorganismen. Insecten en
wormen uit deze strooisellaag is het geliefde kostje van
een van de meest zeldzaam geworden vogels ter
wereld. In 100 jaar tijd is 99 % uitgestorven. Geef de
naam van deze Nieuw-Zeelandbewoner: kiwi
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.22
Er groeit iets in Meise!
•
Plant in de kijker: Citrus aurantium, de bittere sinaasappel of pomerans
Begeef je naar de trappen van de Lentekas en zoek onze
plant in de kijker.
Hoe zou je deze plant omschrijven: kleine immergroene
boom
En zijn bladeren?
glanzend, veernervig, gaafrandig, verbrede bladsteel
Van waar is deze plant afkomstig? Z-China
Omcirkel waarvoor deze plant gebruikt wordt:
oranjebloesemparfum - sinaasappelsap - cointreau
witbieraroma – marmelade – biodiesel – pisang
Noteer hier nog andere citrusvruchten die in de buurt groeien of die je van in de winkel kent:
appelsien, limoen, citroen, pomelo, ugli, pompelmoes, kumquat, mandarijn, tangarine,
mandora, clementine, sweetie, mineola, topaz, limquat, cedraat, …
•
Wat moet ik over het subtropisch regenwoud of immergroen loofbos onthouden?
Dat dit een overgangsbioom is met elementen uit het tropisch regenwoud (immergroen,
dunne schors, palmen, boomvarens, reuzenkruiden en veel epifyten zoals varens, mossen
en orchideeën) en elementen uit het loofwerpend woud (bladverliezende bomen,
naaldbomen, boomlaag, struiklaag, kruidlaag met knol- en bolgewassen, moslaag).
•
Bedreigingen
Dit bioom is van nature één van de kleinere
biomen, net daardoor en door zijn specifieke
ligging op plekken waar de bevolkingsdruk enorm
hoog is, is dit een van de meest bedreigde
biomen.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.23
Er groeit iets in Meise!
Gebergtes
Hooggebergtes zijn bijzondere plekken op aarde; omdat tussen de 1000 en 8000 m hoogte
de temperatuur sterk afneemt en ook de neerslag er zich bijzonder gedraagt. Je kan bergen
in zones indelen van de voet naar de top, telkens met specifieke eigenschappen qua
neerslag en temperatuur en bijbehorende plantengroei.
Bekijk het klimaatdiagram van
Lima. Hoe zou je de temperatuur
omschrijven: warm
Lima (Peru)
250
50
En de neerslag? Droog
45
Globaal kan je een onderscheid
maken tussen bergen in de tropen
en bergen in de gematigde
gebieden.
Geef enkele voorbeelden van
hooggebergtes uit de gematigde
gebieden: Oeral, Kaukasus,
Alpen, Himalaya, Rocky
Mountains, Nieuw-Zeeland.
40
35
150
30
25
100
20
15
50
Temperatuur in °C
200
Neerslag in mm
En toch is Lima geen dorre stad.
De wolken die de flanken van het
Andesgebergte proberen over te
raken hangen constant over de
stad. De luchtvochtigheid is er
heel hoog hoewel de neerslag er
gering is. Ook hier kunnen planten
groeien, indien ze erin slagen hun
vocht uit de nevel te halen.
10
5
0
0
J F M A M J J A S O N D
Onderaan deze bergen zijn er loofbossen, vaak vol immergroene planten met leerachtig
bladeren. Veel rododendronsoorten zijn afkomstig van de voet van de Himalaya, maar in de
lage Alpen kan zijn neefje het alpenroosje, eveneens een rododendronsoort vinden.
Hogerop groeien meer naaldbomen tot aan de boomgrens van 2000 m. Daarboven krijg je
een alpiene zone met kussenvormende struikjes en kruidachtige planten die in de winter
onder een laag sneeuw en ijs bedekt zijn. Vanaf 2500 à 3000 m hoogte krijg je eeuwige
sneeuw.
Kan je enkele voorbeelden geven van bergen of gebergtes uit de tropen?
Andes, Mt Kameroen, Kilimanjaro, Ethiopisch Hoogland, Guiana, New Guinea
In de tropen spreken we van laagland tot een hoogte van 900 m. Daarboven heeft men
meestal bergregenwoud rijk aan epifyten zoals mossen, varens, bromelia’s en orchideeën.
Je kan in nevelwouden ook podocarpussen aantreffen, dit zijn coniferen met bladeren. De
boomgrens in de tropen ligt op ongeveer 3000 m, daarboven krijg je de alpiene zone en
vanaf 4500 m eeuwige sneeuw.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.24
Er groeit iets in Meise!
• Waar in de Plantentuin?
Kas H van het Plantenpaleis is momenteel in renovatie, maar zal in de toekomst het
bergregenwoud onderbrengen. Nu kan je er al kennismaken met een aantal typische
vertegenwoordigers.
•
Plant in de kijker: Brugmansia aurea, de gouden engelentrompet
De gouden engelentrompet kan je vinden ongeveer in het midden van de kas, tussen de
andere Brugmansia’s. De gouden engelentrompet is een wilde soort die endemisch is in de
nevelwouden van het Andesgebergte in Ecuador tussen de 2000 en 3000 m hoogte. In
tegenstelling tot de zeer gelijkende cultuurvariëteiten, die vaak als terrasplant gekweekt
worden, is Brugmansia aurea een met uitsterven bedreigde soort. Het rode bolletje op zijn
etiket duidt erop dat deze soort opgenomen is in de rode lijst van het IUCN (International
Union for the Conservation of Nature).
Tot welke familie behoort deze plant?
Solanaceae of nachtschadefamilie
Ken je nog andere planten uit de Andes afkomstig die we dagelijks in de keuken gebruiken?
aardappel, tomaat, pepers, paprika, aubergine
De bloemen van deze planten beginnen ’s avonds te geuren, wat kan je daarover afleiden
over zijn bestuivers? nachtvlinders
•
Bedreigingen
Bergflora is erg gevoelig voor klimaatsveranderingen. Opwarming of verdroging maakt dat
soorten die hun areaal wat willen verschuiven in een doodlopende straat terechtkomen. En
dat er opwarming aan de gang is, kan men duidelijk zien aan de afsmeltende gletsjers in van
bijvoorbeeld de Alpen of de Himalaya.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be Planeet vol Planten (LK) pag.25