Presentatie Huidparasieten bij schapen

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Huidparasieten bij schapen
Dierenartsen Guido Bertels & Eva Van Mael
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Wolschurft
Psoroptes ovis
Wolschurft
• Komt in de meeste schapenlanden voor met
uitzondering van Canada, Australië, Nieuw
Zeeland en de USA
• Ernstige economische verliezen door:
‐ ondervoeding
‐ conditieverlies
‐ bloedarmoede
‐ soms sterfte
3
Cyclus van Psoroptes ovis
• Zowel lammeren als volwassen schapen
• Warmte en vocht zijn noodzakelijk
‐ Licht ontstoken huid met wondvocht is ideaal
‐ Voldoende lange wol
• Mijten kunnen 1 maand buiten het schaap overleven
‐ planken afsluiting, struiken…
‐ veetransportwagen
4
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Cyclus 10 tot 20 dagen
- Alle stadia leven op de huid van het schaap
- Levensduur van volwassen mijt 40 dagen en legt 1 à 2
eitjes per dag
Erge jeuk en woluitval
• De wolmijten raspen over de huid en voeden
zich met wondvocht
• Het zijn niet de mijten zelf die jeuk veroorzaken
maar de uitwerpselen van de mijt als ze op de
huid vallen
• De schapenhuid reageert allergisch op deze
uitwerpselen met enorme jeuk als gevolg
6
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Klinisch verloop
• Op de rug, flanken en nek kleine rode vlekjes met
wondvocht
• Het wondvocht droogt uit tot korsten die aan de wol kleven
• De aangetaste huiddelen worden groter tot de volledige
rug en flanken aangetast zijn
• Geleidelijke valt de wol uit  kale plekken
• Schapen hebben zeer erge jeuk!!!
‐ Door de onrust nemen ze de tijd niet meer om te eten  vermageren
• Sommige schapen reageren weinig op de mijten
uitwerpselen  Verborgen dragers !
8
Klinisch verloop
• Na verloop van tijd bouwt de huid immuniteit op en is er
onvoldoende voeding voor de mijten op de kale verdikte
huid
• Dan trekken de mijten zich terug in huidplooien en
oorgangen.
‐ Op deze plekken dringen behandelproducten moeilijk door
‐ Van hieruit ontstaat een herbesmetting als de wol terug is
aangegroeid
• We spreken dan van chronisch wolschurft
9
Klinisch verloop
• Een nieuwe besmetting ontwikkelt langzaam
• Zeker in voorjaar en zomer blijft het aantal mijten beperkt
en zijn er niet veel symptomen te zien
‐ Korte wol is een ongeschikte leefomgeving voor wolmijten
• In najaar en winter neemt het aantal mijten snel toe en
worden de symptomen zeer uitgesproken
• Wolschurft is vooral een winterziekte maar kan ontstaan
zijn in de zomer
12
Overdracht
• Aankoop van een besmet schaap is de
belangrijkste reden
‐ Dekrammen
‐ Zeker omdat op moment dat rammen gekocht worden
de besmetting meestal nog niet erg zichtbaar is
• Vervoermiddelen
‐ De mijt kan een maand buiten het schaap overleven
• Scheerder
• Belang van 2-3 weken quarantaine
‐ ontwormen en ziekte controle
13
Diagnose
• Korsten op de rug
• Huidafkrabsel aan de rand van de letsels
‐ Meerdere schapen bemonsteren
‐ Microscopisch laten bevestigen
• Het lukt niet steeds om mijten aan te tonen,
zeker als ze recent met een inspuitbaar
ontwormingsmiddel zijn behandeld
14
Behandeling
• Inspuitbare ontwormingsmiddelen
‐ Ivermectine, Dectomac, Cydectin …
‐ Alle schapen zonder uitzondering behandelen
• Insecticide oplossingen
‐ Taktic, Sarnacuran
‐ Dipbad :1 minuut in het bad en kop 2x onderduwen
‐ Dipbad na 5 schapen aanvullen met oplossing
‐ Reken op 3 liter per schaap
‐ Sprayen, schapen dicht opeen en goed natsproeien
‐ Lost korsten op waardoor jeuk sneller weg
• Elke behandeling herhalen na 10-14 dagen !!!
15
Behandeling
• Bij een recente besmetting kunnen de inspuitbare
producten volstaan
• Bij chronisch wolschurft (vereelte huid) moet de
inspuitbare behandeling aangevuld worden met lokale
behandeling (Taktic®, Sarnacuran®)
‐ De doorbloeding van de vereelte huidlaag is
onvoldoende om het product tot bij de mijten te brengen
16
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Luizen
Bovicola (Damalinia) ovis
bijtende luis
Luizen
• In ons land vooral bijtende luizen
‐ Zuigende luizen nog niet vastgesteld
• De luis houdt van warmte en leeft daarom dicht
bij de huid( diep in de wol)
• Als het warm is in de omgeving dan komen de
luizen naar de buitenkant van de vacht en
kunnen dan gemakkelijk naar andere schapen
overgaan
‐ warme zomerdag in schaduw
‐ dicht bevolkte stallen
• De neten (eitjes) worden onderaan de wolharen
vastgekleefd
18
Levenscyclus
•
Totale cyclus van ei tot ei 3 tot 5 weken
•
Luizen overleven 3 weken in de omgeving (oa op kleding van de
scheerder)
•
Als het zeer warm is komen de luizen naar de buitenkant van de
vacht en besmetten zo de andere schapen
19
Symptomen
• Schapen met luizen hebben jeuk
‐ schuren
• vaker schuren is een belangrijke eerst indicatie
‐ in de wol bijten (waar de luizen bijten)
‐ losse slierten wol
• De huid zelf is vrij normaal, geen korsten
• Een besmetting bouwt zich zeer langzaam op
‐ in maanden tot een jaar
• Luizen aantasting is vooral tijdens de stalperiode zichtbaar
(lange wol en warmte)
20
Diagnose
• Met een zaklamp zijn de luizen met het blote oog
te zien
‐ Wol openleggen en op de huid kijken
• Uit de neet komt na 1 à 2 weken een nymfe vrij
‐ Behandelproducten dringen niet in de neet door
22
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Behandeling
• Aangezien bijtende luizen geen bloed opnemen,
zijn ze niet te behandelen met inspuitbare
producten
• Geschoren schapen kunnen eenvoudig
behandeld worden met een insecticide pour-on
‐ Butox Protect® heeft een lange nawerking, om zeker te
zijn is een herhaling na 3 weken aan te bevelen
• Dippen of sprayen met Taktic® of Sarnacuran® is
ook geschikt.
‐ Na 1 tot 2 weken komt de nymfe vrij uit het eitje.
Behandelproducten dringen niet door in de neet
‐ Behandeling te herhalen na 10 dagen!
24
Behandeling
• Om succes te hebben is het van het grootste
belang dat ELK schaap gelijktijdig behandeld
wordt
‐ Ook alle lammeren en rammen
25
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Pootschurft
Chorioptes ovis
De mijt
• Kan voorkomen bij schapen en runderen
• Waarschijnlijk frequenter dan wolschurft
‐ Omdat de symptomen soms erg beperkt zijn wordt het
niet steeds opgemerkt
• Pootschurft is te vinden op de huiddelen zonder
wol
‐ Poten, balzak
• Voedt zich met huidschilfers
‐ Monddelen kunnen de huid niet doorsteken
27
Levenscyclus
• Totale cyclus van ei tot ei is ongeveer 3 weken
• De cyclus is vergelijkbaar met deze van de wolschurft mijt
28
Klinische tekenen
• Stampen en bijten naar de onderpoten
• Geel bruine korstjes rond de bij-klauwtjes
• Korsten en ontsteking op balzak van de ram
‐ Kan de sperma kwaliteit aantasten (ontsteking huid)
• Ook hier is het een allergische huidreactie op de
uitwerpselen van de mijt die de oorzaak is van
de jeuk
29
Klinische tekenen
• Tijdens de weideperiode is er dikwijls heel
weinig te zien van pootschurft
• Tijdens de stalstand worden de letsels
uitgebreider en is er meer jeuk
30
Diagnose
• De typische plaatsen met korsten
• Bevestigen door microscopisch onderzoek van
huidafkrabsel met korsten
33
Behandeling
• Inspuitbare producten werken ONVOLDOENDE
omdat de mijten geen bloed opnemen
• Locale insecticide oplossingen
‐ Taktic®, Sarnacuran®
‐ Dipbad of sprayen of nat sponsen
‐ Behandeling te herhalen na 10 dagen !!!
• Eventueel aanvullen met Butox protect® pour-on
• Preventief quarantaine bij aankoop
en eventueel behandelen
34
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Luisvliegen
Melophagus ovinus
• Vleugelloze vlieg van 5 – 7 mm
• Ganse cyclus op het schaap
‐ Kan niet overleven buiten het schaap
‐ Overdracht door direct contact van schaap op schaap
• Zuigen 2 x per dag bloed
• Aantal neemt toe in herfst en winter
36
Klinische tekenen
• Schuren en stampen, in de wol bijten als de
luisvliegen steken om bloed te zuigen
• Geen blijvende jeuk
• Schade is eerder beperkt
• Bijten ook de mens; vervelend maar niet
gevaarlijk
38
Behandeling
• Omdat ze bloed zuigen kunnen ze met
inspuitbare ontwormingsproducten behandeld
worden
‐ Ivermectine, Cydectin®, Dectomax®…
• Sinds het frequent gebruik van inspuitbare
ontwormingsmiddelen komen luisvliegen veel
minder voor
39
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Myiasis
Huidmaden ziekte
• Is veruit de belangrijkste huidaandoening bij
schapen
‐ 80 % van de bedrijven heeft ooit gevallen gehad
41
De groene vleesvlieg – Lucilia sericata
• De vlieg wordt aangetrokken door ammoniakgeur
• In de schapenvacht kunnen huidschilfers en wolvet rotten
bij vochtig en warm weer
‐ ammoniakgeur komt vrij
• De eerste vlieg legt een 100 tal eitjes
• Hieruit komen na een 3 tal dagen de tweede generatie
larven die de huid aanvreten
• De huidwonde verspreid een sterke geur die meer vliegen
aantrekt om hun eitjes af te leggen
• Finaal een massa larven die een grote huidwonde
veroorzaken
42
De groene vleesvlieg – Lucilia sericata
• Vliegenpoppen overwinteren in de bodem
• Bij 10°C komen ze uit; april mei
• De eerste generatie larven (1 dag) kan niet bijten
• De tweede en derde generatie bijten wel(3d)
43
Verloop van een besmetting
• Verborgen in de wol ontstaat een stinkende huidwonde.
‐ Primaire besmetting
• Er rond wordt de wol bruin en vochtig
• Dit trekt verschillende soorten bromvliegen aan
‐ Secundaire besmetting
• Huid en spier wordt weggevreten
• Wol wordt bruin en komt in plukken los
• Zonder behandeling sterft het schaap binnen na een week
• Uit de wonde worden ammoniak en toxische producten
opgenomen in de bloedbaan; het schaap kan hierdoor
sterven tgv toxische shock
44
Symptomen
• Aangetaste schapen
‐ zijn onrustig
‐ bijten op de aangetaste plek op de rug en plukken wol
‐ stampen met de achterpoten
‐ kwispelen met de staart
‐ heftig schudden met de achterhand
• Na een week is het dier suf en lusteloos en staat
met de kop omlaag
45
Primaire besmettingshaard
Typische houding
Vocht: een bepalende factor
• De vliegen larven hebben minimaal 65 % vocht
nodig
‐ bij pas geschoren schapen is het vochtgehalte 30 %
‐ in lange wol is het vochtgehalte 65 %
‐ na regen is het vochtgehalte in wol 100 % en het duurt
een week om terug tot 65 % te dalen
• Plots droog weer tijdens een besmetting kan de
larven doden. De schapen kunnen dan spontaan
genezen.
47
Behandeling
• Van april tot oktober dagelijkse controle van de
schapen op gedrag en bruine plekjes in de wol
‐ vooral bij warm en vochtig weer
• Rond de aangetaste plek wol ruim wegscheren
• Wassen met insectendodende oplossing
‐ Taktic ®, Sarancuran® …
• Larven en poppen die uit de wonde vallen
vernietingen om verdere toename van vliegen te
voorkomen
48
Preventie
• Scheren is een belangrijke preventie
‐ eventueel achterhand en rug extra scheren
‐ lammeren scheren
• Lang werkende pour-on
‐ Click: 4 md bescherming
• met drench pistool ½ van nek tot staart
• ½ op achterhand
‐ Neocidol 4 tot 6 weken bescherming
• Dippen of sprayen
49
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Bedrijfsbezoeken & Enquête 2012
ivm huidparasieten
Dierenartsen Guido Bertels & Eva van Mael
• Voor het ADLO project werden 16
schapenbedrijven bezocht die zich aangemeld
hadden met een huidprobleem
• De bezoeken zijn afgelegd tijdens het najaar
2012 en voorjaar 2013
• Om het overzichtelijk te houden bespreken we
de resultaten per parasiet
• In 2012 is er een schriftelijke enquête gehouden
‐ 87 schapenhouders hebben ze beantwoord
51
Bedrijfsbezoeken
Enquête 2012 (n:87)
Aantal
%
aantal
%
Wolschurft
7
44
15
17
Luizen
5
31
11
13
Pootschurft
4
25
Luisvlieg
1
6
52
16 bedrijfsbezoeken: insleep
• Wolschurft: aankoop van besmette dieren was
bijna steeds de oorzaak
‐ Pas maanden later werd de besmetting zichtbaar bij de
eigen dieren
• Luizen: op 1 bedrijf na is de herkomst van de
besmettingen niet bekend
• Pootschurft: herkomst van de infestatie niet
bekend
53
Bedrijfsbezoeken: diagnose
• Wolschurft en pootschurft: waar recent niet
behandeld werd hebben we de parasiet in een
huidafkrabsel microscopische kunnen aantonen
• Luizen: ter plaatse tussen de wol dicht op de
huid gezien
54
Bedrijfsbezoeken: behandelingen
• Wolschurft: veel behandeld met teleurstellende
resultaten
‐ Te weinig product, geen herhaling of interval te lang,
dieren overgeslagen…
• Luizen: er werden geen behandelingen
uitgevoerd
• Pootschurft: geen specifieke behandelingen
uitgevoerd
55
Behandel-advies: resultaten
• Wolschurft: 5 bedrijven hebben het advies
correct opgevolgd en zijn een half jaar later nog
symptoomloos
• Luizen: slechts 1 bedrijf behandeld volgens
advies. De andere hebben de behandeling
uitgesteld of niet uitgevoerd.
• Pootschurft: geen enkel bedrijf heeft een
gerichte behandeling uitgevoerd
56
Besluit
• 30 % van de schapenhouders die de enquête
beantwoorden heeft op ooit met huidparasieten
te maken gehad.
• Wolschurft en luizen zijn de voornaamste
• Behandelingen geven teleurstellende resultaten
omdat ze niet correct uitgevoerd worden
57
Onze missie
• DGZ is dé betrouwbare partner van de Vlaamse
veehouder om met gezonde dieren op duurzame
wijze veilig voedsel te produceren
• DGZ realiseert dit door:
‐ hoogkwalitatieve diensten en producten aan
de veehouder te leveren
‐ de brugfunctie te verzorgen tussen de
veehouder en de overheid
‐ betrokkenheid in de samenwerking tussen
de veehouder, de dierenartsen en
de medewerkers
Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw
Dank u
59