Cuijks Duurzaamheidsplan
advertisement
Cuijks Duurzaamheidsplan 2017 - 2020 Voor u ligt het Cuijkse duurzaamheidsplan 2017 – 2020. Dit duurzaamheidsplan gaat de gemeente Cuijk de komende jaren weer een stuk duurzamer maken. Duurzamer door meer zonnepanelen op de Cuijkse daken, betere fietsvoorzieningen rondom Cuijk, energiezuiniger woningen, door een groenere openbare ruimte en door nóg minder zwerfafval. Bij de opstelling van het plan is gekeken naar én rekening gehouden met landelijk, provinciaal en regionaal beleid. Landelijk is er ondermeer het Energieakkoord, dat fors inzet op energie-innovaties, energiebesparing en hernieuwbare energie (14% in 2020). Provinciaal is er bijvoorbeeld het Natuurnetwerk Brabant dat in 2027 moet zijn gerealiseerd. Regionaal tenslotte, zijn er afspraken gemaakt met Waterschap Aa & Maas en de gemeenten in het Land van Cuijk over klimaatbestendigheid en op het gebied van afval en circulaire economie. Ook het laadpalenbeleid voor elektrisch rijden is in regionaal verband opgepakt. Daarnaast is het Cuijkse duurzaamheidsplan tot stand gekomen met hulp van de Cuijkse samenleving, met hulp van de Raad, belangenorganisaties zoals het CEC en Verdeliet. Tijdens een openbare Raadsavond in juni 2016 is actief gebrainstormd over de inhoud van het nieuwe duurzaamheidsplan. Veel ideeën die daar zijn geopperd zijn terug te vinden in dit plan. Een nadere en praktische uitwerking van het Cuijkse duurzaamheidsplan vindt plaats in het uitvoeringsprogramma dat jaarlijks zal worden gemonitord en tweejaarlijks gerapporteerd in verslagen. Zo kan worden getoetst en zo nodig na twee jaar worden bijgestuurd door de Gemeenteraad. Dit duurzaamheidsplan ademt veel ambitie uit, maar wel met voldoende realiteitszin. Daarbij is de insteek dat de realisering van het plan alleen kan slagen als naast de gemeentelijke organisatie, de gehele Cuijkse samenleving actief meedoet om zijn leefomgeving duurzamer, en daarmee mooier, gezonder en leuker te maken! 1 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2. WAAR STAAT CUIJK NU? WAAR WIL CUIJK NAAR TOE? 3. DE THEMA’S A. NATUURLIJK CUIJK 1. 2. 3. 4. 5. Stip op de horizon Groene oases Groene gordel A-73 Dak- en stadstuinen Duurzame landbouw Groen in beleid Resultaten in 2020 B. ENERGIEK CUIJK · Stip op de horizon 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Energiebesparing bij sportverenigingen Stimuleringsproject houtpelletgestookte CV’s Energie besparen met koploperbedrijven Energie besparen bij achterblijvers Duurzaamheid ook voor minima! Brabant Woont Slim Zonnepanelen in heel Cuijk! Gemeentelijk energiegebruik duurzaam én lokaal Gemeentelijke duurzaamheidslening Verduurzaming huursector Borging in beleid Resultaten in 2020 C. KLIMAATBESTENDIG CUIJK 1. 2. 3. 4. 5. 6. Stip op de horizon Deelname klimaatbestendig Land van Cuijk II Groenblauwe schoolpleinen Klimaaticoon Gezond Zandproject Geveltuintjes Borging klimaatbestendigheid Resultaten in 2020 D. DUURZAAM MOBIEL CUIJK Stip op de horizon 1. Veilig en prettig op de fiets in Cuijk 2. Elektrische laadpalen Resultaten in 2020 E. CIRCULAIR CUIJK 1. 2. 3. 4. 5. Stip op de horizon Visie op Circulaire economie Pilot bedrijventerrein Circulair Event Repair café Cuijk Circulaire economie in de Afvalcommissie Land van Cuijk Resultaten in 2020 2 F. COLLECTIEF CUIJK · Stip op de horizon 1. 2. 3. 4. 5. · Duurzaamheidsmarkt Duurzaam educatieprogramma basisscholen Buurtzorg voor groen Zwerfafvalprojecten Klimaatstraatfeest Resultaten in 2020 G. GEZOND CUIJK · Stip op de horizon 1. 2. 3. 4. 5. 6. · Themacampagne drinkwater Gezond Cuijk event Asbestcampagne Lichthinder Groene ledverlichting Gezond stoken Resultaten in 2020 H. VOORBEELDIG CUIJK · Stip op de horizon 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. · Duurzaam en circulair inkopen Energieneutrale gemeentelijke gebouwen Duurzaam intern vervoersplan Bestrijding lichthinder Duurzaam gemeentelijk wagenpark Fairtrade gemeente Duurzaamheidsloket Resultaten in 2020 3 A. INLEIDING De aanleiding voor dit duurzaamheidsplan en de daaraan gekoppelde Uitvoeringsagenda 2017 - 2020 is meerledig. Het vorige Milieubeleidsplan had een looptijd tot en met 2016 en is dus aan opvolging toe. Daarnaast zijn er veel ontwikkelingen binnen en buiten de gemeente die om een ambitieuze, duurzame gemeente vragen. Grondstoffen raken wereldwijd op, de luchtkwaliteit is op veel plekken nog verre van gezond, het klimaat verandert zienderogen, en soorten sterven in een hoog tempo uit. De gemeente Cuijk bouwt daarom aan een ‘duurzaam Cuijk’. Een duurzaam Cuijk is een mooie, prettige en economisch gezonde gemeente waar in behoeften kan worden voorzien zonder dat we diezelfde behoeften van toekomstige Cuijkenaren en andere wereldburgers in gevaar brengen. Het gaat dan om behoeften zoals veilig en gezond voedsel, energie, schoon water, maar ook ruimte om prettig te leven en schone lucht. We stellen ons zelf als doel om dit uiterlijk in 2045 bereikt te hebben. Ook voldoen we daarmee aan (inter-)nationale afspraken, zoals het landelijke Energieakkoord en het VN-Klimaatakkoord van Parijs (2015). Alsook aan regionale doelstellingen van de provincie Noord-Brabant en de samenwerkende gemeenten in het Land van Cuijk (zoals ten aanzien van klimaatbestendigheid en afval). De wegen naar een duurzaam Cuijk in 2045 bewandelen we via een achttal thema’s, ontstaan tijdens het openbare duurzaamheidsdebat met de Raad en externe partijen (zoals agrarische natuurvereniging Land van Cuijk, CEC en Verdeliet) in juni 2016: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Natuurlijk Cuijk Energiek Cuijk Klimaatbestendig Cuijk Duurzaam mobiel Cuijk Circulair Cuijk Collectief Cuijk Gezond Cuijk Voorbeeldig Cuijk Bij deze thema’s zetten we stippen op de horizon; een toekomstbeeld met concrete doelen. Die horizon wisselt per thema, omdat niet alle doelen even snel gerealiseerd kunnen worden; de ene keer is het doel in 2030, dan 2022 en weer een andere keer 2045. Onder de thema’s hangen we projecten en activiteiten die we de komende vier jaar gaan uitvoeren en bijdragen aan het bereiken van ons oekomstbeeld van Duurzaam Cuijk 2045, een mooie, prettige en economisch gezonde gemeente waar in behoeften kan worden voorzien zonder dat we diezelfde behoeften van toekomstige Cuijkenaren en andere wereldburgers in gevaar brengen.Tenslotte geven we per thema aan welke resultaten we in 2020 bereikt willen hebben. Een belangrijke werkwijze in dit duurzaamheidsplan is de dialoog of samenwerking die we zoeken met de partijen binnen en buiten onze gemeente. Alleen door samen te werken met inwoners, bedrijven en andere instanties, open te staan voor vernieuwing en de kennis ook uit de gemeente zelf benutten kunnen we de stippen op de horizon bereiken. De rollen die de gemeente Cuijk speelt zullen variëren, afhankelijk van het duurzaamheidsthema en de specifieke inspanning: stimulerend, verbindend en faciliterend waar het kan, regulerend waar het moet. 4 De gemeente zal slim moeten schakelen tussen deze rollen, maar wel steeds duidelijk zijn over de ingenomen positie. Voorop staat dat het niet de gemeente, maar in de eerste plaats de mensen zelf zijn die zullen zorgen voor een 100% duurzaam Cuijk 2045. Een Cuijk waarin het fijn, veilig en gezond is om te wonen, te werken en te recreëren! We organiseren deze duurzaamheidsambities en -inspanningen vanzelfsprekend ook in de gemeentelijke organisatie onder andere door deze te laten landen in de begrotingsprestaties en in de diverse werkplannen van de gemeentelijke teams. Bij dit programma hoort een Duurzaamheidsagenda 2017 – 2020. Samen met de partners in de gemeente en regio voert de gemeente Cuijk deze agenda uit. Bij ieder project staat welke partij wanneer wat gaat doen en met welke middelen. 5 B. WAAR STAAT CUIJK NU? WAAR WIL CUIJK NAAR TOE? Elektrische oplaadpunten, energiezuinige openbare verlichting, een schoner gemeentelijk wagenpark (aardgas) en het verduurzamen van gemeentelijke gebouwen. Tijdens de uitvoering van het milieubeleidsplan en projectenboek 2010-2013 en het milieuuitvoeringsprogramma is er al veel bereikt. Ook energiebesparing en het opwekken van duurzame energie begint voet aan de grond te krijgen in Cuijk. Bij de gemeente, ondernemers en ook bij particulieren, die steeds meer energiebesparende maatregelen nemen, hun dak afkoppelen van het riool en zonnepanelen installeren op hun woning. GDI In de meest recente gemeentelijke duurzaamheidsindex 2016 is te zien hoe de gemeente scoort op duurzaamheidsthema’s. De duurzaamheidsthema’s variëren van werkgelegenheid en veiligheid tot gendergelijkheid en afvalscheiding. Als we naar de milieuthema’s kijken dan zien we dat Cuijk veelal op het landelijke gemiddelde zit, maar op het gebied van afvalscheiding, energiegebruik woningen en hernieuwbare energie scoort Cuijk bovengemiddeld. Op afvalscheidingsgebied behoren we zelfs tot de top van Nederland! Met een overall-score van 4,9 op de GDI-index scoort Cuijk een 41 plek op de landelijke ranglijst (https://www.gdindex.nl/dashboard/GDI-2016--gdi_main/)! Energie In 2014 verbruikten alle inwoners, bedrijven, instellingen, voertuigen en gemeente in heel Cuijk in totaal ongeveer 5000 terajoule (bron: klimaatmonitor) aan energie voor warmte en 6 elektriciteit. Omgerekend naar kilowatturen maakt dat ongeveer 1,3 miljard kWh (vergelijkbaar met het elektriciteitsgebruik van 370.000 huishoudens, terwijl Cuijk 10.500 huishoudens heeft in 2016!). De gemeente Cuijk streeft er naar om uiteindelijk energieneutraal te worden. Energieneutraal wil zeggen dat je in je eigen energiebehoefte voorziet met hulp van duurzaam opgewekte energie. Wil je deze huidige energiebehoefte duurzaam opwekken met grote windturbines van ieder 3 MW (jaarlijkse opbrengst 6.500.000 kWh per turbine), dan heb je daar ongeveer 200 windturbines voor nodig. Omgerekend naar zonnepanelen dan zijn daar 2.600 ha aan zonnevelden voor nodig (bron: Acress Wageningen UR, maart 2015). Wetend dat Cuijk in totaal een oppervlakte van 5700 hectare heeft dan is bijna de helft van het totaal oppervlak met zonnepanelen bedekt! Omgerekend naar waterkrachtcentrales (van 150 kW) dan zijn er daar 1000 van nodig in de Maas. Het is echter voor de hand liggend dat in het streven naar een energieneutraal Cuijk allereerst ambitieus wordt ingezet op energiebesparing. Ambitieus energie besparen is jaarlijks 2% energiereductie. Daarmee zit je over 30 jaar op zo’n 50% reductie. Met een behoefte van ‘nog maar’ 2500 terajoule halveer je daarmee de duurzame energiebehoefte. Dus 100 windturbines of 1300 hectare zonnevelden, of een combinatie van 50 windturbines met 650 hectare zonnepanelen. Dit zijn voor de meeste mensen nog steeds duizelingwekkende aantallen. De verwachtingen ten aanzien van toekomstige duurzame energievormen is dat er naast wind- en zonne-energie, ook meer en meer gebruik gemaakt gaat worden van biomassa, waterkracht en bodemenergie (geothermie, warmte-koudeopslag, warmtepompen). De hierboven genoemde aantallen kunnen (én gaan) daarmee verder omlaag. 7 8 01. NATUURLIJK CUIJK Stip op de horizon In 2027 is heel Cuijk een optimaal leefgebied voor mens en natuur waarbij zij samen kunnen leven zonder elkaar te beperken. Binnen én buiten de bebouwde kom. Groen dicht bij de mensen is goed voor de gezondheid. Groen geeft planten en dieren ruimte om te leven en is dus nodig voor een veelzijdige en gezonde leefomgeving. Maar heftige regenbuien (met dito wateroverlast), hittegolven en langdurige droogte tonen ook aan dat veel groen in de directe leefomgeving noodzakelijk is om het water te kunnen opvangen, vasthouden en hittestress te voorkomen. Tegelijkertijd zien we dat het lang niet altijd goed gaat met de natuur en biodiversiteit in Nederland. Soorten verdwijnen, hittestress neemt toe en droogte vormt een toenemend probleem als gevolg van het verdwijnen van groen. Gelukkig gebeurt er in Cuijk al veel op het gebied van groen. Zowel binnen als buiten de kernen. Zo realiseert de gemeente in aanvulling op de provinciale doelen uit Natuurnetwerk Brabant de ecologische verbindingszones in het buitengebied en wil zij dat uiterlijk in 2027 bewerkstelligd hebben. Andere activiteiten en werkzaamheden zijn bijvoorbeeld het bermmaaisel uit sloten daar waar mogelijk aan de boer te geven, door meer met vaste planten in de bermen te gaan werken, en door ecologisch bermbeheer langs diverse wegen toe te passen, waardoor de soortenrijkdom zichtbaar is toegenomen. Met het Groenstructuurplan worden de groene structuren (onder andere langs de hoofdwegen) in de gemeente versterkt en gekoppeld. Groene entrees van de kernen vormen mooie, natuurlijke visitekaartjes van de gemeente en in steeds meer buurten en dorpen (Padbroek, Haps) willen we samen met bewoners de zorg voor groen gezamenlijk doen. Die samenwerking met inwoners en organisaties zoals Verdeliet, de imkervereniging en boomkwekers zien we als essentieel om het groen in Cuijk ook duurzaam te behouden en te versterken. In aanvulling op en ter versterking van het Groenstructuurplan Cuijk en het Landschapsontwikkelingsplan zetten we met Natuurlijk Cuijk waar mogelijk in op uitbreiding en verbinding van het dorpsgroen met het buitengebied. Biodiversiteit hanteren we als uitgangspunt voor aan- en herplant en beheer. Het bevorderen van de natuurwaarden zal vanaf het begin deel uitmaken van bouwplannen en bij infrastructurele ingrepen en we gaan onderzoeken of we minimumeisen kunnen stellen aan de hoeveelheid groen/natuur bij nieuw- of verbouwplannen. De gemeente blijft initiatieven van bewoners en organisaties die betrekking hebben op openbaar en particulier groen (zoals geveltuintjes en groene daken) stimuleren en ondersteunen. Tenslotte versterken we boomstructuren, via het invullen van ontbrekende schakels en het (waar nodig) diverser maken van het boombestand, om de biodiversiteit te vergroten en de kwetsbaarheid voor boomziekten te verminderen. Groene oases Pocketparkjes (miniparkjes) met fruitbomen, laanbeplanting, wadi’s, maar ook een groenere invulling van de openbare ruimte, het zijn allemaal vormen van groene oases. Oases die Cuijk natuurlijker, klimaatbestendiger, biodiverser, schoner, gezonder, maar vooral mooier moeten maken. De komende jaren faciliteert, stimuleert en initieert de gemeente deze oases. 9 Groene Gordel langs de A-73 De groene gordel langs de A-73 – vanaf de Maas tot aan Haps vormt straks, na realisatie, een fraai visitekaartje van de gemeente Cuijk. Ook is het een uitbreiding van het leefgebied voor tal van bijen- en insectensoorten. In een parkachtige sfeer, met verschillende soorten bomen waar het kan en divers struik- en plantenmateriaal op overige plekken, kan in de groene gordel ook uitstekend gerecreëerd worden. Daarnaast wordt de groene gordel ook als groen betiteld vanwege de opwekking van duurzame energie: zonnepanelen en snoeiafval als biomassa. Dak- en stadstuinen Ter vergroening van de Cuijkse kernen stimuleert de gemeente samen met Waterschap Aa & Maas bewoners en bedrijven hun daken en tuinen, maar ook hun gevels te vergroenen. Bestaande stimuleringsregelingen worden gepromoot, en middels campagnes onder de aandacht van het publiek gebracht. Bij nieuwbouw start de gemeente proeven om minimumeisen te stellen aan de hoeveelheid onverhard, groen oppervlak. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld door twee van haar gebouwen van een groene gevel, danwel van een zichtbaar groen dak te voorzien. Duurzame landbouw De gemeente Cuijk beseft dat zij slechts in beperkte mate invloed kan uitoefenen op de verduurzaming van de landbouw binnen de gemeentegrenzen. Toch zijn er her en der wel degelijk mogelijkheden om stappen te zetten naar een duurzamere landbouw. Zo kan de gemeente in het uitgeven van pachtgronden duurzaamheidseisen stellen, speelt zij een stimulerende rol in de discussie over Gezond Zand en draagt zij actief bij aan het akkerrandebeheer. Ook werkt de gemeente Cuijk mee aan het indien mogelijk verplaatsen van bedrijven en het plaatsen van luchtwassers. Op regionaal niveau draagt de gemeente Cuijk bij aan de discussie over een verdergaande verduurzaming van de landbouw, wat ook bijdraagt aan gezonde lucht. Tenslotte stimuleren we de biologische landbouw in Cuijk door daar waar mogelijk lokale, biologische producten te gebruiken en voor te schrijven en door proeven te doen met biologische stadslandbouw (bijvoorbeeld in leegstaande winkelpanden). Uiteraard mag de biologische boer op de Cuijkse duurzaamheidsmarkten niet ontbreken. Bijvriendelijk beheer Speciale aandacht krijgen de insecten, met name bijen, en de waterfauna. Waar nodig wordt hiermee rekening gehouden bij de voorschriften voor het gebruik van bermen, oevers en waterwegen. Speciale iconen in Natuurlijk Cuijk zijn de groene gordel langs de A-73 en het Klimaat- en bijenlint Land van Cuijk. Het Klimaat- en Bijenlint Land van Cuijk is een groen, natuurlijk lint dat tal van (bestaande) leefgebieden van insecten en bijensoorten in de regio met elkaar verbindt en daarnaast inwoners en recreanten een fraaie en schaduwrijke wandel- en fietsroute door de regio biedt. Natuur in beleid Biodiversiteit is het centrale uitgangspunt bij de aanleg en het beheer van openbaar groen en het water. Bij het (her)planten van bomen en struiken en het zaaien van bloemen wordt gekozen voor soorten die een bijdrage leveren aan de biodiversiteit, waaronder soorten die interessant zijn voor insecten en andere organismen. Het groen in de openbare ruimte wordt ecologisch beheerd. Door het beheer te extensiveren is er meer ruimte voor bloeiende grassen en kruiden. Hierdoor is er meer leefgebied voor planten, insecten en vogels. Bij alle bouw- en infrastructurele plannen wordt vanaf de start van de planvorming ingezet op het bevorderen van natuurwaarden en het behalen van natuurwinst. 10 In het kader van duurzame aanbesteding, één van de uitgangspunten voor het aanbestedingsbeleid van Cuijk, formuleren we specifieke eisen voor ruimtelijke verbetering door natuurinclusief ontwerpen en bouwen. Tenslotte wordt onderzocht of de herplantplicht voor bomen weer kan worden ingevoerd. Resultaten in 2020 6 groene oases in Cuijk Groene Gordel A-73 Klimaat- en bijenlint Land van Cuijk Twee gemeentelijke gebouwen voorzien van groen dak Natuur (inclusief ontwerpen) geborgd in beleid Eén stadslandbouwproject uitgevoerd 11 12 02. ENERGIEK CUIJK Stip op de horizon In 2045 is de gemeente Cuijk energieneutraal. Alle dan nog benodigde energie wordt lokaal en op een duurzame wijze opgewekt. In september 2013 is door meer dan 40 landelijke organisaties het Energieakkoord voor duurzame groei gesloten, gericht op verduurzaming van de energievoorziening in Nederland. In dit Energieakkoord zijn twee speerpunten opgenomen, de besparing van energie en het verhogen van het aandeel duurzame energie. De gemeente Cuijk onderstreept het belang van deze twee speerpunten, welke volledig in lijn zijn met de Trias Energetica, hét paradigma voor duurzame ontwikkeling, en draagt zo bij aan de landelijke (tevens Europese en mondiale) duurzaamheidsambities op energiegebied. Waar landelijk het doel om energieneutraal te worden gesteld is op 2050, streeft Cuijk er naar om vijf jaar eerder geen aardgas meer te gebruiken en uitsluitend duurzame energie te gebruiken. Dit is nog steeds ambitieus, maar ook realistisch. Cuijk zet primair in op een forse reductie van de CO -uitstoot (40% ten opzichte van 1990) en op een energieneutrale gemeentelijke organisatie in 2030. De uitdaging om de energievoorziening te verduurzamen pakt de gemeente waar nodig en mogelijk regionaal (zoals in Brabant Woont Slim, Nul Op de Meter, Regionale Energievisie) en provincie-breed op. Gedacht moet daarbij worden aan grootschalige zonne-akkers in het Land van Cuijk, gebruik maken van de biomassacentrale in Cuijk, en een stimuleringsproject biomassaketels in het buitengebied. Daarnaast worden initiatieven ondersteund die juist op wijkniveau energiebesparingskansen willen benutten (zoals Buurkracht en het Klimaatstraatfeest). 2 Besparen Stap één naar energieneutraliteit is fors inzetten op energiebesparing. Hierbij worden meerdere wegen bewandeld en meerdere doelgroepen aangesproken. Inwoners worden met Brabant Woont Slim (BWS) en de gemeentelijke duurzaamheidslening aangezet om hun eigen energiegebruik flink te reduceren, scholen en sportverenigingen treffen in een gemeentelijk energieproject waar nodig isolatiemaatregelen en gaan samen met CEC zonnepanelen leggen. Deze maatregelen worden gecombineerd met energie- en klimaatlessen voor de leerlingen. In branchegerichte projecten worden Cuijkse bedrijven aangespoord om hun energiegebruik fors te reduceren. In een (Land van) Cuijksconvenant spreken gemeente en ondernemers af om in 2020 20% en in 2030 60% energie te hebben bespaard ten opzichte van 2014. Achterblijvende bedrijven sporen we met een handhavingsproject aan om hun maatregelen te treffen die zich binnen vijf jaar terugverdienen. In een sociaal duurzaamheidsproject gaat de gemeente inwoners met een kleine beurs voorzien van energieboxen met handige, direct te nemen besparingsmaatregelen en energieadviezen. Zonnepanelen in heel Cuijk Samen met andere partijen zoals het CEC, bedrijventerreinverenigingen, scholen, woningcorporatie, bedrijven en sportverenigingen start de gemeente een zonnepanelenoffensief dat Cuijk de komende jaren op grote schaal van zonnepanelen moet gaan voorzien: Minimaal 10.000 nieuwe zonnepanelen in 2020. Op daken, maar ook als veldopstelling op braakliggende terreinen. Daarbij wordt veel verwacht van crowdfunding; een financieringsvorm waarbij de bevolking mee-investeert in de zonnepanelen en ook deelt in het rendement. Het uitgangspunt bij de veldopstellingen is dat de terreinen in principe multifunctioneel kunnen worden gebruikt (agrarisch, recreatief, etc). 13 Houtpellets in het Cuijkse buitengebied De gemeente gaat – gesteund door een landelijke stimuleringsregeling - onder andere de eigenaren van propaangastanks in het Cuijkse buitengebied stimuleren om over te schakelen op deze duurzamere energievorm. Propaangas is een fossiele brandstof en draagt bij aan het klimaatprobleem. Bovendien is het een dure brandstof en kent het veiligheidsrisico’s. Houtpelletkachels zijn niet te vergelijken met de traditionele houtkachels of open haarden in het verbrandingsproces. Houtpelletkachels zijn vele malen schoner waardoor er niet of nauwelijks luchtvervuiling optreedt. De ervaring is daarentegen juist wel vergelijkbaar met een traditionele kachel; sfeervol. Andere duurzame energie (WKO, windenergie, WKC) De gemeente Cuijk houdt de ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie nauwlettend in de gaten en ondersteunt waar mogelijk initiatieven die uit de samenleving (bedrijven, CEC, instanties) komen, zoals windenergie. Uit de peiling op de duurzaamheidsmarkt van 2 oktober 2016 bleek namelijk opvallend veel draagvlak voor windenergie binnen de eigen gemeentegrenzen (langs industrieterrein Katwijk en langs de A73). Duurzaamheidslening De gemeente Cuijk stelt een duurzaamheidslening op voor woningeigenaren en sportverenigingen. De drempel om de lening aan te vragen moet zo laag mogelijk zijn. Uitgangspunt is dat de rente van de lening lager is dan de besparingen op de energierekening, zodat men geld overhoudt, na terugbetaling van de lening. De lening kan worden aangevraagd voor tal van reguliere energiemaatregelen zoals spouwmuurisolatie, isolatieglas, zonneboilers, houtpelletkachels en warmtepompen. Voor de gemeentelijke duurzaamheidslening stelt de gemeente Cuijk krediet beschikbaar. Energiecoöperatie CEC Het Cuijks Energie Collectief wil er voor zorgen dat inwoners en bedrijven binnen de gemeente Cuijk goedkopere en schonere energie kunnen gebruiken en minder afhankelijk worden van de grote energiebedrijven. Daarmee wil CEC een bijdrage leveren aan een duurzamer Cuijk. Dat doet CEC door de leden te helpen bij het besparen op het energiegebruik en door de leden te ondersteunen bij het zelf produceren van schone energie. Daarnaast wil CEC de lokale economie stimuleren. De gemeente Cuijk ondersteunt CEC waar nodig en waar mogelijk bij het realiseren van deze doelen en trekt zo veel als mogelijk gezamenlijk hierin op. Borging in beleid Buiten de hierboven genoemde projecten is het van belang dat ook in andere ruimtelijke of bouwprojecten aandacht is voor duurzaamheid in het algemeen en energie in het bijzonder. Gedacht wordt aan het voorschrijven van energieplannen bij bouw- of verbouwplannen of het beschikbaar stellen van dakoppervlak aan derden (zoals de energie-coöperatie) ten behoeve van duurzame energieopwekking. Onderzocht wordt welke mogelijkheden de gemeente heeft om verdergaande energie-eisen te kunnen stellen dan die van het landelijke Bouwbesluit. Samen met woningcorporatie Mooiland worden ambitieuze prestatie-afspraken gemaakt die de huurwoningen in 2020 minimaal label B laten zijn. 14 Resultaten in 2020 - Het aandeel duurzame energie in de totale Cuijkse energievoorziening is 20%, - de gemeentelijke organisatie, alsmede de doelgroep bewoners verbruikt 5% minder energie (t.o.v. 2014), - In het sociaal duurzaamheidsproject zijn minimaal 60 huishoudens voorzien van een energiebox en een bespaaradvies, - Er zijn 40 propaangastanks ingeruild voor houtpelletkachels in het Cuijks buitengebied, - Er is een gemeentelijke duurzaamheidslening voor inwoners en sportverenigingen, - De huurwoningen van Mooiland zijn minimaal energielabel B - Er zijn minimaal 10.000 nieuwe zonnepanelen gerealiseerd, - Er liggen zonnepanelen op minimaal 5 sportverenigingen en 5 scholen, - nieuwbouwwoningen worden energieneutraal gebouwd, - Er is een Cuijks energieconvenant in werking waarin Cuijkse koploperbedrijven extra energiebesparing realiseren, - Er is een handhavingsproject energiebesparing bij achterblijvers uitgevoerd. 15 16 03. KLIMAATBESTENDIG CUIJK Stip op de horizon In 2030 is Cuijk, samen met het gehele Land van Cuijk klimaatbestendig ingericht. De openbare ruimte, bedrijventerreinen, particuliere tuinen, maar ook het landelijke gebied is bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering: te nat, te warm en te droog (zie ook de regionale intentieverklaring Klimaatbestendig Land van Cuijk). In 2050 is heel Nederland klimaatbestendig gemaakt. Maar niet iedere gemeente heeft evenveel last van de extremer wordende weersinvloeden. Cuijk is een van de gemeenten die al duidelijk last heeft gehad van extreme regenval, droogte en hitte. Daarom is het noodzakelijk dat wij snel aan de slag gaan als gemeente om eerder dan 2050 bestendig te zijn en beter te kunnen inspelen op het veranderende klimaat. Dat klimaatverandering niet iets is van de lange termijn of een ‘ver van mijn bed’ show, is de afgelopen jaren wel duidelijk geworden. Significant vaker kwamen de afgelopen tien jaar langdurige perioden van droogte voor, vaak in combinatie met hitte. Deze werden vervolgens afgewisseld met korte, maar zeer hevige regenbuien. De meeste Cuijkenaren staat de ondergelopen Beerse Baan (juni 2016) nog helder voor de geest. Voor een duurzame bescherming en ontwikkeling van de fysieke leefomgeving moeten we daarbij rekening houden met de volgende aspecten: Te nat: de opvang en afvoer van regenwater, om wateroverlast in de gebouwde en landelijke omgeving te voorkomen of te beperken; Te warm: de gezondheid van de bewoners van de stad, door tegengaan van hittestress tijdens hittegolven; Te droog: het inspelen op mogelijke verdroging van de bodem. Er is dan ook alle aanleiding om het thema ‘klimaatbestendigheid’ een aparte plaats te geven in het Cuijkse duurzaamheidsbeleid. Al enkele jaren werkt de gemeente Cuijk in Land van Cuijkverband samen aan dit thema. In 2015 ondertekende zij de regionale intentieverklaring “Klimaatbestendig Land van Cuijk 2030” waarin zij streeft naar een klimaatbestendige regio. De komende jaren wil de gemeente deze samenwerking voortzetten met concrete, tastbare projecten maar ook met borging in beleid. Uiterlijk in 2020 wil de regio deze borging hebben gerealiseerd. Ruimtelijke plannen zullen dan ‘klimaatproof’ zijn en klimaatadaptief bouwen is gemeengoed. Dit doen we door bij de besluitvorming een duurzaamheidsparagraaf op te nemen bij alle ruimtelijke projecten. Klimaatbestendige openbare ruimte Middels een klimaatbestendigheidstoets in ieder ruimtelijk project wordt geborgd dat er altijd nagedacht wordt over het thema in de meest brede zin van het woord: water, maar ook droogte en hitte. Speciale aandacht is er voor de dorpspleinen zoals het Louis Jansenplein. Gestreefd wordt naar het klimaatbestendig maken van twee dorpspleinen: pleinen met bovengrondse wateropvang, voldoende schaduw en groene wanden. Groenblauwe schoolpleinen Veel schoolpleinen zijn sluitpost op de begroting van scholen. In het project Klimaatbestendig Land van Cuijk worden meerdere basisscholen, waaronder Cuijkse voorzien van een groenblauw schoolplein. Een groen schoolplein geeft kinderen elke dag de kans op natuurbeleving en biedt mogelijkheden voor natuureducatie. Het brengt creativiteit, rust, ontdekking en beleving samen. Daarnaast draagt het bij aan het behoud van soorten planten en dieren, de biodiversiteit in de bebouwde omgeving. 17 Mooie, groene (gevel)tuinen (particulieren) De gemeente blijft aandacht vragen voor het belang van groene, ontsteende particuliere tuinen. Dat doet zij met hulp van voorlichting, de (mede)organisatie van open tuindagen, maar ook door middel van het stimuleren én faciliteren van geveltuinen in sterk versteende straten en periodieke tuinvergroeningsacties. Klimaatbestendigheid in beleid In de regionale intentieverklaring Klimaatbestendig Land van Cuijk 2030 is afgesproken dat de vijf gemeenten én Waterschap Aa & Maas in aanloop naar 2030 toewerken naar borging van het thema in beleid in 2020. Vanaf dan is binnen alle geledingen van de gemeentelijke organisatie klimaatbestendigheid gemeengoed. Er zijn beleidsregels vastgesteld ten aanzien van af te koppelen oppervlak, de minimale hoeveelheid groen of onbebouwde ruimte op een perceel en in de openbare ruimte en in nieuwbouwprojecten worden eisen gesteld ten aanzien van klimaatbestendigheid. Er is beleid op het gebied van hittestress, de gemeente heeft subsidies beschikbaar voor klimaatbestendige inrichting van particuliere tuinen en of bedrijventerreinen. Tenslotte biedt de gemeentelijke voorlichting veel informatie over klimaatbestendigheid en de rol van inwoners en bedrijven hierin. Resultaten in 2020 - Twee groenblauwe dorpspleinen gerealiseerd - Twee groenblauwe schoolpleinen gerealiseerd - Tuinvergroeningsactie uitgevoerd - Minimaal één beeldbepalend Cuijks gebouw voorzien van groen dak of groene gevel (klimaaticoon) - Klimaatbestendigheid geborgd in gemeentelijk beleid 18 04. 19 DUURZAAM MOBIEL CUIJK Stip op de horizon In 2030 heeft Cuijk een balans gevonden tussen bereikbaarheid en omgevingskwaliteit. Het gewicht is verschoven van automobiliteit naar leefbaarheid, zonder dat dit ten koste is gegaan van de bereikbaarheid. Fietsvriendelijk Cuijk Het wordt de komende jaren nóg aantrekkelijker om in, van en naar Cuijk te fietsen. De meest in het oog springende vernieuwing is natuurlijk de snelle fietsverbinding langs de spoorlijn naar Nijmegen, maar ook andere verbeteringen gaan de Cuijkenaren verleiden om vaker de fiets in plaats van de auto te nemen. De belangrijkste fietsknelpunten binnen de gemeente worden met voorrang aangepakt. Speciale aandacht krijgen de fietsenstallingen in het centrum van Cuijk. Deze worden uitgebreid, verbeterd en gepromoot. Bij de fietsenstallingen komen ook oplaadvoorzieningen voor de sterk opkomende e-bikes. Elektrische laadpalen Het aantal elektrische auto’s in Nederland is de afgelopen jaren fors gestegen en dit aantal zal de komende jaren alsmaar verder toenemen (zie afbeelding groeicurve elektrisch rijden). Elektrisch rijden is schoon en duurzaam en levert een belangrijke bijdrage aan milieu- en duurzaamheidsdoelstellingen. De toename van het aantal elektrische auto’s zorgt ook voor een toenemende vraag naar laadpunten voor het opladen van de auto’s. De techniek van laden en de hiervoor benodigde infrastructuur is wezenlijk anders dan de huidige infrastructuur voor brandstofvoertuigen. Er is een noodzakelijke behoefte voor laadpunten in de openbare ruimte. Het is aan lokale overheden om hier invulling aan te geven. Samen met de andere gemeenten in het Land van Cuijk (Boxmeer, Grave, Mill & Sint Hubert en Sint Anthonis) gaat Cuijk elektrisch rijden faciliteren en stimuleren. Daarbij worden gezamenlijke beleidsregels gehanteerd. Centraal staat de komst van een aantal nieuwe laadpalen in de Cuijkse kernen als gevolg van een provinciale aanbesteding. 20 Resultaten in 2020 - Top 10 van fietsknelpunten in de gemeente is geïnventariseerd en minimaal acht daarvan zijn verbeterd, - Plan van aanpak voor fietsenstallingen in Cuijk is gemaakt en in uitvoering, - Openbare laadpalen gerealiseerd in alle Cuijkse kernen met meer dan 1000 inwoners (Cuijk, Haps, Beers en Vianen). 21 22 05. CIRCULAIR CUIJK Stip op de horizon In 2030 is de circulaire economie gemeengoed geworden in Cuijk, wordt er door de gemeente circulair aanbesteed en gebouwd volgens de circulaire principes. Cuijk heeft de transitie gemaakt naar een circulaire gemeente (100%), waarin ondernemers, agrariërs, en inwoners verschillende afvalstromen volledig opnieuw als grondstof gebruiken (‘cradle to cradle’). Met ‘circulaire economie’ wordt een economisch systeem bedoeld waarin herbruikbaarheid van producten en grondstoffen is gemaximaliseerd en waardevernietiging geminimaliseerd. Verschillende afvalstromen, zoals papier en karton en glas, worden voor een aanzienlijk deel als grondstof opnieuw gebruikt. Ook groeit het aantal bedrijven dat hun product zo weet te ontwerpen dat het na gebruik weer terug kan in de kringloop (‘cradle to cradle’). Bovendien nemen burgers allerlei initiatieven om hergebruik en reparatie van producten en leennetwerken te bevorderen (Repair Café). Visievorming We gaan stimuleren dat bedrijfssectoren en Cuijkse bedrijventerreinen via bundeling van belangen een omslag maken naar circulair ondernemen. In 2050 is Nederland volledig circulair, maar Cuijk is ambitieuzer op dit gebied! Afvalscheiding door inwoners gebeurt in 2016 al op een hoog niveau, zo hoog dat wij tot de best scorende gemeenten van Nederland behoren. Dit niveau en deze ambitie is belangrijk om hoog te houden. Hierdoor zouden we over ruim tien jaar bij de eerste circulaire gemeenten kunnen horen! Samen met externe partijen stellen we een visie op om richting circulaire top van Nederland te komen. In 2020 streven we er naar om al voor 25% circulair te zijn. Circulaire Economie op Cuijkse bedrijventerreinen Op de bedrijventerreinen bevinden zich bedrijven die zouden kunnen samenwerken en zo in tijd, geld en grondstoffen kunnen besparen door hun krachten te bundelen. Er komt een pilot om uit te vinden hoe deze bedrijven elkaar van producten, grondstoffen en/of diensten gaan voorzien en zo elkaar kunnen aanvullen. Daarnaast komt er een terugkerend evenement, waarbij organisaties elkaar inspireren. Zo kunnen bedrijven, die in verschillende fasen van circulaire economie staan, van elkaar leren en elkaar inspireren. Repair Café Cuijk Huishoudelijke apparaten en andere voorwerpen worden vaak onnodig weggegooid. Een Repair Café is een laagdrempelige mogelijkheid om ervoor te zorgen dat de levensduur van producten omhoog gaat. Daarnaast zorgt het voor vermindering van de afvalkosten door het ontlasten van de milieustraat. Een bijkomstigheid van een Repair Café is het sociale aspect en de samenwerking die eruit voortkomt. Wij stimuleren het opstarten en doorgroeien van meerdere Repair Cafés, zonder daar zelf de initiatiefnemer in te zijn. Daarnaast wordt er zo veel mogelijk meegedacht en ondersteund waar de stichting Repair Café Cuijk dat vraagt. Circulaire economie in de Afvalcommissie Land van Cuijk en Boekel Om van afval naar grondstof te gaan is beleid op het gebied van de verwerking ervan cruciaal. Het zal aantrekkelijker gemaakt worden om afval gescheiden aan te bieden op de milieustraten. Denk aan het verbreden van de openingstijden en regelmatiger updates over de huidige stand van zaken op het gebied van recycling. De algemene communicatie zal ook geïntensiveerd worden. 23 Resultaten in 2020 - De gemeente Cuijk is voor 25% circulair, - Er is een visie op Circulaire Economie in Cuijk, - Pilot Circulaire Economie uitgevoerd op een Cuijks bedrijventerrein, - Evenement georganiseerd waarbij bedrijven elkaar informeren en inspireren, - Repair Café Padbroek is stabiel en een pilot voor een tweede Repair Café is gestart, - Onderzoek naar gebruik van de milieustraat en het makkelijker maken van recycling voor inwoners en bedrijven. 24 25 06. COLLECTIEF CUIJK Stip op de horizon In 2026 werkt de Cuijkse samenleving op tal van terreinen nog intensiever samen, onder andere op het gebied van zonnepanelen. De gemeente Cuijk werkt samen met de Cuijkse bevolking en het Cuijks bedrijfsleven in plaats van vóór. Door de juiste personen aan elkaar te koppelen ontstaan de mooiste initiatieven en dat hebben we nodig als het gaat om duurzaamheid. Er wordt gestreefd naar het benutten van meerwaarde door samenwerking, in plaats van deze zelf te willen creëren. Hiervoor zal actief contact onderhouden worden met dorps- en wijkraden en de buurtverbinders in Cuijk. Van belang is om de boodschap consequent en consistent onder de aandacht te brengen: Wij gaan voor Groen! En wij doen dit samen. Duurzame Samenwerking in het Land van Cuijk Een collectief Cuijk; dat is ook nadrukkelijk de samenwerking opzoeken met de andere gemeenten in het Land van Cuijk. Om ervoor te waken dat niet iedereen ‘zijn eigen duurzaamheidswiel aan het uitvinden is’ en om schaalgrootte te creëren zoekt de gemeente actief de buurgemeenten op. Met het project ‘Klimaatbestendig Land van Cuijk 2030’ hebben we al een grote stap gezet. Deze samenwerking willen we een vervolg geven met het Regionaal Energieloket (Brabant Woont Slim), een stimuleringsproject houtpelletkachels, energiebesparing bij sportverenigingen en een ‘asbest er af, zonnepanelen erop project’. Ook de andere gemeenten hebben er voor gekozen om een gezamenlijke huisstijl te kiezen, die van Wij gaan voor Groen. Samenwerken met de samenleving Overal in het land starten lokale en regionale energiecoöperaties en initiatieven. Op buurtniveau werken bewoners steeds vaker samen aan energiebesparing. Denk aan gezamenlijke inkoop van zonnepanelen en gemeenschappelijk opvragen van offertes voor spouwmuurisolatie en het landelijke Klimaatstraatfeest. De moderne samenleving is ‘energiek’ en kent veel mondige, autonome burgers en vernieuwende bedrijven die willen handelen en veranderen. Ook veel instellingen zoals corporaties en scholen willen zelf aan de gang. In plaats van terughoudend te zijn en vast te houden aan de normale gang van zaken, moeten wij als gemeente deze initiatieven omarmen en goed faciliteren. En wellicht zelfs pro-actief op zoek gaan naar deze ontwikkelkracht. Anderzijds zal de gemeente in haar veranderende, meer faciliterende rol moeten bepalen hoe zij partijen kan verleiden en wellicht kan helpen om vooral toch zelf in actie te komen. Daarin hebben gemeenten nog een lange en onbekende weg te gaan, een weg van vallen en opstaan. Stap één is in ieder geval om deze open houding te benoemen en zo veel mogelijk het goede, duurzame voorbeeld te geven. Duurzaamheidsmarkt In het najaar van 2016 is de eerste duurzame markt van Cuijk georganiseerd en door het grote succes zal er in de toekomst een vervolg komen. Of dit jaarlijks of tweejaarlijks zal zijn moet blijken uit het animo. Het doel is om organisaties en bedrijven die duurzaamheid als core business hebben bij elkaar te brengen en bezoekers (en elkaar) te inspireren om nóg duurzamer te worden. Educatieprojecten Cuijk In eerste instantie zal geïnventariseerd worden wat de huidige activiteiten op scholen al zijn met betrekking tot duurzaamheid. Er wordt aangehaakt bij landelijke of internationale dagen, zoals de dag van de duurzaamheid (begin oktober), de Warme Truiendag (aandacht voor energiebesparing), de Nationale Voorleesdagen (voorlezen uit een duurzaam kinderboek zoals Mr Finney), Wereld Waterdag, Landelijke 26 opschoondagen, etc. Aan de hand daarvan zal een meerjarig plan uitgewerkt worden, waarbij samengewerkt wordt met partijen die de uitvoering kunnen doen. De uitvoering blijft niet beperkt tot educatie. Waar mogelijk zullen we ook fysieke maatregelen nemen (zonnepanelen, groenblauwe schoolpleinen). De educatie variëert van excursies tot lespakketten of minicampagnes en wordt uitgevoerd in samenwerking met projecten, geïnitieerd vanuit het sociale domein. De educatieprogramma’s worden aangepast aan het type onderwijs (basis, middelbaar en vervolgonderwijs zal betrokken worden in de educatie). Buurtzorg voor Groen In Haps en in de wijk Padbroek is in 2016 een pilot gestart waarbij contracten worden afgesloten met buurt- of sportverenigingen die de buurt schoon houden en ontdoen van onkruid. De verenigingen krijgen hier een vergoeding voor die de clubkas spekt. Bij succesvolle pilots wil de gemeente dit in meerdere wijken opstarten. Zwerfafval Een van de grootste irritatiepunten in Cuijk, zo bleek tijdens de duurzaamheidsmarkt (2016), is zwerfafval. Regelmatig sterven dieren doordat ze rondzwervend plastic binnenkrijgen. De 'plastic soep' in grote oceanen ontstaat doordat er jaarlijks wel 4,7 miljoen ton plastic in zee belandt. Dit is vooral afval dat mensen ooit op straat of in de natuur hebben gegooid en dat een keer in het water is gevallen (bron: nederlandschoon.nl). Zwerfafval wordt al 10 jaar (vanaf 2006) aangepakt door kinderen uit Cuijk in samenwerking met De BeestenBende. Op deze manier leert de toekomstige generatie van Cuijk wat zwerfafval voor gevolgen heeft en dat zij dit voorkomt door het opruimen ervan. Als we samen iedere dag één stuk zwerfafval opruimen, dan is binnen een maand alles verdwenen. Cuijk gaat actief projecten faciliteren om het onderwerp zwerfafval leuker te maken en de problematiek te verminderen. Daarnaast doet Cuijk actief mee aan de landelijke opschoondag en het faciliteren van het aanwezige netwerk, wat al actief is. Klimaatstraatfeest Samen met je buren nadenken over een duurzamere buurt. Door de wedstrijd die plaatsvindt in heel Nederland, wordt het nog aantrekkelijker om zo veel mogelijk duurzame projecten te realiseren in een jaar tijd. Omdat wij samen doen zo belangrijk vinden, zal de gemeente stimuleren om ook in Cuijk actief mee te doen aan dit programma. Resultaten in 2020 - Een vervolg op de duurzaamheidsmarkt - Vierjarig duurzaamheidsprogramma met Cuijks basisonderwijs - Het netwerk rondom zwerfafval is voor 2020 verdubbeld. - Jaarlijkse deelname klimaatstraatfeest 27 28 07. GEZOND CUIJK Stip op de horizon In 2028 heeft Cuijk al datgene gedaan wat binnen haar bereik ligt om bij te dragen aan een gezonde leefomgeving voor haar inwoners: de lucht, de bodem en het water is schoner, asbestdaken zijn vrijwel verdwenen uit het Cuijkse straatbeeld, lichthinder is gereduceerd door het doven van alle overbodige verlichting, bewoners worden uitgenodigd om meer te gaan bewegen door een groenere, aantrekkelijker leefomgeving en tenslotte is de Cuijkse bevolking minder, maar wel duurzamer geproduceerd vlees gaan eten en daarmee gezonder gaan leven. Gezondheid is niet zo zeer een middel maar meer een doel dat gerealiseerd kan worden door duurzame projecten te realiseren: Collectief: Sociale cohesie is noodzakelijk voor de mens en een gezond sociaal netwerk levert een grote bijdrage aan het verkrijgen van een goede (mentale en fysieke) gezondheid. Mobiliteit: Vaker de fiets in plaats van de auto gebruiken zorgt niet alleen voor minder uitstoot (of energieverbuik in het geval van een elektrische auto), maar ook voor o.a. een betere gezondheid, door een beter lichaamsgewicht en minder depressies bij mensen. Elektrische auto’s zorgen voor minder geluidshinder; enkel de weerstand van de banden en het asfalt is te horen. Klimaatbestendigheid zorgt voor een betere leefbaarheid, voornamelijk bij kwetsbare bevolkingsgroepen (mensen die afhankelijk zijn van anderen). Klimaatbestendig betekent ook bestand tegen de toenemende hitte en het tegengaan van hittestress. Natuur in een “grijze” omgeving (zoals blauwgroene schoolpleinen) zorgt voor: CO2opname; een betere concentratie; dat mensen meer naar buiten gaan; meer bewegen; en ga zo maar door. Themacampagne DrinkWater Water in Nederland is het schoonste drinkwater van heel Europa. Maar waarom drinken mensen dan nog bronwater? Het zorgt voor extra afval (plastic verpakking) en er is veel energie (vervoer) nodig om het van de waterbron naar de huishoudens thuis te krijgen. Daarnaast is de stap van een flesje water naar een flesje frisdrank niet zo lastig. Een van de grootste gezondheidsproblemen waar de Westerse landen mee kampen is overgewicht (ook bij kinderen). Om de gezondheid en het milieu een handje te helpen is er een campagne gestart om kraanwater te drinken in Nederland. Cuijk neemt ook deel aan deze campagne. Gezond leven in Cuijk Tijdens de week Gezond Leven kan heel Cuijk proeven van de mogelijkheden die voor hun neus liggen om gezonder te leven. Dit zal zo breed mogelijk uitgevoerd worden; van kinderen tot ouderen en van thuis tot aan werk. Acties zoals naar school of werk fietsen of lopen; duurzaam voedsel eten; minder vlees eten; water uit de kraan drinken (i.p.v. suikerhoudende dranken), etc. In samenwerking met relevante partijen zal de gemeente dit evenement starten en ondersteunen. Voedsel Groenten kosten minder energie in productie dan vlees. Daarmee is groente onvermijdelijk duurzamer dan vlees. Dit betekent niet dat er geen vlees meer geconsumeerd mag of kan worden. Het betekent wel dat als ieder gezin een dag in de week minder vlees eet, er heel erg veel energie bespaard wordt.(bron: voetafdruk). Andere manieren om duurzamer voedsel te kopen is door te letten op de labels die 29 gebruikt worden: o.a. fairtrade voor eerlijke handel; biologisch voor natuurlijke groei van plantaardige en dierlijke producten; beter leven voor beter dierenwelzijn. Cuijk gaat deze duurzame, gezonde leefstijl actief maar op een niet belerende wijze onder de aandacht van haar inwoners brengen via haar eigen mediakanalen, tijdens gezondheidsweken en door het goede voorbeeld te geven. Asbest In 2024 moet alle asbest van de daken zijn (een landelijke afspraak). Dit geldt voor daken van stallen in het buitengebied, maar ook van bedrijven en van particuliere schuurtjes binnen de bebouwde kom. Met de huidige saneringssnelheid gaan we 2024 niet halen. In Land van Cuijkverband gaat Cuijk een asbestsaneringsproject starten voor zowel de particuliere daken als die van MKB-bedrijven binnen de bebouwde kom. De insteek is dat het de asbestdakenbezitters makkelijker en goedkoper gemaakt wordt om het asbest te (laten) verwijderen en er een duurzaam groen, of zonnedak voor in de plaats laten komen. Dit kan geconcretiseerd worden door de regels voor de Milieustraat te versoepelen: een grotere hoeveelheid asbest mag gratis ingeleverd worden. Of door een regeling waardoor het financieel aantrekkelijker wordt om asbest te vervangen voor een duurzamer dak. Lichthinder De afgelopen eeuw is verlichting steeds vanzelfsprekender geworden, ook in de buitenruimte. Het maakt dat wij ‘s avonds en ‘s nachts actief kunnen blijven. Vanuit burgers, maatschappelijke organisaties en overheden is er meer aandacht voor de negatieve effecten van kunstlicht. Het kost energie - jaarlijks in Cuijk ongeveer 1 miljoen kWh - en heeft een verstorende werking op dieren en mensen. Ook vervuilt licht het nachtelijk landschap. Het gaat daarbij niet (alleen) om directe lichthinder (op individueel niveau door instralend licht), maar ook om lichtbronnen die van grote afstand zichtbaar zijn in het landschap, lichtkoepels boven steden en verminderde zichtbaarheid van de sterren. De roep om meer natuurlijke duisternis wordt luider. Dit vraagt om bewust verlichten: als gemeente gaan we alleen verlichten waar noodzakelijk, op momenten dat het nodig is en op een manier die zo weinig mogelijk lichthinder veroorzaakt. Het huidige beleidsplan openbare verlichting (2014 - 2018) wordt op sommige aspecten aangescherpt. Zo is het plan dat de aanstraalverlichting van álle zes kerken na 24.00 uur wordt uitgeschakeld. Datzelfde gaat gebeuren bij alle reclameverlichting, billboards en grondpotten ter aanstraling van kunstwerken. Het parkeerterrein Zwaanplein in Cuijk, waar nu de hele nacht de verlichting brandt, wordt geëxperimenteerd met aanwezigheidsdetectie. De verlichting gaat dan alleen aan op momenten dat er ook behoefte aan is. Niet alleen wordt hierdoor het gemeentelijk energiegebruik gereduceerd en de lichthinder beperkt, er gaat ook een nadrukkelijke voorbeeldwerking van uit. Groene ledverlichting Is niet storend voor flora en fauna en verlicht wegen voldoende. Het is zelfs veiliger dan de nu gebruikte verlichting omdat deze kleur verlichting onze functies optimaal benut; wij kunnen beter zien in het donker met groene verlichting. Bij vervanging van de openbare verlichting in het buitengebied zetten we standaard in op groene ledverlichting. Luchtkwaliteit Niet alleen in de stad is de luchtkwaliteit vaak slecht, ook op het platteland ademen de mensen ongezonde lucht in. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt voor een toename van luchtweginfecties bij mensen die wonen op het platteland. De oorzaak ligt niet alleen bij de industrie en het verkeer, maar ook de intensieve 30 veehouderij is hier debet aan. Nederlandse boeren houden op een klein oppervlak 130 miljoen dieren. Ziekten als MRSA-besmettingen, Q-koorts en e-coli zijn hier rechtstreeks aan gerelateerd. De gemeente Cuijk werkt actief mee aan het waar mogelijk verplaatsen van bedrijven en het plaatsen van luchtwassers. Op regionaal niveau draagt de gemeente Cuijk bij aan de discussie over een verdergaande verduurzaming van de landbouw, wat ook bijdraagt aan gezonde lucht. Binnen de bebouwde kom zijn ook houtkachels en openhaarden een bron van een slechte luchtkwaliteit. De gemeente gaat houtkachels en openhaarden niet verbieden, maar vooral voorlichten over juist stookgedrag (zoals niet stoken bij mist, alleen stoken van schoon, droog hout, stoken in overleg met omwonenden, etc.). Bij nieuwbouw worden strengere eisen gesteld aan schoorstenen. Resultaten in 2020 - Op scholen in Cuijk wordt meer kraanwater (en minder pakjes) gedronken door de scholieren, - Gezond leven in Cuijk is uitgevoerd, - 30% van alle asbestdaken verwijderd, - Alle reclameverlichting en aanlichting van gebouwen en kunstwerken is uit na 24.00 uur, - Straatverlichting wordt vervangen door groen ledlicht op 5 straten (of delen), - Inwoners van Cuijk zijn bewust van de gevolgen van houtstoken in combinatie met specifieke weersomstandigheden. 31 32 08. VOORBEELDIG CUIJK Stip op de horizon In 2020 geeft de gemeente Cuijk het goede voorbeeld. Niet alleen om mee te gaan met de tijd, maar juist ook als visitekaartje naar buiten toe: Cuijk gaat voor groen! Duurzaam, circulair inkopen De gemeente gaat zijn eigen bedrijfsvoering (gebouwen, energie, inkoop, afval) verduurzamen. Bij aanbestedingen wordt duurzaamheid als factor substantieel meegewogen. Bij verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering zal eerst worden geï nvesteerd om op de lange termijn te besparen. De financiële kaders voor de bedrijfsvoering houden hiermee rekening. Klimaatbestendig icoon De gemeente Cuijk streeft er naar om een beeldbepalend, bekend gebouw in de gemeente te (laten) voorzien van een groene gevel, danwel een zichtbaar groen dak. Dergelijke voorbeeldprojecten maken dat mensen er over gaan spreken en het uiteindelijk ook zelf zouden willen doen. De gemeente stelt budget beschikbaar voor die organisatie of bedrijf die (in een prijsvraag) het beste vergroeningsplan heeft ontworpen. Energieneutrale, gemeentelijke gebouwen Er komt een stappenplan om alle gemeentelijke gebouwen energieneutraal te renoveren. De schil van de gebouwen wordt grondig geïsoleerd, installaties gemoderniseerd en beschikbaar dakoppervlak wordt van zonnepanelen voorzien. In 2020 moeten de eerste vier gemeentelijke gebouwen energieneutraal zijn opgeleverd. In 2026 zijn alle gemeentelijke gebouwen energieneutraal. Circulaire economie De gemeentelijke organisatie vervult op het gebied van duurzame, circulaire bedrijfsvoering een voorbeeldfunctie. Zo zet de afdeling Inkoop meer en meer in op het inkopen van diensten (bijvoorbeeld licht) in plaats van producten (bijvoorbeeld lampen) om daarmee de leverancier van de dienst eigenaar van het product te laten blijven. Hierdoor zal de leverancier gemotiveerder zijn om het geleverde product en bijbehorende dienst zo duurzaam mogelijk te maken. In dit geval zijn beide partijen gebaat bij duurzaamheid van de dienst. Duurzaam Intern Mobiliteitsplan Voor de gemeentelijk medewerkers wordt een mobiliteitsplan opgesteld met als doel om het woon-werk- en het werk-werkverkeer te verduurzamen. De insteek van het plan is om vervoersbewegingen waar mogelijk te beperken en de resterende vervoersbewegingen zo duurzaam mogelijk te laten zijn (fiets, openbaar vervoer, schone en duurzame voertuigen). Duurzaam gemeentelijk wagenpark De gemeente Cuijk heeft een aanzienlijk wagenpark en gaat dit zo snel mogelijk verduurzamen. Bij nieuwe aanschaf van voertuigen zal de keuze dan ook bestaan uit elektrisch of (groen) gas rijden (en géén fossiele brandstoffen). Fairtrade gemeente Eerlijke handel is een onderdeel van het brede begrip duurzaamheid, namelijk sociale duurzaamheid. Veel gekochte producten zoals chocolade en koffie zijn een bron van oneerlijkheid elders. Daarom maakt ook de gemeente Cuijk een statement dat het 33 anders moet, door meer aandacht te geven aan fairtrade producten door het label “fairtrade gemeente” te verkrijgen. - - Duurzaamheidsloket Er komt een digitaal, gemeentelijk loket waarin alle mogelijkheden en activiteiten rondom duurzaam Cuijk vastgelegd worden. Mensen kunnen lezen wat er heeft plaatsgevonden en wat er op de agenda staat qua duurzame evenementen. Daarnaast zal weergegeven worden wat de mogelijkheden zijn, zoals financiële ondersteuning om verduurzaming te bevorderen. Het platform is gericht op inwoners en organisaties die opereren binnen Cuijk (zie bijvoorbeeld www.allelichtenopgroen.nl). Resultaten in 2020 Klimaatbestendige en groene gemeentelijke gebouwen, drie om te beginnen, Vier gemeentelijke gebouwen zijn energieneutraal, Bij de inkoop van producten en diensten wordt geïnventariseerd en waar mogelijk aanbesteed als het een bijdrage kan leveren aan circulaire economie, zonder de financiële situatie te verzwaren, Opgesteld intern mobiliteitsplan voor alle gemeentelijk medewerkers, Alle te vervangen voertuigen gemeentelijk wagenpark elektrisch of op groen gas, Gemeente Cuijk is een fairtrade gemeente, Duurzaamheidsloket is opgestart. 34
