Inleiding tot de internationale betrekkingen - Socio
advertisement
Inleiding tot de internationale betrekkingen Marij Nombluez [Type the abstract of the document here. The abstract is typically a short summary of the contents of the document.] Universiteit Antwerpen TABLE OF CONTENTS Les 1: introductie .................................................................................4 Praktisch ................................................................................................ 4 Structuur lessenreeks ............................................................................... 4 Relevantie van het vak .............................................................................. 5 Doelstellingen van het vak ......................................................................... 5 Methodologie .......................................................................................... 6 Basisconcepten ........................................................................................ 7 Les 2: De evolutie van de internationale samenleving (incl globalisering)....8 Intro ...................................................................................................... 8 Types van politek bestel doorheen de tijd ..................................................... 9 Ontstaan staten-systeem .......................................................................... 10 Democratisering en nationalisme .............................................................. 10 1815-2011 ............................................................................................... 10 Globalisering ......................................................................................... 11 Wat is globalisering? ............................................................................................... 11 Hoe gebeurt globalisering ....................................................................................... 11 Domein .................................................................................................................... 11 Les 3: Realisme ................................................................................. 13 Ontstaan ................................................................................................ 13 Actoren = staten ...................................................................................... 14 Survival = doelstelling ............................................................................. 15 Macht = middel ...................................................................................... 16 Definitie ................................................................................................................... 16 Oorzaken nastreven macht ....................................................................................... 16 Defensieve vs offensieve r ....................................................................................... 16 Categorisering r (overzicht) ...................................................................... 17 Gevolgen voor samenwerking ................................................................... 18 Conclusie .............................................................................................. 18 Les 4: cultuur en international politiek (constructivisme) ........................ 18 Inleiding ............................................................................................... 18 Nationalisme .......................................................................................... 20 Nationalisme en internationale politiek ...................................................... 21 Beschavingspolitiek ................................................................................ 21 Anarchy is what states make of it ............................................................... 22 Les 5 ................................................................................................ 22 Kritiek op realisme ................................................................................. 22 8 liberalistische scholen ........................................................................... 23 Doelstelling ........................................................................................... 24 Instrumenten ......................................................................................... 25 Kritiek Realisten ..................................................................................... 25 Les 6-7: Besluitvorming; buitenlands beleid .......................................... 26 Liberal theory van Moravcsik .................................................................... 26 2 Inleiding tot de internationale betrekkingen Besluitvormingsfasen .............................................................................. 27 Initiatie ..................................................................................................................... 27 Formuleren .............................................................................................................. 27 Uitvoeren ................................................................................................................. 28 Evaluatie .................................................................................................................. 29 Beluitvormingsmodellen van Allison .......................................................... 29 rationeel besluitvormingsmodel (rational actor model) ........................................... 29 organizational process model .................................................................................. 30 Governmental (bureacratic) politics ........................................................................ 30 BesluitvormingsActoren ........................................................................... 31 Individueel niveau ................................................................................................... 31 Kleine groepen ........................................................................................................ 33 Maatschappelijk/nationaal niveau: administratie, belangengroepen, publieke opinie, media, … ................................................................................................................. 33 Les 8: Internationale veiligheid ............................................................ 35 Definities ............................................................................................... 35 Veiligheid en IB theorieën ........................................................................ 37 Middelen ............................................................................................... 38 Gebruik van wapens ................................................................................ 38 intrastaatse conflicten .............................................................................. 39 Terrorisme............................................................................................. 39 Les 9: Internationale organisatie en integratie-theorieën ......................... 40 Intro ..................................................................................................... 40 Kenmerken internationale organisaties .................................................................... 41 Categorisering internationale organisaties .............................................................. 41 Integratie-Theorieën ................................................................................ 41 Internationale organisaties ....................................................................... 43 Verenigde naties (uno) ............................................................................................ 43 Regionale organisaties ............................................................................................. 44 Les 10: Internationale economie 1 ........................................................ 47 Debat .................................................................................................... 48 Liberalisme – kapitalisme – modernisatie – theorie .................................................. 48 Realisme .................................................................................................................. 48 Marxisme ................................................................................................................. 49 Internationale handel .............................................................................. 49 Cijfers ...................................................................................................................... 49 theorie ..................................................................................................................... 50 Handelsbalans ......................................................................................................... 50 Protectionisme ......................................................................................................... 50 who .......................................................................................................................... 51 Les 11: Internationale Economie II ....................................................... 51 Internationaal monetair systeem ............................................................... 52 Intro ......................................................................................................................... 52 wisselkoersen .......................................................................................................... 52 Bretton-woods Instellingen....................................................................................... 52 Inleiding tot de internationale betrekkingen 3 Financiële crisis ....................................................................................................... 53 Onderontwikkeling ................................................................................. 54 Feiten ....................................................................................................................... 54 Relevantie ................................................................................................................ 54 Oorzaken ................................................................................................................. 54 “Oplossingen” ......................................................................................................... 54 LES 1: INTRODUCTIE PRAKTISCH Lesnota’s zijn het belangrijkst Slides als background Handboek o ongeveer 2uur lezen per week o Schrappingen: zie blackboard Artikel: Clash of civilizations (Huntington) 2 schriftelijke papers o 2 keer 4 punten 8/20 o Feedback o Opinieartikel 0ver 1 van de 5 thema’s 1 stelling kiezen + beargumenteren; max 2p Woensdag 9 november Postbakje uitgeprint o Analyse artikel Zie blackboard Zelf gekozen artikel van site uit 2011 Analyse via vragen op blackboard 30 november Actualiteit o Liefst internationale kranten o Of de standaard, de morgen, de tijd Mondeling examen o Schriftelijke voorbereiding: 12/20 o 3 concepten uit les, handboek (list of global actors, focus on, featured thinkers) Negatief punt bij verwaarlozing informele opdrachten Participatie in de les + lesnota’s + handboek!! STRUCTUUR LESSENREEKS 4 Les 1: Introductie: 3 oktober o Handboek: chapter 1, 6 Les 2: Evolutie van de internationale samenleving, inclusief globalisering: 10 oktober o Handboek: chapter 2 Les 3: Realisme: 21 oktober, 13.00-15.00u o Handboek: chapter 3, 9 Les 4: Constructivisme (gastspreker Jorg Kustermans): 24 oktober o Handboek: chapter 7, 8 + artikel Huntington ‘The clash of civilizations’ (op BB) Les 5: Liberalisme/idealisme: 7 nov o Handboek: chapter 14 Les 6: Buitenlands beleid; besluitvorming I: 14 november o Handboek: chapter 5 Inleiding tot de internationale betrekkingen Les 7: Buitenlands beleid; besluitvorming II: 21 november o Handboek: chapter 17 Les 8: Internationale Veiligheid: 28 november o Handboek: chapter 10, 11, 12, 13, 16 Les 9: Internationale Organisaties en integratie-theorieën: 5 december o Handboek: chapter 18, 20 Les10: Internationale Economie I: 12 december o Handboek: chapter 4, 19 Les 11: Internationale Economie II: 19 december o Handboek: chapter 15, 21 Milieu wel lezen in handboek, ondanks dat het niet in de les wordt behandeld RELEVANTIE VAN HET VAK Hoe worden we beïnvloed door wat er zich afspeelt buiten onze landsgrenzen? Financieel: rente, begroting Juridisch: EU wetgeving Sociaal-cultureel: 3H’s Milieu Veiligheid: internationaal veiligheidsbeleid VN (terrorisme) Media Handel: in België 70% export en import, sterk afh v Duitsland … DOELSTELLINGEN VAN HET VAK Feitenkennis Kritische attitude verwerven; feiten spreken niet voor zich Klopt het? Wie schrijft het? Waarom? Waarom op dit moment? … Vb Dick Cheney o Simpelweg, er is geen twijfel mogelijk dat Saddam Hoessein nu over massavernietigingswapens beschikt o Legitimatie voor oorlog (2002). Had het eerder te maken met handelsbelangen? Vb Hedley Bull o ‘the reason we must be concerned with the theory as well as the history of the subject is that all discussions of international politics…proceed upon theoretical assumptions which we should acknowledge and investigate rather than ignore or leave unchallenged. The enterprise of theoretical investigation is at its minimum one directed towards criticism: towards identifying, formulating, refining, and questioning the general assumptions on which the everyday discussion of international politics proceeds’ Op een wetenschappelijke manier de internationale politiek kunnen analyseren (mbv concepten, theorieën) en eventueel categoriseren Vb preventieve aanval tegen Iran vb van primacy, dominantie, hegemonie-streven vb van offensief Realisme vb van Realisme Definitie theorie o een geheel van algemene abstracte beweringen of hypothesen die de realiteit – in casu de international politiek - beschrijven, verklaren en/of voorspellen met het oog op het meer begrijpbaar maken van die realiteit. Inleiding tot de internationale betrekkingen 5 “a kind of simplifying device that allows you to decide which facts matter and which do not” Baylis, Smith and Owens o ‘At its maximum, the enterprise [of theoretical investigation] is concerned with theoretical construction: with establishing that certain assumptions are true while others are false, certain arguments valid while others are invalid, and so proceeding to erect a firm structure of knowledge’,Hedley Kwantitatief/kwalitatief Inductief/deductief Megatheorieën (of paradigma’s)/mid-level theories Adams: zie bb o ‘I must study politics and war that my sons have liberty to study mathematics and philosophy…in order to give their children a right to study painting, poetry, music’, o De wereld een beetje beter maken o Die analyse schriftelijk en mondeling te kunnen communiceren. METHODOLOGIE Beschrijvende = in kaart brengen, verzamelen van feiten, vergelijkingen, … Begin van het probleem: NAUWKEURIG WAARNEMEN! Vb wereldkaart vanuit oogpunt van Afrika Vb oude en jonge vrouw Vb die zich bukt of masker Vb ambigue figuur van Jezus o Oppassen met het zwart-wit afschilderen van ambigue theorieën Mercatorprojectie, Peeters projectie, Verklarende = waarom gebeurt er iets? Sociaal-wetenschappelijke benadering = adhv empirisch onderzoek o Onafhankelijke en afhankelijke variabele (meest ambitieus) o Vb democratisering leidt tot vrede, want democratieën voeren geen oorlog tegen elkaar, dus moeten we alle landen democratisch maken. Politieke theorieën; historische constructivistische benadering o We kunnen de wereld niet verklaren, enkel begrijpen (minder ambitieus) Evaluatieve Voorspellende Prescriptieve of strategische Normatieve = goed en slecht Vb Libië: was het goed dat we met militaire middelen zijn binnengevallen? Staatsleiders: welke instrumenten inzetten? Militairen: hoe “rules of engagement” verzoenen met internationaal recht? Burgers: welke consumptiegoederen aanschaffen? Dia 24: video Interdisciplinaire kennis nodig voor het bestuderen van internationale betrekkingen Kenneth Waltz (realist): Om snel een zicht te krijgen op een internationaal conflict, moeten we naar verschillende niveaus bekijken (man, state, war and war) Analyseniveau (tem dia 30) Internationaal systeem 6 Inleiding tot de internationale betrekkingen Polariteit: uni, bi, multi Mate van ‘internationale gemeenschap’, internationale samenwerking: uni- versis multilateralisme o IO’s, internationaal recht, internationale regimes o Economisch: kapitalistisch, globaal o Geografie, geopolitiek Regionale internationale systemen Staten niveau o België is klein, maar er zijn 100 staten met een kleinere bevolking dan België (van de 193) o Grote vs kleine staten o Sterke vs zwakke staten o Status quo staten vs offensieve / expansionistische staten o Democratische vs autoritaire staten Sub-statelijk niveau o Lobbygroepen: vb wapens, joodse lobby (walt & mearshimer), … o NGO o Politieke partijen o Sociale partners o Etnieën o Elites o Multinationals o Bureaucratische organisaties o Belangengroepen o Religies o Volkeren, talengemeenschappen o Publieke opinie, o … Individueel niveau o Bush vs Obama o o Agent-structure debate Kunnen wij iets veranderen aan de internationale politiek? Of hebben we geen invloed? People make history, but not in conditions of their own choosing, Karl marx Interactiegebieden Politiek/diplomatiek Militair Economisch Cultureel Sociaal Psychologisch Interactiegebieden en analyseniveau combineren zorgt voor een raster dat we kunnen invullen. TAAK: raster invullen voor de Arabische Lente. AFGEVEN MET NAAM VOLGENDE LES BASISCONCEPTEN Wat is politiek? Definitie Laswell: who gets what, when, how and why Internationale politiek gaat over de verdeling van macht, rijkdom en prestige op internationaal vlak Inleiding tot de internationale betrekkingen 7 Basisconcepten: Anarchie = er bestaat geen overkoepelende organisatie boven de staten, geen wereldregering. Staten zijn niet anarchistisch, want er bestaat een regering en regels waarnaar wij moeten leven. Er zijn wel internationale regels tussen staten, maar deze worden niet gecontroleerd. Elke staat moet in staan voor zijn eigen veiligheid. Het is een survival of the fittest. Dit is een cruciaal verschil tussen internationale en nationale politiek Grenzen liggen vast en er mag niet meer aangekomen worden. o Minder sterke staten verdwijnen, vb USSR, DDR, Joegoslavië, … Soevereiniteit = staten zijn baas op hun eigen grondgebied. Dit is echter aan het verschuiven oiv EU- en milieuwetgeving, humanitaire interventies. o Rwanda heeft dit idee voortgebracht door de afslachting daar. Dit gaat echter in tegen de soevereiniteitsgedachte Staten LES 2: DE EVOLUTIE VAN DE INTERNATIONALE SAMENLEVING (INCL GLOBALISERING) INTRO We leven in gemeenschappen (groepen: gezin, dorp, regio, volk, …). Interesse in internationale gemeenschappen, maar daarvoor moeten we kennis hebben van de nationale kenmerken (vb Vlamingen spreken Vlaams, guldensporenslag). Soms behoren we tot verschillende groepen. Er gelden ook verschillende loyaliteiten. Vb Antwerpenaar (stad), Antwerpenaar (provincie), Vlaming, Belg, Europeaan, Wereldburger, maar religie. Afhankelijk van verschillende factoren: plaats, opvoeding, scholing, … Er zijn dus gemeenschappelijke kenmerken zowel objectief als subjectief. Er is een in- en outgroup en identiteit. Velig heid Er bestaan geïnstitutionaliseerde samenlevingsverbanden: politieke autoriteit Sterk Econ e vb staat: sinds 1648 (Westfahlen), omie staat 4 vereisten voor een staat: territorium, bestuur, permanente bevolking, mogelijkheid tot interactie met andere landen/staten., doel: veiligheid en welvaart verschaffen aan eigen burgers.), oa monopolie op geweld: o staat mag enkel geweld gebruiken tov burgers, o leger wordt enkel gecreëerd door de staat, bij een failed state neemt het volk initiatief. o Vb Somalië: staat kan niet voldoende economie voorzien, hierdoor ontstaat er piraterij. o Bij een failed state mislukt voornamelijk de sterke staat. Dit gaat meestal samen met een zwakke economie, waardoor er dus geen garanties kan bieden voor veiligheid, zowel intern als extern. o Een te sterke staat is ook niet goed, want dan bestaat de kans dat ze de bevolking onderdrukken. o Vijandige staten vb Pakistan: grote invloed Internationaal niveau (indeling van Wight) o Macht: internationaal statensysteem Realistisch 8 Inleiding tot de internationale betrekkingen Eigenbelang op korte termijn Beschrijvend o Orde: internationaal statengemeenschap Samenhorigheidsgevoel tussen staten Eigenbelang op lange termijn Beschrijvend o Rechtvaardigheid: wereldgemeenschap Statenniveau is niet zo belangrijk Idealistisch Theoretisch Internationaal systeem Internationale (staten) van staten gemeenschap Kernconcept Macht (power) Internationale orde, stabiliteit, internationaal recht, rechten en plichten Sleutelactoren Staten (rijken) Staten (en andere actoren oa IO) Mate van samenwerking tussen actoren Theorie Beperkt Survival of the fittest Groot (internationale regimes, IO) Offensief Realisme Neorealisme Auteurs J Mearsheimer K Waltz Hard, oorlog Defensief Realisme Neo liberaal institutionalisme English School H Bull, R Keohane, J Nye Kritiek Timing o Valsspelers wereldgemeenschap Rechtvaardigheid (justice) emancipatie Verschillende actoren (individu tem wereldregering) Zeer groot Idealisme Critical School R Falk K Booth Normatief, niet beschrijvend Toekomst? Verleden/heden + Heden/Verleden + toekomst Toekomst ‘A society of states (or international society) exists when a group of states, conscious of certain common interests and common values, form a society in the sense that they conceive themselves to be bound by a common set of rules in their relations with one another, and share in the working of common institutions’,Hedley Bull TYPES VAN POLITEK BESTEL DOORHEEN DE TIJD Mesopotamië (Pre-Hellas) Allianties Rijken stuurden gezanten naar andere rijken (diplomatie) Griekse stadsstaten (Hellas) The truth is that the powerful take what they can and the weak grant what they must: typisch realisme Er bestonden machtsevenwichten tussen stadsstaten, zodat er niet altijd oorlog is. Er werden afspraken gemaakt tussen stadsstaten. Romeinen Hegemonisch optreden Rechtvaardigheidskolom Byzantium Italiaanse stadsstaten Cfr Griekse stadsstaten: met diplomaten Inleiding tot de internationale betrekkingen 9 Territoriale staten VK, Frankrijk, Spanje ONTSTAAN STATEN-SYSTEEM Einde van de 30-jarige oorlog: Vrede van Westfalen (1648) Soevereiniteit o Systeem van staten die elkaar erkennen en baas zijn in eigen buik. o Geen inmenging van andere staten (geen oorlog) Functionele gelijkheid tussen staten Staten erkenden elkaar Anti-hegemoniale ordening dmv machtsevenwicht (balanceren) Verklaring waarom we nu niet in stadsstaten leven: Spruyt, Wallerstein o Kapitalisme handelaars en banken vroegen om bescherming. Staten waren het ideale niveau om bescherming te bieden aan deze handelaars en banken. Dit zorgde voor groei van de handel, waardoor ook meer geïnvesteerd kan worden in politie. Dit zorgde voor een nationale staat met centralisatie en belastinginning. o Kapitalisme en staatsvorming gingen dus hand in hand: bescherming van handel en banken nodig; politie, leger via belastingen, centralisatie, bureaucratie Tilly, Van Creveld o Zelfde als Spruyt + nieuwe technologie en oorlogvoering, zowel tegen lagere niveau’s als tegen buitenland DEMOCRATISERING EN NATIONALISME Democratisering, rechtstaat, politieke rechten voor burgers: VK: Habeas Corpus (1679), Bill of rights (1689) Amerikaanse revolutie (1776) Franse revolutie (1789) Verhoogt nationalisme en opkomst natie-staten als gevolg. Nationalisme intern zorgde voor meer oorlogen extern. Dit heeft de democratisering geholpen, want dienstplichtigen (en nadien ook arbeiders) zijn op hun rechten gaan staan. Welvaartsstaten zijn nadien ontstaan, waarbij geld niet enkel naar veiligheid. Amerika, Rusland en Israel doen dit nog wel! 1815-2011 Napoleon Wou een empire, dus rechtvaardigheidskolom Concert Européen + WO I Belangrijkste staten op dat moment hebben duidelijke afspraken gemaakt voor een collectieve veiligheid, vb VN Volkerenbond + WO II Volkerenbond = begin van VN Nooit meer oorlog haalde het niet 10 Inleiding tot de internationale betrekkingen VN Nieuwe les die we hebben geleerd Amerikanen vinden dit irrelevant Belangrijkste orgaan = Veiligheidsraad o Vetorecht o Permanente leden: Amerika, China, Frankrijk, Koude oorlog + nucleaire revolutie Post-Koude Oorlog + globalisering 9/11 en idee van kalifaat GLOBALISERING WAT IS GLOBALISERING? ‘globalization is the process of increasing interconnectedness between societies such that events in one part of the world more and more have effects on peoples and societies far away’ (Baylis & Smith, p.8) a historical process involving a fundamental shift or transformation in the spatial scale of human social organization that links distant communities and expands the reach of power relations across regions and continents’, McGrew Historisch proces waarbij goederen, diensten, mensen, technologie, en ideeën als maar sneller over de staatsgrenzen heen circuleren, en de wereld meer en meer geïnterconnecteerd wordt. Toename van contacten tussen landen op gebied van handel, communicatie. Grenzen vervagen en er is een onderlinge afhankelijkheid. Multinationale ondernemingen groeien aan belang (51 van de 100 grootste economieën zijn multinatiionals) HOE GEBEURT GLOBALISERING Mobiliteit (auto, vliegtuig, …) Communicatiemiddelen (telefoon, fax, GSM, email) TV Computer, internet DOMEIN Economisch: enorme economische groei (handel goederen en diensten) o Multinationals: 70% wereldhandel Ecologisch Cultureel o McDonalds, Coca Cola, Afhaalchinees, Ikea Gezondheid o Overdraagbare ziekten o Pandemie o Vb aids verspreid op 30 jaar Migratie Veiligheid o Terrorisme o Nucleaire wapens Politiek (voldoen deze nog of moeten deze worden aangepast?) o Minder macht voor staten, macht van NGO, multinationals, internationale actoren, o Verschillende niveaus van regeringen Inleiding tot de internationale betrekkingen 11 o o o o o o Soevereiniteit wordt uitgehold van onderuit en bovenuit Grenzen worden minder belangrijk (de-territorialization of politics) Slide 20 (video) Ideaal = wereldregering? Cosmopolitan democracy the once bright line between domestic and foreign policy is blurring. If I could do anything to change the speech patterns of us in public life, I would like almost to stop hearing people talk about foreign policy and domestic policy and instead start discussing economic policy, security policy, environmental policy’, Bill Clinton Kritiek op globalisering: Niets nieuws Tegenbewegingen Ongelijke globalisering Land dat (nog) niet meedoet: vb Noord Korea Is globalisering overwegend positief of negatiet? (video slide 25) Positieve gevolgen globalisering Meer toegang tot informatie: snellere reactie Goederen zijn overal ter wereld verkrijgbaar. Efficiënter (op economisch vlak), wereld BNP is enorm gestegen, minder mensen in armoede Toerisme Samenwerking bij crisissituaties Communicatie- en cultuuruitwisseling Concurrentie zorgt dat we vooruitgaan Globale lotsverbondenheid, mondiale loyauteit dankzij informatie Mondiaal belang van tijd Internationale NGO’s Afname van armoede Meer kapitalisme en minder conflicten Nieuwe vormen van samenwerking en activisme Negatieve gevolgen globalisering Nieuwe uitbuiting Regulering, vb multinationals hebben veel macht Milieu Alles gaat snel waardoor we niet op alles vat hebben grote instabiliteit Overbevolking Afhankelijkheid tussen landen zorgt ervoor dat een probleem in een bepaald land proberen geven in andere landen Afbreuk van privacy big brother is watching you Identitiestverlies/crisis, vervreemding van eigen culturen, leidend naar nationalisme, extremisme, fundamentalisme, terrorisme Global terrorism Verlies aan arbeidsplaatsen in het Noorden Relatieven armoede wordt problematischer Sommige delen van de wereld vallen uit de boot Oorlogen omwille van grondstoffen Democratisch deficit Anti-globaliseringsbeweging: streefdoel is een solidaire mondialisering met eerbied voor de universele rechten van de mens, voor de rechten van alle burgers van alle naties ter wereld. Naomi Klein Ignacio Ramonet 12 Inleiding tot de internationale betrekkingen Walden Bello Ricardo Petrella José Bové François Houtard Joseph Stiglitz Dirk Barrez Tobintaks Vermogensbelasting Schuldkwijtschelding Eerlijke prijs voor kleine boeren Herverdeling welvaart Thuismarkteconomie Lokale politiek Basisinkomen voor iedereen LES 3: REALISME Vb: Khaddafi Belangrijk paradigma om de internationale orde te bekijken. Internationale orde volgens: Realisme vs Idealisme Power vs order vs justice Realisme vs Liberalisme vs Critical views Critical views worden geklasseerd onder justice Constructivisme is een benadering die verschilt van realisme en idealisme, maar kan eventueel wel onder idealisme worden geklasseerd. ONTSTAAN ‘One week I listen to Helen Caldicott in 2 Princeton. The next week I listen to General So-and-So in Washington. Helen and the general live in separate worlds. In a few minutes of conversation I cannot explain Helen’s message to the general or the general’s message to Helen. If Helen and the general ever tried to talk directly to each other, it would be a dialogue of the deaf. And that is why I write this book. I know that there are not two separate worlds but only one. Helen and the general, whether they like it or not, live on the same planet.’Freeman Dyson ‘North Korea’s nuclear program could be stopped tomorrow by the country that provides roughly half of North Korea’s energy and one-third of its food supplies – and that is China. All China has to say to Kim Jong Ill is: “You will shut down you nuclear weapons program and put all your reactors under international inspection, or we will turn off your lights, cut off your heat and put your whole country on a diet. Have we made ourselves clear ?” One thing we know about China – it knows how to play hardball when it wants to, and if China played hardball with North Korea, the proliferation threat from Pyongyang would be over’ Ditto Europe vis-à-vis Iran. If the European Union said to the Iranians: “You will shut down your nuclear weapons program and put all your reactors and related facilities under international inspection or you will face a total economic boycott from Europe. Which part of this sentence don’t you understand ?” Trust me, that is the kind of explicit threat that would get Teheran’s attention. Short of that, the Iranians will dicker over their nuclear carpets forever’ Thomas Friedman, China laat Noord-Koreaans nucleair programma niet stopzetten, omdat ze ideologische bondgenoten zijn. China is dan wel een grote opkomende economische macht , maar heeft een beperkte politieke macht (enkel op Afrika) Alles is voor de moment vrij stabiel. Mocht China deze stabiliteit tarten, dan kan het wel eens zijn dat de Noord Koreaanse bevolking naar China vluchten en China zit niet op een nog grotere bevolking te wachten. Inleiding tot de internationale betrekkingen 13 Het Realisme is een belangrijk startpunt om internationale betrekkingen te bekijken. Eerste school is ontstaan na WO I en is het idealisme: Hoe is de oorlog ontstaan en hoe kunnen we dit in de toekomst voorkomen? Verklaring oorlog: o Stijging macht Duitsland en daling macht VK, was voor de idealisten een indicatie dat dit een probleem was. o Gebrek aan internationale organisatie o Geheime diplomatie o Dankzij economische opgang van Duitsland, konden ze meer investeren in bewapening. o De opkomst van het Nationalisme o 2 grote allianties stonden tegenover elkaar en offensieve doctrines. Oplossingen: o Democratie o Oprichting Volkerenbond o Open diplomatie Reactie Realisme (kritiek) o Citaat Carr: ‘The Twenty Years’ Crisis: 1919-1939. An Introduction to the Study of International Relations’, E.H.Carr Idealisme is ‘wishfull thinking’ normatief, niet discriptief These supposedly absolute and 7 universal principles were not principles at all, but the unconscious reflections of national policy based on a particular interpretation of national interest at a particular time… As soon as the attempt is made to apply these supposedly abstract principles to a concrete political situation, they are revealed as the transparent disguises of selfish vested interests’, E.H.Carr o Idealisme kan niet werken (zie WO II: Japan, Duitsland; Volkerenbond) o Idealisme is eerder een doel waarnaar we kunnen streven. Het kan toch wel bereikt worden. o Citaat Lippmann 'As you go further away from experience, you go higher into generalization of subtlety. As you go up in the balloon you throw more and more concrete objects overboard, and when you have reached the top with some phrase like the Rights of Humanity, or the World Made Safe for Democracy, you see far and wide but you see very little‘ Walter Lippmann Gemeenschappelijke belangen zijn eigenlijk niet gemeenschappelijk, maar individuele belangen van bepaalde staten. Vb verbod op duikbotenoorlog. Realisme: protectionisme Idealisme: laissez-faire en kijken enkel naar nationale belangen en doen het voor als internationale belangen. o Belangrijkste auteur: Hans Morgenthau (slide) ‘Politics among Nations: the Struggle for Power and Peace’ (1948), Hans Morgenthau ‘Theory of International Politics’ (1979), Kenneth Waltz Revival ’60: Neorealisten ACTOREN = STATEN Realisten kijken voornamelijk naar grote staten, kleine staten zijn maar bijkomstig. Afrika is verwaarloosbaar. ‘The problem, of course, is that the Netherlands and Belgium and Luxembourg, to name three founding members of the EU, are very nice places full of thoroughly decent people but they are not going to stop Al Qaeda, prevent terrorists from gaining access to nuclear weapons, oust the 14 Inleiding tot de internationale betrekkingen Taliban, assuage Central European concerns over Russia, police the Korean Peninsula, watch over Taiwan, disarm Colonel Muammar el-Qaddafi of Libya, or, in general, assume the cost of defending free societies. Nor are France and Germany’, Roger Cohen, NYT, Internationale organisatie zullen nooit structureel zijn. Ze kunnen enkel op korte termijn meespelen. Ze zijn minder dan de optelsom van de individuele lidstaten door het vetorecht. Ze stellen dus eigenlijk niet veel voor. Liberalisten zeggen dat internationale organisaties wel invloed hebben. Sommige realisten erkennen wel het belang van internationale organisaties. Dit zijn meer genuanceerde realisten. ‘Realists and institutionalists particularly disagree about whether institutions markedly affect the prospects of international stability. Realists say no; institutionalists say yes. Realists maintain that institutions are basically a reflection of the distribution of power in the world. They are based on the self-interested calculations of the great powers, and they have no independent effect on state behavior’…’The matter only on the margins’, John Mearshimer, in: International Security, ‘Myths of Empire. Domestic Politics and International Ambition’ (1991), Jack Snyder ‘Diplomacy’ (1994), Henry Kissinger ‘men kan de meeste mensen vertrouwen’ vs ‘men kan niet voorzichtig genoeg zijn’ SURVIVAL = DOELSTELLING Staatshoofden hebben belangrijke verantwoordelijkheden. Ze hebben een dubbele moraliteit (ethiek ifv politiek, kan doden inhouden). Nationale belangen zijn belangrijker dan universele waarden, ‘het doel heiligt de middelen’. Andere staten zijn immers niet te vertrouwen. Men kan de intenties van andere of andere staten niet inschatten, dus moeten we steeds voorbereid zijn. Binnen landsgrenzen kan er wel aan gemeenschapsvorming gedaan worden dankzij nationale staat. Dit geldt ook op individueel niveau (de meeste mensen zijn niet te vertrouwen). Wij hebben politie, maar op internationaal niveau bestaat dit niet, dus moeten die dubbel op hun hoeden zijn. Iran could not trust any deal from the West to supply it with reactor fuel. ‘What guarantees are there? Will they supply us one day and then, if they want to, stop supplying us on another day?’, Hamid Reza Asefi (Iranian Foreign ministry spokesman) Self-help Veiligheidsdilemma: defensieve bewapening kan door andere gezien worden als offensieve bewapening. Hierdoor zal dit ander land zijn bewapening ook verhogen, waardoor je in een slechtere situatie komt te zitten dan eerst. Wapens zijn offensief of worden zo toch altijd gepercipieerd. John Herz: security dilemma Robert Jervis: ‘Perceptions and Misperceptions in International Politics’ (1976) Hans Morgenthau: ‘International Politics is a struggle for power’; Arnold Wolfers, ‘power in politics is like money in economics’ (1962); ‘The relative caution of the realists reflects in part the nature and interests of the US militaryindustrial and security elites. These elites are obviously interested in the maintenance and expansion of US global military power, if only because their own jobs and profits depend on it. But a desire for permanent international tension is a different matter from a desire for war, and least of all an international war which might damage the international economy’, Anatol Lieven, Prospect Magazine, August 2004 Inleiding tot de internationale betrekkingen 15 MACHT = MIDDEL DEFINITIE the capacity of an individual, group or nation ‘to influence the behavior of others in accordance with one’s own ends’, A.Organski Mogelijkheid om anderen te beïnvloeden ifv uw eigen doelstellingen Libiërs in ny in veiligheidsraad hebben zelf opgeroepen om tussen te komen, dan is het moeilijk om vetorecht te gebruiken Karl Deutsch: ‘the ability to prevail in conflict and overcome obstacles’; Hans Morgenthau: ‘man’s control over the minds and actions of other men’ Bachrach and Baratz: agendasetting Harde macht o Stok (sticks): druk, bedreigingen o Wortel (carrots): geld, lidmaatschap, … Zachte macht o the ability to make other states want what you want (Nye) o vb 3 H’: Harvard, Hollywood, Hamburgers Slides: winnen in conflict, controle over mind, Smartpower: Neorealisme: De structuur van het internationaal politiek systeem maakt dat staten zich zo gedragen. Er is dus meer dan de menselijke natuur. Power in politics is like money in economics OORZAKEN NASTREVEN MACHT Waltzs elementen van internationaal politiek systeem o Anarchie: ordenend principe (constante) o Kenmerken van de eenheden = functionele gelijkheid (cte) o Machtsverschillen tussen staten (=variabele) Grote vs kleine staten Drie mogelijke systemen: unipolariteit, bipolariteit en multipolariteit Neorealisten focussen op capability zoals wapens, aard van systeem Realisten focussen op intenties, aard van beestje DEFENSIEVE VS OFFENSIEVE R Defensieve: willen bepaalde macht die volstaat, streven naar machtsevenwicht. Vb Koude oorlog. Waltzs: defensieve realist, indicatoren Waltz’s machtsindicatoren o Size of population and territory o Resource endowment o Military strength o Political stability o Competence ‘Because power is a possibly useful means, sensible statesmen try to have an appropriate amount of it’…’In crucial situations, however, the ultimate concern of states is not for power but for security’, Kenneth Waltz Voorbeelden van machtsevenwicht o Griekse stadstaten o Italiaanse stadstaten o Europa na 1648 16 Inleiding tot de internationale betrekkingen o Concert Européen o Koude Oorlog Defensieve realisten o Wat zijn de mechanismen om te ontsnappen aan het bestaande machtsevenwicht. Balanceren: als een staat machtiger wordt, moet je balanceren om het evenwicht opnieuw te herstellen. Door bv allianties te vormen, bewapenen of wapenbeheersing (realistische visie) Buckpassing: free-ride, een andere staat moet het maar oplossen. Vb klimaatproblemen, America bij WO I en WO II Bandwagoning: meelopen, op de kar springen, vb VK bij VS o Machtstheorie (Walt): Balanceren is belangrijk mechanisme, maar verklaart niet alles. Vb na WO II werd America niet gebalanceerd. Dit was omdat er geen dreiging was. o Balance of threat (ipv balance of power) Stephen Walt Offensieve: streven altijd naar meer macht Offensieve realisten: we streven altijd naar meer macht o Zogenaamde machtsevenwichten zijn niet blijven bestaan omdat er altijd wel 1 staat groter wou worden. Het eindigt altijd in oorlog. Hoe groter, hoe maar militaire macht, hoe meer veiligheid o ‘states in the international system aim to maximize their relative power position over other states. The reason is simple: the greater the military advantage one state has over other states, the more secure it is. Every state would like to be the most formidable military power in the system because this is the best way to guarantee survival in a world that can be very dangerous. This logic creates strong incentives for states to take advantage of one another, including going to war if the circumstances are right and victory seems likely. The aim is to acquire more military power at the expense of potential rivals. The ideal outcome would be to end up as the hegemon in the system. Survival would then be almost guaranteed’, John Mearshimer, in: International Security, Winter 1994-95 o ‘The Tragedy of Great Power Politics’, John Mearshimer o Robert Gilpin: ‘War and Change in World Politics’, 1981 o Paul Kennedy: ‘The Rise and Fall of Great Powers’, 1987 Bipolariteit is meer stabiel, want slechts 2 actoren, dus veel zekerheid Multipolariteit is stabieler, omdat omwille van grote onzekerheid staten zich voorzichtiger gaan gedragen. Hegemony theorie o Offensieve kritiek: stabiliteit kan niet blijven duren (Kennedy rise and fall of great powers) (Napoleon) (Pax Americana) o Defensieve realisten: storten van binnenuit in elkaar CATEGORISERING R (OVERZICHT) Overleven (=defensief realisme) Altijd meer macht (= offensief realisme) Staten en internationaal systeem Kenneth Waltz Chrisophe Layne John Mearshimer Ook andere (f)actoren Henry Kissinger, Jack Snyder, Stephen Walt, Robert Jervis, Stephen Van Evera Hans Morgenthau Randall Schweller Inleiding tot de internationale betrekkingen 17 GEVOLGEN VOOR SAMENWERKING Realisten geloven niet in structurele samenwerking tussen actoren, staten. Enkel op korte termijn kan er samenwerking zijn. Volgens hen zijn er echter 2 gevaren, nl dat ze afhankelijk worden en iets met relatieve winst (andere gaan meer vooruit dan jezelf) ‘States operating in a self-help world should always act according to their own self-interest, because it pays to be selfish in a self-help world. This is true in the short term as well as the long term, because if a state loses in the short run, it may not be around for the long haul’, John Mearshimer, in: International Security, Winter 2004-05 ‘it is a big mistake for us to grant any validity to international law when it may seem in our shortterm interest to do so because, over the long term, the goal of those who think that international law really means anything are those who want to constrict the US’, John Bolton Realism tells us ‘ a small number of big and important things’, Kenneth Waltz ‘the more realistic realism attempts to be, the more inconsistent it becomes, while the more theoretically consistent it remains, the more it departs from the real world’, Ken Booth ‘The great virtue of realism is that it can explain almost any foreign policy event. Its great defect is that it tends to do this after the fact, rather than before’, John Vazquez CONCLUSIE Belangrijkste theorie, dominant omdat ze een mooie verklaring geeft op vlak van veiligheid en conflicten tussen staten. Andere theorieën zijn reacties. Vele aspecten van internationale politiek ontsnappen echter aan de theorie. LES 4: CULTUUR EN INTERNATIONAL POLITIEK (CONSTRUCTIVISME) INLEIDING Cultuur doet er toe als autonome kracht in de internationale politiek het heeft zijn eigen autonome werking in de internationale betrekkingen vs. marxist: cultuur is bovencultuur als afspiegeling van economische politiek, maar echte verklaringen zijn economische handelingen Wat gebeurt er in de wereld? • Liberale waarnemers: financiële stromen, handelsakkoorden (of, handelsoorlogen) o het economische is belangrijk, handel er is ook politieke activiteit. Vrije handel of protectionisme? Sociale en politieke handelingen worden gekoppeld aan primaire economische activiteiten. (spanningen tussen Amerika en China over yuan, conflict speelt rol in handelsdiplomatie en het dreigt ook strategische implicaties te hebben) (Eu landbouwbeleid: moeilijk om tot handelsakkoord te komen wegens onenigheid over de vorm ervan) • Realistische waarnemers: wapenwedlopen, oorlogsvoering (of, wapenbeheersing) o “macht binnen anarchie” geen gezag boven natiestaat, samenwerking vooral op economisch gebied. Internationale politiek gaat over grote spelers volgens realistische en liberale waarnemers • Geopolitieke waarnemers: waterschaarste, burgeroorlogen (of, irrigatieprojecten) o Houdt zich bezig met een deel van de politiek die niet in het westen geconcentreerd is. ‘ultieme probleem van internationale politiek (vrede en oorlog) is afwezig in de grote machtspolitieke relaties, law en peace: oorlog 18 Inleiding tot de internationale betrekkingen tussen grote mogendheden is er al lang niet meer geweest, de oorlog centreert zich in andere regio’s’ er is een trend naar minder geweld, maar het bevindt zich voornamelijk in de derde wereld en het zijn oorlogen binnen staten of in grensgebieden.” Wapens en grondstoffen zijn belangrijke conflictonderwerpen. Rationele actoren, die beslissingen nemen in moeilijke omstandigheden, belangenconflict ‘bounded rationality’ (= rationaliteit is beperkt in de informatie bv wapenwedloop: men heeft te weinig info over de tegenpartij. Men is rationeel zonder de hele situatie te kennen) . Conflicten zijn steeds materiele belangenconflicten en tegenstrijdige belangen. • Olympische spelen: o worden gepolitiseerd, ze hebben functie in internationale politiek. ‘80 en ‘84: boycot van USSR en USA spelen. De spelen staan deels voor prestige en samenwerking tussen continenten. Ze worden soms aangegrepen om signalen te geven, er zijn voorwaarden aan verbonden. Ze zijn een globaal media-event, dit wijst op een kans op een wereldpolitiek/gemeenschap. o De sporters zijn er als vertegenwoordiger van zijn natiestaat/land, de wereld wordt uitgebeeld. Prestaties gelden voor uitdrukking van vitaliteit van het land. Er is dus internationale politiek op de olympische spelen. o Voor de sporters is er een graad van emotionele betrokkenheid: het heeft betekenis om je land te mogen vertegenwoordigen. Internationale politieke gaat niet alleen over rationeel gedrag maar ook over emotioneel gedrag. • Carnaval o Toerisme is een belangrijk internationaal fenomeen met tendensen in termen van economie en cultuur. Toeristische stromen kunnen samenhangen met internationale politiek o Carnaval is van oorsprong katholiek en wijst op verspreiding van cultuurvormen en op trektocht van westerse actoren naar andere werelddelen. Er zijn asymmetrische interculturele contacten geweest. o Publieksdiplomatie: de opkomst ervan, = een land gaat in z’n diplomatiek beleid niet echt contact zoeken met andere wereldleiders maar vooral met de bevolking om eventueel toerisme aan te trekken. Carnaval wordt ingezet om aan publieksdiplomatie te doen o Carnaval zet de vitaliteit van een samenleving in de kijk. Vs beeld van sloppenwijken. Cultuur is nooit het hele verhaal. • Deense cartoonist met Mohammed cartoons, cultuur en culturele verschillen zijn voor vele mensen van intrinsiek belang. Het feit dat de islam bestaat in de internationale politieke ruimte is al genoeg om problemen te veroorzaken. Tussentijdse vaststellingen: • Veel activiteit buiten de vertrouwde radar • Niet te herleiden tot een materieel belangenconflict • Cultuur, waarden, identiteit, prestige, emotionele betrokkenheid • Ook in schijnbaar materiële conflicten o Koude Oorlog o Niet-gebruik nucleaire wapens o Koloniale « ontmoetingen » • En vice versa Doel van de les: • Bespreking van twee « culturele fenomenen » in de internationale politiek, plus één slagzin o Nationalisme o Beschavingspolitiek o ‘Anarchy is what states make of it’ Inleiding tot de internationale betrekkingen 19 NATIONALISME Definities o Natie land, staat, natiestaat, nationalisme o Land is vaag en heeft weinig wettelijke, politieke, of wetenschappelijke betekenis o Staat verwijst naar deze organen die « het land » ordenen, die wetten maken, uitvoeren, en doen naleven M. Weber: legitiem gebruik van geweld, de onderdanen mogen geen geweld gebruiken in de VN zetelen staten. de staat heeft een wijzigende verhouding/functie/invloed op de bevolking (middel, doel, staat heeft als doel het welzijn van de bevolking) de staat zijn de organen en niet de bevolking o Natie verwijst naar een groep mensen die een reeks culturele kenmerken delen ze delen een cultuur en of religie, natie en staat hoeven niet samen te vallen, bij een natiestaat is dit wel. De natie definieert zich in oorsprong territoriaal. Vb.: Palestijns leven binnen staat maar hebben geen eigen staat. Koerden leven over grenzen van 3 staten in een natie. Basken: Frankrijk en Spanje. (Noord Ierland: gespleten identiteit, discrepantie tussen nationale gevoelens en staat) Pruisen: als aparte entiteit, het Duits nationalisme was belangrijkste politieke entiteit en hebben geprobeerd om het nationalisme Pruisisch te maken o Nationalisme verwijst naar een project die tot doel heeft de natie tot een belangrijke politieke entiteit te maken, en naar de psychologische identificatie met dit project Nationalisme moet niet perse samenvallen met een natiestaat. Politiek moet rond de natie draaien. De betrokkenheid van de mensen die in de natie wonen heeft ook invloed op de politiek (psychologische dimensie) Nationalisme – p159- opm.: het doel is algemene termen is om van de natie ene belangrijke politieke entiteit te maken. Het doel is niet perse autonoom zijn maar om een belangrijke stem te zijn in de internationale politiek. Alle mensen hebben dezelfde identiteiten, de natie is er nu eenmaal en hij eist daarom vanuit ‘het zijn’ volgt een ‘moet zijn’. Of uitdrukken van activiteit, de natie wordt gecreëerd. Er zijn dus een existentialistische en procesvisie « In the last analysis, the nation is a psycho-political entity, a group of people who regard themselves as a natural political community and are distinguished by shared loyalty and affection in the form of patriotism. The political dimension of nationhood is evident in the difference between a nation and an ethnic group. An ethnic group undoubtedly possesses a communal identity and a sense of cultural pride, but, unlike a nation, it lacks collective political aspirations: it does not seek to establish or maintain sovereign independence or political autonomy. » Heywood, p. 159 Primordialisme o Mensen zijn wezenlijk groepsdieren o Lange historische tradities, exclusief voor elke natie, exclusief voor elke natie, mensen leven in politieke groepen, de tradities zijn exclusief voor elke natie. Elke natie heeft zijn eigen bezieling. (culturele betrokkenheid + groepsdieren) o Sterke emotionele betrokkenheid : ze blijven bestaan Modernisme of constructivisme o Industrialisering, verzwakken van traditionele banden, er is geen chronologisch verband tussen entiteiten o Behoefte van staten o Toename van geletterdheid en onderwijsgraad bron van culturele entiteit, naties zijn een verzinsel in historische context en tradities zijn uitgevonden omdat industrialisering zorgde voor het losweken van traditionele banden en het groepsgevoel verdween. Men 20 Inleiding tot de internationale betrekkingen o kreeg een nieuwe groep aangeboden en zo is het nationalisme ontstaan , ook taal werd nationaal gemaakt. Ontstaan onderwijs,.. de behoeftes van de staat hebben geleid tot het ontstaan van nationalisme. Het was een functionele behoefte van de mensen en van de staat. De natie als constructie van de staat en als oplossing van de problemen Imagined Communities (B. Anderson) & Invented Traditions (E. Hobsbawm) NATIONALISME EN INTERNATIONALE POLITIEK Relatief recente « actor » in de internationale politiek, natie staat bestaat juridisch niet, politiek wel • Onder druk door maatschappelijke en wereldpolitieke processen, de natiestaat heeft minder invloed op de wereld • Enkel toekomst als civiel nationalisme? En als niet-exclusief nationalisme? o In principe versus de facto o Westen versus andere regio’s Nationalisme is slecht Nationalisme is goed Nationalisme als narcisme: morele plichten Nationalisme en vrijheid: grote rol in zover als grenzen van natie dekolonisatie Negatieve integratie: verschil met andere Civiel nationalisme: gedefinieerd als entiteiten en identificatie in functie van samenhorigheidsgevoel, gedeelde vijandigheid tov andere groep problemen,.. nationalisme is middel om problemen samen op te lossen, onstabiele vorm Nationalisme en macht: natie streeft macht na, Culturele samenhorigheid maar drang naar meer macht • • • Geen éénduidige gevolgen want geen eenduidig fenomeen o Contingent, afhankelijk van de omstandigheden Niet enkel de vraag of er een gevolg is, maar ook welke vorm dit gevolg aanneemt o Vb. De ontdekking van « totale oorlog. » BESCHAVINGSPOLITIEK Is Huntington een politiek realist? Reactie op liberale triomfdenken aan het einde van de koude oorlog • F. Fukuyama, End of History • J. Mearsheimer, Tragedy of Great Power Politics • R. Kaplan, Het anarchistische pandemonium • D. Moïsi, geopolitiek van de emotie • F. Zakaria, post-Amerika, post-Westen • S. Huntington, Botsing der beschavingen • Ook reacties binnen maatschappijen! Huntington speurt de horizonten van de wereldpolitiek af en komt tot enkele vaststellingen Een toekomstvisie, geen theorie Wel theoretische ideeën in de achtergrond: identiteit als bron van actie, cultuur en religie als bron van identiteit • • • • Beschavingen bestaan en hebben een duidelijk profiel Bewustzijn hieromtrent neemt toe Natiestaat in termen van beschaving Machtsdominantie van Westerse beschaving neemt af Inleiding tot de internationale betrekkingen 21 • • • « kin countries » « torn countries » « West versus Rest » & « Islamic-Confucian alliance » Bestaat de botsing der beschavingen? Ja Het toenemende belang van cultuur Cultureel conflict Toegenomen spanning Beschavingspolitiek-democratisering Goed idee Democratie belichaamt universele waarden Onderdrukte burgers hebben hulp nodig, zo nodig met geweld Democratische vrede Democratie ontneemt voedingsbodem terrorisme Nee Beschavingen zijn complex en gefragmenteerd Culturele harmonie en vreedzame coexistentie Toegenomen homogenisering Slecht idee Schaamlap voor geopolitieke strijd Universaliseerbaar?: (1) er klaar voor zijn, (2) liberalisme en democratie Angst voor uitslag democratische strijd Gewelddadige democratisering: contradictio in terminis ANARCHY IS WHAT STATES MAKE OF IT • • • • • • • • Constructivisme in nationalisme en beschavingspolitiek o « Natie als constructie, » verbeelde gemeenschap o « Beschaving als constructie, » verbeelde gemeenschap Constructivisme als theorie IB o Einde van de Koude Oorlog: onverwacht en onverwacht vreedzaam o Verandering Alexander Wendt, UFO’s en Quantumtheorie Anarchie mag dan wel een constante zijn, maar ze leidt niet noodzakelijk tot een wereld van « self-help » Symbolisch interactionisme: gedrag/belang/identiteit/interactie Vijand/Mededinger/Vriend Empirische betekenis? o Europa/Westen? o Azië? o Afrika? o Staten? Quid emotionele betrokkenheid? o Probleem voor voortdurende vooruitgang? LES 5 KRITIEK OP REALISME Wantrouwen Een groot land hoeft niet altijd een bedreiging te zijn Agressief, hard Verhaal van natie-staten: belang van individu wordt ondergeschikt aan belang van staten. Zien te weinig voordelen van samenwerking, enkel nadelen en gevaren: vb handel Te weinig aandacht voor economie, voornamelijk militaire visie. 22 Inleiding tot de internationale betrekkingen ‘A strong liberal or constructivist analysis of this problem [of European integration] would suggest that four decades of cooperation may have transformed a positive interdependence of outcomes into a collective “European identity” in terms of which states increasingly define their “self”interests’, Alexander Wendt ‘Let us then play havoc with neorealist concepts and claims. Let us neither admire nor ignore the orrery of errors, but let us instead fracture the orbs, crack them open, crack them and see what possibilities they have enclosed. And then, when we are done, let us not cast away the residue. Let us instead sweep it into a jar, shine up the glass, and place it high on the bookshelf with other specimens of past mistakes’, Richard Ashley 8 LIBERALISTISCHE SCHOLEN 1. Commercieel liberalisme a. Laisser-faire economie (Smith, Mill, Ricardo) en kleine rol van de staat b. Make trade, not war (Angell, Rosecrance) c. Realisten: protectionisme d. Verzorgingsstaten: Scandinavië, België, Duitsland, Japan 2. Idealistische school en WO I a. ‘More powerful than the march of mighty armies is an idea whose time has come’, Victor Hugo (19e eeuw) b. Burgerlijke gehoorzaamheid c. Motse: 5eE vC, universele liefde d. Aristophanes: make love, not war e. Jezus: bergrede f. Thoreau: burgerlijke ongehoorzaamheid g. Tolstoi: h. Gandhi: beïnvloedt door de vorige i. King: beïnvloedt door de vorige j. Mueller: rol van vredesbewegingen, k. ‘If we had mutual trust and real security, you wouldn’t need [arms control], and if you need [arms control], then it is an illusion to say that you have mutual trust and security’, Douglas Feith 3. Democratische vrede en Republican Liberalism a. ‘I am proposing that all nations henceforth avoid entangling alliances which would draw them into a competition of power, catch them in a net of intrigue and selfish rivalry, and disturb their own affairs with influences intruded from without’, Woodrow Wilson b. Immanuel Kant: i. Republiek ii. Vreedzame federatie tussen republieken iii. Cosmopolitan law iv. ‘If, as is inevitably the case under this constitution, the consent of the citizens is required to decide whether or not war is to be declared, it is very natural that they will have great hesitation in embarking on so dangerous as enterprise’, Kant v. ‘But peace can neither be inaugurated nor secured without a general agreement between the nations; thus a particular kind of league, which we call a pacific federation is required’, Kant c. Vrede tussen staten d. Democratische staten voeren geen oorlog tegen elkaar e. Het draait om de mensen: de mensen die andere mensen verkozen om deze vrede te bewaren f. Michael Doyle g. Bruce Russett h. Edward Mansfield and Jack Snyder i. Daniel Deudney: Republican liberalism Inleiding tot de internationale betrekkingen 23 j. Fukuyama: einde van de geschiedenis door democratisering en kapitalisme 4. Integratie theorieën a. Federalisme b. Functionalisme c. Neo-functionalisme d. … 5. Engelse school a. ‘a society of states exists when a group of states, conscious of certain common interests and common values, form a society in the sense that they conceive themselves to be bound by a common set of rules in their relations with one another, and share in the working of common institutions’, Hedley Bull 6. Besluitvorming buitenlands beleid a. Graham Allison, Andrew Moravscik b. ‘Liberal theory provides a plausible theoretical explanation for variation in the substantive content of foreign policy. Neither realism nor institutionalism explains the changing substantive goals and purposes over which states conflict and cooperate’…’liberal theory offers a plausible explanation for historical change in the international system’, Andrew Moravcsik (‘Taking preferences seriously’, in: International Organization, 1997) a. Realisten zeggen dat ze hetzelfde beleid moeten voeren b. Idealisten verklaren het verschil in beleid 7. Critical School a. Gaat terug naar de Frankfurter school (Max Horkheimer, Theodor Adorno, Jürgen Habermans, Herbert Marcuse) b. Gramsci, Robert Cox c. Ken Booth, Andrew Linklater d. Richard Falk e. ‘the challenge to human societies of creating the material and social conditions of life whereby people can live in reasonable equality, and so have the possibility of conducting their intimate and collective lives in dignity, freedom, and hope’, Ken Booth, ‘Theory of World Security’, 2007 8. Neo-liberalisme a. Joseph Nye and Robert Keohane: ‘Transnational relations and world politics’, in: International Organization, 1971 b. Joseph Nye and Robert Keohane: Power and interdependence, 1977 c. Robert Keohane, After hegemony, 1984 d. (Complexe) interdependentie i. Staten zijn onderling afhankelijk ii. Toegenomen interactie, ook transgouvernementeel, transnational iii. Gemeenschappelijke belangen DOELSTELLING Complexe interdependentie Staten zijn onderling afhankelijk Toegenomen interactie, ook transgouvernementeel, transnationaal Gemeenschappelijke belangen Andere auteurs over interdependentie o John Burton, World society, 1972 o James Rosenau, The study of global interdependence, 1980 Institutionalisme: gedrag beperken en verwachtingen vormgeven o ‘international institutions = complexes of norms, rules and practices that ‘prescribe behavioral roles, constrain activity, and shape expectations’, Robert Keohane, 1989 Doelstelling liberalisten Orde, stabiliteit 24 Inleiding tot de internationale betrekkingen En als het even kan: rechtvaardigheid, emancipatie, verwezenlijking van andere belangrijke waarden zoals duurzame vrede, welvaart (en vrijhandel en capitalisme), vrijheid, democratie, rechtsstaat, good governance, mensenrechten, niet-discriminatie, mooie leefomgeving (milieu) = collectieve goederen Voorwaarden Absolute (i.p.v. relatieve) winst Rede, ratio (Hegel, Kant): ethisch handelen (categorisch imperatief), denken op lange(re) termijn INSTRUMENTEN Coördinatie Coöperatie, samenwerking, multilateralisme ‘Cooperation requires that the actions of separate individuals or organizations – which are not in pre-existent harmony - be brought into conformity with one another through a process of policy coordination’, Robert Keohane, 1984, 51 KRITIEK REALISTEN collectief actie probleem (Mancur Olson, 1965): ‘free-riden’; valsspelen, door enkel korte termijn eigenbelangen te bekijken. Gevolg: ‘the tragedy of the commons’ (vervuiling, overbevissing,…) Antwoord liberalisten (Robert Axelrod, The evolution of cooperation, 1984) Herdefiniëring eigenbelangen; ‘shadow of the future’; lange- termijn Meer openheid, informatie Compromissen, deals, geven en nemen, o.a. door reciprociteit en issue-linkage Regels, afspraken Reciprociteit: Tit-for-tat ‘each party changes his or her behavior contingent on changes in the other’s behavior’, Robert Keohane, 1988 Voordeel van regels, afspraken Stabiele verwachtingspatronen, en dus minder transactiekosten Valsspelers worden afgeschrikt Slachtoffers weten dat ze worden geholpen In IP drie vormen van ‘institutions’ a. Internationale regimes b. Internationaal recht c. Internationale organisaties Internationale regimes ‘sets of implicit or explicit principles, norms, rules, and decision-making procedures around which actors’ expectations converge in a given area of international relations’, Stephen Krasner Voorbeeld: internationale handel o Principe: vrijhandel o Norm: verminderen/afschaffen tarieven en niet-tariffaire belemmeringen o Regels: vb uitzonderingsregels voor Zuiden o Besluitvormingsprocedures: vb stemrecht in GATT/WTO Categorisering internationale regimes Inleiding tot de internationale betrekkingen 25 Geografische regimes Functionele regimes Niet-veiligheidsregimes Veiligheidsregimes Voorbeeld: non-proliferatieregime o Nucleair Non-Proliferatie Verdrag (NPV) (1968) o Herzieningsconferenties van NPV o IAEA o Export-controle regimes (Zangger, Nuclear Suppliers Group) o Negatieve veiligheidsgaranties o Ontwapeningsverdragen o … Regime-dynamiek o Realisten: rol hegemon o Liberalisten: ‘after hegemony’: multilateralisme, afspraken + reputatie van een staat rol belangengroepen, IO’s, experten Epistemic community o ‘a professional group that believes in the same cause-and-effect relationships, truth tests to accept them, and shares common values; its members share a common understanding of a problem and its solution’, Peter Haas o ‘What were once the daydreams of liberal internationalists are now the widelyaccepted norms of world order. The dynastic empires are gone. So are the European colonial empires in the global south. There are nearly two hundred sovereign states in the UN. While not all of them are liberal or democratic, more human beings live under governments they have had a role in choosing than ever before (…) Aggressive wars of conquest and annexation have been successfully banned. Great powers no longer fight wars over trade or bombard debtor nations, as they did up to a century ago. Liberal internationalism hasn’t created utopia, and it won’t, but it has succeeded in becoming the dominant system of world order’, Michael Lind, in: OpenDemocracy, 20 September 2007 o o LES 6-7: BESLUITVORMING; BUITENLANDS BELEID LIBERAL THEORY VAN MORAVCSIK Realiteit is veel complexer dan dat de neorealisten ons voorhouden. Klassieke realisten zeggen dat de mens van nature slecht is. Neorealisten zeggen dat het internationale systeem anarchistisch is en dat daardoor de internationale actoren zich gedragen, zoals ze zich gedragen. 'the choice most of the time is among possibilities on which reasonable men, each committed in principle to the national interest, may disagree. In such instances, the criterion of realism is clearly more hindrance than help‘, John Lovell individuen kunnen mee het internationale belang vormgeven Moravcsik (liberal theory) Stelling: voorkeuren van de actoren (achterban) bepalen de keuzes van de politiekers. o Bottom-up approach: social preferences ‘The fundamental actors in international politics are individuals and private groups, who are on the average rational and risk-averse and who organize exchange and collective action to promote differentiated interests under constraints imposed by material scarcity, conflicting values, and variations in societal influence’, Andrew Moravcsik 26 Inleiding tot de internationale betrekkingen ‘Socially differentiated individuals define their material and ideational interests independently of politics and then advance those interests through political exchange and collective action’, Andrew Moravcsik Samenbrengen van voorkeuren: aggregatie van alle belangen in maatschappelijk belang ‘State priorities and policies are determined by politicians at the head of the national governments’… ‘States (or other political institutions) represent some subset of domestic society, on the basis of whose interests state officials define state preferences and act purposively in world politics’, Andrew Moravcsik Government policy is therefore constrained by the underlying identities, interests, and power of individuals and groups (inside and outside the state apparatus) who constantly pressure the central decision-makers to pursue policies consistent with their preferences’, Andrew Moravcsik ‘The primary interest of governments is to maintain themselves in office; in democratic societies, this requires the support of a coalition of domestic voters, parties, interest groups and bureaucracies, whose views are transmitted, directly or indirectly, through domestic institutions and practices of political representation’, Andrew Moravcsik ‘Powerful groups disadvantaged by cooperation will seek to obstruct government policy, even where such policies generate net gains for society as a whole’, Andrew Moravcsik Binnenlandse politiek wordt ook bepaald door buitenlandse factoren/actoren o o BESLUITVORMINGSFASEN (Eigen indeling) 4 besluitvormingsfasen. INITIATIE Het op de agenda zetten van een issue. In Amerika houdt men zich voornamelijk bezig met crisissen op korte termijn, terwijl er naar de lange termijn weinig gekeken wordt. Wanneer men iets op de agenda kan plaatsen geeft dit macht, want dit is niet gemakkelijk. Voorbeeld Bottom-up: tobintaks, geïnitieerd door NGO’s Top-down: alles wat met de Europese Unie te maken heeft, vb Europese grondwet. FORMULEREN Wie gaat het beleid formuleren? Wie gaat beslissen? Wie mag er naar de vergaderingen komen? NATIONALE BELANGEN Zijn niet heel erg voor verandering vatbaar, continuïteit in buitenlands beleid en diplomatie. Beleidsveranderingen waarbij er geen continuïteit was: afschaffing dienstplicht, Frans beleid tav Amerika (eerst anti-Amerikaans, nu redelijk pro-Amerikaans) Definiëring nationale belangen: 4 enduring national interests of the US 1. Defense of the homeland 2. Assured access to the sea, air, space and cyberspace 3. The preservation of a favorable balance of power across Eurasia that prevents authoritarian domination of that region 4. Providing for the global ‘common good’ (humanitarian aid, etc) Inleiding tot de internationale betrekkingen 27 Nationale belangen zijn meestal vrij vaag gedefinieerd, waardoor men er niet kan op worden vastgepind. De duidelijk omschreven belangrijke regionen door Amerika bleken niet correct. Korea was er niet bij opgenomen, dus Amerika werd aangevallen door Korea. Onderscheid tussen vitale belangen en strategische belangen. Nationale belangen kunnen botsen met nationale belangen van andere landen, vb Amerika en Rusland. DOELSTELLINGEN Formuleren en rangschikken van doelstellingen, mbt concreet issue. VB Amerika valt Irak binnen omdat Irak Koeweit had aangevallen. Een verandering van regime was toen geen prioriteit. Doelstellingen conflicteren met andere landen of met andere doelstellingen binnen het land zelf. VB Het oorlog voeren door Amerika kost veel geld, waardoor dit geld niet geïnvesteerd kan worden in scholing Doelstellingen van ambtenaren (bureaucraten) kunnen conflicteren met algemene doelstellingen van een land. Soms halen de doelstellingen van de ambtenaren het, ondanks de democratie. ‘There is a permanent power struggle between commissioners and high ranking bureaucrats. Some of them think: the commissioner is gone after five years and so is just a house keeper, but I’m sticking around’, Günther Verheugen Ambtenaren kunne gedreven worden door eigen ideologische ideeën of individuele belangen. Ze slagen er soms in om politiekers een hak te zetten en dat ze het dus halen van de door het volk aangestelde personen. STRATEGIE Welke instrumenten en middelen zijn nodig om de doelstellingen te bereiken? BV inval Irak met militaire of economische middelen? OPERATIONELE PLANNEN Design van bv militaire plannen: langs waar? Amerika wou Irak via Turkije binnenvallen, maar Turkije wou dit niet. UITVOEREN Uitvoerende macht. Obama heeft zelf weinig macht. Hij kan steeds worden terug gefloten door Senaat of Parlement. Problemen: Ongewilde lamentabele uitvoering door o slechte communicatie: slechte uitvoering door slechte formulering (vb Cubacrisis) Regelrechte dwarsboming van de president o Raketten in Turkije wegnemen werd in 1961 bevolen, maar was in 1962 nog niet uitgevoerd. o Russische schepen mochten niet voorbij een bepaalde lijn aan de kust in Cuba. Deze lijn werd dichter bij de kust van Cuba getrokken om de Russische schepen meer tijd te geven om effectief terug te draaien, maar de Navy wou dit niet doen. 28 Inleiding tot de internationale betrekkingen 'Now, Mr Secretary, if you and your deputy will go back to your offices, the Navy will run the blockade‘, Admiral Anderson The Treasury is so large and far-flung and ingrained in its practices that I find it almost impossible to get the action and results I want – even with Henry [Morgenthau] there. But the Treasury is not to be compared with the State Department. You should go through the experience of trying to get any changes in the thinking, policy and action of the career diplomats and then you’d know what a real problem was’…’But the Treasury and the State Department put together are nothing compared with the Na-a-vy. The admirals are really something to cope with – and I should know. To change anything in the Na-a-vy is like punching a feather bed. You punch it with your right and you punch it with your left until you are finally exhausted, and then you find the damn bed just as it was before started punching’, President Roosevelt EVALUATIE Beleidsevaluatie en eventueel bijsturen in functie van het beleid. Positief voorbeeld: Cubacrisis: betere communicatie en meer communicatie door middel van hotline. Frans leger kwam bij de Golfoorlog niet aan de pas en hebben dus hun beleid aangepast. Negatief voorbeeld: Vietnam: Ellsberg: heeft alle Pentagonpapers gelekt aan de pers in de hoop om alle leugens naar buiten te brengen en zo de politici onder druk te zetten om het beleid te veranderen, maar dat is niet gebeurd. BELUITVORMINGSMODELLEN VAN ALLISON Cuba crisis (1962) Kernwapens waren al aanwezig Gebruik van kernwapens was gedelegeerd door Rusland Gebruik van kernwapens was gedelegeerd naar militairen. DUS indien Amerika Cuba binnen gevallen had, dan had dat uitgedraaid op een catastrofe. Film cubacrisis: Fog of war Les 1: Leef je in je vijand o Sovjet bracht kernwapens naar Cuba, doel: 90 miljoen Amerikanen o Amerika wist niet dat deze er al waren en dacht dat de kernwapens nog moesten komen. Zij ontwikkelden een aanvalsplan. o Oorlog voorkomen doordat Thompson zich goed kon inleven in Chroesjtjov Allison: beleid is niet altijd zo rationeel als we zouden denken RATIONEEL BESLUITVORMINGSMODEL (RATIONAL ACTOR MODEL) Er moeten doelstellingen worden bepaald, prioriteiten binnen doelstellingen, strategie (middelen), operationele plannen, keuzes maken ifv kosten-baten analyse, uitvoeren Toepassing op Cubacrisis: Waarom zou Chroesjtjov die kernwapens in Cuba plaatsen? o De ideologische bondgenoot sterker maken. o Wapens dichter bij de VS zorgen voor meer schade. o Verdedigingsmechanisme tegen raketten die Amerika geplaatst had in Turkije Inleiding tot de internationale betrekkingen 29 o Een nieuwe Amerikaanse aanval tegen Cuba tegen te gaan. Waarom heeft Amerika gekozen voor een blokkade in plaats van een andere oplossing? o Amerika legt de verantwoordelijkheid bij de Russen. Als ze de lijn overschrijden, dan is er reden om Rusland aan te vallen o Dit is een tussen oplossing tussen de kosten en baten o Nadelen bij deze oplossing? Teken van zwakte Wat als de Russen toch niet hadden in gegaan op die dreiging? Navy had zelf kunnen handelen Amerikaanse schepen konden worden aangevallen Maximising utitlity: volledig rationeel Satisficing utility: voldoende rationeel, meer genuanceerd ‘In Thompson’s mind was this thought: Khrushchev’s gotten himself in a hell of a fix. He would then think to himself, ‘My God, if I can get out of this with a deal that I can say to the Russian people: ‘Kennedy was going to destroy Castro and I prevented it’’. Thompson, knowing Khruschev as he did, thought Khruschev will accept that. And Thompson was right’, Robert McNamara ORGANIZATIONAL PROCESS MODEL Regeringsleider heeft niet echt volledige controle o ‘You know, one of the hardest things in government this size is to know that down there, underneath, is that permanent structure that is resisting everything you’re doing’, President Ronald Reagan o ‘Trying to stop fires is what President do first. It takes most of their time’, Richard Neustadt De besluitvorming heeft een geprogrammeerd quasi-mechanisch karakter: de positie van de actor is belangrijk. Besluiten worden vaak genomen obv beslissingen in het verleden, dus routinematig, adhv procedures. o Voordelen: niet constant het wiel uitvinden o Grote continuïteit “The logic of appropriateness” (James March and Mancur Olson, 1989) “Where you stand depends on where you sit” Incrementalisme; “muddling through” (Charles Lindblom) Rule-followers in plaats van utility maximizers o Voornamelijk een middelmatig beleid o Ambtenaren zijn voornamelijk bezig met documenten invullen en vooral geen fouten te maken. ‘The only requirements [for a bureaucrat] are to stay busy, generate paper, and make no mistakes. The reader tempted to criticize this behavior is invited first to imagine himself in this situation, complete with a large mortgage and children in college’…’All pressures are to maximize mediocrity’, James Fallows GOVERNMENTAL (BUREACRATIC) POLITICS Besluitvormers komen samen. Diegene die het best kan uitleggen, haalt zijn gelijk. Het is dus belangrijk om te weten als bureaucraat hoe je je eigen visie kan doorduwen. Het is belangrijk om te weten wie er voor en tegen is en goed kiezen welke argumenten je gebruikt om de tegenstanders te overhalen. Toepassing Cubacrisis: President kon worden overhaald om deze blokkade te kiezen. ‘They need to determine what decisions they hope to get made, by whom, and in what sequence. Next they must classify the other participants according to who has power with the President, who 30 Inleiding tot de internationale betrekkingen is likely to be neutral, who is an ally, and who is an opponent. It is then necessary to consider the kinds of arguments, the kinds of bargaining, and the kinds of coercive efforts that are required to achieve the desired decision. The resulting plans usually involved a series of maneuvers and arguments designed to influence the outcome, Morton Halperin and Arnold Kanter, 1973 ‘At the end we lucked out. It was luck that prevented nuclear war… Rational individuals came that close to total destruction of their societies’, Robert McNamara BESLUITVORMINGSACTOREN INDIVIDUEEL NIVEAU ‘On that critical Saturday, October 27th, we had two Khrushchevs messages in front of us. One had come in Friday night, and it had been dictated by a man who was either drunk or under tremendous stress. Basically, he said, ‘If you’ I’ll guarantee you won’t invade Cuba, we’ll take the missiles out’. Then before we could respond, we had a second message that had been dictated by a bunch of hard-liners. And it said, in effect, ‘If you attack, we’re prepared to confront you with masses of military power’. So, what to do ?’, McNamara Robert McNamara Fysische eigenschappen: o Gezondheid: een goede gezondheid heeft belangrijke implicaties voor het beleid. VB tv interview Nixon vs Kennedy VB Jeltsin en zijn drankprobleem Ouderdom VB Castro VB Andropov, Tsjernenko, … Stress en hartproblemen, gezondheidsproblemen; invloed van medicatie VB Nixon liet de oppositie afluisteren Drugs VB Kennedy (neerslachtig, hyperactief, lusteloos, euforisch) door de mislukte Varkensbaai ‘It requires a tremendous amount of strength to be a woman who wants to accomplish something. You do get a guilt complex for not being at home. Everybody makes you feel badly about it. At the same time, you have to perform well because, otherwise, men think that because you are a woman you cannot do it. It is very difficult’, Picado o IQ Bush junior o Man/vrouw Wereldbeelden/denkbeelden: opvoeding, ideologie o Stimulus, captatie, interpretatie in functie van wereldbeeld, wereldbeelden zijn lens waardoor je de wereld ziet. o Ole Holsti over John Foster Dulles: belief system, Holsti voerde onderzoek naar Dulles, ‘have no friends, only interests’, Holsti onderzocht speeches van Dulles: conflict best vermijden als andere sterk is en andersom Dulles dacht dat de sovjet unie de US moest vrezen om dus conflict te vermijden. Wereldbeelden worden gevormd door opvoeding, kleutertijd vertrouwen/wantrouwen, wilskracht uit kindertijd, simpel (wereld is slecht )of complex wereldbeeld. o Open en gesloten images, open minded of gesloten o Cognitieve consistentie vs cognitieve dissonantie (Leon Festinger) Consistentie: streven van mensen, als ze info krijgen die in strijd is met huidige info in hersenen, proberen ze de info om te vormen naar info die niet in strijd is met wereldbeeld. Dit is geen rationele actie. ‘I know that most men – not only those considered clever and capable of understanding the most difficult scientific, mathematical or philosophical problems – can seldom discern even the simplest and most obvious truth if Inleiding tot de internationale betrekkingen 31 it be such as obliges them to admit the falsity of conclusions they have formed, perhaps with much difficulty – conclusions of which they are proud, which they have taught to others, and on which they have built their lives”, Tolstoi Citaat Tolstoi: meeste mensen vormen info om die tegen wereldbeeld ingaat. Gevolgen: Denial: ontkenning van waarheid, feiten, (Stalin ontkende inval Duitsland), de informatiebrengers werden gezien als provocateurs. Rationaliseren: Pearl Harbour, Amerikanen zagen Japanse vliegtuigen afkomen maar dachten dat het Amerikaanse vliegtuigen waren, ze pasten de info aan, aan hun wereldbeeld Wishful thinking: Berlusconi over Italiaanse economie, appeasement beleid in jaren 30, bush over oorlog winnen tegen terrorisme Zwart-wit denken: Amerikanen na 9/11 over moslims, ‘you’re with us or against us’ Besluitvormers met cognitieve consistentie hebben complex wereldbeeld Mate van risico nemen(prospect theory): van Daniek Kahneman & Tversky: het verschijnsel van risico vermijdend gedrag in geval van winstperspectief. Terwijl als het er slecht uit ziet, gaat men meer risico’s nemen. Besluitvormers vrezen verlies meer dan dat men winst wil. Men zal meer risico’s nemen om niet te verliezen dan risico’s nemen om te winnen= logica van het irrationele o Ellsberg paradox: VB 2 urnen, 1 met 50 zwarte en 50 rode, de 2e met ook 100 ballen , zwarte en rode, men kiest voor eerste, maar kansen op rode bal is gelijk bij 2 urnen. Risico nemend gedrag bij risicovolle vooruitzichten o Uiteindelijk worden er weinig groter veranderingen doorgevoerd in het beleid, status quo biedt het meeste winst, degene die verliezen zullen meer mond opendoen dan degene die winnen. o Amerikaanse presidenten moesten teveel investeren in winnen van oorlog, dus wilden geen risico nemen, en beleid bleef status quo. Europa: beleidsvormers durven geen grote stappen nemen. Dit zijn geen rationele beslissingen. Citaat Moravcsik. ‘Losers tend to generate more political pressure than winners’, o Framen van beleid in media naar publieke opinie: men zal er alles aan doen om iets positief voor te stellen. o Nemen van teveel risico’s : Chroestjov met Cuba crisis, varkensbaai, ten gevolge van succes wordt men overmoedig – Hitler: misrekening om Rusland aan ta vallen. Bush in Irak, Hoessein heeft zich ook misrekend Strategisch leiderschap: staatsmannen zijn mensen die weten waarover ze spreken, zelf een oordeel durven vormen en een beslissing durven nemen die ingaat tegen belangengroepen o Kennis o Oordeel o Beslissing o Citaat Alexander George: er moeten soms moedige beslissingen genomen worden o ‘It is, of course, one of the major role tasks of a leader that he accepts the responsibility to make difficult trade-off choices of this kind’…’Identifications with the role may bring with it an understanding and acceptance of the fact that one cannot be an executive without facing up to the fact that there will be occasions on which one simply cannot make a good decision without sacrifice of some of one’s own interests or those of others’, Alexander George 32 Inleiding tot de internationale betrekkingen Ervaringen uit het verleden: Hitler’s opvoeding, jeugd, Milosovic, Kissinger, Woodrow Wilson: behoefte om andere te domineren- psychoanalyse; Chirak; dominante vader grote verwezenlijkingen, gestalte, Politieke stijl: retorisch talent o Onderscheidt 2 assen, James David Barber, the presidential character 1972 Active Passive Active Kennedy, Obama (snel resultaten Bush junior, Reagan (willen boeken) bemind worden) Negative Nixon, Johnson (wensen Eisenhouwer (doen job uit machtsbehoud) verantwoordelijkheidszin) actief –passief: energie die men in job steekt, (Clinton vs bush) positief - negatief: hoe men zich voelt in zijn job Persoonlijke belangen (Cheney) KLEINE GROEPEN Problemen • Eigen belangen • Beperkte denkbeelden- groupthink (filmpje) o citaat Janis: mensen in groep gaan niet op zoek naar alternatieven maar gaan mee in de stroom, ja knikkers, o ‘a mode of thinking that people engage in when they are deeply involved in a cohesive ingroup, when the members’ striving for unanimity override their motivation to realistically appraise alternative courses of action’ , • karakteristieken van groupthink o Illusie van onkwetsbaar heid in groep; grotere kans op misrekening o Geloof in eigen moraliteit o Stereotiepe gedachten over vijand o Gedeelde illusie van unanimiteit o Beslissingen rationaliseren o Zelfcensuur: mensen met andere opinies niet aanvaarden • Meestal bij crisissituaties o Tijdsdruk o Duidelijke bedreiging o Weinig actoren o Veel stress o Fight or flight, syndrome o VB: eerst succesvolle coup in Guatemala nadien mislukking in varkensbaai o VB Tuesday lunch group bij Johnson, niemand durft mening te geven o VB Falklands o Bolkestein citaat ‘Vervolgens krijg je in de Commissie de pensée unique, de institutionele overtuiging, dat de Turken erbij horen…Men had geen zin om zich te markeren, of af te wijken. Een kwestie van group think’, • Oplossingen om kwaliteit van besluitvorming te verhogen o Mensen van buitenaf inbrengen met eigen visie o Bilateraal (tijdrovend) o Advocaat van duivel spelen en zelf kritisch zijn MAATSCHAPPELIJK/NATIONAAL NIVEAU: ADMINISTRATIE, BELANGENGROEPEN, PUBLIEKE OPINIE, MEDIA, … Administratie, ambtenaren: • dod, defense: Pentagon Inleiding tot de internationale betrekkingen 33 conflict dod en state: noord Korea: Rice vs Romsveld, Rice was gematigd en wou gaan onderhandelen 9/2005 akkoord ondertekend door Rice toen Romsveld weg was state; buitenlandse zaken NSC, national security, witte huis o Pentagon vs NSC: president wil interveniëren om te scoren bij publieke opinie, Golfoorlog: bush se wou invallen, en Colin Powell (hoofd strijdkracht) was tegen. Balkanoorlogen: Powell hield dit tegen. Navy hield aanval tegen Al Qaeda en Hoessein in. o State vs NSC: carter constant ruzie met minister buitenlandse zaken CIA: o CIA vs state: steunen van tegenstrijdige groepering , andere dan de state in Laos o CIA vs Pentagon: Irak oorlog: CIA waarschuwde voor probleem en bush nam heft in eigen handen, duidde iemand in dod aan om bewijs van massavernietigingswapens te creëren oorlog o • • • Belangengroepen: citaat Truman: A political interest-group = ‘an institutionalized group, which is a collection of individuals with common characteristics and a high degree of stability and uniformity, that makes claims upon the government for the establishment, maintenance, or enhancement of forms of behavior that are implied by their interests’, Israël lobby: aipac, Israël krijgt meeste geld van Amerika/jaar Na 9/11: bush dacht eraan om iets gematigder te zijn, senatoren vroegen om Arafat niet te gaan bezoeken, deze worden rechtstreeks beïnvloedt door de lobby Electrabel debat aan UA Eisenhouwer-filmpje: tegen lobby groepen en invloed, denk zelf na, defensie is zo belangrijk in Amerika, het wordt moeilijk om ertegen in te gaan. Citaten Fallows, congress, Mills-power elite, Dahl- who governs? Economische belangengroepen en Duitsland en Frankrijk hebben voor economische winst gezorgd na oorlog ‘The Pentagon is in business to devise war plans and understand the enemy and protect the nation; but before any of those things, it is in the business to spend money’, James Fallows ‘Congress never has the chance to understand, let alone influence, the calculations that result in appropriations requests. By the time a weapons development or procurement program reaches Congress for budgetary approval, it has developed such powerful constituencies – from the military-technical community, military officials, and even legislators who have a stake in the development – that it is considered on grounds often wholly unrelated to strategy, ranging from pure economic interests to a general perception that modernization is almost always a good idea’, Janne Nolan Media, publieke opinie, twee scholen • belangrijk? : downs- theory of democracy – public choice theory, democratie leidt tot verkozenen, zij moeten dus beleid waarmaken, anders worden ze niet herkozen. Friedman citaat o ‘More troops or lower taxes? Lower taxes. Fire an evangelical Christian US general who smears Islam in a speech while wearing the uniform of the Army or not fire him so as not to anger the Christian right? Don’t fire him. Apologize to the UN for not finding the weapons of mass destruction, and then make the case for why America’s allies should still join its team in Iraq to establish a decent government there? Don’t apologize – for anything – because Bush’s political adviser, Karl Rove, says the “base” won’t like it’…‘Impose a “Patriot tax” of 50 cents a gallon on gasoline to help pay for the war, shrink the deficit and reduce the amount of oil Americans consume so they send less money to Saudi Arabia? Never. Just tell the Americans to go on guzzling. Fire the Secretary of Defense for the abuses at Abu Ghraib, to show the world how seriously America takes this outrage – or do nothing? Firing Rumsfeld might upset conservatives. Listen to the CIA ? Only when it can confirm your ideology. When it disagrees – impugn it or ignore it’, o ‘Een referendum wordt altijd uitgevochten op verkeerde argumenten. In de sfeer van m’n fiets is gestolen en ik ben uit mijn humeur, dus ik stem tegen. Daarom ben ik als rechtgeaarde liberal tegen directe democratie en dus tegen volksraadplegingen’, Bolkestein 34 Inleiding tot de internationale betrekkingen Belang opinie peilingen en oorlog, wat met referenda? Lopen meestal slecht af, er is te weinig info voor de bevolking. Enkel voor lokale dingen, waarbij mensen zich iets kunnen voorstellen. Onbelangrijk? 20% van de mensen is niet geïnteresseerd in politiek, de opinie is beïnvloedbaar, weinig interesse voor politiek- spin doctors: Rove, Campbell, slangen, moeten info in goede banen leiden. Citaat Clinton, beide publieken zijn gerustgesteld. o ‘We can and must substantially reduce our military forces and spending because the Soviet threat is decreasing and our allies are able to and should shoulder more of the defense spending based on what we need to protect our interests’…’First, we should provide for a strong defense, then we can talk about defense savings’, o ‘when people are feeling insecure, they’d rather have somebody who is strong and wrong than somebody who is weak and right’, Arrow paradox: o 3 opties Oorlog (O) Economische sancties (S) Niets doen (N) o 3 groepen militaristen: O > S > N pacifisten: S > N > O humanitarians: N > O S Indien keuze beperkt wordt tot: o Oorlog vs sancties, dan oorlog o Sancties vs niets doen, dan sancties o Oorlog vs niets doen, dan niets doen o • • • LES 8: INTERNATIONALE VEILIGHEID DEFINITIES Wat is een conflict? 2 of meerdere actoren (tenzij conflict met zichzelf) die niet overeenkomen over minstens één onderwerp twee partijen die hun eigen belangen willen verdedigen = het aanvoelen door twee of meerdere actoren dat hun behoeften (belangen zoals rijkdom en macht; identiteit; status) en/of waarden onverenigbaar zijn met elkaar. Conflicten zijn niet slecht, ze zijn normaal Niet alle conflicten zijn goed. Als er geweld bij komt, dan zijn conflicten negatief (er bestaat wel een conflicten waarbij geweld niet negatief is) Conflictmijding is een verkeerde term. Hoe omgaan met conflicten? Primaire impulsen: ontkennen, toegeven, vechten Ideaal: samenwerken, en dus (integratief) onderhandelen; op een constructieve manier; problem – solving Citaat Friedman: The direct use of force is such a poor solution to any problem; it is generally employed only by small children and large nations. Waarom is geweld belangrijk? Geweld lost meestal het conflict niet op. Op internationaal niveau: o Spill-over-effect: de internationale gemeenschap moet zich moeien om te voorkomen dat andere landen negatief beïnvloed worden o Internationale gemeenschap moeit zich niet altijd omdat leden vetorecht. Soevereiniteit blijft een belangrijk gegeven met betrekking tot internationale conflicten. Inleiding tot de internationale betrekkingen 35 o o o o o Omwille van economische welvaart is het niet voordelig om conflicten te voeren (nochtans niet voldoende sterk argument) Bondgenootschappen zorgen ervoor dat wanneer er geweld gebruikt wordt, andere actoren betrokken worden Eens dat er geweld gebruikt wordt, creëer je enorme wraakgevoelens. Bent u instaat om iemand te doden? Grootschalig geweld 11/09: 3 000 doden Congo: 3 000 doden/ dag gedurende 3 jaar Rwanda: 25 000 doden/dag gedurende 3 weken Tokyo (brandbommen): 100 000 doden op 1 nacht Hiroshima: 70 000 doden in 1 uur ‘Laten we eens aannemen dat een objectief gedragsonderzoeker op een ander planeet, bijvoorbeeld Mars, zou zitten en dat hij het sociale gedrag van de mensen onderzocht met behulp van een verrekijker, waarvan de vergroting te gering is om individuen te herkennen en in hun persoonlijk gedrag te kunnen volgen, maar die het wel mogelijk maakt om grote gebeurtenissen, zoals volksverhuizingen, veldslagen, enzovoort, waar te nemen. Hij zou nooit op het idee komen dat het menselijk gedrag door verstand of zelfs door een verstandelijke moraal geleid werd’, Konrad Lorenz Wanneer kan er geweld gebruikt worden: Zelfverdediging Genocide voorkomen Afschaffen van apartheidsregime: lukte pas na gebruik van geweld Palestina Structureel geweld: niet fysisch geweld dat ingebakken zit in de samenleving, psychisch geweld Zit geweld in onze genen of is het aangeleerd? (nurture-nature) Beetje van de twee. Als er geen stabiele staat en/of goed draaiende economie is (zijn), dan zorgt dit voor conflicten in een maatschappij. Negatieve vs positieve vrede: Negatieve vrede is een afwezigheid van geweld. Dit betekent nog niet dat je in een veilige, stabiele maatschappij woont Vredesonderzoek: o Focust op analyseren van factoren voorwaarden die constructieve conflictbeheersing kunnen bevorderen en destructieve conflictbeheersing of oorlogen kunnen voorkomen. Bedreiging: Definitie bedreiging: bedreiging heeft betrekking op het in gevaar brengen van datgene wat een persoon of groep (of staat) van groot belang acht, waarbij die persoon/groep/staat zich (op het eerste zicht) niet in staat acht om dat gevaar te elimineren. Militaire bedreigingen vs niet – militaire bedreigingen Les 1: bevraging grootste bedreigingen voor internationale veiligheid 1. Milieu/grondstoffen 2. Terrorisme 3. Islamfundamentalisme, religie 4. Economische crisis 5. Conflict en oorlog 6. Armoede, ongelijkheid noord – zuid 7. Kernwapens 8. Varia Inschatten van bedreigingen = grootorde van de bedreiging (onder andere afhankelijk van capabilities van de tegenstander) en de waarschijnlijkheidsgraad (onder andere…) slide 13 36 Inleiding tot de internationale betrekkingen Definitie veiligheid Veiligheid = afwezigheid van bedreigingen (t.a.v. belangen) Doel van veiligheid = beschermen/veilig stellen van belangen tegen gevaren/bedreigingen Objectieve veiligheid Objectieve onveiligheid Subjectieve veiligheid Scandinavië Amerika (milieuproblematiek) Subjectieve onveiligheid België, Nederland Irak Altijd onzekerheid ‘We simply do not understand the full implications of the momentum that human societies have acquired. As one of the many reflections of that fact, no decisionmaking mechanisms operate with the multiple-decade, substantively integrated perspective necessary to visualize either the major strategic dangers or a comprehensively desirable outcome. The human enterprise is largely blind to the destiny of its creating’, John Steinbruner, 2000, p.11. Behoeften piramide Maslow self actualization needs self-esteem needs love and belongingness needs safety needs physiological needs Schaal van collegiaal omgaan met elkaar tot oorlog. collegiaal omgaan met elkaar politieke spanningen veiliheidssp annigen geweld oorlog VEILIGHEID EN IB THEORIEËN Veiligheid en realisme De belangrijkste doelstelling van staten = overleven (en dus veiligheid). Anarchistisch systeem + wantrouwen leidt naar structureel onveiligheidsgevoel; vandaar self-help en eigen defensie. Leidt naar veiligheidsdilemma (John Herz) Onderscheid offensieve versus defensieve realisten (slide 20) Offensieve realisten: expansionistische staten; constante ‘struggle for life’ en overleven, en dus meer macht Defensieve realisten: een zeker niveau van veiligheid volstaat; streven naast survival naar orde en stabiliteit Wanneer mogen staten geweld gebruiken? Principe: geen geweld (art 2 VN Charter) Uitzonderingen volgens VN Charter: o Zelfverdediging (art 51) o Collectieve veiligheid (art 42 = charter 7) = peace – enforcement o Enkel wanneer de internationale gemeenschap bepaalt dat er een bedreiging voor de collectieve veiligheid kan er geweld gebruikt worden. De facto uitzonderingen sinds 1948/1956: Blauwhelmen = peacekeeping = chapter 6,5 Inleiding tot de internationale betrekkingen 37 VB Kasjmir, Cyprus, … Nadeel conflict wordt niet opgelost, maar blijft bestaan. VB Korea: echte troepen gestuurd vanuit VN (om te vechten). De Russen waren tegen, maar waren afwezig. Rusland kon dus geen gebruik maken van hun vetorecht De facto uitzonderingen sinds einde Koude Oorlog: humanitaire interventies o o Collectieve veiligheid door VN (slide 23) Niet automatisch; resolutie VR (chapter 7) Slechts 11 keer tijdens Koude Oorlog; 136 keer tussen 1990-1998 Art.39: “gevaar voor internationale vrede en veiligheid” Art.41: niet-militaire maatregelen, vb economische sancties Art.42: militaire actie Art.43-47: VN leger MIDDELEN Veiligheidsinstrumenten Allianties Bewapening; wapenwedloop; veiligheidsdilemma; wapenbeheersing; ontwapening Verklaring voort blijven bestaan NAVO: cyberattacks, … Wapenbeheersing: kan zijn dat je 1 systeem afbouwt, maar dat dit vervangen wordt door een ander systeem. Massavernietigingswapens Chemische wapens Biologische wapens Kernwapen + verspreidingsmiddelen GEBRUIK VAN WAPENS Als stok achter de deur: coercive diplomacy: tegen vijandige actie die al bezig is Als afschrikking: tegen een vijandige actie die nog niet bezig is, voorkomen Gelimiteerd gebruik van geweld: gaande tot absolute oorlogen, wereldoorlogen Preventieve oorlogen: Klassieke preventieve oorlog o Als je ziet dat een andere staat machtiger wordt, ingrijpen om grotere oorlogen te vermijden. VB om Duitsland kleiner te houden (WO), Sparta vs Athene Counterproliferatie o Tegen kernwapens o Legitiem? Kan Amerika ingrijpen als ze zelf kernwapens hebben? Counterterrorisme o Tegen kampen Al Quada o Legitiem? Humanitaire interventies o Om VB genocide te voorkomen o Meest legitiem o Slide 29 (voorwaarden) Regime change/democratisering o Minst legitiem? Wij hebben niet het recht om een regime op te leggen, want we weten ook niet wie er aan de macht gaat komen. Het volk wil misschien zelf geen andere regime. Canadees ICISS report (2001) met o.a. Gareth Evans: ‘responsibility to protect’: 38 Inleiding tot de internationale betrekkingen the seriousness of the harm being threatened (which would need to involve large scale loss of life or ethnic cleansing, happening here and now and not in the distant past, to prima facie justify military action) the primary purpose of the proposed military action (to halt or avert harm) whether there were reasonably available peaceful alternatives the proportionality of the respons the balance of consequences: whether, overall, more good than harm would be done Overgenomen door VN rapport in dec.1994 en “50 jaar” VN top (2005). Videofragment The fog of war INTRASTAATSE CONFLICTEN Dynamiek van een conflict TERRORISME Grote verschillen tussen klassiek terrorisme en AlQuada Klassiek terrorisme: ETA ,IRA Verschillen: o Internationaler (AlQuada) versus regionaler (klassiek terrorisme) o Geweldsniveau Klassieke organisaties gebruikten beperkter geweld AlQuada: grootschalig gebruik geweld Inleiding tot de internationale betrekkingen 39 o o Doeleinden AlQuada: Kalifaat (1 groot Islamrijk) (LT) Amerika weg uit Irak (KT) Israël – Palestina (KT) Oorzaken AlQuada: Geen irrationelen Complottheorieën: o Bin Laden was een bondgenoot van Bush o … Religieus, politiek of economisch? o Invloed van het kapitalisme wordt niet geapprecieerd o Politiek: tegen Westen, Amerika o Religie wordt misbruikt om mensen te rekruteren, maar niet in doelstelling Motieven Grootorde van aanslagen actieterrein Klassiek terrorisme Gelimiteerd Gelimiteerd Gelimiteerd Catastrofaal terrorisme Ambitieus Grootschalig Mondiaal Karakteristieken terrorisme: Geweld Politiek geïnspireerd Target = onschuldige burgers Waardoor angst ontstaat Root causes: Religieus/cultureel Socio-economisch Politiek: anti – Amerikaans/anti – Westers o Vier concrete grieven van Bin Laden: Amerikaanse troepen uit S-A. Amerikaans beleid t.a.v. Israël Steun van de VS aan corrupte regimes Sancties tegen Iraakse bevolking + kalifaat LES 9: INTERNATIONALE ORGANISATIE EN INTEGRATIE-THEORIEËN INTRO Reynders scoort altijd hoog in de ratings van de Financial Times mbt minister van Financiën. Verkiezingen in Rusland: Putin heeft gewonnen met 49% Niet slecht, want dan is er orde, stabiliteit belangrijker dan rechtvaardigheid? Deze cijfers zijn realistischer dan de absolute meerderheid van voordien o Cijfers laten dalen? Verkiezingen in Congo Migratiestromen komen opgang We kunnen ons de vraag stellen of onze manier van democratie wel goed is. Het werkt duidelijk niet voor alle landen of ze hebben toch veel moeite met die in te voeren. Deze landen hebben meer tijd nodig om een democratie te worden. Escalatie in Iran Aanval van studenten uit Iran tegen Britse ambassade. 40 Inleiding tot de internationale betrekkingen o o o o Is dit normaal? Al eerder gebeurd: ’79 diplomaten werden vastgehouden Normale regel is dat diplomaten goed worden ontvangen. Anders komen we terecht in anarchie. Dit is nu niet het geval. Waarom is dit gebeurd en waarom hield men dit niet tegen? Het beleid, de regering gaat akkoord met de actie. Het Westen (Amerika, Verenigd Koninkrijk) leggen sancties op aan Iran. Op dit moment gaat het over een olie-embargo tegen Iran. Reactie van Engeland op deze actie Iraanse diplomaten in Londen terugsturen Amerika voert de druk op, provoceert door oa onbemande vliegtuigen over Iran te sturen. KENMERKEN INTERNATIONALE ORGANISATIES Definitie: International organization = an institution with formal procedures and a membership comprising three or more states. Procedures zijn heel belangrijk binnen internationale organisaties Internationale organisaties als: Instrument: mechanisms through which states pursue their interests (realisme) Arenas: they facilitate debates and information exchange (liberalisme) Actors: they enable states to take concerted action Worden opgericht obv internationaal verdrag. Soms hebben organisaties ook een rechtspersoonlijkheid. Meestal bestaan ze uit een algemene vergadering en een executieve. Ze worden betaald door lidgeld obv het BBP. Liberalisten vinden het een goede zaak omwille van de verminderde transactiekosten. Ambtenaren kunnen punten op de agenda zetten, maar ook punten boycotten. De eerste internationale organisatie: Rijn-commissie (1815), UPU (1874) CATEGORISERING INTERNATIONALE ORGANISATIES Mondiale: Volkerenbond, VN Regionale: Arabische liga, Afrikaanse unie, Europese unie, APEC, NAFTA In totaal bestaan er ongeveer 350 internationale organisaties Mulitfunctioneel: Europese Unie. Unifunctioneel: Nationaal monetair fonds, FIFA Veel taken Beperkte taken Mondiaal VN WHO, ILO, IMF Regionaal EU, OAS, AU, ASEAN Raad van Europa, NAVO, APEC, OVSE INTEGRATIE-THEORIEËN Politieke integratie: een proces waarin samenwerking tussen staten tot de vorming van een supranationaal politiek systeem leidt, ofwel door: deling van bevoegdheden; of door overdracht van bevoegdheden Inleiding tot de internationale betrekkingen 41 Beste voorbeeld is de EU. De Europese commissie is autonoom, staat los van de lidstaten. Ze hebben eigen bevoegdheden. De zetelende ministers mogen de belangen van het eigen land niet behartigen. Federalisme Meest idealistisch. 1 groot Europa Auteurs: Coudenhove-Kalergi, Hendrik Brugmans, A.Spinelli, Guy Verhofstadt Niveau: regional Doel: federatie; politiek project Kritiek: idealistisch Functionalisme Vrij idealistisch Auteur: Mitrany Niveau: mondiaal Doel: gespecialiseerde internationale organisaties (beginnend met socio-economische issues) Actoren: experten (technocratie) aan het hoofd, want staten hebben voornamelijk technische problemen, vb milieu Concept: “ramification” vertakkingen, eens je begint met samenwerking kom je automatisch tot een samenwerking op andere vlakken. Uiteindelijk kan dit leiden tot politieke samenwerking in het algemeen. Het idee van oorlog zou verdwijnen Neo-functionalisme Auteurs: E. Haas, J. Nye, L. Lindberg Niveau: Regionaal Al iets realistischer Doel: regionale integratie Actoren: Politieke (en economische) elite, want experten zijn niet democratisch verkozen Concept: “spill-over”, cfr ramification Meerderheidsbesluitvorming Citaat Haas: Integration = a proces "whereby political actors in several distinct national settings are persuaded to shift their loyalties, expectations and political activities toward a new centre, whose institutions possess or demand jurisdiction over the preexisting national states“, (Realist) intergovernmentalism Auteurs: S. Hoffman, A. Pijpers Niveau: regionaal, staten Doel: coördinatie Actoren: (grote) staten, en meer bepaald de politiek elite Concept: onderhandelen, package deals Liberal intergovernmentalism Auteur: A. Moravcsik Niveau: regionaal Doel: samenwerking, integratie Actor: binnenlandse actoren; politieke elite Concept: two-step model: o Preference formation: van onderuit beïnvloeden o International bargaining: met verschillenden rond de tafel zitten Citaten Moravcsik ‘International agreement requires that the interests of dominant domestic groups in different countries converge’, ‘Preferences determine the nature and intensity of the game that states are playing’, 42 Inleiding tot de internationale betrekkingen Citaat Milner: ‘cooperation among nations is affected less by fears of other countries’ relative gains or cheating than it is by the domestic distributional consequences of cooperative endeavors. Cooperative agreements create winners and losers domestically; therefore they generate supporters and opponents. The internal struggle between these groups shapes the possibility and nature of international cooperative agreements’, EGKS voorstander in Frankrijk, EDG (defensie) probeert een Europees leger te maken, maar dit werd afgeketst door Frankrijk INTERNATIONALE ORGANISATIES VERENIGDE NATIES (UNO) Opgericht in juni ’45 in San Francisco. Voorkomen van nieuwe oorlog na WOII Doelstellingen VN To safeguard peace and security in order ‘to save succeeding generations from the scourge of war’ To ‘reaffirm faith in fundamental human rights’ To uphold respect for international law To ‘promote social progress and better standards of life’ Zowel idealistische als realistische elementen. Realistische elementen o Veiligheidsraad van 5 permanente leden die vetorecht hebben Het lidmaatschap is gegroeid van 50tal leden tot 190 leden Oorzaak: dekolonisatie Sommige staten zijn pas laat lid geworden: Italië, Spanje, Japan, Duitsland, Zwitserland, … De eerste wereld betaald het meeste, maar de derde wereld heeft enorm veel invloed door de stemmingen. Hierdoor gebruikt de eerste wereld hun macht om niet meer te betalen aan organisaties als unesco China mocht pas in ’71 de stoel van Taiwan weer innemen. Taiwan is geen lid Zuid-Afrika is geschorst geweest Organen Belangrijkste orgaan is de Veiligheidsraad 15 leden Waarvan 5 permanent zijn (met vetorecht) o Rusland o Frankrijk o China o Verenigde Staten o Engeland De 10 anderen worden om de 2 jaar verkozen 9 stemmen zijn nodig om een resolutie goed te keuren De verdeling is niet helemaal fair. Van de 53 Afrikaanse staten die lid zijn worden er geen enkele permanent vertegenwoordigd. Van de 56 Aziatische staten die lid zijn wordt er 1 permanent vertegenwoordigd. Van de 47 Europese staten die lid zijn worden er 3 permanent vertegenwoordigd. Van de 53 Amerikaanse staten die lid zijn wordt er 1 permanent vertegenwoordigd. Oplossingen om deze verdeling eerlijker te maken: G20: Brazilië, India, Indonesië, Duitsland Groep landen vetorecht geven Afrikaanse unie en Arabische Liga Inleiding tot de internationale betrekkingen 43 Nieuwe voorstel: Afrika Asia/Pac Europe America Vetorecht 2 2 (+1 nu al) 1 (+3 nu al) 1 (+1 nu al) 2 jaar zetelen 4 3 2 4 Totaal 6 6 6 6 Veto kan omzeild worden Heeft blauwhelmen in het leven geroepen (vandaag ongeveer 80 000 troepen in het leven) Algemene vergadering kan resoluties maken, maar die zijn niet echt bindend belangrijk: rechten van de mens komt 1 keer per jaar samen gewone meerderheid van stemmen indien belangrijk: twee derde meerderheid Secretaris generaal: ban kimoen vestiging: genève ECOSOC UNESCO, UPU, UNICEF, … In totaal een 60 000 ambtenaren Internationaal Gerechtshof Programma’s Gespecialiseerde instellingen Vrede en veiligheid Financiering REGIONALE ORGANISATIES EU Ontstaan en doelstellingen Betrachting is vrede, middel is economische samenwerking. Samenwerking rond kolen en staal. Het EDG is niet gelukt, dus zijn we een stap terug moeten gaan. Via economische samenwerking zijn we toch gekomen tot een monetaire unie, misschien politieke unie. Lidmaatschap Oorspronkelijk 6 (EGKS) Frankrijk BENELUX Italië Duitsland In 1972 werd Engeland pas toegelaten samen met Denemarken en Ierland In 1981 werd Griekenland lid, 1986: Spanje en Portugal, Finland, Oostenrijk en Zweden 1995: Malta, Cyprus en Oost Europese staten 44 Inleiding tot de internationale betrekkingen 2010: Roemenië, Bulgarije Toekomst: Servië, Kroatië Organen Raad van ministers + Europese Raad o Europese raad vaan staats- en regeringsleiders met president o ≠ Raad van Europa: niets te maken met EU, zitten in Straatsburg o Komen samen per domein o Ministers beslissen over zaken waarover ambtenaren geen beslissingen kunnen nemen. o Meerderheidsbesluitvorming bij stemming o Secretariaat in Brussel o Met goede wil kan men een senaat zien in deze raad. Europese Commissie o Voorzitter Barrosso o Uitgebreider dan de raad o Hoofd zijn de commissieleden (De Gught) Europees Parlement o Met 785 leden verdeeld over Straatsurg en Brussel o Vertegenwoordigen het volk o Hebben meer bevoegdheden o Belangrijkste personen in het parlement(Verhofstadt, …) Europees Hof van Justitie o ≠ Europees hof voor Rechten van de mens Straatsburg Raad van Europa o Overstemd nationaal recht o Kijkt toe op goede toepassing van wetten Europese Centrale Bank o Frankfurt o Staat vrij onafhankelijk van politici Evaluatie Veel wetgevingen. Vrijhandelszone (1957) o Geen handelsbeperkingen Douane-unie (1969) o Gemeenschappelijk buiten tarief Gemeenschappelijke markt (1992) o Vrij verkeer van goederen, diensten en personen Economische unie o Maastricht criteria Monetaire unie (2002 Politieke unie (einde?) o Met controle? NAVO Ontstaan en doelstellingen 1949 collectieve defensiegemeenschap VS, EU en Canada tegen Sovjet bedreiging Warschau pact: snel opgeheven Taak Toen: afschrikking Nu: dat is de vraag é Inleiding tot de internationale betrekkingen 45 Lidmaatschap 16 uitgebreid tot 28 lidstaten (Warschau pact) Organen Noord-Atlantische Raad Ambassadeurs Secretarisch-generaal: Rasmussen o Meestal Europeaan Hoofd shape is Amerikaan Concept: veiligheidsgemeenschap Gemeenschap van staten die elkaar niet vrezen. Voor realisten kan dit eigenlijk niet Vb Scandinavië Elementen die nodig zijn om een veiligheidsgemeenschap te bekomen o overeenstemming van belangrijke waarden (1); voorwaarde = democratie (2); o snelle, adequate en vreedzame respons op elkaars noden, boodschappen en acties (3), wat gemeenschapszin (4) vereist, en leidt naar: wederzijdse sympathie en loyauteit (5), vertrouwen en wij-gevoel (6) en tenminste gedeeltelijke identificatie (7); ook een rol voor leiders o wederzijdse voorspelbaarheid van (vredelievend) gedrag (8). ANDEREN OVSE: 25 lidstaten, °jaren ’70, toegespitst op conflictpreventie Raad van Europa: °49, Straatsburg, cultureel, humanitair,… Rechten van de mens, hof voor de rechten van de mens OEZO: organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling. Statistieken, economische adviezen. Amerika, Australië, Japan In Amerika: OAS o Organisatie voor american states NAFTA Mercosur In Afrika Afrikaanse unie/OAE ECOWAS SADC In Azië SEATO CENTO Bestaan beiden niet meer ASEAN ASEAN regional forum APEC CIS Shangai Cooperation Organisation (SCO) In Midden-Oosten Arabische Liga Gulf Cooperation Council 46 Inleiding tot de internationale betrekkingen LES 10: INTERNATIONALE ECONOMIE 1 Vrijdagnamiddag feedback M105 Klimaatconferentie: Realistische visie: weinig concrete nieuwe afspraken Liberalistische visie: nieuw bindend verdrag in 2015 dat in gang kent in 2020 met lagere broeikasuitstoten. Kyoto wordt verlengd, maar grote landen deden niet mee (Amerika, China, …) en grote landen stoppen ermee (Japan, Canada, …) Eurotop Verenigd Koninkrijk doet niet mee, want doet niet mee aan sociale maatregelen, enkel geïnteresseerd in eigen markt. Gaan naar economische en politieke eenheid Tobintax houdt VK tegen the City Russen protesteren tegen verkiezingsfraude. Trabelsy (terroristisch) is veroordeeld geweest in België voor het plannen van terroristische acties in Kleine Brogel. Amerika wil hem ook veroordelen. Het Europese Hof van de Rechten van de Mens verhindert zijn uitlevering aan Amerika omdat mogelijks zijn rechten geschonden worden. Behoeften piramide van Maslow self actualization needs self-esteem needs love and belongingness needs safety needs physiological needs Cijfers BNP In 2007 1. VS 2. Japan 3. Duitsland 4. China 5. VK BNP (md $) 13 844 4 384 3 322 3 251 2 773 BNP/capita ($) 42 000 35 757 33 854 1 709 37 023 6. Frankrijk 7. Italië 8. Spanje 2 560 2 105 1 439 33 918 30 200 27 226 9. Canada 1 439 35 133 10. Brazilië 1 314 4320 In 2007 11. Rusland 12. India 16. Nederland 19. België 25. SaudiArabië 29. Iran 30. Z-Afrika 64. Luxemburg 175. GuinéeBissua BNP (md $) 1 290 1 099 769 454 376 BNP/capita ($) 5 349 705 38 618 35 712 13 410 294 282 50 2 767 5 106 80 288 0,3 190 Opvallend: o Verschil tussen China en Amerika is groot. Tegen 2020 zou deze kloof gedicht zijn, maar zal het BNP per capita nog wel een groot verschil kennen. o De Europese landen kennen een hoog BNP en BNP per capita o Luxemburg heeft een heel laag BNP, maar een hoog BNP per capita o Guinée-Bissua heeft een heel laag BNP Inleiding tot de internationale betrekkingen 47 o België hoort bij de 20 grootste economieën ter wereld, maar wordt niet vertegenwoordigd in de G20 Verschil tussen Nachtwakersstaten geven veel geld uit aan veiligheid en defensie (vb Israel, Amerika) Verzorgingsstaten geven veel geld uit aan onderwijs, verzorging … (vb Scandinavië) Voorstelling landkaart naar economische rijkdom DEBAT LIBERALISME – KAPITALISME – MODERNISATIE – THEORIE Voorstanders van (slide 7) Het kapitalisme: ruilhandel, schaalvoordelen, protectionisme, investeren vb Adam Smith: vrijhandel, ideaal van comparatieve voordelen De modernisatie-theorie: overgaan van rondtrekken (traditionele samenlevingen, nomadisch) naar dorpen. Grotere gemeenschappen zorgden ervoor dat er meer voedsle werd geproduceerd dan er geconsumeerd werd. Er kon ruil ontstaan doordat er protectionisme heerste. Dit is het begin van het kapitalisme en specialisatie. In een verder stadium ontstond er een geglobaliseerde vrije markt. In de praktijk ontstond de industrialisering Wat is de oorzaak dat het hier ontstaan is? Weber: Calvinisme en protestantisme propageert hard werken Aan- of afwezigheid van politieke instellingen Sommigen zeggen dat er nooit een beter systeem bedacht zal worden dan nu. De combinatie van democratie en kapitalisme vormt een ideale wereld. Paradox: de vrije markt heeft een relatief sterke staat nodig. Een steeds groter deel van het BNP wordt gecontroleerd door de staat. Enkele heel succesvolle staten kennen een gemengde economie. Wat is belangrijker? Politiek of economie? Economie, want het voldoen in de basisbehoeften zorgt voor het kunnen voldoen in de hogere behoeften. Ook vormt communisme geen alternatief voor ons economische systeem. Geen van beiden, want ze zijn gebaseerd op hebzucht (economie: geld, politiek: macht) Wereld BNP Wereldbevolking (md) Wereld BNP (md $) Wereld BNP/capita 1960 3 4 000 1 333 2007 6,6 54 312 8 229 In het algemeen gaan we erop vooruit. Klimaatsveranderingen vormen een gevaar. Politiekers kijken echter niet op lange termijn omdat zij na 3-4 jaar moeten worden herkozen. Groei van ontwikkelingslanden helpt ons wel vooruit, want zij kopen producten van ons Grotere kloof REALISME Gaan mee in het verhaal van de liberalisten enkel pleiten ze voor protectionisme of mercantilisme om op korte termijn sterker vooruit te gaan dan buurlanden. 48 Inleiding tot de internationale betrekkingen MARXISME Marxisten Nadelen van vrije markteconomie ‘Dependece’ Economisch wereldsysteem + sociale klassen Politiek ifv economie Neo-liberalisten Voordelen vrije markteconomie ‘Interdependence’ Politiek wereldsysteem Economie ifv politiek Pleiten voor meer gelijkheid, zowel op nationaal als internationaal niveau. Een grotere gelijkheid zorgt voor minder geweld in de wereld. Ze wijzen voornamelijk op de nadelen van het kapitalistisch systeem, voornamelijk de groeiende ongelijkheid. Ze houden zich bezig met de vragen waarom bepaalde delen sterker ontwikkeld zijn en hoe armoede moet worden aangepakt. Ze wijzen op de afhankelijkheid (het zuiden van het noorden) wijzen, terwijl liberalisten wijzen op de ‘interdependence’ Marx: Duits filosoof, Das Kapital Bourgeoisie vs proletariaat (de schuld van de ongelijkheid ligt bij het economische systeem) Basis (economie) en super structuur (politiek) (de economie bepaalt de politiek). Religie is opium voor het volg. Staat dient belangen van de heersende economische klasse Historisch materialisme Feodalisme-kapitalisme-socialisme (herverdeling van die eigendommen en klassenstrijd, maar de staat bestaat nog)-communisme (geen staten meer en ook geen oorlogen meer, privé-eigendom, alles is van iedereen en iedereen is gelijk). Video val communisme Hoe revolutie? Mensen bewust maken dat het beter kan omdat ze niet zien dat hun situatie slecht is. Mensen moeten zich organiseren, spontaan. Maar in de praktijk falen deze revoluties. Marx probeert het dan via de traditionele manier, namelijk via politieke partijen. Dit faalt ook. Communisme wint niet van Nationalisme. Lenin introduceert terug de idee van de revolutie Andere denkers: o Hobson: imperialisme, oorzaken kapitalisme: overschotten van voedsel leidt tot sparen en zoeken naar nieuwe afzetmarkten, grote militaire uitgaven en competitie o Lenin: idem + periferie en kern o Gramsci: hoe verklaart u waarom er in West Europa zo weinig communistische revoluties? Omdat het kapitalisme meer factoren betrekt dan het economische, ook sociale of culturele factoren (media, vakbonden, jeugdbewegingen, …). Culturele hegemonie. o Galtung: vredesonderzoeker die het imperialisme bekijkt. Wijst op grote persagentschappen die de media van het Westen bepalen. Het alternatief werkte niet. INTERNATIONALE HANDEL CIJFERS 20% van wereld BNP = 10 000 md $/jaar 2/3 door geïndustrialiseerde wereld 40% door MNO’s Inleiding tot de internationale betrekkingen 49 Multinationals hebben meer macht dan Afrikaans land THEORIE Autarkie: staten produceren als zelf (vb Noord-Korea) Specialisatie obv weersomstandigheden, grondstoffen, werkkrachten leiden comparatieve voordelen. Dit leidt tot win-win situatie. (Vb Japan (auto’s) en Saoedi Arabië (olie): specialisatie blijft belangrijk, want dan komt iedereen er beter uit) Adam Smith, David Ricardo Marktmechanisme (vraag en aanbod) + prijs (niet altijd rationeel prijsschommelingen te bepalen) Voorwaarden voor efficiënte markt o Doorzichtigheid, volledige informatie, openheid o Voldoende spelers op de markt, geen monopolie of kartel (OPEC) o Geen protectionistische maatregelen of politieke inmenging o Geen speciale smaken o Geen corruptie Onderhandelingen + reciprociteit o 100% vrijhandel bestaat niet, hier wordt aan gewerkt via onderhandelingen en handelsakkoorden, dit gebeurt door het WHO (voordien GATT) o Handelsoorlogen (vb. bananenoorlog: EU had afspraken met de African Caribbean Pacific landen of antidumping maatregelen) o Politiek: Dalai Lama kwam in België op bezoek dus importeerde China geen Belgische chocolade meer Interdependentie Legaal/illegaal o Legale producten zonder belastingen of illegale producten. Vrede HANDELSBALANS Verschil tussen waarde van import en export van goederen en diensten. Voor de VS is deze handelsbalans negatief, voor China is deze sterk positief. China heeft veel kapitaal en ze kopen massaal Amerikaanse overheidsobligaties, Afrikaanse grondstoffen, Europese bedrijven. China begint overal invloed te krijgen. PROTECTIONISME = beschermen van eigen industrie tegen wereldmacht Redenen: Voordelig voor een kleine groep producenten (vb Amerikaanse katoenboeren sluiten zich af voor de rest van de wereld). Dit is positief voor producenten en negatief voor consumenten. Om werkloosheid te voorkomen (vb subsidies auto industrie). Gaat in tegen comparatieve voordelen theorie. Afhankelijkheid van het buitenland vermijden, vb sectoren die te maken hebben met veiligheid (nationale vrijheid). (Tijdelijk) beschermen van nieuwe sectoren of sectoren in een moeilijke periode (infantindustry, transitieperiode) Anti - dumpingmaatregelen. Dumping = het verkopen van goederen onder de kostprijs op de buitenlandse markt om meer afzet te hebben en marktleider te worden. Dit is op korte 50 Inleiding tot de internationale betrekkingen termijn positief voor de consument. Op lange termijn is dit negatief omdat der prijs wordt opgedreven en de eigen industrie wordt in gevaar gebracht Hoe uw eigen markt beschermen Tarieven: belastingen op geïmporteerde goederen (GATT, WHO systematisch tarieven doen dalen Niet-tarifaire belemmeringen o Quota’s (belangrijker dan tarieven) o Subsidies (vb eigen landbouw) o Administratieve belemmeringen Kwaliteitsvereisten WHO GATT Opgericht in 1945 op vraag van rijke landen Gingen in het begin enkel over goederen Beperkt secretariaat in Genève WHO Grote staten hebben meer te zeggen dan kleinere staten. Toch blijft zo’n internationale organisatie ook voor kleine staten belangrijk. Opgericht in 1995 in Genève 159 lidstaten, inclusief China. Nu gaat Rusland toetreden Scope: o Goederen o Dienstensector GATS o Intellectuele eigendomsrechten TRIPs o Investeringen TRIMs Principes o Reciprociteit (=wederkerigheid) o Niet-discriminatie (meest – begunstigde natie clausule) Handelsbelemmeringen voor de meest begunstigde handelsstaat moeten voor alle staten gelden o Uitzonderingen voor arme landen Geschillenregeling o Panels om handelsoorlogen oplossen. Onderhandelingsrondes (vb verminderen van tarieven) o Kennedy ronde o Tokyo ronde o Uruguay ronde o Doha ronde Bilaterale en regionale handelsovereenkomsten. Door de vele problemen met onderhandelingen op wereldniveau teruggaan naar onderhandelingen tussen twee landen. LES 11: INTERNATIONALE ECONOMIE II Leider Noord-Korea is gestorven, zoon zal hem opvolgen. Dit kan zowel in de positieve als negatieve richting evolueren. Vb van positieve evolutie bij autocratie: Marokko, vb negatieve evolutie bij autocratie: Syrië. Dood Havel, leider van Carta 77. Splitsing op vredevolle manier van Tsjecho-Slowakije. Terugtrekking van Amerikanen uit Irak. Inleiding tot de internationale betrekkingen 51 Kris Peeters ging naar Libië om munt te slaan uit de militaire aanwezigheid van België enkele maanden geleden. Het ging om een handelsreis. INTERNATIONAAL MONETAIR SYSTEEM INTRO Ruilhandel markt met geld waarin goederen en diensten een waarde krijgen. Op zich heeft zo’n briefke geen waarde, maar voor ons omdat wij wel geloven in de waarde van ‘tbriefke’. Elk land heeft zijn eigen munt (behalve EU). De sterkte van de economie wordt weergegeven door sterke of zwakke munten. Niet goed is inflatie (sterk stijgende prijzen), want dit leidt tot inflatie. Dit moet laag geladen houden worden. Een goed percentage is ongeveer 2%. De Nationale/Centrale Bank moet dit in het oog houden, moet letten op een goed monetair beleid. Ze hebben de rente als instrument om de economie te controleren. Hoge rente zorgt voor meer sparen en meer buitenlands kapitaal. De Nationale Bank zou onafhankelijk moeten zijn van de politici. Men kon vroeger in België ook de munt devalueren. Het positieve gevolg is dat de export kan stijgen. Hierdoor kan de economie worden opgekrikt. Nadeel is dat investeerders minder vertrouwen hebben in de economie. De munt zal verder dalen tenzij de economie zich herpakt. Doordat wij in de Eurozone zitten kunnen we dit niet meer. WISSELKOERSEN De wisselkoers wordt bepaald door vraag en aanbod. Munten worden verhandeld op de wereldmarkt. Op lange termijn moet de waarde van de munt een weerspiegeling zijn van de sterkte van de economie. Munten kunnen worden ingeruild obv de wisselkoers. Dit is belangrijk voor import, export, handel, investeringen, toerisme. Het absolute verschil tussen munten is niet zo belangrijk. Wel de relatieve verhouding tussen 2 munten. Belangrijke munten: Euro, Dollar, Yuan, Yen, Britse Pond Vroeger was er een vast wisselkoerssysteem: goud-dollar standaard tot 1971. In 1971 waren er te grote binnenlandse en buitenlandse uitgaven door Amerika. De Franse president wou op een zeker moment goud ipv Dollars. Hierdoor ontstond na1971 een vlottend wisselkoerssysteem. Er zijn wel afspraken gemaakt tussen de G7 (Canada, VS, GB, Frankrijk, Japan, Duitsland) (G8 = G7+Rusland) (G20= G8 + opkomende machten). Er zijn Speciale Trekkingsrechten dit is een soort internationale reserve munt. Dit is een samenraapsel van de waarden van de belangrijkste wereldmunten. Liberalisering van de kapitaalmarkt: openmaking vanaf jaren 90. BRETTON-WOODS INSTELLINGEN IMF 52 185 leden Verschil met Wereldbank: IMF verstrekt leningen op korte termijn, Wereldbank verstrekt leningen op lange termijn Amerika Niet altijd duidelijk waarom een land wel of niet een lening krijgt. Directeur-Generaal Lagarder (opvolging van DSK) Inleiding tot de internationale betrekkingen Stemming: elk land heeft een percentage van macht en er moet 85% gehaald worden om iets te kunnen doordrukken. Het Westen leeft boven zijn stand. Europa en Amerika had in totaal meer dan 50% van de stemmen, terwijl onze economieën achteruit gaan. Wereldbank Leningen op lange termijn Amerika 8 van de 24 zetels zijn voor Europeanen. Dit is niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Kritiek op IMF en Wereldbank: Er ging uit van een specifieke ideologie. Als het IMF geld gaf, moest het land privatiseren, corruptie aanpakken, inflatie bestrijden, uitgaven beperken … Structural Adjustment Programs (vroeger) Poverty Reduction Strategy Papers (nu) sterke staat economische hervorming (meer vrij nu dan vroeger) FINANCIËLE CRISIS Begin Onder Clinton stond de Amerikaanse economie er goed voor (slide 6) Amerikaanse ‘fundamentals’: zwak vanaf 2000: toenemend handels-, en betalingstekort; overbesteding/overconsumptie; budgettair deficit; betaald door buitenland. Buitenlandse schuld is onder Bush gestegen met 85% (oorlog, defensie, belasting verlaging). Ondanks zwakke dollar bleef kapitaal naar Amerika stromen. China investeert, heeft overschotten. Blijven exporteren. China is ook afhankelijk van VS en intern veranderingen in China zorgen voor duurdere producten waardoor wij deze niet gaan blijven komen. Greenspan (baas Centrale Bank VS) had crisis niet zien aankomen. Drastische verlaging rente; bij verhoging kwamen niet-kredietwaardige ontleners in problemen; hypotheekcrisis. Uit schrik voor deflatie. Burgers konden nog makkelijker geld lenen, vb voor een huis te kopen. Banken hebben te snel geld ontleend aan burgers die niet solvabel waren. Iedereen die wou kon een lening krijgen. Als de rente opnieuw begon te stijgen, konden de particulieren hun lening niet meer afbetalen waarde de Amerikaanse banken in problemen kwamen. De rente is beginnen stijgen omwille van de stijgende grondstof prijzen in de wereld. Onder andere de Lehman Brothers zijn failliet gegaan. Bij ons zijn banken gered door de belastingbetaler. Bovendien zijn banken producten gaan maken met veel risico’s door deregulering van financiële markten. Dit leek goed te gaan. Er waren winsten tot 20%. Het probleem was dat dit zorgde voor rommelkredieten in Europa. Vroeger waren banken gespitst tussen spaarbanken en investeringsbanken die onderling niet gelinkt waren. Dit was een wet om het zo te doen. Eind jaren ’90 heeft Clinton deze wet ongedaan gemaakt waardoor de spaarbanken in de problemen kwamen doordat de investeringsbanken faalden. Na de crisis is deze wetgeving niet opnieuw aangepast. Dus kan de crisis opnieuw gebeuren. Als banken in een geglobaliseerde wereld failliet gaan, heeft dit rechtstreekse gevolgen voor ons, door de geliberaliseerde kapitaalmarkt en mondiaal bankensysteem (oa SWIFT) Het grote verschil met de jaren ’30 is dat de regering zijn verantwoordelijkheid genomen heeft door de banken te redden. We hebben dus toch een positieve les getrokken. Eurocrisis: voornamelijk perifere landen die in de problemen zijn geraakt. Omdat deze landen heel goed koop hebben geleend bij ons. Ze willen dat de ECB het geld laat rollen, Inleiding tot de internationale betrekkingen 53 Duitsland wil dit niet. Ze hebben schrik voor hyperinflatie en ze willen de macht hebben om te dwingen hun beleid strenger te maken. ‘the trust which was put in resilience of the market economy is at stake now’…’We cannot afford in future to put the concept of market economy at risk as we did’, Jean-Claude Trichet (interview in Financial Times, 15 December 2008) ONDERONTWIKKELING FEITEN Ontwikkelingslanden gaan er op vooruit, maar dit geldt niet voor Sub-Sahara Afrika. Deze gaan eerder achteruit. Kindersterfte onder 5 jaar is afgenomen, economische belangrijker geworden. 5 miljard mensen hebben uitzicht op beterschap, 1 miljard niet. 33% van de bevolking is ondervoed terwijl er voldoende voedsel in de wereld is om alle monden te vullen. Een deel van dit voedsel gaat naar dieren die wij opeten (1/3 van het graan). Armen hebben niet de middelen om het voedsel aan te kopen of het is er niet omwille van de infrastructuur. Er bestaat ook speculatie op voedselprijzen. Het voornaamste is de ongelijke verdeling van voedsel. Er worden ook voedselproducten gebruikt om energie te maken (biofuel). Aantal armen en ondervoeden Gezondheid aids Mondiale kloof tussen arm en rijk Evolutie in de tijd % wereld BNP % goederen export % directe buitenlandse investeringen N-Amerika, W-Europa en ZO-Azië 87% 80% 90% 48 armste landen 0,9% 0,5% 0,6% RELEVANTIE Wij hebben ook verantwoordelijkheid (kolonialisme) OORZAKEN Uitbuiting, kolonialisme, imperialisme die verplicht werden opgelegd, vernieling van landbouw vs het is de schuld van de overheden van arme landen: corruptie, slechte staat, … Dependentie-theorie (Raul Prebisch) Ongelijke ruilvoet (arme landen verkopen grondstoffen die goedkoop zijn en moeten producten kopen die duurder zijn) (terms of trade) UNCTAD = United Nations Conference on Trade And Development, groep van 77. Doel: verbeteren van export inkomsten en industrialisatie (mislukt) Wereldsysteemtheorie (Immanuel Wallerstein) o Genuanceerder o Semi-periferie: landen op weg naar kern of periferie. o Voornamelijk economische oorzaken. “OPLOSSINGEN” 54 Inleiding tot de internationale betrekkingen Via kapitalisme o Investeringsklimaat creëren (geen corruptie) Via correcties van het kapitalisme o Vb kwijtschelding van schulden o Bevolkingsaantallen beperken “Meer liberalisme”. Landen die van periferie naar kern zijn gegaan: o NIC’s: Zuid-Korea, Taiwan, Singapore, Hong-Kong (waren tijdelijk protectionistisch en autoritaire systeem) o China (maar gaat dit blijven duren?) o BRIC’s: o Wegwerken handelsbelemmeringen, vb eigen landbouwsubsidies elimineren Uitgaven en inkomsten arme landen + 50 md $: ontwikkelingshulp + 100 md $: buitenlandse investeringen + 170 md $: geld van migranten - 350 md $: rentelast op schuld - 500 md $: handelsbelemmeringen door Noorden/Westen o Meer buitenlandse investeringen oa door MNO’s o Micro-kredieten (kredieten om kleine KMO op te starten) “Meer staatsinterventie” o Kwijtschelding schulden o Ontwikkelingshulp Ja, omdat deze mensen niet meer moeten denken op korte termijn, maar op lange termijn kunnen leren investeren. Ja, maar anders, want veel geld verdwijnt in de zakken van mensen die het niet echt nodig hebben. Tobin-taks: taks op financiële transacties. Dit kan veel geld vrijmaken voor ontwikkelingshulp Beter schuld kwijtschelding en corruptiebestrijding o Eerlijke handel o Transferten van technologie o Duurzame ontwikkeling o Bilaterale vs multilaterale hulp o Noodhulp vs structurele hulp o Gebonden hulp: geld voor ontwikkelingshulp aan Congo kwam in handen van Belgische bedrijven in Congo o Conditionaliteit: voorwaarden stellen: geen corruptie, good governance. o Citaat Bauer: ‘Hulp is een methode om geld van arme mensen in rijke landen door te sluizen naar rijke mensen in arme landen’, Millennium development goals o Tegen 2015 Duurzame ontwikkeling: ook milieu aspect wordt meegenomen. o Citaat Brundtland: Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs’, Inleiding tot de internationale betrekkingen 55
