De rol van glucosamine bij kraakbeenaandoeningen

Vragen uit de praktijk:
Margo Peinemann is zelfstandig orthomoleculair therapeut volgens de klinische
Psycho-Neuro-Immunologie
en
De rol van glucosamine bij
kraakbeenaandoeningen
docent aan de opleiding ‘Nutritionele
Geneeskunde’ bij Stichting Van Nature.
Margo peinemann
Daarnaast houdt ze therapeutisch spreekuur voor artsen en therapeuten (tel. 0186577 173, [email protected]) en geeft
zij praktijktrainingen voor Bonusan.
je kunt geen gezondheidsblad openslaan of het gaat wel over glucosamine in relatie tot
kraakbeenaandoeningen. als je alle verhalen gelooft, moet het wel een wondermiddel
zijn. zelfs bij ernstige artroseklachten zou glucosamine uitkomst kunnen bieden. het lijkt
allemaal zo makkelijk, met inname van glucosamine zijn de klachten binnen enkele weken
verbeterd of zelfs verdwenen. in dit nummer wil ik u graag uitgebreide informatie geven
over artrose en glucosamine. zodat we de patiënten niet alleen hoop geven, maar echt
kunnen helpen!
Wat is glucosamine?
Glucosamine is een verbinding tussen glucose en het aminozuur glutamine en is een lichaamseigen stof die tot de aminosuikers behoort. Dit
Hyaluronan
Chondroïtinesulfaat
zijn enkelvoudige suikers (bijv. glucose of galactose) met een aminogroep
eraan vast. Onder normale omstandigheden wordt glucosamine gesynthetiseerd door de chondrocyten (kraakbeencellen) met behulp van het enzym
glucosaminesynthetase.
Wat is de functie van glucosamine?
Glucosamine is zowel de bouwstof als de stimulator voor de productie van
proteoglycanen. De proteoglycanen zijn onderdeel van de kraakbeenmatrix,
Proteoglycaan
welke structuur en flexibiliteit geeft aan het collageen. In gezonde omstanKernproteïne
digheden vormt dit een soort stootkussen. Het gewrichtskraakbeen bestaat
uit een matrix van collageen, proteoglycanen, chondrocyten en water.
De functie van de proteoglycanen
Keratansulfaat
Verbindingsproteïne
Glucosamineglycanen zijn een belangrijk bestanddeel van collageenrijke weefsels zoals kraakbeen, tussenwervelschijven, luchtpijp, botten,
huidweefsel en vaatwanden. Deze glucosamineglycanen zijn lange,
Afbeelding 1. Proteoglycanen in kraakbeen. De zijketens van de proteogly-
onvertakte ketens van disacchariden. Door binding van deze ketens met
canen kunnen uit verschillende glycosaminoglycaanketens bestaan (o.a.
eiwitten ontstaan de proteoglycanen. De belangrijkste eigenschap van
chondroïtinesulfaat en keratansulfaat). Glucosamine is weer een onderdeel
proteoglycanen is dat ze graag watermoleculen binden. Dit komt doordat
van de glycosaminoglycaanketens, evenals hyaluronan.
ze sterk negatief geladen zijn. Negatief geladen deeltje stoten elkaar af
zodat in ontspannen fase weer water aangetrokken kan worden. Het
type glycosaminoglycaan dat aan het eiwit is gebonden (bijvoorbeeld
chondroïtinesulfaat, dermatansulfaat, keratansulfaat, heparine) bepaalt de
functionaliteit van het weefsel.
52
Van Nature nr. 11 - 2008
uit de praktijk
Zwavel is een zeer belangrijk bestanddeel van kraakbeen en een
deel van de therapeutische werking bij kraakbeenaandoeningen
Hyaluronan (tot 50.000
repeterende disacharides)
wordt ook aan dit mineraal toegeschreven. Glucosaminesulfaat kan
makkelijk worden ingebouwd in glucosamineglycanen.
Keratansulfaat
Chondroïtinesulfaat
•
N-acetylglucosamine: deze verbinding van glucosamine bevat een
Linkeiwitten
azijnmolecuul in plaats van een zwavelgroep. De absorptie van
Aggrecan kerneiwit
deze verbinding blijkt minimaal te zijn, waardoor er maar weinig
Afbeelding 2. Flessenborstelstructuur van proteoglycanen.
onderzoek met deze vorm is uitgevoerd.
De hoeveelheid proteoglycanen bepaalt de hoeveelheid water die aange-
Wat is de juiste dosering?
trokken kan worden. Dit is bepalend voor de stevigheid en de capaciteit
In veel klinische onderzoeken wordt met een dagdosering van 1500 mg
van schokdemping. Hoe meer water er wordt aangetrokken, hoe steviger
glucosaminesulfaat gewerkt. Dit komt overeen met ongeveer 1200 mg
het kraakbeen is.
elementair glucosamine. De kans op succes is met ca. 1200 mg glucosamine per dag het grootst. Bij ernstige vormen van artrose kan de dose-
Hoe krijgen we voldoende proteoglycanen?
ring eventueel worden verhoogd tot maximaal 2400 mg elementair
Een belangrijke onderklasse van de glycosamineglycanen zijn de
glucosamine. Dit komt overeen met 3000 mg glucosaminesulfaat. Een
chondroïtinesulfaten welke ook nodig zijn voor de vorming van de
individueel optimale dosering is ca. 16 mg elementair glucosamine per
proteoglycanen. Chondroïtine is een ketenvormige glucosamineglycaan
kg lichaamsgewicht.
opgebouwd uit D-glucuronzuur en galactosamine. Het is dus eigenlijk
te beschouwen als bron van glucosamine. Via de consumptie van vlees,
Hoelang duurt het voordat de patiënt effect merkt?
gevogelte en vis krijgt het lichaam chondroïtinesulfaten binnen. Het
Dit is natuurlijk een moeilijke vraag. Gezien de slechte doorbloeding van
lichaam kan ook zelf chondroïtinesulfaten opbouwen vanuit galacto-
kraakbeenweefsel duurt het altijd enige tijd (ca. drie maanden) voordat
samine uit glucose. Moedermelk is één van de rijkste bronnen van
de effecten van glucosamine merkbaar worden. Beweging is daarbij
galactosamine, logisch, gezien kraakbeen en botten dan nog vrijwel
noodzakelijk om gewrichtssmeer aan te maken en bouwstoffen in het
volledig moeten worden aangemaakt. Theoretisch gezien zou een
kraalbeen te krijgen.
supplement met galactosamine de voorkeur hebben bij een tekort
aan proteoglycanen, echter een hoge dosering galactosamine is lever-
Kan glucosamine naast medicatie worden gebruikt?
toxisch.
Mensen met artrose slikken vaak anti-ontstekingsmedicatie (NSAID’s)
Een goede advisering zou het niet-toxische glucuronzuur zijn, alleen is
of aspirine. Glucosamine kan prima gecombineerd worden met dit soort
dat niet onderzocht. De positieve gezondheidseffecten van gefermen-
medicatie. Een groot nadeel van chronisch NSAID-gebruik is dat het
teerde dranken zoals Kombucha zijn echter terug te brengen op het
degeneratieproces van de gewrichten wordt versneld. Corticosteroïden
gehalte van glucuronzuur.
en NSAID’s remmen namelijk de synthese van chondroïtinesulfaten.
Welke verbinding van glucosamine is werkzaam?
De reguliere artritis- en artrose-medicatie hebben een sulfaatuitput-
Glucosamine als therapie bij kraakbeenproblematiek is het best onder-
tend effect waardoor de synthese van glucosamineglycanen sterk wordt
zocht. In het voedingssupplementenschap van de drogist zijn de
geremd. Het gebruik van paracetamol remt vooral de sulfaatconcen-
glucosaminesupplementen misschien wel het meest vertegenwoordigd.
tratie in serum en synoviaalvloeistof. Deze sulfaatconcentratie wordt
Bepalend voor de werkzaamheid van glucosamine is de vorm waarin het
vooral verzorgd door glucosaminesulfaat. <<
voorkomt in het supplement.
•
d-glucosaminehydrochloride: deze vorm van glucosamine is
stabieler dan glucosaminesulfaat en een groter percentage van de
grondstof bestaat uit glucosamine. Uit het summiere onderzoek
wat tot op heden gedaan is met D-glucosaminehydrochloride blijkt
dat deze vorm niet werkzaam is.
•
glucosaminesulfaat: de meeste belangrijke studies zijn uitgevoerd
met glucosaminesulfaat. D-glucosaminesulfaat is minder geconcentreerd dan de vorige vorm, maar uit studies blijkt dat deze vorm
zeer goed wordt geabsorbeerd. Naast glucosamine levert deze
Cofactoren bij de opbouw van kraakbeen
Naast glucosamine en chondroïtine zijn zink, mangaan, koper en zwavel
(bijvoorbeeld MSM) essentieel bij het proces van kraakbeensynthese. Onze
huidige voeding voorziet niet (meer) in sufficiënte hoeveelheden mineralen en
ook zwavel krijgen de meeste mensen niet voldoende binnen. Ter verbetering
van de kraakbeensynthese is het daarom van groot belang ook deze cofactoren
te suppleren.
vorm ook zwavel.
Van Nature nr. 11 - 2008
53