Elektrisch rijden

ING Investment Office
Publicatiedatum: 30 juni 2016
Sectorcommentaar
automobielsector
Elektrisch rijden:
lichtpunt voor de autosector
Sinds de sjoemelsoftware bij Volkswagen, de verboden
meetmethoden bij Mitsubishi en de foutieve testen bij Suzuki
is het vertrouwen in de autosector gedaald en de
beurskoersen daalden mee. De eisen voor de uitstoot van CO2emissies nemen toe. De elektrische auto biedt oplossingen en
uitdagers van de zoals Tesla hebben grote plannen. Wat zijn
de kansen en uitdagingen?
Imago van
Volkswagen ligt
aan diggelen
Volkswagen (VW) stond voor de lastige uitdaging om de concurrentie in
Amerika aan te gaan met zijn dieselauto’s. Vanwege de strengere eisen in de
Verenigde Staten moest VW dure installaties inbouwen of de meetwaarden
van de software aanpassen. Uiteindelijk pakte de keuze voor deze laatste optie
desastreus uit. Het concern ligt van alle kanten onder vuur. Het imago van een
oerdegelijk Duits automerk ligt aan diggelen. In plaats van uitbreiding is het
een kwestie van overleven en vertrouwen terugwinnen. Ook Mitsubishi
bezweek onder de druk van de concurrentie en heeft moedwillig de
zuinigheidstesten gemanipuleerd. Sinds de bekendmaking hiervan in april dit
jaar zakte de beurskoers in korte tijd met zo’n 50%. Het mooier maken van
testresultaten is niet ongebruikelijk in de sector. Volgens een studie van de
International Council on Clean Transportation (ICCT) blijkt dat de auto’s op de
weg in 2014 gemiddeld 40% meer CO2 uitstoten dan in de testsituaties het
geval was .
Eisen voor CO2-uitstoot nemen toe
In het kader van klimaatverandering zijn er wereldwijd verschillende
afspraken om de CO2-uitstoot te verlagen. Een van de maatregelen van de
Europese Commissie is om vervuilende auto’s te weren en strengere eisen
voor CO2-uitstoot op te leggen aan autofabrikanten. Vanaf 2021 mogen auto’s
nog maar 95 gram CO2per afgelegde kilometer uitstoten. De autofabrikanten
kunnen gigantische boetes tegemoet zien bij het niet halen van deze
afspraken. Volgens een rapport van PA Consulting Group dreigen onder andere
BMW en Volkswagen de gestelde eisen niet te halen. Op basis van de huidige
Peter Tros is sinds 2015
analist duurzaam
beleggen bij het
Investment Office. Hij
behaalde zijn BA
Bedrijfseconomie aan de
Ichthus Hogeschool
Rotterdam en zijn MA
Filosofie aan de
Universiteit van Tilburg.
Miljoenenboetes
hangen boven
het hoofd
Fabrikanten
gebruiken
innovatieve
materialen
In 2015 zijn er
540.000
elektrische auto’s
verkocht
verkoopprognoses kan BMW € 100 miljoen en Volkswagen zelfs € 1 miljard aan
boetes tegemoet zien. De Europese Commissie heeft de ambitie uitgesproken
de eisen na 2021 nog strenger te maken en in 2050 helemaal geen auto’s met
verbrandingsmotoren meer toe te laten in Europese steden. Wij verwachten
dat verschillende Europese steden eerder al met dit verbod zullen komen.
Voordeel halen uit gewicht
Een van de redenen dat BMW in de gevarenzone zit is vanwege het relatief
grote aantal verkochte zware auto’s en SUV’s. Deze zware auto’s hebben
gemiddeld genomen zwaardere motors met een hogere CO2 uitstoot. Terwijl
veel Europese autofabrikanten in staat zijn hun auto’s lichter te maken
werden de auto’s van BMW in de periode van 2013 en 2014 gemiddeld 1,2%
zwaarder. Een lichtere auto scheelt aanzienlijk in de CO2-uitstoot: elke 100kg
minder verlaagt de CO2-uitstoot met zo’n 6-7 gram per 100 km.
Autofabrikanten zullen op zoek gaan naar mogelijkheden om hun auto’s
lichter te maken en gebruik maken innovatieve materialen zoals ‘high tensile’
staal (staal dat een sterktebehandeling heeft ondergaan), aluminium,
magnesium en carbonvezel.
Verkoop elektrische auto’s groeit relatief hard
Niet alleen het maken van lichtere auto’s, maar ook het verkopen van meer
volledig elektrische auto’s (electric vehicles: EV’s), deels elektrische auto’s (plugin hybrides: PHEV) en hybride auto’s heeft een positieve werking op het verlagen
van de CO2-uitstoot. De verkoop van elektrische auto’s groeit relatief hard. In
2015 werden er wereldwijd 540.000 elektrische auto’s verkocht, een stijging van
70% vergeleken met 2014.
Wereldwijde verkoop (deels) elektrische auto's per maand
Bron: www.EV-volumes.com
Met name de groei in Europa en China in 2015 was explosief. De verkopen in
Europa verdubbelden en in China verdrievoudigden de verkopen. Ook het eerste
kwartaal van dit jaar zet de stijgende lijn door. In de EU werden er ruim 35.000
elektrische auto’s verkocht, een stijging van 26,8%.
Sectorcommentaar automobielsector - 30 juni 2016 2
Subsidies
belangrijke
motor achter
stijgend aantal
verkopen
Een belangrijke component van deze explosieve verkopen is subsidie. In 2016
zijn in Nederland en Zweden de subsidies voor elektrische auto’s verlaagd,
waardoor er in het vierde kwartaal van 2015 nog een enorme verkooprally van
elektrische auto’s plaatsvond. Door het wegvallen van de subsidie voor plugin-hybrids in Nederland werden er 75% minder van deze PHEV’s verkocht. De
verkopen van volledige elektrische auto’s bleven op peil. Duitsland heeft
onlangs aangekondigd om de verkoop van elektrische auto’s te subsidiëren.
De Duitse overheid stelt zo’n € 1miljard beschikbaar, bestemd voor kopers van
elektrische auto’s, die € 4.000,- tegemoet kunnen zien. Kopers van hybride
auto’s kunnen zelfs € 3.000,-subsidie krijgen. De Duitse overheid wil dat
volgend jaar zelfs 20% van de auto’s elektrisch is.
Ondanks de explosieve verkopen van elektrische auto’s is het aandeel van
(hybride) elektrische auto’s van de totale automarkt nog maar een schijntje.
Slechts 0,6% van de wereldwijd verkochte auto’s in 2015 was elektrisch.
Grootse
plannen om
luchtvervuiling
tegen te gaan
Batterijen
worden steeds
goedkoper
China heeft ambitieuze doelstellingen
Het afgelopen jaar verdrievoudigde de verkoop van elektrische auto’s in China.
In 2015 werden er zo’n 190.000 elektrische voertuigen verkocht. Niet alleen in
verkoopaantallen, maar ook in het totale aandeel elektrische auto’s is China
koploper. Ook in de komende jaren zien wij China als de belangrijkste
afzetmarkt van elektrische auto’s. In navolging van het 13e vijfjarenplan,
neemt het land maatregelen om lucht-, water- en bodemvervuiling tegen te
gaan. Volgens voormalig minister van Gezondheid Chen Zhu overlijden er
jaarlijks tussen de 350.000 en 500.000 Chinezen als gevolg van de slechte
luchtkwaliteit. Het verminderen van CO2-uitstoot heeft hoge prioriteit. Het land
heeft grootse plannen voor elektrisch rijden, om luchtverontreiniging tegen te
gaan. In 2020 wil het land 5 miljoen elektrische voertuigen op de weg hebben.
Positieve vooruitzichten
Bloomberg New Energy Finance, de duurzame-energieresearchtak van de
financieel-nieuwsdienst Bloomberg, verwacht dat er in 2040 ongeveer 41
miljoen elektrische auto’s verkocht zullen worden, 90 keer zoveel als het
aantal in 2015. Daarnaast verwacht Bloomberg dat tegen 2025 de kosten voor
de productie van elektrische auto’s lager zullen zijn dan die van benzineauto’s.
Dit vanwege goedkopere batterijen. In elektrische auto’s zitten vaak
lithiumbatterijen. De kosten van deze batterijen zijn in de afgelopen vijf jaar
met 65% gedaald en de verwachting is dat de kosten de komende jaren
verder zullen afnemen. Niet alleen is de batterij een belangrijke kostenpost
voor de auto, inclusief winning voor de grondstoffen is de productie van de
batterij verantwoordelijk voor de grootste CO2-uitstoot. Door het
productieproces te optimaliseren en gebruik te maken van gerecyclede
materialen kan de CO2-uitstoot verlaagd worden en zuiniger met grondstoffen
worden omgegaan.
Sectorcommentaar automobielsector - 30 juni 2016 3
Tesla is niet
duurzaam
Er zijn voldoende
laadstations nodig
Tesla is de uitdager van de traditionele autofabrikanten
Dé kanshebbers om te profiteren van de toenemende vraag naar elektrische auto’s is Tesla. Het nog jonge
bedrijf, opgericht in 2003, zorgt voor een revolutie in de auto branche. Het produceerde de eerste auto, de
sportwagen Roadster, in 2008. Met het in 2012 geïntroduceerde Model S heeft Tesla een sportieve en luxe
sedan. Sinds kort verkoopt het bedrijf ook een SUV, de Model X. Deze auto’s zijn echter niet voor iedereen
weggelegd, vanwege de instapprijzen van zo’n €85.000 tot €95.000. Op 31 maart van dit jaar maakte CEO
Elon Musk bekend ook een goedkopere elektrische auto te gaan produceren, de Model 3, met een
verwachte verkoopprijs van $35.000. Binnen een paar dagen waren al er 232.000 pre-orders binnen. Dit
was de meest succesvolle bekendmaking van een nieuw type auto in de geschiedenis van de auto,
vergelijkbaar met het succes van de bekendmaking van de iPhone. Momenteel zijn er al rond de 400.000
pre-orders van de Model 3. Het bedrijf verwacht eind 2017 de eerste auto’s te kunnen opleveren. Hoewel
het bedrijf mooie, snelle en gewilde elektrische auto’s produceert, betekent dit niet automatisch dat het
een goede belegging is. Lees voor een financiële analyse ons bedrijfscommentaar over Tesla. Ook vanuit
een duurzaamheidsperspectief zijn er voldoende aandachtspunten. Het bedrijfsbeleid gericht op mens,
milieu en maatschappij schiet in onze ogen tekort. Daar staat tegenover dat Tesla zich alleen richt op
elektrische auto’s, waarvan de directe emissies nihil zijn. Lees voor een duurzame analyse het
Bedrijfsprofiel Duurzaam over Tesla.
Uitdagingen voor de elektrische auto
Ondanks de positieve vooruitzichten voor de markt van elektrische auto’s, is er wel een aantal uitdagingen
dat een snelle groei in de weg kan staan:
•
•
•
•
Lage olieprijs
houdt opmars
tegen
•
•
•
•
De afhankelijkheid van subsidies. Momenteel wordt er in veel landen de aankoop en het bezit van
elektrische auto’s gesubsidieerd. Op het moment dat deze subsidies wegvallen, wordt de
financiële motivatie om elektrisch te rijden minder.
Hoge aanvangskosten voor de productie van de elektrische auto, met name vanwege de dure
batterijen. Schaalgrootte en technologische ontwikkelingen zijn nodig om deze kosten omlaag te
brengen.
De levensduur van de batterijen en de te verwachten onderhoudskosten zijn lastig in te schatten
en vormen een onzekere factor.
De beschikbaarheid van laadmogelijkheden. Om langere afstanden te kunnen afleggen moeten
er voldoende laadstations zijn die bij voorkeur zo snel mogelijk kunnen laden. Nederland is een
van de koplopers op het gebied van elektrische mobiliteit, maar in veel landen is er geen
landelijke dekking. Daarnaast zijn niet alle laadcontacten van de auto’s geschikt voor de laders en
verschillen de voltages van laders en stopcontacten.
De aanwezigheid van voldoende elektriciteit om de snelle groei in elektrische auto’s aan te
kunnen. Het netwerk moet de vraag naar elektrische auto’s wel kunnen verwerken. Vooral tijdens
piekuren als alle auto’s thuis aan de oplader zitten, is het denkbaar dat het netwerk dit niet aan
kan. Met als gevolg hogere elektriciteitsprijzen. Dit is mede afhankelijk van de vraag naar
elektrische auto’s en de hoeveelheid elektriciteit die benodigd is voor het laden.
Zolang de olieprijs laag is, zijn benzineauto’s een goedkoop alternatief. Een hogere olieprijs maakt
juist elektrisch rijden financieel interessanter.
Duurzame alternatieven zoals waterstofauto’s en flow-cell auto’s kunnen een belangrijke
duurzame concurrent worden.
Daarnaast zijn er nog andere uitdagingen voor de gehele autosector, zoals de steeds
populairdere online taxidiensten zoals Uber en Lyft, het delen van auto’s via bijvoorbeeld
SnappCar en de opkomst van de zelfrijdende auto’s, waar technologiebedrijven zoals Google flink
in investeren.
Duurzame uitdagingen
Als we de CO2-uitstoot van een benzineauto en een dieselauto vergelijken met die van een elektrische
auto is deze laatste veel milieuvriendelijker. De hybride elektrische auto stoot minder CO2 uit, de volledige
elektrische auto daarentegen stoot helemaal geen CO2 uit. Als het gehele productieproces en de gehele
levensduur in ogenschouw wordt genomen, zijn de verschillen kleiner. Uit onderzoek van TNO blijkt dat de
1
elektrische auto ook dan een lagere CO2-uitstoot heeft . Wel zijn de verschillen tussen de volledige
1
TNO, april 2015. Energie- en milieu-aspecten van elektrische voertuigen
Sectorcommentaar automobielsector - 30 juni 2016 4
Het maakt
uit of er
grijze of
groene
stroom
wordt
gebruikt
elektrische auto en de deels elektrische, hybride auto groot. Deze laatste stoot bijna net zoveel CO2 uit als
een dieselauto of de hybride benzine. Ook maakt het een groot verschil uit of er grijze dan wel groene
stroom wordt gebruikt, waarbij een volledig elektrisch aangedreven auto met groene stroom veruit de
minste hoeveelheid CO2 uitstoot.
Gemiddelde uitstoot CO2 (g/km) per type auto en stroombron
WTT: Well-to-Tank (emissie van productie van de brandstof) TTW: Tank-to-Wheel (emissie van gebruik van
het voertuig) EV: electric vehicle PHEV: plug-in hybrid electric vehicle. Bron: TNO
Ook gerelateerd aan andere schadelijke emissies, zoals NOx (stikstofoxides) en PM10 (fijnstofoxides) scoort
de elektrische auto beter dan conventionele auto’s (benzine- en dieselauto’s).
Meer
energieverbruik en
bodemaantasting
Milieuvervuiling
door kobalt
Impact op gebruik grondstoffen
Niet alleen de uitstoot van schadelijke emissies is bepalend voor de duurzaamheid van de auto. Ook de
verschillende grondstoffen die gebruikt worden en de manier waarop deze grondstoffen worden
gewonnen is bepalend. Zowel de productie van elektrische als die van conventionele auto’s leidt tot
uitputting van grondstoffen, met name van schaarse materialen zoals koper, nikkel, kobalt en mangaan.
Voor de productie van de katalysator in conventionele auto’s worden de grondstoffen platina, palladium,
rhodium en cerium gebruikt. In elektrische auto’s wordt er gebruik gemaakt van lithium, dysprosium,
neodymium, samarium en lanthaan. Uitputting van grondstoffen is vanuit sociaal oogpunt en om
milieuredenen niet wenselijk. Daarnaast geldt dat hoe schaarser de grondstof wordt, des te meer moeite
het kost om deze te winnen. Dit leidt tot meer energieverbruik en bodemaantasting. De impact van het
type voertuig op het gebruik van grondstoffen verschilt, maar volgens studies varieert dit van ongeveer
2
vergelijkbaar tot een factor drie hoger voor elektrische voertuigen.
Conflictmineralen
Ook worden verschillende grondstoffen gewonnen in opkomende landen waar er een grotere kans is op
milieuovertredingen en mensenrechtenschendingen zoals kinderarbeid, gevaarlijke werkomstandigheden
en gezondheidsrisico’s. Volgens onderzoek van het Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen
(SOMO) is kobalt, dat voornamelijk in Congo wordt gewonnen, een voorbeeld van een grondstof waarbij
3
ernstige mensenrechtenschendingen en milieuvervuiling voorkomen bij de winning ervan. Ook het
mogelijke gebruik van conflictmineralen zoals tin, tantaal, wolfraam en goud, waarvan de verkoop door
strijdende partijen gebruikt wordt om hun gewapende strijd te financieren, behoeft extra aandacht van
autofabrikanten. Het is van belang dat de fabrikanten beleid hebben om de toepassing van
2
TNO, april 2015. Energie- en milieu-aspecten van elektrische voertuigen
3
SOMO, april 2016. Cobalt blues. Environmental pollution and human rights violations in Katanga’s copper and cobalt mines
Sectorcommentaar automobielsector - 30 juni 2016 5
conflictmineralen tegen te gaan en dat ze controle uitoefenen op de leveranciersketen om
mensenrechtenschendingen te voorkomen. Een bedrijf als Tesla maakt gebruik van ongeveer 350
leveranciers, BMW zelfs van zo’n 17.000. Uitdaging genoeg om de gehelde aanvoerketen beter te beheren.
Nog een wereld te
winnen
Genoeg uitdagingen, maar ook kansen voor elektrische autofabrikanten
Sinds de bekendmaking van de sjoemelfraude bij Volkswagen staan de autofabrikanten onder druk. Ook
toenemende emissie-eisen zorgen voor hoofdbrekens bij Europese autobouwers: zij kunnen mogelijk
miljoenenboetes verwachten. Veel autofabrikanten hebben zich nog niet aangepast aan de veranderende
eisen van de wetgever en de consument. Een mogelijke oplossing voor de autofabrikanten is om in te
zetten op elektrisch rijden. Hoewel elektrisch rijden ook voor verschillende uitdagingen staat, zijn de
elektrische auto’s volgens ons het antwoord (in ieder geval de komende tijd) om te voldoen aan de
emissie- eisen en in te spelen op de groeiende aandacht voor de aanpak van luchtverontreiniging. In 2015
was maar 0,6% van het wereldwijd verkochte aantal auto’s elektrisch. Er valt dus nog een wereld te
winnen voor de elektrische auto. Tesla is volgens ons in potentie het beste gepositioneerd om de slag om
de elektrische auto te winnen, maar toch hebben we veel twijfels bij dit bedrijf en de stevige beurskoers.
Daarnaast is het bedrijfsbeleid gericht op mens, milieu en maatschappij in onze ogen nog te beperkt.
Meer weten?
Kijk op ing.nl/beleggen
Disclaimer
Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie. ING Bank N.V.
is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling, geen beleggingsadvies noch een aanbieding
of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar
geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie
waarop zij haar visie in deze publicatie heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de
door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in deze publicatie kan gewijzigd worden zonder enige
vorm van aankondiging. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze
publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. De waarde van uw
belegging kan fluctueren. U kunt uw gehele inleg kwijtraken. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor
de toekomst. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr. 33031431 Amsterdam en staat onder
toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten AFM). ING Bank N.V. is onderdeel van
ING Groep N.V..
Sectorcommentaar automobielsector - 30 juni 2016 6