Antibiotica - Orion huisartsen

Antibiotica
Ik krijg een kuur antibiotica, wat zijn antibiotica precies?
Antibiotica zijn geneesmiddelen tegen bacteriën. De volgende vraag is dan natuurlijk: wat
zijn bacteriën? Dat zijn hele kleine, onzichtbare beestjes. Die komen overal voor en zijn
meestal heel nuttig. Zo zitten de darmen er vol mee en helpen ze daar om het eten te
verteren. Op de huid zitten ook miljarden bacteriën die de huid beschermen tegen andere
indringers. Maar als die bacteriën terechtkomen op een plek waar ze niet thuis horen,
kunnen ze een ontsteking geven. Als bacteriën uit de ontlasting in de blaas terechtkomen,
kun je een blaasontsteking krijgen. Of als ze in een wond komen, dan kan die ontstoken
raken.
Normaal kun je bacteriën niet zien, dus daarom moet je ze opkweken. Hier op deze
kweekplaat [antibiotica 2_E. aerogenes 014BW.jpg] is een darmbacterie opgekweekt, veel
bacteriën bij elkaar zie je dan als een soort kolonies van bacteriën op de kweekplaat zitten.
Dan kun je uitzoeken welke bacterie het is en welke medicijnen ertegen zullen werken. Soms
trekken de bacteriën zich niks van een antibioticum aan en groeien gewoon door. Dat
noemen we dan resistentie.
Hoe werkt zo’n antibioticum?
De meeste antibiotica leggen de groei van de bacterie stil of doden de bacterie zelfs.
Vervolgens kan het lichaam ze zelf verder opruimen en de ontsteking laten genezen. Tegelijk
is dat ook het nadeel van antibiotica: ook de gezonde bacteriën worden geremd in hun groei
en kunnen het beschermende werk niet meer uitvoeren. Zo kun je door beïnvloeding van de
darmbacteriën diarree krijgen of kan op de huid schimmel de overhand krijgen waardoor je
jeuk en afscheiding krijgt.
Wanneer krijg je ze?
Dat is de hamvraag: wanneer wel en wanneer niet. Je moet eigenlijk altijd vier vragen
beantwoorden voordat je een antibioticum gaat gebruiken.
Ten eerste: wordt de aandoening inderdaad door een beestje veroorzaakt of komt het
ergens anders van? Een slijmbeursontsteking bijvoorbeeld komt helemaal niet van een
bacterie maar meestal van druk of beknelling. Daar helpt dus geen antibioticum ertegen.
Ten tweede moet je kijken of het een virus of een bacterie is. Verkoudheid of waterpokken
worden veroorzaakt door een virus en daartegen werkt een antibioticum niet.
Ten derde moet je kijken of de ontsteking niet vanzelf kan overgaan. Een steenpuist komt
door binnendringen van een bacterie in een haarzakje, dat zwelt dan op en doet pijn, maar
als de pus eruit is gekomen geneest dat vanzelf. Een kaakholteontsteking of een
oorontsteking gaat ook meestal vanzelf over. Maar weer niet als je verminderde weerstand
hebt.
En tenslotte moet je dan kijken welk antibioticum. Tegen blaasontsteking helpen andere
middelen dan tegen een longontsteking. En soms kan het met capsules, maar soms moet het
in een infuus.
Waarom kan ik ze niet vrij verkrijgen?
Je kunt die afwegingen van wel of geen antibioticum beter samen met de dokter maken.
Daarom zijn antibiotica in Nederland alleen op recept te verkrijgen. In andere landen is dat
anders: in Spanje kun je ze zo kopen bij de drogist. Het gevolg is wel dat mensen daar vaak
voor niks een antibioticum slikken. Het gebruik van antibiotica ligt in zuidelijke landen twee
tot drie keer zo hoog als in Nederland. Elke keer als je een antibioticum gebruikt stijgt de
kans op het ontstaan van een resistente bacterie. In Zuid-Europa komen die resistente
bacteriën dan ook veel meer voor. Als je daar in een ziekenhuis hebt gelegen, wordt in
Nederland eerst goed gecheckt of je een resistente bacterie bij je hebt voordat je hier in het
ziekenhuis kan worden opgenomen.
Dus het is gevaarlijk om te lang antibiotica te gebruiken?
Zelfs bij een eenmalige kuur kan resistentie ontstaan, maar bij langdurig gebruik is die kans
evenredig hoger. Soms is langdurig gebruik toch nodig als je moeilijk bij de ontsteking kan
komen. Een ontstoken hartklep moet bijvoorbeeld wel drie maanden lang met antibiotica
behandeld worden. Maar een forse keelontsteking maar een week en sommige ziektes kun
je bestrijden met een enkele dosering antibiotica.
Ik heb altijd begrepen dat je een kuur moet afmaken, ook als je al bent opgeknapt. Waarom?
Voor de meeste ziektes is precies uitgezocht welk antibioticum hoe lang gegeven moet
worden om de beste genezingskans te hebben. Zo is dat voor een blaasontsteking vijf dagen.
Dat wil niet zeggen dat korter gebruik helemaal niks doet, maar de voorgeschreven duur
geeft het beste resultaat. We willen alle bacteriën helemaal weg hebben, anders stijgt weer
de kans op resistentie.
Onlangs was in het nieuws dat dieren in de veeteelt zoveel antibiotica krijgen, moeten we ons
zorgen maken?
Ja en nee. In ieder geval moet je kippen en varkensvlees door en door verhitten. In
Nederland zijn wel al volledig resistente bacteriën, maar als je vlees verhit gaan ze dood. Het
wordt wel steeds erger, daarom wil de overheid het gebruik van antibiotica in de veeteelt
ook zoveel mogelijk aan banden leggen. Nog steeds kunnen we de meeste ontstekingen
prima bestrijden met de bekende antibiotica. Het wordt pas een probleem bij verminderde
weerstand.
En ziekenhuisbacteriën?
In het ziekenhuis zijn veel mensen met die verminderde weerstand. Na een grote operatie of
na behandeling met chemotherapie. Die kunnen dan erg ziek worden van bacteriën waar je
als gezond mens niet ziek van wordt, of waar je normaal heel goed zonder antibiotica van
geneest. Die patiënten met verlaagde weerstand krijgen daarom vaak antibiotica en lopen
ook veel meer risico om een resistente bacterie in het ziekenhuis op te lopen.
Klopt het dat er weinig geïnvesteerd wordt in de ontwikkeling van nieuwe antibiotica?
Dat is inderdaad een groot probleem. Het kost zeker een miljard euro om een nieuw
antibioticum te ontwikkelen. Andere medicijnen, tegen cholesterol of hoge bloeddruk,
moeten vaak levenslang gebruikt worden, maar een antibioticum maar een korte periode.
Dus de omzet in de middelen zal altijd beperkt zijn en de kans dat de farmaceutische
industrie het geïnvesteerde geld weer terugverdient voordat het patent is afgelopen is dus
niet groot. Dus wordt er weinig geïnvesteerd en lopen we het risico dat er soms voor
bepaalde ontstekingen bij erg zieke mensen geen antibioticum meer voor handen is. Of
alleen maar iets met heel veel bijwerkingen. Dat is dus een groot probleem, waar overheden
en industrie beter in moeten gaan samenwerken. Op dit moment staan ze naar elkaar te
kijken en zeggen om de beurt heel beleefd: na u.