Planten voor de eeuwigheid

Planten voor de eeuwigheid
De benaming vaste plant voor een meerjarige tuinplant is nogal merkwaardig. Want hoe vast is vast nu
eigenlijk? En hoeveel jaren bestrijkt de aanduiding meerjarig? Dat blijkt voor velerlei uitleg vatbaar,
hoewel er genoeg vaste planten bestaan die voor de eeuwigheid lijken te zijn gemaakt.
D
at er nog handelaren zijn die
notoire kortlevers als Gaura, Verbena
bonariensis en Gaillardia durven aan te
prijzen als vaste planten is voor tuiniers
vervelend want ronduit misleidend.
Formeel gezien klopt het, de plant heeft
een theoretische levensverwachting
die langer is dan een groeiseizoen,
maar in de praktijk komt daar meestal
weinig van terecht en gaan de planten
al in de eerste winter dood. Dat er
in het sortiment veel van dergelijke
kortlevende planten verscholen zitten
heeft twee redenen, die zich met twee
gezegden laten verklaren. Het eerste is
‘met grote stappen snel thuis’, dat wil
zeggen dat veel tuiniers weinig geduld
bezitten en liever gisteren resultaat
FOTO: AUTEUR
Brian Kabbes
hadden dan vandaag. Kortlevende
planten hebben een snelle levenscyclus
en presteren derhalve snel. De tweede
reden is een commerciële, waarbij het
gezegde ‘vroeg rijp, vroeg rot’ opgaat.
Kort­levende planten presteren dan
wel vlot en zijn daarom in korte tijd
verkoopbaar, maar ze gaan ook snel
weer dood en dat is goed voor de handel.
Als kwekers alleen maar planten zouden
verkopen die het eeuwige leven hebben,
zouden ze geen droog brood meer
verdienen. Gelukkig zijn er ook vele
uitzonderingen op het bovenstaande.
Vuistregel Als vuistregel kan men
hanteren dat tuinplanten uit groot­
moeders tijd langlevend, vitaal en
­duurzaam zijn. Vanzelfsprekend
vanwege de voor de hand liggende
reden dat alles wat nu nog leeft wel
langlevend moet zijn, maar ook omdat
grootmoeder vaak maar weinig tijd had
om planten te bemoederen. Ze moesten
het gewoon doen en alles wat deze
strenge toets der kritiek niet kon doorstaan is in de loop van tijd verdwenen.
Dit hoeft niet per se te betekenen dat de
planten zelf ook oud kunnen worden.
Bij de moeder van mijn moeder stonden
vingerhoedskruid, judaspenning en
damastbloem in de tuin, planten die
zelf nogal kort leven, maar zich door
spontaan en kwistig uitzaaien in stand
weten te houden. Toch bestond het
overgrote deel van de planten in haar
tuin uit duurzame vaste planten als
floxen, Telekia of koeienoog, guldenroede, herfstasters en Rudbeckia. In
mijn herinnering veel geel en oranje,
omdat de obligate dahlia's ook in deze
vlammende kleuren bloeiden. En nog
steeds zijn veel soorten die bij mijn
oma in te tuin stonden en die in de
eerste druk van Het vaste plantenboek
(1950) van Mien Ruys staan te vinden
in het sortiment van vasteplantenkwekers. Planten zonder kapsones
die lang presteren zonder aanstellerig divagedrag en dito levensduur.
Persicaria amplexicaulis 'Firetail'
40
OnzeEigenTuin/Herfst 2014
Telekia speciosa
Lang leve geel Ik heb geluk dat ik van
geel houd maar pech dat ik kweker ben
en vele tuiniers die kleur juist minder
op prijs stellen. Dat is jammer, want
daardoor worden door mij en mijn collega's steeds minder langlevende tuinplanten aangeboden, gewoon omdat
ze te geel zijn. De genoemde koeien­oog
is zo'n plant die met gemak vele jaren
op haar plek blijft zonder in vitaliteit
in te boeten. De naam is wat verwarrend aangezien er nog een andere soort
bestaat met de aanduiding koeienoog,
Buphthalmum salicifolium. Deze plant
blijft maar 50 cm, terwijl Telekia gauw
anderhalve meter hoog kan worden.
Aan koeienoog verwante composieten
zoals Silphium en Inula bloeien eveneens
met diepgele margrietachtige bloemen
FOTO'S: AUTEUR
Inula racemosa 'Sonnenspeer'
Actaea matsumurae 'White Pearl', (Cimicifuga simplex 'White Pearl')
en zijn minstens zo langlevend. Ik ken
exemplaren van Inula racemosa en de
cultivar 'Sonnenspeer' die al meer dan
30 jaar oud zijn en nog steeds zeer
vitaal in het leven staan. Met gouden
speren die wel drie meter hoog in de
lucht prikken is dit in mijn ogen de
mooiste soort onder de vele alanten.
Het lijkt wel of de composietenfamilie
grossiert in langlevende geelbloeiende
vaste planten, want ook de verschillende vaste zonnebloemen (Helianthus)
komen uit deze enorme groep.
Een aantal soorten kan onbehoorlijk woekeren, er zijn er echter ook
die keurig op hun plaats blijven en
in het geval van Helianthus 'Lemon
Queen' ook nog bloeien in een aangename zacht citroengele kleur.
Krasse knarren De 30 jaar oude
Inula's zijn jonkies vergeleken bij de
pol Hosta die ik in de botanische tuin
van München zag. Die staat daar al
meer dan een eeuw op dezelfde plek
zonder verlies aan levenslust. Ook
pioenen kunnen oud worden. Na jaren
vaststaan worden ze steeds mooier,
waardoor je de jaren dat je hebt
moeten wachten totdat ze begonnen
te bloeien snel bent vergeten. Dat
gaat ook op voor Cimicifuga of Actaea,
planten die alleen geschikt zijn voor
de ouderwetse tuinier met geduld.
Tuiniers die zich meer aangesproken
voelen door televisietuinmannen die
in één dag een tuin omtoveren van
naakte nieuwbouwgrond tot weelderige Toscaanse wintertuin of Romeinse
lusthof en appelbomen planten waar de
appels al plukklaar in hangen, kunnen
deze planten beter niet kopen. De eerste
jaren voelt u zich met dergelijke soorten
bekocht door de kweker. Die heeft u
schijnbaar een veel te kleine plant
verkocht voor een veel te grote prijs.
Pas na enkele jaren laten ze zien wat ze
waard zijn; ze tonen hun ware gezicht
maar gaan dan wel vele jaren mee. De
consequentie van dit alles is wel dat u
moet blijven wonen waar u woont, van
verhuizen houden ze niet. Ook mag u
geen stukjes uitdelen, daardoor raakt
de plant zo weer een paar jaar achterop.
Tuinvriendinnen kopen zelf maar
een plant en wachten een paar jaar.
Wie zoveel geduld niet op kan brengen
kan ook kiezen voor Eupatorium
maculatum 'Riesenschirm', Persicaria
amplexicaulis, kerstrozen, Miscanthus
of voorjaarslathyrus, Lathyrus vernus;
allemaal langlevende vaste planten
die eenmaal gesetteld vele jaren
achtereen zullen doen waarvoor
men ze ooit heeft aangeschaft. n
OnzeEigenTuin/Herfst 2014
Brian Kabbes is
kweker en selecteur te
Suameer, Friesland.
Hij kweekt een
bijzonder sortiment
vaste planten.
www.kabbes.nl
41