Vier natrot-bacteriën belagen aardappel

VIER VERSCHILLENDE BACTERIËN VEROORZAKEN NATROT,
ZACHTROT EN ZWARTBENIGHEID.
DE GROOTSTE BOOSDOENER
IS DE RECENT ONTDEKTE DICKEYA SOLANI.
ook bloembollen en tal van andere
(sier)gewassen aan. De ziekteverwekker
kan niet in de volle grond overleven.
Zwartbenigheid
Pectobacterium atrosepticum
Vier natrot -bacteriën
belagen aardappel
Nde volksmond heten ze nog erwinia. De vier bacteriesoorten die de
Nederlandse pootaardappel met
stengelnatrot, zachtrot en zwartbenigheid bedreigen, dragen echter aljarenlang nieuwe namen. Het aandeel van
de verschillende boosdoeners uit dit
complex van erwinia-bacteriesoorten is
bovendien sterk gewijzigd. Buiten de
landsgrenzen heeft de aardappel nog
meer vijanden uit het erwinia-complex.
I
Stengelnatrot
Dickeya dianthicola
is één van de zes bacteriesoorten die uit de opsplitsing van
het Erwinia chrysanthemi-complex
is
voortgekomen. Aardappel en cichorei
zijn de enige akkerbouwgewassen waarop de bacterie zich thuisvoelt. De ziekteverwekker vermeerdert zich ook op artisjok, tomaat en een handvol siergewassen, waaronder de naamgever anjer (Dianthus), dahlia en kalanchoë.
De bacteriesoort is omstreeks 1970
voor het eerst in Nederland aangetroffen. D. dianthicola kan niet in de volle
grond overleven. De bacteriesoort is vrijwel geheel verdrongen door D. solani.
D. solani is strikt genomen nog een
naamloze bacterie. Zolang deze bacteriesoort nog niet officieel is ingeschreven in
de burgerlijke stand van micro-organismen, is de wetenschappelijke (Latijnse)
naam niet meer dan een werknaam. De
kwaadaardigheid van de ziekteverwekker is er echter niet minder om. In planten die ook met D. dianthicola zijn besmet, heeft D. solani steevast de overhand. Vermoedelijk is D. solani ook minder gevoelig voor remstoffen van
bodembacteriën, waardoor deze bacterie
harder kan toeslaan dan D. dianthicola.
Verreweg de meeste pootgoedbesmettin-
Een verwelkte aardappelplant door bacterieziek. Maar om welk type erwinia het
gaat, is 'op het oog niet te zien.
BOERDERIJ
95 -
no. 47 (24 augustus
2010)
gen staan daardoor op naam van D. solani, aldus Jan van der Wolf, onderzoeker
bij Plant Research International. De Wageningse bacterioloog kent de vier veroorzakers van stengelnatrot, zachtrot en
zwartbenigheid als geen ander.
Omstreeks 2000 is de ziekteverwekker
voor het eerst aangetroffen, in pootgoed
van Nederlandse herkomst. De nieuwe
bacterieziekte lijkt vooral een Europese
aangelegenheid: er zijn alleen besmettingen gerapporteerd uit België, Duitsland,
Engeland, Finland, Frankrijk, Nederland,
Polen en Zweden. Buiten Europa is de
bacterieziekte vastgesteld in Israëlische
consumptieaardappelen, die uit geïmporteerd pootgoed zijn geteeld. Ook de
recente vondst in Schotland betreft consumptieaardappelen die afstammen van
ingevoerd pootgoed. Wetenschappers
vermoeden dat siergewassen de bron van
D. solani zijn. De bacterie tast namelijk
is op zijn retour. De veroorzaker van zwartbenigheid
wordt nog maar zelden in pootgoed aangetroffen. Wellicht kan de ziekteverwekker niet zo goed tegen de warme zomers
van de afgelopen jaren, want hij slaat
vooral toe in een koel groeiseizoen. Afgezien van de aardappel heeft de bacteriesoort vrijwel geen waardplanten. De
zwartbenigheidbacterie werd vroeger
met de naam Erwinia carotovora subsp.
atroseptica aangeduid. De bacterie kan
niet in de volle grond overleven. De ziekteverwekker komt sinds mensenheugenis
in ons land voor.
Zachtrot
Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum vormt na D. solani de grootste
bedreiging voor de pootgoedteelt. De
waardplantenlijst is lang. Bacteriestammen die aardappelen en andere tweezaadlob bige gewassen (dicotylen) aantasten, laten echter granen en andere
eenzaadlobbige soorten (monocotylen)
meestal met rust. Omgekeerd vormen
stammen van eenzaadlobbige planten
geen bedreiging voor aardappel en andere tweezaadlobbigen. De ziekteverwekker werd vroeger aangeduid met de
naam Erwinia carotovora subsp. carotovora. De bacterie kan in de volle grond
overleven, maar de overlevingskansen
zijn verwaarloosbaar klein.
Gert van den Berg
I