Onderzoeksrapport
advertisement
Onderzoeksrapport Onderzoek naar de sociale impact van evenementen in Almere Machteld Tromp Studentnummer 421427 Almere, 9 juni 2009 Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM In opdracht van: Organisatie : : : Lectoraat City Marketing & Leisure Management Wildenborch 6 1112 XB Diemen Begeleider : Dhr. Robert Leeseman Afstudeerkring docent : Mevr. Roos Gerritsma Uitgevoerd door: Opdracht : Onderzoek Almere: sociaal-culturele impact elementen vóór, tijdens en na evenementen. Jaar : 5 Opleiding : Hoger Toeristisch & Recreatief Onderwijs Instelling : Hogeschool INHolland Wildenborch 6 1112 XB Diemen Student : Machteld Tromp (421427) Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Samenvatting Dit onderzoek is gehouden in opdracht van het Lectoraat City Marketing & Leisure Management (CM & LM) en is een van de deelonderzoeken ter ontwikkeling van een overkoepelend model waarmee in de toekomst afwegingen gemaakt kunnen worden, door gemeenten en bedrijven, om te schatten en te meten welke bijdrage evenementen kunnen hebben voor een stad. In het gehele onderzoek van het Lectoraat CM & LM voor dit overkoepelende model worden een drietal aspecten meegenomen, dit zijn; imago of merk van de stad, economische bijdrage aan de stad en sociaal-culturele bijdrage aan de stad. In dit rapport komt alleen de sociale bijdrage aan bod. Voor het onderzoek naar de sociale bijdrage van evenementen voor de stad Almere zijn 12 stakeholders geïnterviewd, welke met hun mening en visie over dit onderwerp belangrijk geacht worden voor dit onderzoek. Daarvoor is er gekozen uit een representatieve groep respondenten uit de categorieën beleidsverantwoordelijken, bewoners(platformen) en bedrijven welke gezien worden als de stakeholders van evenementen in Almere. Uit het onderzoek zijn diverse elementen naar voren gekomen die door de stakeholders belangrijk gevonden worden voor de sociale bijdrage aan evenementen en waarvan een aantal elementen ook in diverse (niet puur en alleen over evenementen gaande) literatuur beschreven zijn als zijnde belangrijk voor de sociale cohesie. Het ranken van de elementen is een lastige opgave gebleken aangezien veel van de elementen met elkaar verband houden. Wanneer er in een element iets veranderd kan dit gevolgen hebben voor een ander element. Er is niet duidelijk aan te geven wat nu het belangrijkste element is en wat het minst belangrijke. Om enigszins te kunnen ranken is er gekeken naar hoeveel respondenten iets over het element gezegd hebben in het interview. In eerste instantie zijn er in dit onderzoek 28 elementen naar voren gekomen die volgens respondenten van belang kunnen zijn voor de bijdrage aan de sociale cohesie en leefomgeving van evenementen. Door een aantal elementen, die direct met elkaar te maken hebben, samen te voegen tot 1 element of de manier waarop het element ingevuld kan worden is er een lijst uitgekomen van 11 hoofdelementen welke belangrijk kunnen zijn bij het genereren van een sociale impact voor, tijdens of na een evenement. 1. 2. 3. 4. Rol gemeente. Voorkomen van negatieve gevolgen. Sociale Doelstellingen. Sociale en culturele participatie bevorderen. a. Diversiteit in doelgroepen. b. Gevarieerd programma. c. Bewoners betrekken bij de organisatie. d. Bewoners initiatieven. 5. Gebruik vrijwilligers uit de stad zelf. a. Inspelen op gevoel van trots. b. Inspelen op beleving van de stad. 6. Draagvlak en commitment creëren door communicatie en informatieverstrekking. a. Duidelijke communicatie tussen bewoners, gemeente en organisatoren. b. Face2face en niet puur digitaal of schriftelijk. c. Media aandacht en mediagebruik voor, tijdens en na een evenement. Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 7. Lokale sponsoren, fondsen en subsidies. a. Werkgevers en bedrijven verbinden aan de stad. b. Meer lokale werkgelegenheid, betere arbeidsmarkt. c. Betere economie waardoor mensen zich sociaal sterker voelen. 8. Evalueren: Klanttevredenheid, gevolgen en effecten onderzoek. a. Koppelen leefomgeving met evenementen. 9. Schaal, niveau en soort evenement. a. Citymarketing: Inspelen op en bevorderen van Stadsimago. i. Grote commerciële evenementen. ii. Gevoel van trots bij de inwoners bevorderden. iii. Landelijk media gebruik en positief nieuws uit Almere. b. Sociale cohesie bevorderen. i. Kleinere niet commerciële evenementen. ii. In eigen wijken meer mensen leren kennen (netwerk opbouwen). iii. Enige probleem is dat men er wel eerst achter moet zien te komen hoe bewoners het huis uit komen, wat ze willen, om mee te doen vanuit allerlei culturen. 10. Duurzaamheid en leefbaarheid bevorderen. a. Goede evenementen (klein- of grootschalig) laten terugkeren. b. Rekening houden met en luisteren naar omwonenden. c. Locaties moeten zorgvuldig kiezen. 11. Spreiding zowel in tijd als locatie. a. Betere Spreiding over het jaar. b. Geen concurrerende evenementen in 1 weekend. c. Niet steeds dezelfde locatie vanwege overlast. De aanbevelingen aan het lectoraat zijn: 1. Bovenstaande elementen door middel van een landelijk, kwantitatief en longitudinaal onderzoek verder te bestuderen, om aan te kunnen tonen in welke mate de elementen daadwerkelijk van belang zijn voor de diverse stakeholders van evenementen en welke samenhang er bestaat tussen de diverse elementen. Hierbij zal ook meer gekeken moeten worden naar de culturele achtergrond van respondenten en sociaal-culturele gegevens over hun leefomgeving. M.a.w. het meetbaar maken van de elementen. 2. Het houden van klanttevredenheid onderzoeken bij de diverse grootschalige en kleinschalige evenementen gehouden in Almere, om binnen Almere vergelijkingmateriaal te verkrijgen op basis van kwantitatieve gegevens over culturele, geografische en andere invloeden op de elementen. Hierin moet de koppeling gemaakt worden tussen de leefbaarheid en de sociale cohesie in een stad en de diverse evenementen die gehouden worden. Om de uitkomsten te kunnen generaliseren zullen deze kwantitatieve onderzoeken tevens in andere steden gehouden moeten worden. 3. Bestuderen welke elementen overeenkomen met de onderzoeken die in Haarlem en Den Haag zijn gehouden over de sociale bijdrage van evenementen, en tevens te bestuderen welke koppeling gemaakt kan worden met de imago en economische elementen uit andere onderzoeken, zodat het overkoepelende model vollediger en werkbaarder wordt. Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Voorwoord Met dit afstudeeronderzoek ben ik aan het einde gekomen van mijn HTRO opleiding. Na eerst de MTRO doorlopen te hebben kon ik kiezen om nog drie jaar door te studeren op het HBO of gaan werken. Uiteindelijk besloot ik door te gaan met studeren aangezien ik toch nog in het ‘schoolritme’ zat. Na een aantal tegenslagen, en helaas ook de uitstel van het afstuderen door een vervelend ongeluk, ben ik nu na 4 jaar op het punt gekomen dat ik mijn onderzoeksrapport af heb. Graag wil ik bij deze dan ook gebruik maken van de mogelijkheid een aantal mensen te bedanken die mij bij het afstuderen, maar ook de afgelopen jaren, hebben geholpen en bijgestaan. Ten eerste wil ik, hoe vanzelfsprekend het ook lijkt, mijn ouders bedanken voor de steun in mijn studietijd. Mede door hun ondersteuning heb ik negatieve gevoelens tijdens mijn studie en het afstuderen kunnen onderdrukken en omzetten in positieve werklust. Daarnaast wil ik ook graag mijn afstudeerbegeleider, Roos Gerritsma, bedanken. Mede door haar inzichten en adviezen ben ik tot dit uiteindelijke afstudeerrapport gekomen. Tevens spreek ik mijn dank uit aan het Lectoraat Citymarketing en Leisure Management en opdrachtgever Robert Leeseman, om mij in de gelegenheid te stellen dit onderzoek uit te voeren en de ondersteuning hierbij. Als laatste wil ik klasgenoten en docenten van de afgelopen jaren succes wensen in hun verdere carrière of loopbaan en bedanken voor de fijne tijden gedurende mijn studie. Machteld Tromp, Almere, Juni 2009. Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Inhoudsopgave 1. Inleiding .............................................................................................................. - 7 1.1 Aanleiding ..................................................................................................... - 7 1.2 Achtergrond opdrachtgever........................................................................... - 8 1.2.2. Organisatiestructuur .............................................................................. - 8 1.3 Doelstelling ................................................................................................... - 9 1.4 Probleemstelling ........................................................................................... - 9 1.5 Relevantie .................................................................................................. - 10 1.6 Leeswijzer ................................................................................................... - 11 2. Inhoudelijke verkenning .................................................................................... - 12 2.1 Bijdrage en meerwaarde van evenementen................................................ - 12 2.1.1 Impact op de samenhang en de leefomgeving ..................................... - 13 2.2 Algemene literatuur, scripties en publicaties ............................................... - 15 2.2.1.Trends en ontwikkelingen ..................................................................... - 15 2.2.2 Sociale cohesie. ................................................................................... - 16 2.2.3 Sociaal-culturele effecten in de leefomgeving. ..................................... - 17 2.2.4 Culturalisering van de ruimte volgens Mommaas. ................................ - 18 2.2.5 Unieke ervaring volgens Schouten. ...................................................... - 18 2.2.6 Sociaal culturele context in ervaringen. ................................................ - 19 2.2.7 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)............................... - 19 2.3 Literatuur en publicaties uit Almere. ............................................................ - 21 2.3.1 Almere in de peiling. ............................................................................. - 21 2.3.2 'Jonge steden missen cultureel aanbod'. .............................................. - 21 2.3.3 Almeerse visie op sociale cohesie. ...................................................... - 22 2.3.4 Evenementen in Almere ....................................................................... - 23 2.3.5 Mensen blijvend binden aan de stad .................................................... - 23 2.3.6 Toekomstvisie vrije tijd ......................................................................... - 24 3. Vraagstelling en onderzoeksmethodiek ............................................................ - 25 3.1 Centrale vraag ............................................................................................ - 25 3.2 Deelvragen .................................................................................................. - 25 3.2.1 Begripsbepaling .................................................................................... - 26 3.3 Onderzoeksmethodologie ........................................................................... - 27 3.3.1 Voorbereidingsfase............................................................................... - 27 3.3.2 Kwalitatieve onderzoeksmethode ......................................................... - 27 3.3.3 Explorerend onderzoek ........................................................................ - 28 3.3.4 Gehanteerde methode en onderzoekspopulatie per deelvraag ............ - 29 3.4 Hiaten.......................................................................................................... - 31 3.4.1 Gebrek aan respons ............................................................................. - 31 3.4.2 Onderwerp ............................................................................................ - 31 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4. Resultaten ........................................................................................................ - 32 4.1 Uitwerking interviews .................................................................................. - 32 4.1.1 Rol van de gemeente ........................................................................... - 32 4.1.2 Voorkomen van negatieve gevolgen .................................................... - 35 4.1.3 Sociale doelstellingen ........................................................................... - 38 4.1.4 Sociale en culturele participatie bevorderen ......................................... - 40 4.1.5 Diversiteit in Doelgroepen .................................................................... - 42 4.1.6 Gevarieerd programma ........................................................................ - 43 4.1.7 Particuliere initiatieven en organisatie .................................................. - 44 4.1.8 Vrijwilligers ........................................................................................... - 46 4.1.9 Inspelen op gevoel en beleving ............................................................ - 48 4.1.10 Draagvlak en commitment creëren door juiste communicatie ............ - 50 4.1.11 Subsidie en lokale sponsoring. ........................................................... - 51 4.1.12 Evaluatie en Onderzoek naar effecten en klanttevredenheid ............. - 52 4.1.13 Grootte van een evenement ............................................................... - 53 4.1.14 Spreiding in locatie en tijd ................................................................... - 55 4.1.15 Duurzaamheid en leefbaarheid bevorderen ....................................... - 56 4.1.16 Citymarketing...................................................................................... - 57 5. Conclusie .......................................................................................................... - 58 6. Aanbevelingen .................................................................................................. - 63 Literatuurlijst ......................................................................................................... - 65 Bijlage 1 Krantenknipsels Bijlage 2 Topiclijst interviews Bijlage 3 E-mail vragenlijst Bijlage 4 Respondentenlijst Bijlage 5 Transcripten interviews Bijlage 6 Stelling in de Almare Bijlage 7 Sociale Atlas Almere Bijlage 8 Almere in de Peiling Bijlage 9 Visie de (vrije) tijd van je leven. Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1. Inleiding Dit is het onderzoeksrapport omtrent de sociale impact van evenementen gehouden in de stad Almere, welke gehouden is tijdens het afstudeertraject van het Hoger Toeristisch & Recreatief Onderwijs (HTRO) aan de hogeschool INHolland te Diemen. Dit onderzoek is gehouden in opdracht van het Lectoraat City Marketing & Leisure Management (CM & LM) en is een van de deelonderzoeken ter ontwikkeling van een overkoepelend model wat ontwikkeld zal worden door Dhr. P. Breek en Dhr. R. Leeseman. Met dit model kunnen in de toekomst afwegingen gemaakt worden, door gemeenten en bedrijven, om te schatten en te meten welke bijdrage evenementen kunnen hebben voor een stad. In het gehele onderzoek van het Lectoraat CM & LM worden een drietal aspecten meegenomen namelijk; imago/merk van de stad, economische bijdrage aan de stad en sociale bijdrage aan de stad. In dit rapport zal alleen de sociale bijdrage aan bod komen. De grootste uitdaging voor bestuurders in de nabije toekomst is het bij elkaar houden, en het in harmonie met elkaar laten leven van de verschillende groepen inwoners. Eén van de opgaven daarbij is dat men elkaar accepteert en respecteert, iets waarvan momenteel niet altijd sprake is. Dit onderzoek beoogt dan ook vooral een indicator ontwikkelen om de bijdrage aan de sociale cohesie en het leefklimaat in een stad te kunnen inschatten en meten. 1.1 Aanleiding Evenementen nemen de laatste jaren toe1. Een van de redenen van deze toename, heeft te maken met het feit dat steden evenementen vaak inzetten voor gemeentelijke doeleinden (city marketing). Zo kunnen evenementen bijdragen aan een bepaald imago voor een stad, de band tussen de inwoners te verstevigen en aan de economische welvarendheid van een stad bijdragen. City marketing lijkt hét instrument of middel te zijn om een stad aantrekkelijk neer te zetten voor haar doelgroepen, steeds vaker is het niet alleen een middel maar een doel op zich. Vaak blijft men bij citymarketing hangen bij het aandragen van een mooi logo en het organiseren van een leuk evenement. “City marketing is meer dan een positief imago van een stad neerzetten. Ook het belang van bewoners speelt een rol.”(Lombarts, 2008:9)2 1 (2008) Aantal evenementen neemt toe. HP/De Tijd, 2008-19, 016 Lombarts, A.(2008). De hunkerende stad, pagina 9. Elektronische versie http://www.inholland.nl/NR/rdonlyres/9A6DAE17-3263-44DE-8E9C4686838D42FB/0/Inauguratie_Lombarts_LRbrochure.PDF (bezocht op 17/12/2009) 2 -7- Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1.2 Achtergrond opdrachtgever Lectoraat City Marketing & Leisure Management (CM & LM) is sinds 2004 onderdeel van het Research & Innovation centrum ‘Global City’. In 2007 is Angelique Lombarts aangesteld als de nieuwe lector en heeft zij het lectoraat uitgebreid tot het huidige City Marketing & Leisure Management om zich tevens te kunnen focussen op het city marketing aspect van een stad.3 Het lectoraat CM & LM richt zich sindsdien op de relatie tussen city marketing & vrijetijdsmanagement en is gefocust op de vraag: “Welke rol speelt leisure in de city marketing van een stad?”.4 De verschillende onderzoeken van het lectoraat moeten tevens antwoord geven op vragen als “Hoe vermarkt men een stad?”, “Welke ontmoetingsplekken zijn er of moeten worden ingericht om een aantrekkelijke stad te zijn?”, “Welke kansen hebben en krijgen bedrijven in een stad?” en “Hoe wordt de city marketing in een stad georganiseerd?”.5 De kerntaak van het lectoraat is het produceren, aanbieden en verspreiden van kennis. Het lectoraat streeft naar ontwikkeling van het onderwijs door middel van het geven van gastcolleges en het ontwikkelen van Minors en Masters. Het lectoraat heeft, met deze kerntaak in gedachten, drie doelgroepen gedefinieerd. Elk onderzoek dat uitgevoerd wordt door het lectoraat, komt ten goede aan één of meerdere van onderstaande doelgroepen: 1. De opleidingen en docenten van Hogeschool INHOLLAND; 2. Het onderwijs en studenten van Hogeschool INHOLLAND; 3. Het werkveld en de werkgevers.6 De kenniskring wordt samengesteld uit docenten van opleidingen van Hogeschool INHOLLAND. Het bedrijfsleven dient als toekomstige werknemer van de studenten. Deze studenten ondersteunen bovendien het lectoraat met verschillende onderzoeken. In onderzoeken die uitgevoerd worden door het lectoraat CM & LM, wordt samengewerkt met onder andere lokale overheden, gemeentelijke instanties in binnen- en buitenland, bedrijven uit de toeristische branche en met een aantal instanties binnen het onderzoek- en beroepenveld.7 1.2.2. Organisatiestructuur Onder leiding van Angelique Lombarts en associate lector Jacques Vork zijn er 4 kenniskring leden dit zijn; Pieter Breek, Phillippa Collin, Robert Leeseman en Roos Gerritsma. Tevens zijn er diverse studenten die voor het lectoraat verschillende onderzoeken uitvoeren.8 3 http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek/Leisure+Manageme nt/Het+lectoraat/frontpage.htm (bezocht op 17/12/2007) 4 Lombarts, A.(2008). De hunkerende stad, pagina 53. Elektronische versie http://www.inholland.nl/NR/rdonlyres/9A6DAE17-3263-44DE-8E9C4686838D42FB/0/Inauguratie_Lombarts_LRbrochure.PDF (bezocht op 17/12/2009) 5 http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek/RIC+Global+City/Lei sure+Management/Het+lectoraat/ ( bezocht op 17/12/2007) 6 http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek/RIC+Global+City/Lei sure+Management/Het+lectoraat/ ( bezocht op 17/12/2007) 7 http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek/Leisure+Manageme nt/Het+lectoraat/frontpage.htm (bezocht op 17/12/2007) 8 http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek/RIC+Global+City/Lei sure+Management/Leden+Kenniskring/frontpage.htm (bezocht op 17/12/2007) -8- Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1.3 Doelstelling City marketing is ontstaan om een stad te profileren en aantrekkelijk te maken voor specifieke doelgroepen. Voorheen waren dat vooral bedrijven en toeristen maar in de veranderende economie zijn dit steeds vaker ook bewoners, het sociaal-culturele en maatschappelijke leven in een stad. Niet alleen hoogopgeleide, creatieve inwoners zijn belangrijk voor een bloeiende, innovatieve, creatieve kenniseconomie. Maar ook diversiteit is van belang om een florerende economie te hebben. Vooral ook lager opgeleiden die een belangrijke bijdrage leveren aan de diensteneconomie (te denken valt aan horeca en winkelpersoneel, chauffeurs werkzaam in openbaar vervoer etc.) moeten betrokken worden en zich betrokken voelen bij de stad. Dit maakt dat traditionele stadsmarketing haar aandacht moet verleggen naar de doelgroep bewoners en naar het vinden/bereiken van een goed evenwicht tussen alle verschillende subgroepen die onder de doelgroep bewoners geschaard kunnen worden. Een transparanter manier van afwegen en rapporteren behoren tot de eisen die de burger steeds vaker van beleidsmakers gaat vragen. De vraag is dan ook hoe in de toekomst om te gaan met evenementen en de bijdrage die bepaalde elementen hierin kunnen leveren m.b.t. de sociaal-culturele aspecten van een stad? Hierdoor is de volgende hoofddoelstelling ontstaan: Inzicht verkrijgen in de sociaal-culturele elementen van, voor, tijdens en na, publieksevenementen gehouden in de stad Almere, ten einde advies uit te brengen over geschikte elementen en inzicht te bieden in deze elementen aan het lectoraat Citymarketing en Leisure Management. 1.4 Probleemstelling Door het verkrijgen van inzicht in de sociaal-culturele elementen volgens diverse stakeholders, kan een stad in de toekomst afwegingen maken om evenementen te organiseren welke niet alleen voor toeristen en bedrijven aantrekkelijk zijn maar ook een grotere kans hebben om een positieve impact te hebben bij de inwoners van de stad. Kan een stad ervoor zorgen dat de bewoners zich sociaal-cultureel of maatschappelijk betrokken voelen bij een stad door middel van evenementen? En in hoeverre spelen de stakeholders, waaronder ook inwoners, eigenlijk een rol in het sociaal-culturele leven van een stad? De grootste uitdaging voor bestuurders in de nabije toekomst is het bij elkaar houden van de verschillende sociale en culturele groepen inwoners en het in harmonie met elkaar laten leven. Eén van de opgaven daarbij is dat men elkaar accepteert en respecteert, iets waarvan momenteel niet altijd sprake is. Dit onderzoek beoogt dan ook vooral een indicator ontwikkelen om de bijdrage van evenementen, aan onder meer de sociaal-culturele cohesie en het leefklimaat van de bewoners, te kunnen inschatten en meten. -9- Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1.5 Relevantie Voordat er gekeken kan worden naar de uitwerking van de probleemstelling zal er eerst stil worden gestaan bij de relevantie van het onderzoek. Welke verschillende groepen hebben baat bij het onderzoek. Hieronder is de relevantie opgesplitst in drie subpunten waarin het belang van dit onderzoek vanuit drie perspectieven bekeken wordt; • Maatschappelijke relevantie: De maatschappelijke relevantie van dit onderzoek kan vooral gezocht worden in het verwerven van kennis en inzicht op het gebied van de sociaal-culturele elementen, welke kunnen bijdragen aan een positieve verbetering van de leefomgeving en de sociale cohesie in een stad. Vooral na afloop van alle uitgevoerde deelonderzoeken zal door het Lectoraat gekeken worden of de maatschappij baat heeft bij de uikomst van de gedane onderzoeken. • Theoretisch relevantie: Het onderzoek is theoretisch zeer relevant, omdat met behulp van theoretische onderzoeksresultaten aanbevelingen worden gedaan welke kunnen bijdragen aan het onderzoeksmodel van het Lectoraat. Veel theorie over de combinatie van sociale impact en evenementen is er niet voor handen, deze kennis zal dan ook met dit onderzoek worden verzameld en bestudeerd. • Praktisch relevantie: De opdrachtgever kan de aanbevelingen van dit onderzoek meenemen bij de ontwikkeling van het uiteindelijke model waarmee het eventuele effect van evenementen geschat en gemeten kunnen worden. Met behulp van onder andere dit model kan er gekeken worden naar welke evenementen er verantwoord zijn en welke niet. - 10 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1.6 Leeswijzer In hoofdstuk twee wordt de inhoudelijke verkenning beschreven met de theoretische onderbouwing, uit diverse literatuur en publicaties, van dit onderzoek. In hoofdstuk drie komt de vraagstelling en de onderzoeksmethodologie aan bod hierin zullen achtereenvolgens de centrale vraag (§3.1), de deelvragen (§3.2), de gehanteerde methode en verantwoording (§3.3) en de hiaten (§3.4). Vervolgens komen in hoofdstuk 4 de onderzoeksresultaten aan bod welke beschreven zijn aan de hand van citaten gehaald uit de interviews met de diverse stakeholders van dit onderzoek. Uiteindelijk zullen in hoofdstuk 5 en 6 respectievelijk de conclusie en aanbevelingen beschreven zijn. Verder is voorin dit rapport de samenvatting en achterin de diverse bijlagen waaronder de transcripten van de gehouden interviews, de voor de interviews (uit diverse theorie gegenereerde) topiclijst en diverse krantenknipsels over dit onderwerp te vinden. - 11 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2. Inhoudelijke verkenning 2.1 Bijdrage en meerwaarde van evenementen Steeds meer gemeenten, regio’s en bedrijven ontdekken de mogelijkheden van publieksevenementen. Zij proberen deze een rol te laten spelen op het gebied van stadspromotie, citymarketing, en productmarketing. Evenementen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de lokale economie, de sociale samenhang en de cultuur van een gemeente leveren een belangrijke bijdrage aan het imago van een gemeente of regio.9 Evenementen geven bovendien ook een belangrijke economische impuls als er bezoekers (en dus bestedingen) van buiten de gemeente of regio komen. Dit geldt niet alleen voor mega-evenementen, zoals de start van de Tour de France, het EK Voetbal en Sail Amsterdam. Ook evenementen op kleinere schaal zoals straattheater- en muziekfestivals, en sportmanifestaties hebben deze uitwerking. Evenementen hebben vaak een laagdrempelig karakter en het is goed voor de promotie van een gemeente. Daarom is het belangrijk de rol van evenementen optimaal te benutten. Het aanbod van evenementen is niet gemakkelijk te sturen. Veel organisaties bestaan uit vrijwilligers en er zijn tal van organisaties, die onafhankelijk van de overheid, hun werk verrichten. Daarnaast is de Nederlandse evenementenkalender door het jaar heen al aardig gevuld.10 De functie ‘de band tussen inwoners te verstevigen’ is in een flink aantal gemeenten populair. Zo zouden de Amsterdamse Stadsspelen ‘bijdragen aan de samenhang in de wijk’11, moet een Nijmeegs diner ‘de sociale cohesie versterken’12 en gaat de NOS extra evenementen uitzenden die ‘bijdragen aan de sociale cohesie in Nederland’13. 9 Lombarts, A. (2006) Elektronische versie via: https://blackboard.inholland.nl/courses/1/ECO-RTD-LEC-2008-021405/groups/_104880_1/_1811375_1/Inauguratie_Lombarts_LRbrochure.pdf (bezocht op 03/12/2008) 10 https://blackboard.inholland.nl/courses/1/ECO-RTD-LEC-2008-02-1405/groups/_104880_1/_1810975_1/ eventscan%20gemeenten.pdf (bezocht op 03/12/2008) 11 - (2004) ‘Amsterdamse Stadsspelen bevorderen samenhang in de wijk’ bekeken 23-11-2008, op http://www.integratie.net/kiem/dossiers/socialecohesie/Sportenvrijetijd/Amsterdamse-stadsspelen_1020.html 12 - (2003) ‘Nijmeegs diner moet sociale cohesie versterken’ bekeken 23-11-2008, op http://www.nicis.nl/kenniscentrum/nieuws/2003/12/3627_1022.html 13 Redactie (2007) ‘NOS gaat extra evenementen uitzenden’ bekeken 23-11-2008 op http://www.communicatieonline.nl/nieuws/bericht/nos-gaat-extra-evenementen-uitzenden/ - 12 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM De belangrijkste meerwaarden van evenementen, welke beschreven worden in diverse beleidsnota’s over evenementen in o.a. Almere14, Den Helder15, Groningen16, Tynaarlo17, Kampen18, Sint Anthonis19 en nog vele andere plaatsen. Maar ook in vrijetijdsstudies20 en onderzoeken21 over leisure en evenementen, zijn: - Economische spin-off (bestedingen, werkgelegenheid); - Imago en naamsbekendheid; - Variatie aan vrijetijdsmogelijkheden; - Toeristisch-recreatief profiel; - Cultuur/sportparticipatie van lokale inwoners (laagdrempelig, kennismaking); - Sociale samenhang, maatschappelijke participatie van groepen; - Sfeer en gezelligheid; - Relatieontwikkeling en -beheer voor bedrijven. Er zijn echter ook negatieve effecten22. De belangrijkste zijn: - (Geluids)overlast; - Milieuvervuiling, afval; - Beschadiging openbare ruimte; - Verstoring openbare orde; - Verkeer/parkeerdruk; - Concentratie in bepaalde perioden (december, zomer); - Verminderde bereikbaarheid, toegankelijkheid woon- en publieksfuncties tijdens evenement; - Veiligheidsrisico’s.23 2.1.1 Impact op de samenhang en de leefomgeving Sociale impact van evenementen is een onderwerp dat amper onderzocht is binnen de gemeente Almere maar ook in het algemeen. Er is weinig tot geen onderzoek waarin de combinatie tussen evenementen en sociale cohesie of impact op de sociale leefomgeving in beschreven staat. Dit zorgt er voor dat er weinig kennis is over de sociaal-culturele bijdrage van evenementen, met dit onderzoek wordt getracht om deze kennis te verwerven door elementen voor, tijdens en na evenementen te vinden die een bijdrage kunnen leveren aan de sociale samenhang en -leefomgeving. Het is daardoor niet mogelijk om vooraf een theoretisch model te plaatsen dat toegepast kan worden op dit onderzoek. 14 http://gemeenteraad.almere.nl/sitemap/gemeenteraad_content/_rp_kolom1-1_elementId/1_116254, bezocht op 28/05/2009 15 www.denhelder.nl/2006/foto/Samenvattingevenementenbeleid.doc, bezocht op 28/05/2009 16 http://gemeente.groningen.nl/gemeente/beleid/evenementenbeleid, bezocht op 28/05/2009 17 http://www.tynaarlo.nl/live/Openbareorde&veiligheid/Evenementenbeleid/Evenementenbeleid.pag, bezocht op 28/05/2009 18 www.kampen.nl/.../kadernota+evenementenbeleid+dec06.pdf, bezocht op 28/05/2009 19 http://sintanthonis.verordeningbeheerder.com/verordening-d0c5d4661762aedf01179c1c848e00d5/versied0c5d4661762aedf01179c1db4b100d7.html, bezocht op 28/05/2009 20 Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2002-2003 – NRIT, ISBN 9075923252, elektronische versie 28/05/2009. De Vrijetijdsstudie in stad en land, H.Mommaas, 2000, ISBN: 9012090717, elektronische versie 28/05/2009 21 http://www.ioresearch.nl/nieuwsitem.asp?Item=108, bezocht op 28/05/2009 22 http://www.oisterwijk.nl/DocsWebsite/Bestuur%20en%20organisatie/Raadsinformatiesysteem/Commissie%20M ABZ/Vergaderingen%202007/Vergadering_20070830/Evenementen%20notitie%20betekenis%20evenementen.p df, bezocht op 28/05/2009 23 http://www.cot.nl/nl/productmenu/Rapporten/Evenementen%20Almeerderstrand.pdf, bezocht op 28/05/2009 - 13 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Er wordt aangenomen dat een evenement een effectief bindmiddel is, zeker met de huidige en toenemende intolerante houding tegenover verschillende culturen in de Nederlandse samenleving24. Maar hoe effectief en belangrijk is dit bindmiddel? Welke evenementen werken dan als bindmiddel en is er een factor aan te wijzen waarom dit zo is? Dit onderzoek probeert uit te vinden of evenementen daadwerkelijk een middel zijn om de sociale cohesie te bevorderen en zo ja, in welke mate. Dit onderzoek is gehouden met als doel om een bijdrage in kennis te leveren aan een model dat momenteel onderzocht wordt door het lectoraat Citymarketing en Leisure Management. Dit overkoepelende model moet verschillende effecten van evenementen gaan meten op drie gebieden; het imago of merk van de stad, de economische bijdrage en de sociaal-culturele bijdrage. Dit onderzoekrapport richt zich op een van die punten, namelijk de sociaal-culturele bijdrage van evenementen. 24 Redactie (2008) ‘Moslimhaat in Nederland steeds normaler’ bekeken 23-11-2008, op http://binnenland.nieuws.nl/498468/Discriminatie_van_moslims_in_Nederland_neemt_toe - 14 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2.2 Algemene literatuur, scripties en publicaties In diverse literatuur, scripties en publicaties over zeer diverse en uiteenlopende onderwerpen staan wel sociaal-culturele aspecten of elementen beschreven, maar er is weinig beschreven in combinatie met evenementen. Deze literatuur vormt dan ook de basis om interviewvragen op te stellen, zodat er met dit onderzoek, waarbij 12 interviews gehouden zijn met diverse stakeholders in de stad Almere, getoetst is of deze elementen ook voor evenementen bruikbaar of van toepassing zijn. 2.2.1.Trends en ontwikkelingen25 De meeste evenementen verwijzen naar het vrijetijdsgedrag van mensen. Bij de programmering van evenementen moet dus rekening worden gehouden met de trends daarin.26 Ontwikkelingen in het vrijetijdsgedrag27,: · Mensen ontlenen hun identiteit en status steeds meer aan hun vrijetijdsgedrag (‘doen’) en minder aan materiële zaken (‘hebben’). (Tibor Scitovsky, Piët, 2003, blz. 73) · Consumenten zijn grillig en onvoorspelbaar. Gezinssituatie, persoonlijke voorkeuren en mentaliteit tellen tegenwoordig zwaarder dan sociaal-culturele herkomst. (beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) · De daadwerkelijk beschikbare vrije tijd neemt bij velen eerder af dan toe. Velen gaan tegenwoordig eerder zuiniger om met hun tijd, dan met hun geld. (Beleidsnota evenementenbeleid “Den Helder viert!”, Gemeente Den Helder, blz. 17) · Mensen krijgen steeds meer informatie over het aanbod van evenementen (via internet, televisie, radio en andere media) en vergelijken kritisch. (beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) · Vaak bezoeken mensen toeristische voorzieningen en evenementen vooral voor de ontmoetingen en om het ‘mensen kijken’ (‘theater der passanten’). Het thema is ondergeschikt. (Beleidsnota evenementenbeleid “Den Helder viert!”, Gemeente Den Helder, blz. 17) · Meer nadruk ligt op persoonlijk welbevinden, lichamelijke gezondheid en uiterlijk.(beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) · De belangstelling voor cultuur, in brede zin, neemt toe.(beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) · Meer behoefte aan ‘verrassing’, ‘avontuur’, ‘spektakel’ en ‘unieke’ belevenissen. (Davelaar, K. 2005, Bezoekersonderzoek Vierdaagsefeesten Nijmegen, blz. 26) · Door een groeiende (vaak latente) vernieuwingsmoeheid ontstaat bij velen een hang naar overzichtelijkheid, geborgenheid en authentieke waarden, het ‘oude vertrouwde’.(beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) · Vervaging vrije tijd en werk (flexibele arbeid, thuiswerken, etc.). · Het aspect veiligheid(beleving) wordt belangrijker. (Davelaar, K. 2005, Bezoekersonderzoek Vierdaagsefeesten Nijmegen, blz. 26) · Meer senioren: veel vrije tijd en geld, maar gevoelig voor service. (beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) 25 Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2002-2003 – NRIT, ISBN 9075923252, elektronische versie 28/05/2009. De Vrijetijdsstudie in stad en land, H.Mommaas, 2000, ISBN: 9012090717, elektronische versie 28/05/2009, http://www.ioresearch.nl/nieuwsitem.asp?Item=108, bezocht op 28/05/2009 26 http://socgeo.ruhosting.nl/html/files/ba-thesis/scripties/2005-2006/Habraken,%20Erik.pdf, bezocht op 28/05/2009 27 http://www.oisterwijk.nl/DocsWebsite/Bestuur%20en%20organisatie/Raadsinformatiesysteem/Commissie%20M ABZ/Vergaderingen%202007/Vergadering_20070830/Evenementen%20notitie%20betekenis%20evenementen.p df, bezocht op 28/05/2009 - 15 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM · Steeds meer allochtonen, met deels andere vrijetijdsbehoeften en eigen bijdragen aan het vrijetijdsproduct. (beleidsnota Oisterwijk en Den Helder) · Meer evenementen met een accent op personen tussen de 40 en 60 jaar. Een andere trend is dat overheden de evenementen steeds belangrijker vinden. Het heeft immers invloed op het imago en de identiteit van de gemeente. Onlangs is nog in het nieuws gekomen dat gemeenten met een beperkt aanbod aan culturele activiteiten en evenementen minder in trek zijn als woongemeente. Het rijk, provincies en gemeenten besteden dan ook steeds meer geld aan evenementen (al dan niet in de vorm van subsidies) 28. Rol van de gemeente Het is goed als de gemeente een positieve rol speelt bij het realiseren van evenementen. Zeker als het gaat over evenementen die een grote culturele, economische en/of sociaalculturele waarde voor de gemeente hebben. Soms zal dit gepaard gaan met een beperkte financiële steun in de vorm van subsidies. Vaker zullen meer voorwaarde scheppende factoren een niet onbelangrijke rol spelen. Evenementen hebben een positieve invloed op het woon-, werk- en leefklimaat in onze gemeente. Het is dan ook belangrijk dat de gemeente haar rol niet alleen beperkt tot een voorwaardenscheppende en tot een subsidieverstrekker, maar daar waar het evenement een grotere betekenis krijgt ook facilitaire ondersteuning biedt, meedoet in de communicatie en PR en zo mogelijk proactief is in het initiëren en ondersteunen van nieuwe evenementen. Hierbij moet het natuurlijk wel gaan om die evenementen welke bijdragen aan het positieve imago van de gemeente en waarin de kernwaarden van Almere tot uiting komen. 2.2.2 Sociale cohesie. Cohesie staat voor onderlinge samenhang29. Sociaal staat voor ‘betrekking hebbend op de maatschappij’30. Sociale cohesie betekent kort gezegd de onderlinge samenhang in een maatschappij. In het geval van dit onderzoek staat ‘maatschappij’ voor de stakeholders van evenementen binnen Almere. Er zijn tal van andere en uitgebreide definities te vinden waarbij de een ook de cultuur en leefomgeving erbij betrekt en de ander niet.(VSO:2004) In een onderzoek van de Universiteit van Amsterdam, UvA (rapport Schuyt: 2001), staat geen duidelijke definitie maar werden maar liefst acht betekenissen van sociale cohesie opgesomd. In andere gemeentelijke en landelijke onderzoeksrapporten zijn nog talloze andere definities gevonden. Uit een desbetreffend onderzoek van professor Kees Schuyt en dr. Leon Deben, (rapport Schuyt, UvA 2001) kwam naar voren dat 'sociale cohesie' een brede betekenis heeft: - Voor personen in groepen, er is vaak een gezamenlijk belang; - Het juist niet kunnen participeren van bijv. achterstandsgroepen en verslaafden; - De integratie door samenwerking van organisatoren; - Cohesie als eenheid in verscheidenheid bijv. geloofsgroepen; - Cohesie als deel of geheel, in de wijk of in stadsdelen; - Politiek-bestuurlijk: vrijwilligersorganisaties, politieke partij; - Sociologisch: onderwijs, politie, economische bedrijvigheid; 28 Beleidsnota evenementenbeleid “Den Helder viert!”, Gemeente Den Helder, blz. 17 via www.denhelder.nl/2006/foto/Samenvattingevenementenbeleid.doc , bezocht op 28/05/2009 29 Definitie ‘Cohesie’ (2008), bekeken 21-11-2008, http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=cohesie 30 Definitie ‘Sociaal’ (2008) bekeken op 21-11-2008, http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=sociaal - 16 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM - Economisch: verschillende segmenten van de arbeidsmarkt en verschillende bedrijfstakken; Cohesie als netwerken en ruilrelaties: sociale samenhang ontstaat vooral door informele relaties, een soort 'ruil', uitwisseling. Betrokkenheid van burgers is deelname aan netwerken; Ook kan sociale cohesie ideologisch gezien worden: je krijgt een warm gevoel van sympathie voor minderbedeelden; Als cohesie stabiel is, kan een systeem veel veranderingen en nieuwe uitdagingen aan, zonder dat er van verlies van identiteit sprake is Dr. Deben zei bij de presentatie van het rapport; “Almere mag zich met recht "Sportstad" noemen, de ambities zijn hoog, maar ze moeten wel consequent zijn. Of het nu sport- of andere evenementen betreft: geen hap-snap-beleid volgen. Sport hoort ook bij 'cultuur' maar op cultureel gebied ontbreekt er ook nog het een en ander. Er komen allemaal mooie gebouwen: Theater, Popzaal, Museum enz. en al ga je niet overal naar toe,je kunt er als Almeerder toch trots op zijn!”. Ook zei hij acht jaar geleden; “Als Almere ambitieus is, moet de gemeente de burgers niet alleen laten zien maar ook vertellen waar zij mee bezig is!”. 2.2.3 Sociaal-culturele effecten in de leefomgeving.31 Bezoekersstromen van evenementen brengen diverse effecten met zich mee deze effecten zijn grofweg te onderscheiden in twee categorieën; Allereerst ongewenste effecten zoals verkeer en geluidsoverlast voor omwonenden, aantasting van objecten en plaatsen welke van grote betekenis zijn, maar ook het leegzuigen van binnensteden als gevolg van de ontwikkeling van steeds meer nieuwe centra, bijvoorbeeld een grote shopping mall buiten de (binnen)stad, of het verloren gaan van waardevolle natuurgebieden door platgetrapte paden of geluidsoverlast. Ten tweede de gewenste effecten. Bijvoorbeeld sociaal-culturele effecten zoals het zich prettig voelen in een (natuur- of leef-)gebied of een historische omgeving. Vanzelfsprekend zijn er talloze voorbeelden te bedenken. Bijvoorbeeld de bouw van musea zoals in Groningen of Bilbao of het ontwerp van identiteitsdragende wijken zoals Brandevoort in Helmond. Dergelijke steden genereerden daarmee bezoekersstromen die zorgden voor positieve effecten voor zowel de bewoners zelf, die zich meer gebonden voelden met hun stad, als voor de stad in haar geheel. 31 http://www.nhtv.nl/Site/loader/loader.aspx?DOCUMENTID=2c9ab2a3-456f-4aa7-ba20-46b525b25dfe (bezocht op 04/12/2009) - 17 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2.2.4 Culturalisering van de ruimte volgens Mommaas.32 De cultuurdimensie wordt steeds belangrijker als richtinggevende factor bij de ordening, inrichting en vormgeving van de openbare ruimte. In het bijzonder Mommaas33 refereert aan vier in elkaar grijpende processen die verantwoordelijk zijn voor wat hij noemt “de culturalisering van de ruimte”. Met elkaar samenhangende krachten zijn daarbij: de mondialisering, de toenemende sociale mobiliteit, de digitalisering van de informatie, de samenhang tussen informatie en cultuur, de expansie van de vrijetijdsindustrie en de toenemende ruimtelijke hectiek. Door de toenemende sociale mobiliteit bepalen burgers meer en meer zelf wat zij wenselijk vinden of toelaatbaar achten en laten zij zich minder voorschrijven door ‘experts’ of een culturele voorhoede. In bestuurlijk opzicht heeft de toenemende sociale mobiliteit tot gevolg dat de invloed van de overheid en politiek afneemt. Burgers worden niet alleen mondiger, de stijging van het gemiddelde opleidingsniveau heeft er toe geleid dat zij beter toegerust zijn om de eigen belangen te behartigen. De ruimtelijke omgeving wordt volgens Mommaas meer en meer een;“Tot een op specifieke marktsegmenten afgestemd attractie- of belevingsgoed”. Bij de keuze van de woonplek gaat het bijvoorbeeld niet meer alleen om functionaliteit (grootte woning, woon-werk afstand, koopsom), maar treden steeds vaker emotionele factoren als smaak, betekenis en de mogelijkheid tot onderscheiding mede op de voorgrond. 2.2.5 Unieke ervaring volgens Schouten.34 De verbondenheid tussen leden van een zelfde groep berust niet zozeer op sociaal contact maar veeleer op een onderlinge herkenning van leefstijlen. Gedeelde identificatie kan een gevoel van geborgenheid en vertrouwdheid opwekken. Schouten beschrijft dat bezoekers op zoek zijn naar een unieke ervaring. Dat betekent dat een bezoekersattractie een aantal elementen moet bevatten. Zo moet een bezoekersattractie volgens Schouten; “Uitdagend zijn, nieuwsgierigheid opwekken, inspirerend zijn, de bezoeker emotioneel raken, klantgericht zijn en educatief zijn”. Wanneer het bezoek aan een attractie voldoet aan de genoemde elementen dan is de kans groot dat de bezoeker zich verbonden zal voelen met de betreffende attractie wat vervolgens weer van invloed is op het wel of niet (herhaaldelijk) bezoeken van plekken en plaatsen. Of dit ook zo is met evenementen wordt niet door Schouten beschreven. Dr. Elke Ennen zegt hierover; “Vanuit sociologisch oogpunt kan worden afgevraagd waarom mensen met zijn allen de behoefte voelen hetzelfde te beleven; de nieuwe gemeenschappelijkheid, collectieve ervaringen, bindingen met plekken en plaatsen zijn onderwerpen die aandacht vragen”.35 32 Mommaas, H. (2001), Over de culturele dimensie van de ruimte. Of hoe die te begrijpen en wat daarmee te doen, VROM, Den Haag. 33 Mommaas, H. (2001), Over de culturele dimensie van de ruimte. Of hoe die te begrijpen en wat daarmee te doen, VROM, Den Haag. 34 Schouten, F. (2003), Geschiedenis op locatie, de limes als voorbeeld, in: Erfgoed voor toerisme. Een visie van de gezamenlijke erfgoedkoepels op erfgoed en erfgoedtoerisme, NCM, Roelafardensveen. 35 Lectoraat visitor management, NHTV Breda, Lectorale rede; Bindingen, belevingen en verleidingen. dr. Elke Ennen. http://www.nhtv.nl/Site/loader/loader.aspx?DOCUMENTID=2c9ab2a3-456f-4aa7-ba20-46b525b25dfe (bezocht op 05/12/2009) - 18 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2.2.6 Sociaal culturele context in ervaringen.36 Een mens doet en ondergaat dingen in een persoonlijke, sociale en fysieke context (Dewey,1983), Falk en Dierking (2000) hebben onderzoek gedaan naar de ervaringen van mensen. Hierbij hanteren zij een model van leren, en onderscheiden daarbij de wisselwerking die een individu heeft met persoonlijke, sociaal-culturele en fysieke contexten. Ze benadrukken daarnaast dat de dimensie tijd een belangrijke factor is. De sociaal-culturele context bestaat uit de contacten met anderen, de ervaringen in een groep en de sociale rol van een persoon op zijn werk of in een vereniging. Wanneer er gekeken wordt naar bovenstaande contexten kan het van belang zijn om te weten welke context het meeste weegt in de keuze van de bezoeker voor een specifiek evenement. 2.2.7 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Om te voldoen aan MVO moet er bij het organiseren van evenementen rekening gehouden worden met diverse aspecten. Bij de zoektocht naar een passende definitie voor het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn ook termen gevonden als duurzaam ondernemen en duurzame ontwikkeling37. In de rapportage ‘Verder met markt, milieu, mens’ van VNO-NCW (2001) wordt een poging ondernomen de begrippen duurzaam ondernemen en duurzame ontwikkeling, uit elkaar te trekken.38 36 Albert Boswijk, Thomas Thijsen en Ed Peelen (2005); Een nieuwe kijk op de experience economy: betekenisvolle belevenissen, pagina 32. Pearson Education. 37 http://www.maatschappelijkverantwoordondernemen.net/hoekuntu.htm, (bezocht op 01/05/2009) 38 http://www.vno-ncw.nl, (bezocht op 01/05/2009) - 19 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM In het maken van het onderscheid tussen deze begrippen wordt gebruik gemaakt van drie cirkels (Zie figuur 1): - Duurzaam ondernemen speelt zich af op de overlapping tussen milieu en economie. - Maatschappelijk ondernemen bevindt zich op het grensvlak van economie en sociale aspecten. - Duurzame ontwikkeling of echt maatschappelijk ondernemen bevindt zich in het middelpunt, waar de drie cirkels elkaar overlappen. Figuur 1 Definitie van MVO volgens de SER: “het bewust richten van de ondernemingsactiviteiten op lange termijn waardecreatie in drie dimensies: mens (de gevolgen voor de mens, people),milieu (de effecten op het natuurlijk leefmilieu, planet) en de markt (het economisch rendement, profit) ”.39 39 www.ser.nl, (bezocht op 01/05/2009) - 20 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2.3 Literatuur en publicaties uit Almere. 2.3.1 Almere in de peiling.40 In Almere wordt door de afdeling Onderzoek en Statistieken van de gemeente elke 2 jaar een stadenquête gehouden, Almere in de peiling. Deze stadsenquête is een uitgebreide vragenlijst welke 2 jaarlijks voorgelegd wordt aan een grote, representatieve en steekproef getrokken, groep uit de bevolking van 18 jaar en ouder, en een onderzoekspanel. De meest recente fact sheet is uit 2008 en geeft weer hoe bewoners, en vooral jongeren, Almere beleven en hoe ze het hebben in hun stad. Helaas wordt er in het fact sheet geen koppeling gemaakt tussen evenementen en de sociale samenhang, de leefbaarheid of stadsbeleving van de bewoners. Wanneer deze koppeling in de toekomst wel gemaakt gaat worden kan er beter onderzocht worden of de evenementen die plaatsvinden in Almere een sociale bijdrage leveren aan de inwoners van de stad. 2.3.2 'Jonge steden missen cultureel aanbod'.41 Het gebrek aan cultureel aanbod voor bewoners zorgt ervoor dat jonge steden de probleemsteden van de toekomst zijn. In de sociale Atlas (Zie Bijlage 7) worden de vijftig grote steden jaarlijks vergeleken op punten als huizenprijzen, bereikbaarheid en banenaanbod. Het gebrek aan cultuur en uitgaansmogelijkheden maakt jonge steden als Almere en Zoetermeer onaantrekkelijk voor 'hoogopgeleiden en creatievellingen'. “Dit zijn juist de groepen die belangrijk zijn om een stad bruisend te houden”, zegt onderzoeker Gerard Marlet. “Hun interesse in cultuur en bestedingen in de binnenstad zouden een positief effect hebben op de lokale economie en daarmee op de werkgelegenheid voor lageropgeleiden”. Steden als Amsterdam en Utrecht hebben weliswaar problemen met leefbaarheid in sommige wijken, maar zijn mede door het culturele aanbod aantrekkelijk om te wonen. Nieuwe steden als Spijkenisse, Zoetermeer of Almere ervaren steeds meer leefbaarheidproblemen, terwijl compenserende voordelen als horeca, geschiedenis en een divers cultureel aanbod ontbreken volgens het onderzoek. Naast de 40 rijtjes behandelt de Atlas ieder jaar een thema. Dit jaar is het belang van cultuur voor de economie van een gemeente onderzocht. De Atlas komt met een reeks van verbanden. Zo blijkt dat vooral het aanbod aan podiumkunsten samenhangt met de woonaantrekkelijkheid. En de woonaantrekkelijkheid hangt weer samen met het aandeel hoogopgeleide, creatieve inwoners. En deze zorgen weer voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven, zodat de werkgelegenheid toeneemt en de armoede afneemt. Deze redenering wordt aangetoond met correlaties en verwijzingen naar internationale studies, maar er zijn meer verbanden. 40 http://www.almere.nl/de_stad/actueel/actueel_content/_pid/kolom1-1/_rp_kolom1-1_elementId/1_479728, (bezocht op 05/05/2009) 41 http://www.almere2018.nl/ontwikkelingen?text=trouw_070419, (bezocht op 05/05/2009) - 21 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Allereerst wordt de woonaantrekkelijkheid maar liefst door acht factoren bepaald, zoals de Atlas zelf aangeeft. Behalve het aanbod aan podiumkunsten is dat de bereikbaarheid van banen, de veiligheid, het aandeel koopwoningen, de bereikbaarheid van natuurgebieden, het culinaire aanbod, de aanwezigheid van een universiteit en het historische karakter van de stad. Er zijn dus maar liefst acht punten om de aantrekkelijkheid van de stad te vergroten. Op drie factoren scoort Almere nu al goed: het percentage koopwoningen, de nabijheid van natuur en de nabijheid van een universiteit. Op vier van de acht factoren heeft Almere zich verbeterd (cultureel aanbod, veiligheid, percentage koopwoningen, culinair aanbod), op slechts één factor is Almere één plaatsje gedaald (natuur). De Atlas beweert ook dat evenementen een stad nauwelijks aantrekkelijker maken om te wonen, tenzij de evenementen een repeterend karakter hebben en niet alleen in de zomer plaatsvinden. Wie de evenementenkalender van Almere bestudeert, komt tot de conclusie dat er tussen mei en september ieder weekend wel iets te doen is in de stad. En uit het onderzoek “Almere in de Peiling”(Zie bijlage 8) blijkt dat Almeerders daar ook in grote getale gebruik van maken. 2.3.3 Almeerse visie op sociale cohesie. 42 Tijdens de tweejaarlijkse Presentatiedag van de Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO) op 22 april 2004 werd de SPSS prijs uitgereikt aan Mathijs Tuynman (gemeente Almere) en Paul Oostveen (Oostveen Beleidsonderzoek en Advies). De prijs werd overhandigd voor een artikel over de Monitor Sociale Cohesie in Almere. De VSO meldt hierover: “In dit onderzoek is sociale cohesie op een heldere en uitgebreide wijze geoperationaliseerd. Er zijn zowel kwantitatieve als kwalitatieve methoden gebruikt om de sociale cohesie in Almere te onderzoeken. Dit onderzoek laat zien dat een complex welzijnsbegrip als sociale cohesie goed meetbaar is te maken en daarmee gemonitored kan worden.” De uitgangspunten van de Monitor Sociale Cohesie Almere zijn door diverse projectleiders verwoord in een visie. Deze visie, §2.3.6., omschrijft hoe private en maatschappelijke activiteiten een bepaalde mate van sociale samenhang ‘veroorzaken’, verder vormgegeven door inwoners, organisaties en de overheid. Het begrip sociale cohesie wordt de laatste jaren zeer veel gebruikt. Het lijkt misschien dat iedereen het over hetzelfde heeft, maar toch zijn er aanzienlijke interpretatieverschillen. Sociale cohesie verwijst in de visie van de Monitor Sociale Cohesie onder meer naar: - Thuis voelen: mentale binding aan doelgroep, buurt of stad; - Deelnemen: aan (vrijwillige) arbeid, verenigingsleven of politiek; - Initiatieven nemen: van zorg voor buren tot pleiten voor of maken van een nieuwe voorziening. Sociale cohesie kan zich ontwikkelen door een bepaalde mate van sociale infrastructuur, maar ook door informele contacten en netwerkjes tussen bewoners. 42 http://www.oostveen.net/spssprijs_socialecohesie.htm (bezocht op 05/12/2008) - 22 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2.3.4 Evenementen in Almere Evenementen zijn al van oudsher verankerd in de samenleving en zijn gaan behoren tot een jaarlijks terugkerende traditie. Te noemen zijn: Sinterklaas, Carnaval, Kermis en Circussen. Inmiddels zijn daar evenementen bijgekomen welke gehouden worden in verband met een speciale dag, zoals Koninginnedag, Pasen of Pinksteren. Al deze evenementen zijn min of meer niet meer weg te denken uit de samenleving en vervullen daarmee een maatschappelijk doel. Naast deze traditionele evenementen zijn er in de afgelopen jaren ook andere evenementen ontstaan. Deze al dan niet terugkerende evenementen voldoen ook aan een behoefte. Als grotere evenementen zijn te noemen Libelle Zomerweek, Almere Jazzfestival, de Cultuurnacht, Africarib festival, Lumiereparkfestival, Defqon1 en vele min of meer kleinere evenementen in de centrum gebieden van Almere en in de wijken en buurten. Alleen al het bestaan van deze evenementen duidt op een al dan niet maatschappelijke behoefte. 2.3.5 Mensen blijvend binden aan de stad43 Het rijk wil dat Almere in 20 jaar versneld doorgroeit naar een stad van 350.000 inwoners. De schaalsprong van Almere biedt een kans om van Almere een vitale woon-werkstad te maken die mensen blijvend aan haar bindt. Een aantrekkelijke stad met een onderscheidende en sterke identiteit. Een duurzame stad, waar wonen, werken en recreëren in evenwicht zijn met de aanwezige natuur. Een sterke stad waar inwoners aan hun toekomst kunnen werken. En een sociale stad, die biedt wat mensen nodig hebben om zich naar hun talenten en ambities te ontplooien. Want mensen maken de stad. De Sociale Agenda, die 29 januari 2009 is aangeboden aan minister Plasterk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, stelt inwoners centraal. Niet alleen de toekomstige Almeerders die hier straks wonen, maar juist ook de huidige bewoners van de stad. Aan de hand hiervan heeft minister Plasterk de culturele subsidie bepaald. Kwaliteit en diversiteit De Sociale Agenda toont het belang van het toevoegen van kwaliteit en diversiteit aan de stad tijdens de groei. Een verdubbeling van de stad betekent dat de huidige kwaliteit moet worden versterkt en nieuwe elementen moeten worden toegevoegd, zoals de ontwikkeling van een brede hogeschool, een differentiatie van de woonmilieus en investeringen in de culturele infrastructuur. De stad moet ook in de toekomst sociale stijging mogelijk maken en kansen bieden aan haar inwoners. Om dat voor elkaar te krijgen zal de groei van de stad gepaard moeten gaan met een ontwikkeling van de werkgelegenheid en het voorzieningenniveau. Met de Sociale Agenda wil Almere de uitdaging aangaan om zich verder te ontwikkelen als vitale, aantrekkelijke stad voor haar inwoners. Wethouder Johanna Haanstra zegt hierover: “De bijdrage van Almere aan de regio kan alleen succesvol zijn als Almere zich verder ontpopt als vitale, aantrekkelijke stad.” 43 http://www.almere.nl/de_stad/almere_2030/sociale_agenda, bezocht op (05/05/2009) - 23 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 2.3.6 Toekomstvisie vrije tijd Almere wil het imago hebben als een stad waar je prettig woont, met plezier kan sporten, uitgaan en genieten van de natuur. De vrijetijdssector biedt Almere grote kansen wat betreft cultuur, sport, amusement, recreatie, winkelen en uitgaan en deze elementen bepalen in grote mate de identiteit van Almere.44 Tot nu toe heeft Almere geen integraal vrijetijdsbeleid en is hard bezig om deze te ontwikkelen. Hiervoor hebben ze dit jaar, 2009, een toekomstvisie vrijetijd(Zie bijlage 9) ontwikkeld tot 2020, met doorkijkjes tot 2030, welke als belangrijke bouwsteen wordt beschouwd voor de nieuwe Structuurvisie 2030+. Deze wordt ontwikkeld in het kader van de mogelijke groei, de schaalsprong, van Almere naar 350.000 inwoners in 2030.45 Het integrale vrijetijdsbeleid vervangt niet het sport- of cultuurbeleid maar zoekt op een hoger niveau naar prioriteiten, raakvlakken, combinaties en synergie, en zal een kader zijn om mede de mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding van alle Almeerders te verbreden. 46 In deze toekomstvisie worden twee hoofddoelen geformuleerd: het creëren van een hechte en leefbare samenleving en het versterken van de identiteit van de stad. Er wordt aan de ene kant ingezet op vrijetijdsmogelijkheden voor iedereen dicht bij huis, aan de andere kant moet het vrijetijdsaanbod ook bijdragen aan een sterkere identiteit van de stad. Almere moet een stad worden met een eigen gezicht waar de inwoners trots op kunnen zijn. De visie beperkt zich tot de deelterreinen sport, cultuur en recreatie. Toerisme en sociaalculturele voorzieningen aanbod zijn er nog niet in meegenomen en zullen pas in het vervolgtraject verder aan bod komen. Horeca, verblijfsrecreatie, uitgaan en winkelen (waaronder de evenementen ook geplaatst kunnen worden) zijn in de visie ook grotendeels buiten beschouwing gelaten, maar spelen volgens de visie wel een belangrijke rol bij de verdere uitwerking van het vrijetijdsbeleid. 44 De (vrije) tijd van je leven!, een integrale toekomstvisie voor Vrije tijd in Almere. Uitgave gemeente Almere, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, 2009 45 De (vrije) tijd van je leven!, een integrale toekomstvisie voor Vrije tijd in Almere. Uitgave gemeente Almere, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, 2009 46 De (vrije) tijd van je leven!, een integrale toekomstvisie voor Vrije tijd in Almere. Uitgave gemeente Almere, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, 2009 - 24 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 3. Vraagstelling en onderzoeksmethodiek 3.1 Centrale vraag Welke sociaal-culturele elementen voor, tijdens en na evenementen, dragen volgens de stakeholders van evenementen in Almere, bij aan de sociale cohesie en de leefomgeving? Om er voor te zorgen dat het onderzoek uitgevoerd kan worden binnen het tijdsbestek wat hiervoor is gesteld, is er gekozen om het onderzoek af te bakenen en te kijken naar de gevolgen van evenementen op het gebied van sociale cohesie en impact in de leefomgeving van inwoners van de stad Almere. Hiervoor zijn de 4, in de volgende paragraaf beschreven, deelvragen opgesteld. 3.2 Deelvragen Welke sociaal-culturele elementen spelen volgens de bewoners een rol voor, tijdens en na evenementen? Bij deze deelvraag is onderzocht welke meningen en ervaringen bewoners hebben met de sociale impact van de gehouden evenementen in Almere. Is er überhaupt een impact op de bewoners van de stad en hoe wordt dit ervaren? Zijn er belangrijke veranderingen voortgekomen uit evenementen in de wijk of stad, en ervaren bewoners deze ook als belangrijk? Allerlei vragen die mede aan de hand van de interviews beantwoord proberen te worden. Welke sociaal-culturele elementen spelen volgens beleidverantwoordelijken binnen de gemeente een rol voor, tijdens en na evenementen? Bij deze deelvraag is onderzocht welke meningen en ervaringen gemeentelijke beleidverantwoordelijken hebben met de sociale impact van de gehouden evenementen in Almere. Hieronder vallen ook mensen die indirect en via andere organisaties een rol hebben in het bepalen of uitvoeren van het beleid van de gemeente, zoals een citymarketing bureau of een welzijnsstichting. Welke zaken verschillen in de mening van deze respondenten ten opzichte van bewoners? Zijn er tegenstellingen of gelijkheden te vinden in gegeven antwoorden? Welke sociaal-culturele elementen spelen volgens het bedrijfsleven een rol spelen voor, tijdens en na evenementen? Bij deze deelvraag is onderzocht welke meningen en ervaringen het bedrijfsleven van Almere heeft met de sociale impact van de gehouden evenementen in Almere. Hieronder vallen met name organisaties die zelf evenementen organiseren, maar ook winkels en horeca gelegenheden die bijdragen aan de diverse evenementen. Welke inzichten geeft het bedrijfsleven, zijn er andere elementen belangrijk of niet? Wordt er door de organiserende partijen een doel gesteld, of wordt dit vanuit de gemeente bepaald? Wat zijn de sociaal-culturele elementen die binnen de evenementen in Almere voor moeten komen volgens de stakeholders? De beantwoording van deze deelvraag zal bestaan uit de elementen die gehaald worden uit de interviews en de diverse al eerder beschreven theorie. Het wordt een opsomming van elementen waarbij de poging gedaan wordt om een lijst te maken waarbij nummer 1 het meest genoemd en beschreven is en 10 het minst genoemd door de stakeholders. - 25 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 3.2.1 Begripsbepaling Stakeholders: Belanghebbenden van evenementen in Almere waaronder inwoners, bestuurders, beleidsmedewerkers en medewerkers van bedrijven die indirect beleid bepalend werk uitvoeren, bezoekers van evenementen en bedrijven/ evenementen organisatoren binnen de gemeente Almere. Bewoners: de inwoners van Almere. Beleidsverantwoordelijken binnen de gemeente: Beleidsmedewerkers en bestuurders van de gemeente en indirecte beleiduitvoerders en –bepalers die samenwerken met de gemeente. Bedrijfsleven: Vertegenwoordigers van bedrijven en organisaties betrokken bij de organisatie van diverse grote en kleine evenementen in Almere. Evenementen: een evenement is een speciale gebeurtenis, die door een initiatiefnemer (individu, groep of organisatie) bewust is gepland, gericht is op een bepaalde doelgroep, om met een bewust gekozen vorm, een bepaald doel te realiseren, waarbij de toegang verkregen kan worden voor eenieder die hierheen wil. Qua grootte wordt er van de volgende indeling uitgegaan, gebaseerd op de theorie van J. Verhaar (2004): - Kleinschalig: tot circa 500 bezoekers per dag - Middelgroot: circa 500-5000 bezoekers per dag - Grootschalig: meer dan 5000 bezoekers per dag - Mega e evenementen: meer dan één miljoen bezoekers per dag. - 26 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 3.3 Onderzoeksmethodologie Het onderzoek is gericht op de stad Almere. In het totaal zullen in Rotterdam, Den Haag, Haarlem en Almere verschillende deelonderzoeken uitgevoerd worden wat maakt dat dit onderzoek valt te classificeren onder de multiple-case design (Yin, 1994). Dit betekend onder andere dat de data uit elk onderzoek als input voor het vervolgonderzoek van het lectoraat zal dienen. Het onderzoek zal een interactief proces zijn met een explorerend karakter en passen bij de ‘grounded theory’ van Glaser & Strauss(1967). Deze manier zal uiteindelijk moeten leiden tot het ontwikkelen van een werkbaar model door Pieter Breek en Robert Leeseman van het Lectoraat Citymarketing en Leisuremanagement. 3.3.1 Voorbereidingsfase Voorafgaand aan het onderzoek is de eerste fase van voorbereiding doorlopen, deze fase bestond uit het schrijven van een onderzoeksvoorstel waarbij door de onderzoeker begonnen werd met het ontwikkelen van een gedachte over het onderwerp, de oriëntatie op beschikbare informatie en een (voorlopige) probleemstelling. Dat wil zeggen de vraag of vragen die de onderzoeker met het onderzoek hoopt te beantwoorden. Verder wordt in de voorbereidingsfase de materiaalverzameling en het overige verloop van het onderzoek georganiseerd. Een belangrijk aspect daarvan is het verwerven van toegang tot, voor het onderzoek bruikbaar, materiaal en contact leggen met respondenten van de te onderzoeken personen, groepen en instellingen. 3.3.2 Kwalitatieve onderzoeksmethode Charles Ragin zegt hierover; “Kwalitatief onderzoek kun je opvatten als het maken van een analytische representatie van aspecten van de werkelijkheid.” Die werkelijkheid duidt hij aan met de uitdrukking: people doing things together. 47 Kwalitatief onderzoek bestaat uit twee fasen die van elkaar te onderscheiden zijn: 1. De eerste beschrijvende fase: “Het verzamelen van teksten en ander materiaal waarin de al eerder genoemde werkelijkheid min of meer direct wordt gepresenteerd, zodat deze nader bestudeerd kan worden”.48 Deze fase wordt meestal aangeduid als de materiaalverzameling en resulteert in observatienotities, interviewprotocollen, transcripties van opnamen en schriftelijke documenten. 2. De tweede fase omvat een analytische bewerking van dat materiaal wat leid tot een analytisch betoog. Dit is de fase van de analyse; “Wetenschappelijke concepten worden ontwikkeld om onderzochte literatuur vanuit bepaalde analytische gezichtspunten in kaart te brengen, waarna gekozen onderzoeksvragen op empirisch verantwoorde wijze, op ondervinding gegrond en daaruit voortvloeiend als bron van kennis, beantwoord kunnen worden49”. 47 Ragin, C.C. (1994) Constructing social research: the unity and diversity of method. Thousand Oaks: Pine Forge Press 48 http://www2.fmg.uva.nl/emca/kso.htm, Inleidende teksten met suggesties en overwegingen over kwalitatieve onderzoekmethoden, door Paul ten Have 49 http://www2.fmg.uva.nl/emca/kso.htm, Inleidende teksten met suggesties en overwegingen over kwalitatieve onderzoekmethoden, door Paul ten Have - 27 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Die twee fasen lopen natuurlijk in elkaar over, omdat bij de materiaalverzameling vaak al begonnen wordt met een analyse voordat alle materiaal binnen is. Hierdoor kan bij de materiaalverzameling, waarbij ook de te houden interviews een belangrijke rol vervullen, doelgericht te werk gegaan worden. 3.3.3 Explorerend onderzoek Bij explorerend onderzoek heeft de onderzoeker in het begin niet veel meer dan een thema, een onderwerp dat behandelt wordt50. In het onderzoek wordt dit verder uitgewerkt en wordt gezocht naar antwoorden op de deelvragen rond dit thema. In explorerend onderzoek werkt met zgn. 'attenderende' begrippen, sensitizing concepts (Blumer, 1969), begrippen die ergens op wijzen51. “Kwalitatief onderzoek is explorerend op basis van attenderende begrippen” (Blumer,1969) Voor wat betreft het sociale onderzoek dat als 'kwalitatief' wordt aangeduid maakt Ragin(1994) duidelijk dat dit zich op betrekkelijk kleine schaal afspeelt. “It usually involves in-depth examination of a relatively small number of cases, examined intensively with techniques designed to facilitate the clarification of theoretical concepts and empirical categories”.52 Het kan dus zowel 'verhelderen van theoretische begrippen' zijn, als het specificeren van 'empirische categorieën', categorieën voortvloeiend uit ondervinding. Elders stelt hij dat het bij zulk onderzoek vooral gaat om het opsporen van 'gemeenschappelijkheden'(commonalities), dus wat de onderzochte gevallen met elkaar gemeen hebben.53 50 Definitie ‘Thema’, van Dale handwoordenboek van hedendaags Nederlands, Prof. Dr. P.G.J. van Sterkenburg i.s.m. drs. M.E. Verburg, tweede druk in de nieuwe spelling 1998. 51 Definitie ‘attenderen’, van Dale handwoordenboek van hedendaags Nederlands, Prof. Dr. P.G.J. van Sterkenburg i.s.m. drs. M.E. Verburg, tweede druk in de nieuwe spelling 1998. 52 Ragin, C.C. (1994) Constructing social research: the unity and diversity of method. Thousand Oaks: Pine Forge Press 53 Ragin, C.C. (1994) Constructing social research: the unity and diversity of method. Thousand Oaks: Pine Forge Press - 28 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 3.3.4 Gehanteerde methode en onderzoekspopulatie per deelvraag - Welke sociaal-culturele elementen moeten volgens de bewoners een rol spelen voor, tijdens en na evenementen? Voor de beantwoording van deelvraag 1 is in eerste instantie deskresearch van verschillende bronnen gehouden hieronder vallen; literatuur, vakbladen, websites, scripties en rapporten. Deze bronnen bestaan uit websites van brancheorganisaties, vaktijdschriften van organisaties binnen evenementen, websites van de overheid en krantenknipsels uit diverse Almeerse kranten (Zie bijlage 1). Aan de hand daarvan is een topiclijst geformuleerd voor de interviews (Zie bijlage 2). De interviews zijn gehouden met: • A. van Dijk, inwoner van Almere-haven (per e-mail); • Anonieme bezoeker van het stoomfestival, publieksevenement in Almere, tevens inwoner van Almere-buiten (1 op 1 gesprek); • Dhr. van Doorn, voorzitter buurtplatform Filmwijk; • Dhr. Struik, voorzitter buurtplatform Tussen de vaarten; • Dhr. Heetveld, voorzitter buurtplatform Danswijk; • Dhr. Bernhard, voorzitter buurtvereniging OGGP. Doordat bovenstaande respondenten, mede door hun functie als voorzitter van een bewonersplatform of –vereniging, regelmatig contact hebben met de inwoners van de wijk en zelf inwoner zijn, weten zij over het algemeen wat er speelt in hun buurt, wijk of stad. Uiteraard spreken deze respondenten niet namens alle bewoners van Almere en hebben zij misschien ook een eigen belang als individu, maar tijdens de interviews is getracht om de vragen zo algemeen mogelijk te houden en te focussen op de algemene gedachte van de inwoners van Almere. - Welke sociaal-culturele elementen moeten volgens medewerkers aan het beleid van de gemeente een rol spelen voor, tijdens en na evenementen? Deelvraag 2 is qua deskresearch hetzelfde als deelvraag 1. Ook is dezelfde topiclijst (bijlage 2) van toepassing op de interviews. Deze interviews zijn gehouden met: • Verantwoordelijke subsidieverstrekking evenementen en adjunct directeur Citymarketing Almere, Dhr. Koekhoven; • Medewerker afdeling Onderzoek & Statistieken Mevr. M. Huisman; • Mevr. V. Schendel, medewerkster welzijnsstichting de Schoor; • Wethouder J. Haanstra over ervaring met evenementen en de sociaalculturele rol van evenementen binnen Almere. - 29 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM - Welke sociaal-culturele elementen moeten volgens het bedrijfsleven een rol spelen voor, tijdens en na evenementen? De respons vanuit de diverse ondernemingsverenigingen in Almere stad, buiten of haven is minimaal. Daardoor zijn 2 personen geïnterviewd, één ondernemer en één organisator van een lokaal Almeers evenement. Deze interviews zijn gehouden met: • Dhr. P. Swinkels, directeur Schouwburg Almere; • Dhr. E. van Tienen, organisator van de Almeriade en tevens voorzitter buurtplatform Meenten en Grienden. - Wat is de top 10 van sociaal-culturele elementen die binnen de evenementen in Almere voor moeten komen volgens de stakeholders? De beantwoording van de vierde deelvraag zal vooral bestaan uit de koppeling van theorie en uit interviews gehaalde citaten en meningen welke uitleg geven over de diverse overeenkomstige termen uit alle interviews. Deze termen worden tevens gezien als de sociaal-culturele elementen die aanwezig moeten zijn om een evenement een sociale bijdrage te laten hebben. Alle respondenten worden in dit onderzoek gezien als ‘professional’ en representatief voor een grotere groep, dan wel alle stakeholders, van Almere. De respondenten zijn geselecteerd door middel van beschikbare adresgegevens en diverse artikelen in de regionale kranten (de Almare, de Almere deze week of de Almere vandaag) of andere uitgaven die te maken hadden met evenementen die in Almere gehouden worden. Tevens is de onderzoeker er van uit gegaan dat de respondenten, door hun functie en interesse in het onderwerp, een belangrijke mening en visie hebben op het onderwerp. Aan de respondentenlijst kunt u zien dat er geprobeerd is om een zo gevarieerd mogelijke onderzoekspopulatie te krijgen om het onderzoek zo representatief mogelijk te krijgen.(Zie bijlage 4). In eerste instantie is er voor de te houden interviews een topiclijst opgesteld aan de hand van de gevonden theorie over sociale cohesie en invloed factoren in de leefomgeving van bewoners. Er is voor de interviews van te voren geen vaste vragenlijst opgesteld, gedurende de interviews zijn er vragen geformuleerd aan de hand van wat de geïnterviewden vertelde op dat moment en de topiclijst. In een later stadium van dit onderzoek is er toch een specifiekere vragenlijst geformuleerd, aan de hand van de al gehouden interviews, die per e-mail is verzonden (Zie bijlage 3) aan een aantal mogelijke respondenten. Dit omdat een aantal respondenten niet persoonlijk of telefonisch geïnterviewd konden worden. - 30 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 3.4 Hiaten De hiaten in dit onderzoek bestaan vooral uit het gebrek aan respons en het gebrek aan kennis over het onderwerp, bij mogelijke respondenten. 3.4.1 Gebrek aan respons Doordat een aantal respondenten niet persoonlijk of telefonisch geïnterviewd konden worden is er op een gegeven moment tijdens het onderzoek een vragenlijst tot stand gekomen die per e-mail verzonden is aan een aantal respondenten. Deze respondenten hebben aangegeven dat ze het nut van dit onderzoek zeker wel zagen, maar door tijdsdruk van de organisatie van een eigen evenement geen tijd hadden om een persoonlijk interview, face2face of telefonisch, te houden. Helaas zijn op deze, per e-mail verstuurde, vragenlijsten alsnog weinig tot geen respons gekomen, waarbij de reden niet duidelijk is. Na enkele malen nagebeld te hebben naar een aantal respondenten kwam er alsnog geen enkele respons en zijn deze respondenten niet verder opgenomen in het onderzoek. De melding, in de telefonische of schriftelijke uitnodiging, dat het interview opgenomen werd, was voor sommige respondenten een reden om toch niet mee te werken, dat het interview ook zonder voicerecorder gehouden kon worden deed daarna niet meer ter zake. Mede door bovenstaande hiaten in de respons is het beoogde aantal van 15 interviews niet behaald. 3.4.2 Onderwerp Het onderwerp, de sociale impact van evenementen, is een weinig onderzocht onderwerp. Hierdoor zijn weinig kwantitatieve gegevens beschikbaar en zijn mogelijke respondenten snel geneigd om geen interview te houden vanwege hun, naar eigen zeggen, gebrek aan kennis over het onderwerp. Door veelvuldig uit te leggen waar het onderzoek voor dient en waarvoor het onderzoek gehouden wordt, kwamen een aantal respondenten wel over de brug. De meeste respondenten die wel gelijk hebben gereageerd op de uitnodiging hoopte wat bij te kunnen dragen aan het onderzoek, door hun eigen visie en mening te uiten. Veelvuldig werd aan het eind van een interview, en nadat de voicerecorder uitgezet was, gevraagd of de onderzoeker voldoende informatie dacht te hebben, en de hoop uitgesproken dat ze iets hadden kunnen bijdragen. - 31 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4. Resultaten Zoals in paragraaf 3.3.3 beschreven zullen de resultaten bestaan uit elementen die worden beschreven met citaten van de geïnterviewde respondenten. Het transcript van deze interviews zijn bijgesloten in de bijlage (Zie bijlage 5). De interviews zijn genummerd in de volgorde van hoe ze gehouden zijn. In de interviews is vooral gesproken over sociale bijdrage van evenementen, de impact van evenementen in de leefomgeving en welke zaken door de respondenten belangrijk geacht worden om de samenhang in Almere te bevorderen. De elementen die hier uit voort gekomen zijn worden gezien als de sociaal-culturele elementen van vóór, tijdens of na evenementen. Het culturele aspect wordt echter niet veel besproken of toegelicht in de interviews en ook verder in het onderzoek is er niet of amper gekeken naar een culturele achtergrond op basis waarvan eventuele uitkomsten gerangschikt kunnen worden. 4.1 Uitwerking interviews In deze paragraaf worden de in de diverse interviews naar voren gekomen termen beschreven aan de hand van citaten en voorbeelden uit de praktijk en de theorie. Er is door het kleinschalige aspect van het onderzoek gekozen om de uitwerking niet onder te verdelen aan de hand van de deelvragen, maar om direct te analyseren wat de overeenkomsten en verschillen in mening en visie is tussen de diverse stakeholders. Veel elementen houden verband met elkaar maar er is bij deze uitwerking gekozen om dit verband nu nog niet te leggen, dit komt in het volgende hoofdstuk, de conclusie, aan bod. 4.1.1 Rol van de gemeente Uit de theorie blijkt dat het goed is wanneer de gemeente een positieve rol speelt bij het realiseren van evenementen. Zeker als het gaat over evenementen die een grote culturele, economische en/of sociaal-culturele waarde voor de gemeente hebben. Het is belangrijk dat de gemeente haar rol niet alleen beperkt tot een voorwaardenscheppende en tot een subsidieverstrekker, maar daar, waar het evenement een grotere betekenis krijgt, ook facilitaire ondersteuning biedt, meedoet in de communicatie en PR en zo mogelijk proactief is in het initiëren en ondersteunen van nieuwe evenementen.54 Ook volgens alle respondenten is de houding en de rol van de gemeente een belangrijk element voor een positieve sociale bijdrage van evenementen. Vooral de bewoners en organisatoren zijn op dit moment niet zo te spreken over de gemeente en zaken die door wethouders op bepaalde manieren uitgevoerd of gedaan worden: “Waar we tegen aan lopen is, en dat kan je de wethouders op zich niet kwalijk nemen en ook al geeft een wethouder de opdracht om subsidie uit te betalen, dat de ambtenaren de dienst schijnen uit te maken in Almere. En dan duurt alles veel te lang.” (Struik) In Almere vinden organisatoren, initiatiefnemers en bewoners dat ze bij de gemeente tegen een muur aanlopen op allerlei gebieden, ook bij de organisatie van evenementen. Het is belangrijk om te weten waar je moet zijn om zaken, als subsidie voor een evenement, aan te vragen en medewerking te krijgen om goede initiatieven uit te voeren. Ook de tijdsduur van aanvragen is nog wel eens een struikelblok voor initiatiefnemers. 54 Diverse beleidsnota’s evenementen uit diverse steden en dorpen. - 32 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Subsidie Een voorbeeld wat gegeven werd in de interviews was het voorbeeld van een nieuw evenement in Almere de Almeriade. Daar was budget voor vrijgemaakt en toegezegd door de betreffende wethouder. Dat geld dat bleef uit, tot de organisator er achter kwam wat er nu eigenlijk aan de hand was. Dhr. Struik zegt hierover: “Wat blijkt nou, eerst is die aanvraag drie weken zoek geweest. Omdat Edo bleef bellen, is ie op een gegeven moment te voorschijn gekomen. Dan gaat het alsnog pak ‘m beet drie a vier weken duren voordat er daadwerkelijk een ambtenaar wakker wordt die denkt van ‘goh laat ik dat bedrag eens overmaken’.” Communicatie Ook Dhr. Bernhard is van mening dat de gemeente nog niet goed naar de bewoners luistert als het gaat om de problemen in de diverse wijken, dit heeft niet alleen te maken met evenementen: “Wij zijn niet verrukt van de gemeente, we kunnen actieplannen maken en daar wordt gewoon niets aan gedaan. En dat zal je wel vaker horen vanuit bewoners platformen, alles gaat van de bewoners uit, dragen dingen aan maar krijgen niks te horen.” Uit de interviews blijkt ook dat alle bewoners meer vanuit de gemeente verwachten qua overleg over oplossingen en de bijdrage bij evenementen vanuit de gemeente. Vaak worden zaken wel aangeslingerd bij de gemeente maar er gebeurd in de ogen van de bewoners niks. “Wat dat betreft laat de gemeente ons wel vaak in de steek.”(Bernhard) Wethouder Haanstra geeft toe dat het niet altijd goed gaat met de communicatie tussen bewoners en de gemeente, maar ze proberen er in de toekomst wel aan te gaan werken: “Waar denk ik altijd het spanningsveld een beetje zit is aan de ene kant dat wij als gemeente ons onvoldoende realiseren hoe we onze informatie presenteren en of dat wel toegankelijk genoeg is, en aan de andere kant, dat van bewoners ook wel gevraagd mag worden om daar actief naar op zoek te gaan. Er kan veel meer dan mensen denken en in relatie tussen burgers en gemeenten zit, ik ben niet zo van “de kloof” maar, een verschil in verwachtingen die moeilijk te overbruggen is.” (Haanstra) Belangen Hoe vanuit de gemeente wordt uitgezocht wat de belangen van de bewoners zijn omtrent evenementen en hoe deze belangen worden behartigt is, zoals in de theorie beschreven55, een belangrijk punt als het gaat om de sociale bijdrage van evenementen. Hierover wordt het volgende gezegd. “Belangen worden niet gevraagd het wordt medegedeeld.” (Bernhard) Wethouder Johanna Haanstra zegt hierover: “We zullen nooit ideeën aandragen voor wijk evenementen. De Schoor, die door diezelfde gemeente wordt betaald om dat soort dingen wel te doen, die kan daar wel in meedenken, maar de gemeente zal dat nooit doen. Het is voor ons erg ingewikkeld om in ieder wijkgebied iets te gaan aanboren en te zeggen van hier moet iets gebeuren en dat wij dat dan gaan doen, want dat wordt weer consumeren.” Er wordt niet door de gemeente gekeken van wat voor soort evenementen er al zijn in Almere en hoeveel Almere er nog per soort bij kan hebben. “Als een organisatie iets wilt organiseren hier, en ze voldoen aan alle voorwaarden, dan zijn ze van harte welkom.” (Haanstra) 55 Diverse beleidsnota’s evenementen uit diverse steden en dorpen. - 33 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Onderzoek Twee jaarlijks wordt door de gemeente een stadsenquête gehouden onder de inwoners.56 Er worden ook sociale zaken onderzocht zoals woningaanbod, werkgelegenheid, arbeidsparticipatie, armoede in Almere etc. Sociale zaken die geen betrekking hebben op evenementen. “Eigenlijk wordt het sociale aspect en de sociale impact van de evenementen nog niet echt onderzocht. Volgens mij is dit ook best moeilijk om te doen, voor de een heeft een evenement wel impact en voor de ander niet. Qua evenementen wordt vooral gekeken naar de bekendheid van evenementen ten opzichte van het bezoek aan evenementen. In de sociale Atlas staat dus vooral wat Almeerders in hun vrije tijd doen en hoe ze het voorzieningen aanbod waarderen. In deze onderzoeken wordt gevraagd naar de mening van Almeerders over de diverse evenementen en of er aan deelgenomen wordt.” (Huisman) Op de vraag over de communicatie en zaken die geopperd worden in de gemeenteraad is door diverse respondenten gereageerd: “De gemeente laat naar mijn mening soms nog wel eens een steekje liggen. Ze roepen wat en leggen het neer en denken dan van nou nu gebeurd het gewoon.“ (Heetveld) Ook de heer van Dijk is het hiermee eens; “Ik vind dat de gemeente Almere meer moet bijdragen aan evenementen waar veel mensen wat aan hebben.” 56 http://www.almere.nl/de_stad/actueel/actueel_content/_pid/kolom1-1/_rp_kolom1-1_elementId/1_479728, (bezocht op 05/05/2009) - 34 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.2 Voorkomen van negatieve gevolgen Onder mogelijke negatieve gevolgen worden de volgende factoren verstaan57: 1. geluidoverlast; 2. Vandalisme; 3. Verstoring van de openbare orde; 4. Parkeeroverlast; 5. Veiligheidsincidenten; 6. Druk op de infrastructuur: 7. Verhoogde veiligheidsrisico’s. In Almere wordt, mede door de evenementen vergunning en wetgeving goed gelet op bovenstaande gevolgen. “Lokale bestuurders en burgemeesters zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid en die hebben de regels opgeschroefd, de voorwaarde waaronder de vergunning mag worden verleend, en die doen dat natuurlijk ook niet voor niets want zij zijn de eerst die aangesproken worden op onachtzaamheid van veiligheidrisico’s als iets misloopt.”(Koekhoven) Openbaar vervoer De respondenten zijn allemaal zeer te spreken over de goede ov voorzieningen in de stad dus ervaren van de druk op die infrastructuur amper tot geen overlast. “In Almere is de OV voorziening ideaal, we hebben hier in Almere dan de max-kaart en dan kun je voor geloof ik een euro, door heel Almere stiefelen van kop van Almere buiten tot de kont van Almere haven, dus ja dat is geen probleem. Het openbaar vervoer in Almere is prima.” (Struik) Daardoor, en mede door de vele parkeergelegenheden in het nieuwe stadscentrum, zijn er weinig problemen; “Van parkeerproblemen hebben we voorlopig geen last, dat is goed geregeld.”(v.Doorn) Druk op de infrastructuur Toch is er soms wel druk te merken op de infrastructuur in de stad vooral bij grote evenementen en niet zozeer bij kleine evenementen behalve wanneer een evenement bekender wordt en meer bezoekers, ook van buiten de wijk, aan aantrekken: “Als ik ga kijken bij ons in de wijk, dan denk ik dat je zonder straten af te zetten voldoende locaties hebt om evenementen op te zetten. Het enige probleem wat zou kunnen ontstaan is als je mensen van buiten de wijk gaat aantrekken, dat je parkeeroverlast krijgt bij de wat grotere evenementen. Afgezien van het feit dat je hier heel veel parkeergelegenheid hebt, in AlmereStad, zullen er toch een hoop mensen in de omringende wijken parkeren om dan maar niet te hoeven betalen maar ja dat gebeurt absoluut.”(Struik) Dhr. Bernhard zegt wel veel parkeeroverlast te hebben in de wijk maar dat dit door de gemeente gemakkelijk opgelost kan worden: “Aangeven dat ze misschien een bepaalde locatie als parkeerlocatie kunnen gebruiken.” 57 http://www.nhtv.nl/Site/loader/loader.aspx?DOCUMENTID=2c9ab2a3-456f-4aa7-ba20-46b525b25dfe (bezocht op 04/12/2009) - 35 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Geluidsoverlast De geluidsoverlast is volgens een aantal respondenten wel iets wat behoorlijke impact kan hebben op de omgeving van een evenement. “Als er aan de overkant van het water veel op de tamtam wordt geslagen en muziek wordt gemaakt, de kermis is bijvoorbeeld verschrikkelijk. Met alle harde muziek lawaai, blijf je dat voortdurend horen. Water draagt natuurlijk dus dan hebben we er wel last van. Ik denk wel dat de gemeente kijkt naar hoeveel decibels het met zich meebrengt en er wel een limiet aan stellen.” (v.Doorn) Maar aan de andere kant zegt dezelfde respondent: “Het is wel relatieve geluidoverlast en een negatief gevolg, maar de ene keer wel relevant en de andere keer weer niet. Met de vliegbewegingen hebben we boven de wijk ook overlast dus tja.... wat is dan overlast.” (v.Doorn) Voorkomen en vermijden Over alle respondenten zijn het ermee eens dat de negatieve gevolgen zoveel mogelijk vermeden moeten worden om een evenement een goede sociale bijdrage te laten hebben, vooral aan de omgeving waarin het gehouden wordt. “Ordehandhaving en veiligheid is erg belangrijk, alles moet goed verlopen”(Heetveld) Dhr. van Tienen zegt dan ook over de eventuele overlast: “Ik denk dat je dat bij voorbaat al moet proberen uit te sluiten door vroegtijdig met de buurt zeg maar contact op te nemen.” (v.Tienen) Doordat er ook duidelijke regels en vergunningen zijn, worden negatieve gevolgen ook zo veel mogelijk uitgesloten. “De cultuurnacht brengt niet zo heel veel negatieve gevolgen met zich mee volgens mij. Kijk je moet voor de concerten met versterkte muziek opletten dat het niet te hard is, maar goed daar zijn allemaal regels voor.” (Swinkels) Uit het de interviews blijkt ook dat de inwoners de evenementen eigenlijk niet zo erg vinden, en soms zelf hun beklag doen dat er te weinig evenementen zijn: “Ik hoor vaker mensen uit het stadshart vragen waarom er nooit wat op die Esplanade gebeurt, dan dat ik mensen hoor klagen dat er zoveel overlast is van evenementen.” (Swinkels) Één van de respondenten vindt echter wel dat, wanneer er iets ernstigs gebeurd tijdens een evenement dat er goed mee omgegaan moet worden. En wanneer dit gebeurt kan ook een negatieve gebeurtenis leiden tot meer sociale cohesie in de stad. “Kijk nou naar Apeldoorn, ook als er dingen fout gaan, het is dan misschien wel slecht voor het imago van je stad, geeft het een sociale band met de mensen die het ook hebben meegemaakt of die er bij betrokken zijn. Apeldoorn was een evenement dat ook landelijk gevierd werd, maar toen die auto tegen die naald aan reed zat heel Nederland ’s avond wel voor de buis. Dus ik denk wel dat evenementen een sociale bijdrage hebben, positief of negatief maar het draagt bij.” (Anoniem) Veiligheid en openbare orde Het letten op de veiligheid en openbare orde is een zeer belangrijke taak van de gemeente. “Bij de grotere commerciële evenementen vraag je om garanties, of er fatsoenlijke waar wordt verkocht zodat mensen niet ziek worden, dat ze het goed georganiseerd hebben, de veiligheid bij activiteiten met speciale materialen waardoor het onveilig wordt, hebben ze adequate risico maatregelen genomen en kunnen de mensen ook weg, de aan- en afvoer van mensen.” (Haanstra) - 36 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Een goed voorbeeld daarvan is het dancefestival, in de duinen bij IJmuiden, waar iedereen in de kou in een T-shirtje de hele nacht heeft lopen koukleumen, mensen moeten op het evenemententerrein kunnen komen en er weg kunnen. “Hier in de stad gaat dat meestal wel maar op het Almeerder strand moet je natuurlijk wel kijken dat je niet op een zodanige tijd de poorten sluit dat er geen trein of bus meer rijdt, overleggen met vervoersmaatschappijen en zorgen dat er vervoer komt, toezicht houden dat er geen vervelende dingen gebeuren, en of het geen grote stinkende bende is als mensen weg zijn, de boel netjes opruimen. Dat soort dingen moet je toch wel op letten en daar moeten ze vergunningen voor hebben.” (Haanstra) Over parkeerproblemen zegt wethouder Haanstra: “Ik denk dat er, als we elk weekend op het terrein naast een wijk een evenement gaan organiseren, dan wel een aantal mensen gaan klagen. Maar het gebeurd natuurlijk nooit zo op 1 plek het evenementen terrein is natuurlijk wel hè er is de kermis en er zijn vaak wat dingen, maar daar stikt het van de parkeerplekken omheen en je staat zo bij de bus en de trein. We hebben wat dat betreft dus wel de luxe van een nieuwe stad zijn dat je op dat punt zo makkelijk kunt reizen en je spullen en je auto kwijt kunt.” Wethouder Haanstra geeft ook aan dat er nog een ander groot risico bestaat bij alle evenementen waarbij alcohol geschonken mag worden, volgens de wethouder is dat het grootste risico bij evenementen waar op gelet moet worden: “Ongeacht wie het drinkt, daardoor ontstaat agressie en losbandigheid. Dus het in toom houden van de alcohol consumptie zeg maar.. dat zou een opgave zijn.” (Haanstra) Dhr. Koekhoven geeft aan dat de overlast op zoveel mogelijk manieren al voorkomen wordt door de gemeente door dit in de evenementen vergunning opgenomen heeft, hij noemt dan ook een aantal aspecten waar dit mee gedaan wordt: “Oproep doen aan eigen inwoners om met de fiets of te voet te komen en niet met de auto. Structurele maatregelen treffen om verkeersgevaarlijke situaties te voorkomen, extra parkeervoorzieningen maken of een p&r plaats ergens langs de snelweg. Bij risicovolle evenementen kijken naar de veiligheidsrisico’s en opschalen tot en met het uiterste risico waar wij in Almere mee te maken hebben. Per evenement kijken om de overlast zoveel mogelijk te beperken, vooral geluidsoverlast, maar ook overlast van bewegingen in de wijk. Dus de organisator een verkeerscirculatie plan laten maken.” (Dhr. Koekhoven) - 37 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.3 Sociale doelstellingen Vijf van de zes respondenten vinden het belangrijk dat er ook een sociale doelstelling gesteld wordt wanneer een evenement gehouden wordt. Deze doelstellingen worden echter bijna nooit beschreven omdat ze, ook volgens de meeste respondenten, eigenlijk vanzelfsprekend zijn: “Doelen zijn nooit expliciet geformuleerd, tenminste, ik kan het mij niet herinneren dat het gebeurd is. Sommige dingen zijn ook, tenminste voor jezelf, bijna vanzelfsprekend dat je ze niet op schrijft. Het is wel vanzelfsprekend dat je wat doet, je doet niet niks en ja waarom dan? Omdat je wilt dat er wat gebeurd in je stad.” (Haanstra) Dhr. Bernhard vindt het sociale contact met de bewoners onderling, vooral tijdens kleine wijkevenementen, erg belangrijk: “Je woont wel naast elkaar maar je ziet elkaar erg weinig en je weet eigenlijk ook niet precies wat er bij de mensen leeft en wat ze eigenlijk graag in de wijk willen zien gebeuren.“ Wat wordt door de respondenten gezien als belangrijke doelstellingen, hoe moet hier invulling aan gegeven worden? “Het belangrijkste is meedoen en mensen leren kennen.” (Struik) Een evenement moet niet puur en alleen gehouden worden omdat de muziek leuk is of omdat er iets gedaan moet worden volgens Dhr. Heetveld, die zegt hierover: “Ik vind niet dat je een buurtfeest moet houden omdat je 11 jaar bestaat, maar ik vind wel dat je een aantal doestellingen moet hebben. Dus ik vind, zeker de culturele doelstelling moet je wel halen want anders is het een gemiste kans.” En zegt de heer van Dijk: “Misschien houden evenementen de verloedering een beetje tegen, daarvoor zou het heel goed kunnen zijn.” (v. Dijk) Over het algemeen vinden de respondenten dat evenementen een bijdrage leveren aan de sociale leefomgeving en de sociale leefomgeving verbeterd door de evenementen die gehouden worden, zowel de grote als de kleine evenementen. Over het hebben van doelstellingen zegt de heer van Doorn: “Daar hebben we het eigenlijk niet zo expliciet over, maar impliciet is het natuurlijk wel dat je elkaar ontmoet, dus een soort van sociale cohesie daar ben je wel mee bezig en is het evenement een ontmoetingsplaats voor de mensen uit de wijk.” Een andere vraag is dan ook of er doelstellingen vanuit de gemeente worden gesteld. “De gemeente doet wat dat betreft niks. Ze faciliteren alleen maar in termen van geld.”(v.Doorn) Vanuit de gemeente wordt er vooral veel waarde gehecht aan sociale cohesie binnen de wijken maar wat evenementen daar nu voor bijdrage aan hebben is nog niet helemaal duidelijk, zowel niet bij de gemeente als bij de bewoners: “Het doel dat door de gemeente vast is gesteld, wat ze graag willen zien, maar goed dan moeten ze ook wel flink aan zichzelf trekken vind ik, is dat ze vooral de sociale cohesie zo belangrijk vinden dat staat bovenaan binnen de wijk. De gemeente moet dan ook een inspanning leveren en dat leggen ze dan te vaak terug in het platform.”(Heetveld) Dat het niet helemaal duidelijk is welke rol evenementen nu hebben voor de sociale cohesie en leefomgeving, wordt ook duidelijk uit het volgende antwoord van Wethouder J. Haanstra “Ik hoop dan altijd maar dat, en dat is natuurlijk wat je ook wilt bereiken, dat op het moment dat je zoiets organiseert, dat mensen elkaar daar tegen komen en het leuk hebben met elkaar. En als je het leuk hebt met elkaar dan zeg je elkaar de volgende dag weer vrolijk goedendag op straat of in de winkel en ja dan ontmoet je elkaar makkelijker. Je probeert met evenementen de binding met de stad te vergroten.” Mevrouw van Schendel zegt hierover: “Vaak is het ook echt sociaal-cultureel met de nadruk op cultureel, dan dat het werkelijk zeg maar een pedagogische waarde heeft. Dat is toch een - 38 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM ander soort iets, vaak is het meer voor ontspanning en vermaak dan informatief, meestal wel bij evenementen toch. Er bestaan ook wel evenementen in het kader van sport zoals wij ze dan organiseren met de gedachte dat samen sporten leuk is in de hoop dat mensen dat leuk vinden, om er voor te zorgen dat ze ook na het evenement meer sportactiviteiten gaan doen. En dat doe je dan wel maar bij sociaal cultureel werk, heb je veel specifieker je resultaten afgestemd op datgene wat je wilt bereiken, en in dit geval is dat bij evenementen veel minder genuanceerd.” (v. Schendel) De commerciële evenementen en organisaties hebben vaak commerciële doelstellingen, dus ook weer niet op sociaal gebied. “Als het gaat om evenementen in de zin van evenementen als citymarketing instrument dan zijn wij toch altijd meer degenen die over de gemeentegrenzen heen kijken, dat we juist kijken naar de potentie van evenementen om mensen van buiten de stad te interesseren voor de stad. Hetzij als toekomstig inwoner, hetzij als bedrijf wat zich wellicht wil gaan vestigen in de stad om werkgelegenheid te creëren. Dan wel toeristen en bezoekers want dat is de taak voor de citymarketeer.” (Koekhoven) Dhr. Swinkels, medeorganisator van de cultuurnacht zegt over de doelstelling van de cultuurnacht: “Wat wij doen is proberen om iets in de stad te brengen vanuit een culturele insteek, want we zijn culturele instellingen. Het heeft wel een soort effect op de gemeenschap, dat is dan de sociale dimensie ervan, maar we zijn geen sociaal-culturele instelling.” (Swinkels) Ook geeft hij duidelijk aan wat volgens hem het verschil is tussen cultuur als doel en als middel hebben. “Kunst is bij ons het doel, bij sociaal-cultureel werk is kunst een middel om iets te bereiken, voor ons het presenteren van kunst onze doelstelling en dat willen we op een manier doen die iets teweeg brengt.” (Swinkels) - 39 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.4 Sociale en culturele participatie bevorderen De meeste bewoners zien de problemen omtrent de cultuurparticipatie erg duidelijk naar voren komen in de eigen wijken, en buurten, ze spreken over een drempel waar mensen overheen gehaald moeten worden. Zo zegt Dhr. Heetveld; “Ik vind het een zorgenpunt van hoe je die mensen, van andere culturen, bereikt. Ik merk het zelf vaak hoe moeilijk het is dan denk ik waar zit nou die drempel bij die mensen.” Oplossingen zijn daardoor ook moeilijk in te schatten. “Dat is met zo’n evenement ook, wat ga je nou neerzetten? Een buitenlands bandje? Heb je het probleem van participatie daarmee opgelost? Dat is wel heel makkelijk hoor maar ja het kan wel, maar ik denk dat je het in meerdere dingen moet zoeken.” (Heetveld) Waar vooral tegen aan gelopen wordt is de vraag hoe mensen betrokken kunnen worden bij de diverse evenementen: “Hoe krijg je mensen nou de deur uit? Bij de jeugd gaat dit wel wat makelijker maar je krijgt de ouders en ouderen die drempel niet over.” (Struik) Dat inwoners en diverse culturen bij elkaar komen is een sociaal doel dat gesteld kan worden bij evenementen, de heer van Tienen antwoord: “Absoluut, ja... Waarbij we, met de Almeriade, in de toekomst naar een evenement willen wat een soort van Olympische spelen tussen de verschillende wijken is, waarbij de nadruk op de voorbereiding in de wijk ligt. Dus dan probeer je de mensen een beetje naar elkaar toe te trekken in de wijk.” Een aantal respondenten opperen oplossingen waardoor de participatie onder inwoners bevorderd zou kunnen worden: “Ik denk dat er meer moet komen op momenten dat werkende mensen ook kunnen en dat er meer gestimuleerd moet worden om buurtgenoten mee te krijgen, ook de “buitenlanders” om het zo maar even te zeggen.” (Anoniem) En door de heer van Dijk; “Het moet gewoon aantrekkelijker worden gemaakt voor een groter publiek. Je moet er iets aan hebben. Niet iedereen houdt van kunst. Voor sport is er bijvoorbeeld wel een groot publiek te vinden. Stel dat er allerlei basketball of voetbaltoernooien worden gehouden, dan weet ik zeker dat er veel mensen zouden komen.” Volgens de heer Heetveld; “Vanuit andere culturen moeten ze niet zoiets hebben van nou het is weer een Nederlands feestje, pannenkoeken enz. Maar doe iets anders waardoor juist dat soort mensen ook naar buiten komen en zich geroepen voelen om erbij te komen. Want dat is wel waarnaar we streven als platform, omdat we weten dat die samenstelling zo groot is willen we juist die mensen ook bereiken.” Over de manier waarop participatie bevorderd zou moeten worden hebben de respondenten diverse meningen en visies, wel zijn de meeste het met elkaar een dat dit vooral tijdens een evenement moet gebeuren, ze vinden het een duidelijk element. “In het kader van evenementen kun je mensen betrekken die eigenlijk in het hoogste niveau van participatie zitten door te zeggen van organiseer dat maar, dan kun je er hooguit nog een bureau aan hangen. Zoals bij het Eevenaar festival. Daar hangen ze bureau Tio (talent in opleiding) eraan en die helpt bij organisatie. Het heeft met de participatieladder te maken, wat kunnen mensen wel en wat kunnen mensen niet.”(v.Schendel) “Participatie is belangrijk en vooral sport brengt de mensen tot elkaar.” (v. Tienen) Evenementen kunnen ook een bijdrage leveren aan de cultuurparticipatie in het ‘dagelijks leven’. “Als je het hebt over evenementen in een wijk, dan is eigenlijk niet het evenement doel op zich maar middel tot.”(v.Schendel) Er kan meer participatie en samenhang komen na evenementen doordat bewoners zelf initiatieven gaan opzetten om mee te kunnen doen aan eventuele vervolg evenementen. “Er zijn zelfs 3 of 4 linedance verenigingen ontstaan vanuit diverse buurthuizen, door een Western evenement dat we hier een tijd gehad hebben.”( Koekhoven) - 40 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Participatie aan evenementen maar ook zeker aan de samenleving en het verenigingsleven is volgens meerdere respondenten erg belangrijk. Wanneer gevraagd wordt op welke manier de minder daadkrachtige in de samenleving bevorderd kunnen worden om te participeren in evenementen antwoord Wethouder Haanstra: “Ik durf niet te zeggen dat wij bij evenementen een actief beleid hebben om kwetsbare groepen er bij te betrekken. Als gemeente doen we daar niks aan, niks specifieks voor. Er zijn wel speciale evenementen voor mensen met een handicap” (Haanstra) Volgens de heer Bernhard is er weinig te doen aan de participatie van bewoners aan de evenementen in Almere; “Het zijn allemaal evenementen die mensen wel of niet leuk vinden. Vooral evenementen met muziek, muzikale optredens op de grote markt, daar gaan mensen wel naar toe.” (Bernhard) En de heer van Dijk zegt hierover; “Mensen die het interessant vinden gaan er natuurlijk op af” Daarmee komen we eigenlijk ook op de volgende twee elementen die invloed hebben op de sociale bijdrage van evenementen. - 41 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.5 Diversiteit in Doelgroepen De doelgroep waarop een evenement zich zou moeten richten is volgens de bewoners afhankelijk van het soort evenement en het doel van het evenement. “Bij ons project over vandalisme is de eerste vanzelfsprekende focus de jeugd, maar het gaat ook om de sociale controle, om de positie en de rol van ouders en de scholen. Met andere woorden, het wordt dan een complex netwerk waarmee je geconfronteerd wordt. De ouderen in de wijk zijn sterk gemotiveerd om de wijk goed en bij elkaar te houden” (vDoorn) Wel vinden de meeste respondenten het belangrijk dat er een brede doelgroep aangesproken wordt: “Het is van belang dat er voor iedereen wat te halen is. Dus niet alleen voor de Nederlanders maar ook voor onze Surinaamse, Antilliaanse en Marokkaanse inwoners, voor iedereen dus.”(G.Heetveld) “Je moet eigenlijk op zoek gaan naar manieren waarop je de diverse bewoners kan kietelen van kom nou eens in contact met anderen, en je hoeft niet iedereen aardig te vinden, maar je komt dan mensen tegen die je inderdaad aardig vind of die gemeenschappelijke interesses hebben maar kom in ieder geval eens die deur uit.” (Struik) Volgens de oudere respondenten is het juist belangrijke dat er niet ingezoomd wordt op een bepaalde doelgroep maar dat er juist eens gekeken wordt naar hoe je de evenementen voor alle Almeerders kunt maken. Om een bijdrage te kunnen leveren aan de sociale omgeving moet een evenement, zoals al eerder gezegd, zo breed mogelijk worden opgezet.“Ik denk dat mensen op een gegeven moment een beetje moe worden als je zegt ‘we gaan wat organiseren en het wordt een multicultureel feest’. Iedereen heeft zoiets van, hou daar nou eens over op, wat maakt dat die mensen anders zijn dan wij, alleen het kleurtje nou so what. Het is dan gewoon een feest. Een evenement moet open zijn voor iedereen, ongeacht achtergrond, ongeacht cultuur, jong, oud, gehandicapt, niet gehandicapt het is gewoon voor iedereen.”(Struik) De heer van Dijk, met 24 jaar de jongste respondent in dit onderzoek, vindt dat vooral de jeugd en de jongeren een belangrijke doelgroep zijn voor Almere ook vindt hij dat er te weinig gedaan wordt voor deze groep; “Ik vind vaak dat er onzinnige evenementen worden georganiseerd waar niet zoveel mensen wat aan hebben. Bijvoorbeeld heel veel kunstevenementen en markten, maar weinig dingen voor de jeugd. Als er meer sportevenementen zijn voor jongeren dan zou dat al een stuk beter zijn. Of in ieder geval evenementen waar de jeugd ook echt aan deel kan nemen, zelf iets doen of misschien zelfs optreden, met een groep of club, voor eigen publiek, inwoners van Almere.” (v.Dijk) De heer van Doorn zegt dat ze het wel proberen maar dat sommige doelgroepen gewoon niet komen naar een aantal evenementen; “We hebben eens per jaar een multiculturele bijeenkomst in het Lumierepark maar de bezoekers daarvan zijn overwegend Surinamers en Antillianen en je ziet er bijna geen anderen, het is geen gemixte activiteit in afspiegelen met wat hier in Almere aan de orde is. Je ziet weinig Marokkanen of blanken en overwegend de Surinamers en Antillianen die komen, terwijl het bedoeld is voor de gehele gemeente.” Er moet zeker op gelet worden dat er geen mensen of doelgroepen uitgesloten worden bij evenementen. - 42 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.6 Gevarieerd programma Een gevarieerd programma maakt een evenement breed van opzet en kan een brede doelgroep aantrekken. Maar ook in het programma zelf moeten voldoende verschillende activiteiten aanwezig zijn. Wanneer bewoners hierin zelf nog mee kunnen doen is het goed voor de sociale bijdrage van een evenement: “Een goed concept, met een gevarieerd programma, gratis toegankelijk trekt toch altijd meer bezoekers, makkelijk te bereiken, misschien wel iets met de kans om nog iets te winnen als je komt.”(anoniem) En andere respondenten: “Een goed concept en duidelijk programma zijn elementen voor een goede sociale uitwerking”.(Koekhoven) De Wethouder zegt hierover: “Het is aan de organisatie, degene die een initiatief heeft en iets organiseert, om na te denken over hoe je er nou voor zorgt dat het voor een andere doelgroep ook interessant is.”(Haanstra) Zorgdragen voor meerdere culturele uitingen in het programma kunnen hier ook aan bijdragen “Er moet alles op en aankomen en dan is het van belang dat er voor iedereen wat te halen is, of wat te krijgen. Dus niet alleen voor ons Nederlanders maar ook voor onze Surinaamse , Antilliaanse, en Marokkaanse, de hele club.” (Heetveld) Hierbij vindt de heer van Doorn dat je vooral praktisch moet blijven en niet te theoretisch te werk moet gaan:“Een goed concept wat je met elkaar neer wil zetten, met goede doelstellingen en praktisch en uitnodigend om er een bijdrage aan te leveren voor de sociale samenhang. Het is niet zo moeilijk hoor maar je moet vooral praktisch blijven.” (v.Doorn) Alle respondenten zijn het eens dat, wanneer er een breed programma wordt opgesteld waarin de bewoners zelf ook iets in kunnen doen, dat dit meer impact heeft dan wanneer het alleen bekende bands zijn waarbij de bezoeker alleen maar ondergedompeld wordt en kan kijken nar wat er gebeurd: “Bij een muziekevenement heb je minder de gelegenheid om elkaar te leren kennen omdat iedereen naar de muziek luistert en de muziek vaak te hard staat om echt lekker te praten. Doe je bijvoorbeeld iets met sport dan heeft het meer effect, mensen moeten dan samenwerken en dat geeft een band. De dingen die gebeuren tijdens een evenement zijn dus erg bepalend ook voor naderhand, als de mensen weer het “dagelijks leven” ingaan.” (v.Dijk) Ook bij de cultuurnacht wordt hier naar gestreefd: “Een heel divers programma en een goed concept op een goeie locatie vind ik belangrijk. Op 1 avond zoveel mogelijk culturele activiteiten bij elkaar brengen en een evenement organiseren.” (Swinkels) Variatie in het programma moet ook geen mensen afschrikken of weg houden en tegelijkertijd verschillende groepen aan weten te trekken. Wethouder Haanstra zegt hierover: “Dat heeft er denk ik ook een beetje mee te maken met wat je gewend bent en wat vindt je belangrijk en welke muziek wordt er gespeeld, dat trekt toch een bepaalde groep aan, niet iedereen vindt alle muziek even mooi. Je zou willen dat het meer mengt maar ik denk toch dat als je Guus Meeuwis neerzet dan krijg je niet de Surinaamse jongeren, dan moet je wat anders doen. Je kun het nooit zo maken dat het voor iedereen leuk en interessant is maar de kunst is wel, en daar heb ik nog bijna niemand een goed antwoord op zien vinden, hoe je een zodanig gemengd programma maakt dat het voor iedereen leuk is.” - 43 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.7 Particuliere initiatieven en organisatie Bij dit element zijn de tegenstelling bij de respondenten groter dan bij de andere elementen. Dit gaat dan vooral over wat de meeste impact geeft van de organisatie van een evenement. Zo geeft de heer van Doorn aan: “Het voortraject heeft de meeste impact, en dan vooral de mensen betrekken bij de ontwikkeling van het idee, de discussie over een idee, de aanpak van het idee en wat uiteindelijk uitmond in het zeggen van dat is een goede zaak en dan vervolgens uitwerken van wie doet wat, een beetje een planmatige aanpak en vooral in groepsdiscussies.” En mevrouw van Schendel is het daar mee eens: “Het proces om te komen tot die activiteit belangrijker dan de activiteit zelf. Het evenement is het middel om er toe te komen dat mensen verbroederen.” Anderen vinden weer dat het belangrijker is om de mensen mee te laten doen op de dag zelf. Zoals de heer Bernhard, hij vindt dat mensen vooral ook moeten kunnen participeren door zelf iets te doen: “Zoals bij de Koninginnemarkt / Koninginnedag waarbij de mensen ook wel betrokken zijn, bij de kraampjes huren en opzetten, dat soort dingen.” De heer van Tienen heeft het volgende erover te zeggen: “Mensen vinden zo’n evenement heel leuk en willen er graag aan mee doen op de dag zelf, maar er zijn maar weinig mensen te vinden die hun nek uit willen steken en naar verschillende instanties toe willen om de financiering te verzorgen. De organisatie er omheen, daar krijg je mensen haast niet voor.” (v. Tienen) Sommigen vinden het meest belangrijke, voor een sociale bijdrage, dat na een evenement goed geëvalueerd wordt. Daarover meer bij het element Evaluatie en onderzoek naar effecten en klanttevredenheid. Op het gebied van initiatieven vanuit de bewoners zijn alle respondenten het eens. Initiatieven vanuit bewoners moeten goed bekeken worden en gebruikt worden door de organisatie: “Wat je nodig hebt is dat de mensen zelf initiatieven nemen en op het moment dat mensen zelf initiatieven nemen zijn er allerlei mogelijkheden voor de gemeente om daarbij te helpen. Des te meer initiatief er uit de mensen zelf komt des te makkelijker het is voor de gemeente om ook het verschil te maken.” (Haanstra) Door eigen initiatieven wordt er op sociaal gebied meer bereikt dan wanneer dit niet gebeurd: “De grootste effecten worden bereikt wanneer het mensen hun eigen initiatief is. Je kan het wel zien bijvoorbeeld het Eevenaar festival, dat geïnitieerd is door de gemeente. Dat heeft een ander effect dan de Koninginnemarkt uit filmwijk, want die hebben het zelf georganiseerd.” (v. Schendel) - 44 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Voor de wat meer commerciële organisaties ligt dit echter wel wat lastiger: “Wij hebben een aantal initiatiefnemers in de cultuurnacht en die zijn er bij betrokken, en als er mensen van buiten zeggen van ‘goh..ik wil ook wat doen’ dan kijken we daarnaar en dan moet het er wel een beetje erin passen natuurlijk. Maar eigenlijk is het nog nooit voorgekomen dat een bewonersgroep zegt van we willen ook wat doen, en dat verwacht ik eigenlijk ook helemaal niet van een bewonersgroep. Ik bedoel we informeren ze maar we zijn geen opbouwwerk.” (Swinkels) Een aantal respondenten waarmee geïnterviewd is en op de stelling die in de Almare heeft gestaan (Zie bijlage 6) kwam wel de reactie dat weerwoord en het activeren van Almeerders, waaronder ook Almeerse organisaties, toch een probleem is in Almere. “Het is moeilijk om een weerwoord te krijgen van bewoners als we wat willen organiseren. Het is dus op dit moment nog steeds een organisator die denkt van misschien vinden ze dit of dit of dat wel leuk, en dan ga je niet eerst nog navraag doen van willen jullie dat eigenlijk wel, want dan krijg je misschien 9 van de 10 keer van ‘daar hebben we helemaal geen zin in’ omdat je toevallig net in de verkeerde poel aan het vissen bent.” (Struik) - 45 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.8 Vrijwilligers Uit diverse literatuur, krantenknipsels en de antwoorden van alle respondenten blijkt dat het gebruik van vrijwilligers erg belangrijk is voor het houden van evenementen. Zonder vrijwilligers kunnen veel evenementen zelfs geen doorgang vinden, vooral bij lokale, niet commerciële en kleinschalige evenementen, omdat anders de kosten te hoog worden. “Werken met vrijwilligers is een element en heeft ook veel maatschappelijke effecten in de sociale omgeving.”(Haanstra) Ook de vrijwilligers levert het meewerken aan een evenement altijd wel iets op, anders zouden ze het niet doen: “Ze voelen zich er goed bij of ze willen iets in de samenleving betekenen, maar sommige vinden het alleen goed staan op hun cv want dan komen ze makkelijker aan een baan. Sommige mensen doen het voor de status, van kijk mij eens goed zijn. En bij evenementen denk ik wel dat je er iets mee moet hebben.” (v.Schendel) De triatlon, die jaarlijks in Almere wordt gehouden, is een voorbeeld van een evenement dat niet door zou gaan zonder de vrijwilligers, er werken 600 tot 700 vrijwilligers aan mee en dat heeft zeker een maatschappelijke en sociale bijdrage: “Daar werken heel veel Almeerse vrijwilligers aan mee en dat is van ons, daar zou iedereen denk ik heel boos worden als het naar een ander stad zou gaan.” (Haanstra) “Vrijwilligers zijn zeker belangrijk. Als je als vrijwilliger actief bent bij een evenement in je eigen stad, helpt dat mee want je leert mensen kennen en je voelt je verbonden bij de stad. Wanneer je meewerkt aan en geniet van het succes, en er wordt ook aandacht aan besteed en er komt ook nog iets leuks om je te bedanken natuurlijk helpt dat mee.”(Haanstra) Tijdens het interview met Wethouder Haanstra viel de vraag of er eigenlijk iets in Almere wordt georganiseerd om alle vrijwilligers te bedanken vanuit de gemeente: “Diverse organisatoren hebben hier volgens mij wel wat, volgens mij ook wel persoonsgericht of activiteit gericht dat mensen worden bedankt maar niet massaal, is misschien nog wel een goede suggestie.” Een aantal respondenten vinden het ook zeer belangrijk dat er geïnvesteerd wordt in de vrijwilligers die meewerken, over het algemeen is dit niet gemakkelijk: “Het behouden van vrijwilligers gaat niet automatisch, het is investeren in relaties met mensen op straat en in de winkels en kost vrij veel energie. Het is bepalend en essentieel voor het draagvlak en de bijdrage die je kunt verwachten.” (v.Doorn) Het betrekken van vrijwilligers bij evenementen kan ook andere positieve uitwerkingen en gevolgen hebben voor de lokale arbeidsmarkt en arbeidsparticipatie van bewoners. “Er zijn voorbeelden van mensen die met hun kwaliteiten op bepaalde functies bij een evenement instappen als vrijwilliger, en die van daaruit gewoon vast werk hebben gevonden.” (Dhr. Koekhoven) Over het algemeen is het in Almere zo gesteld dat, bij de meeste evenementen, dezelfde vrijwilligers rondlopen. “We zijn heel beperkt in het aantal vrijwilligers die we hebben, en zeker in onze wijk is het moeilijk om extra handjes te krijgen om een evenement op te zetten.” (Struik) - 46 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Er zijn veel mensen die wel eens iets in hun wijk doen maar er is weinig diversiteit in het vrijwilligersaanbod voor de evenementen. Naar degene die zich inzetten gaat ook veel waardering uit: “Ik ben heel blij dat ze er zijn want omdat het ook weer een ander soort ambassadeurs zijn van je stad. Dus dat is heel positief.” (Swinkels) Het is dan ook belangrijk dat er gekeken wordt naar de capaciteiten van een vrijwilliger: “Dat betekend niet dat je een vrijwilliger moet gaan afwijzen omdat ze bepaalde capaciteiten niet hebben maar dan moet je op zoek naar werkzaamheden die passen bij de capaciteiten van de vrijwilliger. Er wordt wel eens gekscherend gezegd dat als alle vrijwilligers in Nederland het werk neerleggen voor 1 dag, dan ligt heel Nederland plat en dat is gewoon zo.” (Struik) - 47 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.9 Inspelen op gevoel en beleving Door tijdens een evenement in te spelen op het gevoel en de beleving van de bezoekers is het mogelijk een sociale bijdrage te leveren. Wanneer een bezoeker een goed gevoel overhoudt aan een evenement is het vaak zo dat, wanneer een evenement opnieuw gehouden wordt, iemand terug gaat. “Speel in op gevoel en beleving van de bezoeker, het moet laagdrempelig zijn. Je zult altijd mensen hebben die sommige dingen niks vinden en andere dingen wel leuk vinden, maar als je probeert deze dingen samen te brengen.” (Anoniem) “Grotere evenementen om trots op te zijn, kunnen bijdragen aan een beter gevoel bij je stad en buurt.”(Anoniem) Maar dan moet daar wel aan voldaan blijven worden volgens dezelfde respondent; “De kerstparade geeft sfeer in de stad, maar door het jaar heen is dat wel een beetje ver te zoeken die sfeer.” De invulling van het programma is in dit geval erg belangrijk volgens een aantal respondenten. “In het programma van een evenement moet een soort en met van herkenning zijn voor allerlei culturen, en dat hoef je dan niet zo uit te meten van Antilianen zijn ook welkom, want dan is het juist niet zo. Zorg juist voor dingen waar ze trots op kunnen zijn. (Heetveld) Zeker wanneer het een kleiner evenement is en de mensen werken zelf mee moeten ze trots kunnen zijn op hetgeen dat gedaan wordt en dan zijn er om in te spelen op het gevoel en de beleving nog een aantal zaken belangrijk: “Het belangrijkste is vooraf en tijdens het evenement de mensen betrekken, goede taakverdeling, hoe ze de taken zelf willen uitvoeren en je doet een maximaal beroep op de eigen creativiteit van de mensen.” (v.Doorn) Als dit gebeurd krijgen de mensen een gevoel van totale belevenis en trots, het evenement is dan ook van hun en ze hebben er aan meegewerkt. “Als alles goed verloopt kunnen de jongeren, die zelf een programma hebben gemaakt voor een evenement, door hun eigen inspanning trots zijn op hetgeen dat zij georganiseerd hebben.” (Heetveld) Met een afwisselend programma geef je mensen de kans meer te beleven. De heer Swinkels zegt hierover: “Mensen komen voor het één en zien dan het ander en dat heeft ook wel iets heel verrassends want dan sta je in een keer bij iets wat je helemaal niet bedacht had dus dat is iets wat het dus toch extra leuk maakt, en meer beleving geeft.” (Swinkels) Het lastige aspect van gevoel is echter wel dat wanneer iemand eenmaal een gevoel ergens bij heeft, dit niet meer zo makkelijk te veranderen is. Dit voorbeeld geeft Dhr. Struik over het gevoel van onveiligheid in de wijk en de gevolgen voor een evenement/activiteit: “Ouderen krijg je in de avonduren niet naar buurtcentrum Cobra. Ze moeten dan een stukje lopen en onder een spoor door. Ze durven niet in het donker naar huis te lopen, dus ze komen niet. Het gevoel van onveiligheid is een hele drempel. Het is hoofdzakelijk gevoel van onveiligheid, en dat is veel lastiger, dan wanneer je concreet weet dat het onveilig is.” (Dhr. Struik) Ook het samenwerken van diverse culturele partijen kan er voor zorgen dat er meer gevoel en beleving in de evenementen zit. De diverse partijen moeten dan wel bereid zijn met elkaar samen te gaan werken om tot een goed sociaal evenement te komen. “Dan hoeven ze niet per definitie hun eigen identiteit allemaal op te gaan geven. Maar je kunt wel al die initiatiefnemers onder 1 koepel brengen.” (Koekhoven) - 48 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Ook het gebruik van de media is belangrijk om het gevoel en de beleving over te dragen aan zowel de inwoners als potentiële bezoekers aan Almere, vanuit het hele land: “Bij een evenement, dat in de landelijke media komt, hebben inwoners toch wel het gevoel van trots op de stad en dan denk je van nou het gebeurd hier toch maar en wat leuk, en dat ken ik daar kom ik ook. Dat werkt heel positief en toch ook heel verbindend. En het geeft inderdaad een soort van trots op de stad die je dan onder de mensen bespeurt. En ik denk dat grote evenementen vooral bijdragen aan die trots van nou hè, dat is echt iets bijzonders.” (Swinkels) “Goede en geslaagde evenementen hebben altijd een functie; het gevoel van identiteit en trots op de stad bij de eigen inwoners bevorderen.” (Dhr. Koekhoven) - 49 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.10 Draagvlak en commitment creëren door juiste communicatie Wanneer een evenement vanuit de bevolking voldoende draagvlak heeft is het vaak makkelijker een evenement te organiseren en wordt er over het algemeen ook minder geklaagd over eventuele overlast. “Communicatie is het belangrijkste wat er is, er is af en toe de neiging dit digitaal te doen en dat is aardig, maar dat werkt niet. Je moet vooral in gesprek blijven, en niet alleen via internet. Je moet op straat zorgen voor commitment met de mensen. Je moet communiceren naar de bewoners en gebruik maken van de hedendaagse instrumenten.”(v.Doorn) Vaak worden buurtbewoners of omwonenden van een evenement op de hoogte gesteld: “We nodigen de buurt altijd wel uit bij evenementen, en zeker een evenement waar we nog een grote barbecue achteraan doen. Dan vinden we het heerlijk als de buurtbewoners of op zijn minst de buren van het evenement eraan meedoen.” (v. Tienen) Door invloed van de nieuwe communicatiemedia wordt het belang van de ontmoeting steeds belangrijker: het accent komt meer en meer te liggen op de één op één communicatie en het verstevigen van relaties.58 Ook het gebruik van lokale media, zoals kranten, is belangrijk en blijkt ook een belangrijk middel te zijn voor de manier waarop inwoners zich laten informeren over de gebeurtenissen en evenementen in Almere: “Het is heel goed als mensen over de grote evenementen lezen, een goed voorbeeld was dan toch wel Koninginnedag twee jaar geleden, toen keek heel Nederland naar Almere. Maar ook alle Almeerders die niet langs de route stonden die keken naar Almere.” (Swinkels) Een nadeel is wel dat de agenda vaak nog niet up to date is of het dezelfde dag, als iets al bezig is, pas in de krant staat. “Het is wel grappig dat als je de krant hier leest, dat er dingen vermeld worden die eigenlijk of al voorbij zijn of diezelfde dag gebeuren, en dan denk ik ‘zijn jullie niet een beetje laat met informeren?’ Dan denk ik van het had wel iets beter gekund.” (Dhr. Bernhard) Het gebruik van de media is ook niet altijd optimaal wat de evenementen en activiteitenagenda betreft: “Je ziet vaak op zaterdagavond, als je de Almere vandaag (krant) openslaat, en eventjes kijkt op de evenementen agenda, dat het al geweest is, als ze het al aangemeld hebben, en dat vind ik jammer.” (v. Tienen) Een respondent kwam met een aanrader om er voor te zorgen dat er in de toekomst ook draagvlak is voor diverse zaken. “Gestructureerd jongeren benaderen om hen uit te nodigen, want we kunnen wel praten over de leefbaarheid maar over 20 jaar is de helft van het bestuur wat er nu zit al overleden, en de jongeren zijn er dan nog. We willen wel de jongeren aan het woord laten want die zijn de toekomst.” (v.Doorn) 58 Michael Stern, het evenement als sales instrument, media business press 2004. - 50 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.11 Subsidie en lokale sponsoring. Omtrent de subsidie, die gegeven wordt vanuit de gemeente, is er vaak veel te doen voor organisatoren van zowel kleine als grote evenementen. Al eerder is er besproken dat het ellenlang kan duren voordat de subsidie daadwerkelijk is waar hij moet zijn. Om dit eenvoudiger te maken is er sinds mei 2009 één loket van de gemeente waar de aanvragen ingediend kunnen worden. Hierdoor hoopt de gemeente in te spelen op de vraag van duidelijkheid voor particulieren en bewoners die initiatieven willen aandragen voor een maatschappelijk belang. Bij het subsidie loket, of het nu om cultuur, sport of welzijn gaat kunnen aanvragen beoordeeld worden en in de juiste beleidslijn geplaatst. Er zijn veel verschillende evenementen in Almere met diverse doelstellingen, de vraag is dan ook of er door de gemeente wordt gekeken naar karakter of aard van een evenement op basis waarvan het goedgekeurd wordt en subsidie ontvangt. Wethouder Haanstra zegt hierover; “Wel natuurlijk van welke subsidiëren we. Als wij echt subsidiëren dan ga je natuurlijk niet je eigen concurrent worden. De gemeente kan faciliteren doordat je subsidies geeft of een beetje meewerkt maar dat moet altijd wel gefundeerd worden door een initiatief van bewoners of organisaties. Alleen dan kun je het rechtvaardigen, en we gaan om met gemeenschapsgeld dus we moeten het kunnen rechtvaardigen en verantwoorden.” (Haanstra) Veel respondenten geven ook aan dat de meeste evenementen niet zonder subsidie gehouden kunnen worden: “Je bent sowieso afhankelijk van subsidie als je zaken wilt organiseren, of sponsoring hetzij met goederen of met geld.” (v.Tienen) De heer Swinkels geeft aan dat de cultuurnacht op dit moment niet meer heel erg afhankelijk is van subsidie maar dat het wel helpt en zaken makkelijker maakt zeker voor de toekomst van het evenement. “Evenementen hangen ook vaak wel aan, in ieder geval wel voor een deel aan, subsidie. En dat is met de cultuurnacht ook wel zo, het is nu niet veel maar het heeft een stukje subsidie. We hebben de ambitie om de cultuurnacht bovenlokaal te maken maar dan daar heb je echt geld voor nodig, wat we niet met elkaar kunnen ophoesten.” Op het gebied van sponsoring vinden een aantal respondenten het van groot belang dat er gekeken wordt naar de lokale bedrijven: “Als je het hebt over sponsoring en fondsen werving dan vind ik, dat je moet kijken waar je doelgroep ligt. Maar je moet niet onder de lokale duiven schieten. Als je kijkt naar een lokaal evenement, dan moet je lokaal zoeken naar mogelijkheden ter sponsoring en fondsen werving.” (v. Schendel) Voor commerciële evenementen die een fonds aan willen spreken is het evenementenfonds van ACM een goede uitkomst: “ACM maakt wel keuzes in welke evenementen wij citymarketing technisch interessant vinden en welke minder, en op basis van dat oordeel geven wij al of niet een bijdrage uit het evenementen fonds wat wij beschikbaar hebben.” (Dhr. Koekhoven) - 51 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.12 Evaluatie en Onderzoek naar effecten en klanttevredenheid In paragraaf 4.1.1 wordt gesproken over de diverse onderzoeken die door de gemeente uitgevoerd worden. Hieronder zijn nog geen onderzoeken naar de uitwerking van evenementen op het sociale vlak. Wel weten de respondenten wat voor soort evenement, welke doelgroep aantrekt en welke evenementen kunnen zorgen voor sociale cohesie. “Sommige evenementen zijn erg gericht op de bewoners van Almere zelf, soms een bepaald stadsdeel en er zijn ook een aantal hele grote evenementen, 5 mei festival gericht op de jeugd van Almere, Zand is heel erg voor gezinnen, de Almeerse gezinnen, en daar trek je ook uit de omgeving en misschien zelfs wel landelijk. De Libelle zomerweek die trek uit het hele land en die zit toevallig in Almere, daar gebeurd ook niet zoveel met de sociale cohesie. Terwijl de Triatlon, is weer een evenement dat van begin af aan in Almere heeft plaatsgevonden en wat wel heel erg bijdraagt aan de sociale cohesie.” (Haanstra) In het verleden ging de aandacht van de gemeente eigenlijk uit naar het binnenhalen van grote evenementen en het houden van evenementen “Men heeft eigenlijk verzuimd om allerlei effecten te onderzoeken, want het is interessanter om geld in een evenement te steken dan dat je duizenden euro’s gaat uittrekken om allerlei effecten te gaan onderzoeken.” (Dhr. Koekhoven) Hierdoor is ook nog nooit onderzoek gedaan naar de (sociale) effecten van evenementen, er zijn amper of geen kwantitatieve onderzoeksgegevens over welke bijdrage of impact evenementen hebben in Almere, dit is in 2006 wel opgestart onder de noemer Almere in de Peiling, een stadenquête die om de 2 jaar gehouden wordt. “Het staat allemaal nog een beetje in de kinderschoenen en daar ben ik nu serieus werk van aan het maken. Sinds wij het beheer over dat evenementen fonds hebben heb ik ook gezegd, dat ik nu ook wil weten wat de effecten daarvan zijn. Vooral ook de economische effecten. In Almere de peiling zit ook een heel hoofdstuk vrije tijd over, wat doen Almeerders in hun vrije tijd en hoe waarderen de inwoners het aanbod van voorzieningen en evenementen. Maar ook hierin staat niet zoveel over wat nu de impact van evenementen is op de eigen bevolking.” (Dhr. Koekhoven) Mevrouw van Schendel heeft ook direct een tegenvraag die bij haar opkomt: “Bestaat er zoiets als klanttevredenheid onderzoek bij evenementen. Wij doen het ook wel bijvoorbeeld bij het bevrijdingsfestival, maar omdat het in zulke grote getale is hoor je vaak alleen maar een soort van algemene gons, het is vaak de krant die veel meer aan de klanttevredenheid doet dan de klanten zelf. Daar zit nog wel wat ruis zeg maar”(v.Schendel) Op de vraag over hoe de gevolgen van evenementen, positieve of negatieve gevolgen voor leefbaarheid in de stad en met betrekking tot sociale cohesie, gemeten wordt was het antwoord van wethouder Haanstra: “Ik denk eigenlijk dat het niet wordt gedaan. Niet op die manier, we meten bezoekersaantallen. Wel peilen we in de wijkmonitor van hoe de mensen zich betrokken voelen bij de buurt. Maar de relatie tussen hoeveel evenementen zijn er in dat gebied geweest en hoe voelen de mensen zich in die buurt die is nog nooit gelegd. Misschien is dat zelfs nog wel heel interessant om naar te kijken.” (Haanstra) Het belang van evaluatie en onderzoek naar effecten van evenementen is vooral belangrijk voor de politiek in een stad. Met de evaluaties en effectmetingen kunnen ze, ook landelijk, verantwoorden waar ze het geld aan uitgeven in de vorm van bijvoorbeeld subsidie. - 52 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.13 Grootte van een evenement Door diverse respondenten wordt een duidelijk onderscheid gemaakt in grote en kleine evenementen: “Hier in Almere hebben we een heleboel evenementen kleinschalig tot gigantisch groot. Een groot evenement heeft het voordeel dat je een groot aantal mensen op de been krijgt die elkaar ontmoeten, terwijl andere mensen het misschien veel prettiger vinden om een kleinschaliger evenement te bezoeken, en dat is moeilijk om daar een uitspraak over te doen.” (Struik) Op de vraag wat belangrijke evenementen zijn op sociaal gebied werd geantwoord door Dhr. Swinkels: “Ik denk eigenlijk wel beide, het is allebei denk ik van belang. De kerstparade die we hier hebben is natuurlijk een ontzettend groot evenement met veel gedoe en brengt een hoop energie. Het feit dat de gehele stad afgezet is dat brengt iets spannends met zich mee dat is goed en dat heb je alleen met een groot evenement.” (Swinkels) Daarentegen zegt de heer van Dijk: “Als mensen elkaar goed leren kennen tijdens een wijkfeest komt er ook een soort van sociale controle en genegenheid om anderen te helpen als dit nodig is. Dus ik denk dat kleine evenementen zeker indirect bijdragen aan sociale cohesie en verbetering van de leefomgeving.” De meeste respondenten zijn het wel met elkaar eens dat vooral de grote evenementen niet veel bijdragen aan de sociale omgeving, althans niet op een directe manier. De grote evenementen spelen wel in op het gevoel en het imago van de stad, waarmee uiteindelijk ook gezorgd wordt dat er meer mensen prettiger wonen in hun stad. “Ik denk dat bij de grote stedelijke, al dan niet met landelijke uitstraling, evenementen bij een aantal inwoners een deel zit van trots zijn op Almere, en het leuk vinden dat het in Almere gebeurd. Almere ook eens op een positieve en leuke manier in het nieuws.” (Haanstra) Ook een aantal andere respondenten bevestigen dit: “Wij gaan er vanuit dat evenementen de sociale cohesie bevorderen, dat is vaak de ring vanuit het sociaal-cultureel werk, maar volgens mij heeft het ook met het imago van de stad te maken.” (v. Schendel) De heer koekhoven vindt dat grote evenementen in de gevolgen die daaruit voortkomen wel degelijk een grote invloed hebben op de sociale omgeving van bewoners: “Grote evenementen, ook al hebben ze weinig participatie mogelijkheden, vergroten het gevoel van trots bij de eigen inwoners op hun eigen stad, en identiteit/identificerings mogelijkheden met de stad. Als je nou kijkt naar het soort evenementen, ik ben ervan overtuigd dat zo’n North Sea Jazz festival jongelui aanzet tot ook het zelf musiceren, interesse krijgen in de jazz cultuur, naar aanleiding van het bezoek met hun vader aan het evenement misschien naar een muziekschool gaan, met het accent nu op sociale vorming, om saxofoon te leren spelen. Dat zijn allemaal gevolgen van evenementen.” (Dhr. Koekhoven) - 53 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Alle respondenten zijn het met elkaar eens dat vooral de kleine lokale evenementen de grootste bijdrage hebben als het gaat om sociale cohesie: “Ik denk dat als het gaat om sociale cohesie dat het veel meer gaat om straat/buurt /wijk evenementen. Dat zijn mogelijk dingen die mensen bij elkaar brengen en wat misschien een carnavals optocht in het zuiden van het land is waar iedereen aan de kar aan het bouwen is kan het hier misschien zoiets als de Almeriade zijn. We zullen er een beetje naar moeten zoeken. De meeste impact wordt gerealiseerd door de kleinschalige buurtgerichte activiteiten die het initiatief ook van mensen zelf zijn.” (Haanstra) Een respondent had wel de mening dat evenementen nooit het doel hebben om sociale impact te hebben: “Want dan spreek je over activiteiten en niet over evenementen en dan doe je dat veel kleinschaliger.” (v.Schendel) In dit onderzoek wordt er vanuit gegaan dat een evenement ook kleinschalig kan zijn, en dat het een koppeling van diverse activiteiten is. - 54 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.14 Spreiding in locatie en tijd Dat de spreiding van de evenementen goed moet zijn vinden veel respondenten vanzelfsprekend. Op dit moment is dit eigenlijk nog niet het geval in Almere: “De hele zomer is het hier drukte van belang met allerlei evenementen. Een heleboel dingen zijn natuurlijk in de zomerperiode, allerlei buitenevenementen. We zouden nog wel iets meer binnen evenementen mogen hebben die in de winter ook een plek kunnen hebben.” (Haanstra) Ook de heer Koekhoven vindt dat er goed gekeken moet worden naar de spreiding zowel over het jaar als ook over de locaties die Almere hiervoor heeft: “We moeten komen tot een goede spreiding zowel in tijd als in plaats, dus ook goed verdeeld over de kalender qua grote evenementen, en goed verdeel over de locaties in de stad dat niet altijd alles steeds op hetzelfde plein, waar ook mensen omheen wonen, wordt georganiseerd.” Volgens meerdere bewoners is het wel belangrijk dat dit gedaan wordt met een goede en sluitende evenementen agenda voor de hele stad. “Ik vind het zelf belangrijk dat er een goeie evenementen agenda gemaakt wordt want iedereen begint met een evenementen agendaatje maar een stadsbrede agenda kom je eigenlijk nergens tegen. Dat houd dus wel in dat je heel moeilijk je evenement kunt plannen want als er dan toevallig twee grote evenementen op 1 dag zijn mis je een groot deel van de bezoekers. We hebben vorig jaar de graffitiwand geopend, maar op 1 dag waren er wel 7 evenementen in Almere, dan mis je een groot deel van je bezoekers. Dus daar kan nog wel wat aan verbeteren en dat vind ik toch wel een gemis.” (v. Tienen) - 55 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.15 Duurzaamheid en leefbaarheid bevorderen De term duurzaamheid is een de laatste jaren een veel genoemde term op diverse gebieden die niet alleen met evenementen te maken heeft maar in veel bedrijven wordt doorgevoerd. Deze ontwikkeling heeft te maken met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zoals in hoofdstuk 2, paragraaf 2.2.9, beschreven wordt. De manier waarop duurzaamheid in dit onderzoek gezien moet worden heeft vooral betrekking op het bevorderen van de de sociale leefomgeving van de bewoners in de diverse wijken van Almere. Maar ook op het verstandig gebruik van gemeenschapsgeld en verkwisting hiervan, locatiegebruik en overlast, natuur en andere sociale voorzieningen. Dhr van Doorn zegt hierover: “We anticiperen, met de organisatie van een wijkpanel,op de digitale democratisering rondom vraagstukken als leefbaarheid, groenvoorziening, veiligheid en infrastructuur”. Al deze zaken hebben betrekking op de uitvoering en organisatie van evenementen in combinatie met het duurzaam uitvoeren van een evenement. Tevens spreekt de heer van Doorn over de besteding van gemeenschapsgeld ten opzichte van evenementen: “Het ,een evenement, is niet iets eenmaligs, dat moet duurzaam en daar ben je voortdurend mee bezig.” Vaak is het echter wel zo dat: “Als de subsidie stopt, stopt vaak ook het evenement, en dat is jammer. Een evenement moet doorlopend en blijvend zijn om er een resultaat uit te behalen.” Naar deze duurzaamheid is door een aantal personen verwezen maar dan meer in de zin dat een evenement een terugkerend iets moet zijn, het moet een repeterend karakter hebben. Alleen dan kan een evenement een sociale impact hebben. Met de continuïteit van een evenement kan het een traditie worden voor de inwoners, en valt het op wanneer het evenement ineens stops. “Als je iets heb met een terugkerend karakter hebt dan zal je merken dat de eerste keer de mensen puur uit nieuwsgierigheid komen, de tweede keer hebben ze zoiets van nee want ik moet naar oma toe en de 3e keer hebben ze zoiets van hé het is weer laat ik toch maar weer eens gaan kijken.” (Struik) Vaak beginnen evenementen klein en groeien uit tot een traditie, bijvoorbeeld bij een aantal evenementen die al jaren in Almere worden gehouden. “Het havenkomfestival net zoals de triatlon, zijn natuurlijk zo langzamerhand tradities geworden, echt tradities geworden met de botters en alles erbij, met de kunstmarkt, ik vind het altijd enig het is altijd geweldig. En dat is natuurlijk leuk want dat soort tradities zorgen er ook voor dat het van de mensen wordt.” (Haanstra) Ook de heer Swinkels is het hier mee eens: “Voor een evenement moet je een locatie hebben die heel bruikbaar is en een beetje tot de verbeelding spreekt, een bijzondere plek in de stad. Het blijven herhalen vind ik belangrijk. Ik bedoel dan als je iets een keer doet en daarna niet meer is het foetsie. Het gaat ook gewoon bijdragen aan iets van het hoort bij Almere, dat is zoals de Uitmarkt bij Amsterdam hoort dat weten mensen en dat vinden mensen leuk. En de Amsterdammers zijn daar trots op.” (Swinkels) Almeerders moeten, volgens de diverse respondenten, trots kunnen zijn op de diverse kleine en grote evenementen. Evenementen hebben die horen bij Almere. Daarin is herhaling, continuïteit, en duurzaamheid belangrijke elementen in het maatschappelijke succes van allerlei zaken. - 56 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4.1.16 Citymarketing De stichting Almere Citymarketing (ACM) staat voor de voorkeur vergroten voor de stad onder ondernemers, inwoners en toeristen. Op de vraag hoe ACM omgaat met de sociale impact van evenementen op bewoners antwoordde Dhr. Koekhoven: “Almere Citymarketing is belast met de coördinatie van het grootstedelijke evenementenbeleid in opdracht van de gemeente Almere.” In het grootstedelijke evenementenbeleid staan de uitgangspunten bij het evenementen beleid van de gemeente, dit is het viserende beleid dat ACM samen met de gemeente hebben opgesteld. Het evenementen beleid van de gemeente Almere is erop gericht om a. de economie te versterken en daarbinnen de vrijetijdssector meer te benutten als economische motor; b. De regionale functie van de vrijetijdsvoorzieningen te versterken; c. Bij te dragen aan het imago als Almere als een stad om te wonen ondernemen en te recreëren; d. En meer mensen van buiten de stad te laten kennismaken met Almere; e. Een sociale en krachtige samenleving te bevorderen; f. En inwoners van Almere te laten kennismaken of meer te laten participeren in vormen van sport, cultuur, natuur en alles wat er te beleven valt in de Stad. “Die twee laatste uitgangspunten of stellingen, hoe je ze noemen wil, die zijn niet zozeer onze core-bussinnes.” In het beleid staat dat er elk jaar evenementen in Almere zullen worden georganiseerd gericht op bovenstaande doelstellingen. In dit evenementen beleid wordt onderscheid gemaakt tussen de meer grootstedelijke evenementen vooral gericht op de eerste 4 doelstellingen, die allemaal extern gericht zijn. Daarnaast zijn meer kleinschalige lokale evenementen vooral gericht op de laatst genoemde twee doelstellingen, het bevorderen van die sociale en krachtige samenleving. “Natuurlijk letten wij ook op die impact bij de keuze van evenementen. Het is belangrijk voor ons om de bevolking natuurlijk zoveel mogelijk pleasen met het aanbod, maar dat is niet direct onze core-bussiness zeg maar. Het belang van evenementen is eigenlijk pas de laatste 10 jaar sterk in opkomst gekomen en sterker gewaardeerd gaan worden. Dit is landelijk wel zo. Als je ziet wat er in geïnvesteerd wordt in vergelijking met 10 of 12 jaar geleden dat is gigantisch.” (Koekhoven) - 57 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 5. Conclusie Uit het onderzoek zijn diverse elementen naar voren gekomen die door de stakeholders belangrijk gevonden worden voor de sociale bijdrage van evenementen aan de sociale cohesie en leefomgeving van hun buurt en stad. Hiervan zijn een aantal elementen ook in diverse (niet puur en alleen over evenementen gaande) literatuur beschreven. Het ranken van de elementen is een lastige opgave gebleken aangezien veel van de elementen met elkaar verband houden. Wanneer er in één element iets veranderd kan dit gevolgen hebben voor een ander element. Er is niet duidelijk aan te geven wat nu het belangrijkste element is en wat het minst belangrijke. In eerste instantie zijn er in dit onderzoek 28 elementen naar voren gekomen die van belang kunnen zijn voor de bijdrage aan de sociale cohesie en leefomgeving van evenementen; Uit het onderzoek is de volgende lijst elementen naar voren gekomen die belangrijk kunnen zijn bij de sociale impact van evenementen: 1. Rol van de gemeente, 2. Voorkomen van negatieve gevolgen, 3. Sociale doelstellingen, 4. Sociale participatie bevorderen, 5. Culturele participatie bevorderen, 6. Gevarieerd programma, 7. Diversiteit in Doelgroep, 8. Organisatie, 9. Bewoners initiatieven, 10. Gebruik vrijwilligers, 11. Inspelen op gevoel en beleving van de stad, 12. Betrokkenheid bewoners bevorderen, 13. Draagvlak en commitment creëren, 14. Juiste communicatie tussen gemeente, bewoners en bedrijven, 15. Media gebruik, 16. Lokale sponsoren en fondsen, 17. Subsidies, 18. Evalueren, 19. Klanttevredenheid onderzoeken, 20. Gevolgen en effecten onderzoeken, 21. Schaal evenement, 22. Niveau evenement, 23. Soort evenement, 24. Bevorderen identiteit en imago. 25. Spreiding in tijd, 26. Spreiding locatie, 27. Duurzaamheid d.m.v. repeterend karakter, 28. Leefbaarheid bevorderen, Deze 28 elementen zijn voortgekomen uit de diverse interviews en de bestudering van de diverse relevante literatuur. Door een aantal elementen die direct met elkaar te maken hebben, samen te voegen tot 1 element of de manier waarop het element ingevuld kan worden is er een lijst uitgekomen van 11 elementen. Zo zullen bijvoorbeeld de elementen organisatie en doelgroepen terug te vinden zijn bij element 4. sociale en culturele participatie bevorderen. - 58 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1. Rol van de gemeente. Wanneer de, vooral door de bewoners ervaren, ‘tegenwerking’ vanuit de gemeente minder wordt en de gemeente beter specificeert wat ze bijdragen aan evenementen, zou dit een goed teken zijn naar bewoners dat evenementen belangrijk zijn voor de stad. De gemeente moet meer laten zien dat ze betrokken zijn bij de evenementen, en niet alleen om de economische en imagotechnische aspecten maar ook om de sociale bijdrage van evenementen. Er worden te weinig, en vaak ook geen, sociale doelen gesteld vanuit de gemeente volgens de diverse respondenten. Communicatie met bewoners moet beter, duidelijker en eenvoudiger en de belangen van bewoners moeten beter in kaart gebracht worden. 2. Voorkomen van negatieve gevolgen. Onder mogelijke negatieve gevolgen worden de volgende factoren verstaan59: 1. Geluidoverlast; 2. Vandalisme; 3. Verstoring van de openbare orde; 4. Parkeeroverlast; 5. Veiligheidsincidenten; 6. Infrastructurele overlast Deze zaken zijn momenteel, in combinatie met evenementen, nog niet zo aan de orde in Almere. Dit komt mede doordat er al veel van bovenstaande punten opgenomen zijn in de vergunning aanvraag voor evenementen, hierbij kan gedacht worden aan geluidsrestricties, verkeerscirculatieplannen en veiligheid- en risico inventarisatie. Hiermee wordt ervoor gezorgd dat organisatoren nadenken over de mogelijke gevolgen in de openbare ruimte en de leefbaarheid van de stad. Wat ook maakt of inwoners prettig wonen in hun stad. 3. Sociale Doelstellingen Uit het onderzoek blijkt dat de sociale en culturele doelstellingen bijna nooit worden beschreven door particuliere initiatiefnemers of organisaties, en ook niet door het college van B&W, omdat ze vaak zo vanzelfsprekend zijn. Meestal is het contact met de bewoners onderling, vooral tijdens kleine wijkevenementen, erg belangrijk en wordt vaak genoemd als doelstelling. Over het algemeen wordt aangenomen dat evenementen een bijdrage leveren aan de sociale leefomgeving en de sociale leefomgeving verbeteren, mits er aan de eisen voldaan wordt die voorkomen dat er overlast komt. Vanuit de gemeente wordt er vooral veel waarde gehecht aan sociale cohesie binnen de wijken. Evenementen hebben ook niet zozeer een pedagogische waarde, wat wel voorkomt bij maatschappelijk werk en sociaal-culturele instellingen, maar zijn meer voor de gezelligheid en creëren een fun-gehalte in de stad, buurt of wijk, m.a.w. een levendige stad met sfeer. Grotere en commerciële evenementen en organisaties hebben vaak commerciële doelstellingen waaronder de bijdragen aan de economische en imagotechnische aspecten, bijvoorbeeld om iets in de stad te brengen vanuit een culturele insteek en vooral met een aantrekkingskracht van bezoekers die bovenregionaal of zelfs landelijk is. Dit heeft wel een effect op de inwoners van de stad maar dit wordt tot nu toe weinig tot niet onderzocht. 59 http://www.nhtv.nl/Site/loader/loader.aspx?DOCUMENTID=2c9ab2a3-456f-4aa7-ba20-46b525b25dfe (bezocht op 04/12/2009) - 59 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 4. Sociale en culturele participatie bevorderen. D.m.v. diversiteit in doelgroepen en een gevarieerd programma kan er worden gestreefd naar een participatie van zoveel mogelijk inwoners. Hierdoor wordt de sociale cohesie bevorderd doordat mensen elkaar leren kennen. Ook sociale netwerken worden dan groter en mensen weten elkaar te vinden als dat nodig is. Een ander element waarmee de participatie bevorderd kan worden is door Almeerders te betrekken bij de organisatie. Het blijkt dat evenementen die voor en door Almeerders gehouden worden vaak een hogere bijdrage hebben dan evenementen die puur door een organisatie gehouden worden. Dit komt ook doordat er bij het betrekken van de bewoner rekening gehouden wordt met de initiatieven en belangen van diverse bewoners. Het is niet alleen belangrijk dat de cultuurparticipatie tijdens het evenement aanwezig is maar ook als het evenement afgelopen is. Bewoners gaan misschien meer doen in het ‘dagelijks leven’ en actief deelnemen aan het verenigings- of clubleven. Dit maakt ook weer dat bewoners zich prettiger in hun leefomgeving voelen. 5. Gebruik vrijwilligers. Het gebruik van vrijwilligers is voor veel evenementen eigenlijk geen vraag maar een noodzaak aangezien evenementen ander geen doorgang kunnen hebben vanwege hoge kosten. Het vrijwilligerswerk geeft mensen vaak ook een extra sociale impuls, mensen doen dit graag en zeker omdat ze dan het gevoel hebben dat het ook door hun medewerking een succes is geworden in hun eigen stad. Bewoners worden trots op hetgeen dat ze gepresteerd hebben en krijgen er meer contact door met andere mensen die maatschappelijk actief zijn. Ook speelt het voor veel bewoners in op het gevoel bij en de beleving van hun stad. Tevens kan het gebruik van vrijwilliger een positieve werking hebben op de arbeidsparticipatie dus de inkomensschaal van een stad wanneer bewoners weten in te stromen op de reguliere arbeidsmarkt door het doen van vrijwilligerswerk. 6. Draagvlak en commitment creëren door juiste communicatie Duidelijke communicatie tussen bewoners, organisatoren en gemeente voorkomt negatieve gevolgen. Ook weten mensen dan wat er te doen is in hun stad en wordt er meer draagvlak gecreëerd voor evenementen die gehouden worden. De communicatie wordt in deze tijd vaak digitaal gedaan maar face 2 face levert het toch minder problemen op, doordat mensen elkaar digitaal misschien niet goed begrijpen of zaken verkeerd uitleggen. Wanneer mensen actief benaderd en geïnformeerd worden krijgen mensen het gevoel dat ze belangrijk zijn en dat er rekening gehouden wordt met inwoners. Goede communicatie kost wel meer energie maar heeft een positieve uitwerking op de sociale omgeving. - 60 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 7. Lokale sponsoren, fondsen en subsidies Wanneer er bij evenementen eerst georiënteerd wordt op de lokale markt voor sponsoring zorg dit er vaak voor dat ondernemers en inwoners van de stad zich met hun bedrijven verbonden voelen aan de stad. Dit bevorder dan weer de lokale arbeidsmarkt doordat er meer werkgelegenheid is wanneer meer bedrijven zich in de stad vestigen. Hierdoor komt er ook een beter economisch klimaat waarin mensen zich over het algemeen sociaal sterker voelen. Bij het verstrekken van subsidies door gemeenten is het van belang dat de gemeenten kunnen verantwoorden waar het gemeenschapsgeld aan uitgegeven wordt, hiervoor is het van belang dat er vanuit bewoners vraag is naar bepaalde zaken. De initiatieven moeten dan ook maatschappelijk bijdragen aan de samenleving. Doordat er binnen gemeenten vaak miscommunicatie is en dingen langs elkaar lopen, heeft de gemeente Almere een apart subsidie loket geopend voor particuliere initiatieven. Of het nu om sport, cultuur of evenementen gaat, elke burger kan daar een aanvraag doen voor subsidie. Hiermee hoopt de gemeente Almere duidelijkheid en kortere wachttijden omtrent subsidie te bewerkstelligen. Met het verstrekken van subsidie wordt er door de gemeente ook een teken af gegeven dat het evenement gesteund wordt. Helaas is het vaak nog wel zo dat wanneer de subsidie stopt, het evenement ook ophoud te bestaan. 8. Evalueren en klanttevredenheid, gevolgen en effecten onderzoeken Op dit moment wordt er weinig tot geen onderzoek gedaan naar de effecten van evenementen op het sociale vlak, niet door de gemeente, niet door organisatoren en ook niet door citymarketing bureaus. Om te weten wat voor effect een evenement in een stad of wijk precies heeft moeten er onderzoeken komen waarin de koppeling tussen een evenement en de leefbaarheid van een stad gemaakt wordt. Dit kan door per evenement klanttevredenheid onderzoek te doen en daarmee te weten te komen wat bewoners er nu werkelijk van vinden en na de evenementen er van merken, bijvoorbeeld welke voorzieningen er uit ontstaan zijn. Waar is behoefte aan en waar niet. Door een evenement te evalueren op zaken die wel en niet goed zijn gegaan kan de politiek hierop inspelen in de stad. Ook deze evaluatie is nodig om zaken te verantwoorden wanneer subsidie gevraagd wordt voor een vervolg of herhaling van een evenement. 9. Schaal, niveau en soort evenement Uit het onderzoek komt naar voren dat er onderscheid gemaakt dient te worden in de grootte van een evenement. Ook het niveau van een evenement moet goed zijn om goede gevolgen te hebben. Veel evenementen richten zicht op een bepaalde doelgroep en zorgt er aan de andere kant voor dat groepen uitgesloten worden en zich misschien minder thuis voelen in een stad. De grootschalige, al dan niet met landelijke uitstraling, evenementen zorgen vooral voor het inspelen op en bevorderen van het Stadsimago deze kunnen zowel commercieel als niet commercieel zijn, het komt vaker voor dat dit wel commerciële evenementen zijn waarbij het imago en economische aspect voorop gesteld wordt. Hiermee kan het gevoel van trots bij de inwoners bevorderd worden en zeker bij een landelijk media gebruik met een positief beeld uit Almere. Met deze evenementen houdt Almere Citymarketing zich bezig, dat is hun core-business. - 61 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM De sociale cohesie en het leefklimaat in de stad wordt vooral bevordert d.m.v. kleine niet commerciële evenementen. Het effect van deze evenementen is vooral dat de inwoners hun eigen wijk of buurt en de mensen die er wonen leren kennen. Hierdoor worden ook netwerken opgebouwd waardoor mensen misschien makkelijker geholpen worden en minder snel in een sociaalisolement komen door de huidige economische problemen of werkloosheid. Het enige probleem is dat men er wel eerst achter moet zien te komen hoe bewoners het huis uit komen, wat ze willen, en hoe inwoners mee gaan doen vanuit allerlei culturen. Het is goed als dingen voor en door Almeerders gedaan worden, en belangrijk voor de sociale cohesie, maar het is over het algemeen toch lastig gebleken om inwoners van Almere te activeren.(Zie bijlage 6) 10. Spreiding zowel in tijd als locatie Momenteel valt er heel veel in de zomerperiode vanaf half mei tot half oktober. Wanneer er meer evenementen voor binnenlocaties bedacht worden kunnen deze ook in de winter plaatsvinden. Hiermee komt er meer spreiding in plaats van alles in vier maanden voorbij te laten komen. Soms zijn er zes evenementen op diverse locaties in één weekend, mensen moeten dan kiezen en gaan dan meestal toch naar het grootste evenement. De kleine, sociaal gezien, belangrijke evenementen missen dan een groot gedeelte van de bezoekers die ze normaal wel zouden hebben. Locaties moeten zorgvuldig gekozen worden zodat het niet elke keer op dezelfde plaats gehouden wordt en de omwonenden minder overlast hebben. Hierbij moet ook gedacht worden aan het managen van bezoekersstromen, zowel op de locatie als naar de locatie toe. 11. Duurzaamheid en leefbaarheid bevorderen Goede evenementen (klein- of grootschalig) moeten niet eenmalig zijn maar jaarlijks terugkeren anders hebben ze geen functie op sociaal gebied. Op het gebied van sociale duurzaamheid moet er rekening gehouden worden en geluisterd worden naar de meningen en klachten van omwonenden, vooral om er voor te zorgen dat de woonomgeving een leefbare en prettige omgeving blijft, of wordt. Met duurzame oplossingen, dus zonder geldverkwisting, kan dit bereikt en behouden blijven met een groot draagvlak van omwonenden. Er moet in Almere nog veel gedaan worden aan het vrijetijdsbeleid, hierdoor was het ook moeilijk om echt meningen los te krijgen van de respondenten. Veel van de respondenten vonden het een lastig onderwerp en de wethouder zei dat het voor de gemeente ook een zoektocht is. Er is dit jaar een toekomstvisie voor een integraal vrijetijdsbeleid gemaakt tot het jaar 2020, omdat de stad een schaalsprong wil maken naar 350.000 inwoners in 2030. De komende jaren zal daaraan gewerkt worden en ook mede door de financiële crisis zal er meer naar sociale zaken gekeken gaan worden. Hierbij zullen waarschijnlijk de evenementen en de sociale uitwerking daarvan alsnog weinig onderzocht worden, net zoals tot nu toe, omdat de prioriteiten van de gemeente momenteel liggen bij het bouwen van meer huizen, veiligheid in de stad en de werkloosheid en armoede bestrijding. De Wethouder waar ik een interview mee heb gehouden vond het eigenlijk geen slecht idee om in de twee jaarlijkse stadsenquête, Almere in de Peiling, op te gaan nemen of mensen wel of niet prettiger in hun omgeving woonde doordat er evenementen georganiseerd werden. Dit is tot nu toe nog nooit gedaan, de link tussen sociale leefomgeving en evenementen is nog nooit gelegd. - 62 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 6. Aanbevelingen De hoofddoelstelling die in dit onderzoek gesteld is, is om kennis te vergaren over wat stakeholders in Almere belangrijke elementen vinden voor de sociale bijdrage van evenementen oftewel de sociale impact van evenementen op de sociale cohesie en de leefomgeving van inwoners in Almere. De elementen De eerste aanbevelingen aan het lectoraat zullen bestaat uit een opsomming van sociaalculturele elementen, die in een door het lectoraat te ontwikkelen model voor zouden moeten komen. 1. Rol van de gemeente, 2. Voorkomen van negatieve gevolgen, 3. Sociale doelstellingen, 4. Participatie bevorderen, 5. Gebruik vrijwilligers, 6. Draagvlak en commitment creëren, 7. Lokale economie bevorderen, 8. Evalueren, 9. Duurzaamheid en leefbaarheid bevorderen, 10. Spreiding, 11. Identiteit en imago bevorderen, De elementen zijn niet volledig gerankt naar belangrijkheid aangezien dat een niet te realiseren opgave bleek te zijn op dit moment. Wel is er gekeken naar hoe vaak de elementen in de diverse interviews genoemd zijn en zoveel mogelijk in deze volgorde gerankt. Kwantitatief onderzoek Het Lectoraat wordt ten tweede aangeraden om de uit dit onderzoek naar voren gekomen elementen door middel van een landelijk, kwantitatief en longitudinaal onderzoek verder te bestuderen. Dit om de elementen inzichtelijk en meetbaar te kunnen maken en om aan te kunnen tonen in welke mate, ranking, de elementen daadwerkelijk van belang zijn voor de stakeholders van evenementen, en welke samenhang er bestaat tussen de diverse elementen. Wanneer dit onderzoek landelijk en in diverse steden gehouden wordt kan er vergelijkingsmateriaal beschikbaar komen waaruit ook eventueel aan te tonen valt of er verschillen of overeenkomsten bestaan tussen de uitkomsten gekeken naar de grootte en de culturele samenstelling van een stad en welke invloed dit heeft op de elementen. - 63 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Klanttevredenheid inwoners Er moet in Almere nog veel gedaan worden aan een integraal vrijetijdsbeleid, hierdoor was het ook moeilijk om echt meningen los te krijgen van de respondenten. Veel van de respondenten vonden het een lastig onderwerp en voor de gemeente is het ook een zoektocht. Er is dit jaar een toekomstvisie voor een integraal vrijetijdsbeleid gemaakt tot het jaar 2020, omdat de stad een schaalsprong wil maken naar 350.000 inwoners in 2030. De komende jaren zal daaraan gewerkt worden en, mede door de financiële crisis, zal er ook meer naar sociale zaken gekeken gaan worden. Hierbij zullen waarschijnlijk de evenementen en de sociale uitwerking daarvan alsnog weinig onderzocht worden, zoals tot nu toe, omdat de prioriteiten van de gemeente momenteel liggen bij het bouwen van meer huizen, veiligheid in de stad en werkloosheid- en armoede bestrijding. Wethouder Haanstra vindt een goed idee om in de twee jaarlijkse stadsenquête, Almere in de Peiling, op te gaan nemen of mensen wel of niet prettiger in hun omgeving wonen doordat er evenementen georganiseerd worden. Dit is tot nu toe nog nooit gedaan, de link tussen de leefomgeving en evenementen is nog nooit gelegd. Daarvoor is de derde aanbeveling; Het houden van klanttevredenheid onderzoeken bij de diverse grootschalige en kleinschalige evenementen, gehouden in Almere, om binnen Almere vergelijkingmateriaal te verkrijgen op basis van kwantitatieve gegevens over culturele, geografische en andere invloeden op de elementen. In die onderzoeken moet de koppeling gemaakt worden tussen de leefbaarheid en de sociale cohesie in een stad en de diverse evenementen die gehouden worden. Om de uitkomsten te generaliseren zou ik aanraden deze kwantitatieve onderzoeken tevens met andere steden te vergelijken waar hetzelfde onderzoek uitgevoerd dient te worden. Koppelen elementen Omdat de sociale bijdrage niet de enige factor is om evenementen te beoordelen op effecten voor de stakeholders, en omdat er in hetzelfde tijdsbestek waarin dit onderzoek gehouden is ook andere onderzoeken gehouden zijn over de economische en imagotechnische bijdrage van evenementen, is de vierde en laatste aanbeveling aan het lectoraat de volgende: De elementen die uit dit onderzoek naar voren zijn gekomen kunnen op een hoger niveau, verband houden met de imagotechnische en economische elementen die uit de andere onderzoeken naar voren zijn gekomen. Om het model werkbaar en vollediger te maken moet er verder bestudeerd worden hoe deze sociale, de imagotechnische en economische elementen verband houden met elkaar en op welk niveau van het overkoepelende model dit naar voren komt. - 64 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Literatuurlijst Blumer, H. (1969). Symbolic Interactionism: Perspective and Method. Englewood Cliffs, Prentice-Hall. Boswijk, A., Thijsen, T. en Peelen, E. (2005); Een nieuwe kijk op de experience economy: betekenisvolle belevenissen, Pearson Education. Davelaar, K. (2005), Bezoekersonderzoek Nijmeegse Vierdaagse feesten 2005, Stichting ACBN, Nijmegen Glaser, B. G. & Strauss, A. L. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Chicago: Aldine. Lombarts, A. (2008), De hunkerende stad. Mommaas, H. (2001), Over de culturele dimensie van de ruimte. Of hoe die te begrijpen en wat daarmee te doen, VROM, Den Haag. Mommaas, H. (2000) De Vrijetijdsstudie in stad en land, elektronische versie Piët, S. (2003), De emotiemarkt. Toekomst van de beleveniseconomie, Pearson education, Amsterdam Joseph Pine II & James Gilmore (2005), De beleveniseconomie, elektronische versie. Ragin, C.C. (1994) Constructing social research: the unity and diversity of method. Thousand Oaks: Pine Forge Press Schouten, F. (2003), Erfgoed voor toerisme. Een visie van de gezamenlijke erfgoedkoepels op erfgoed en erfgoedtoerisme, NCM, Roelafardensveen. Stern, M. (2004) Het evenement als sales instrument, media business press, elektronische versie. Verhaar, J. (2005), Projectmanagement, een professionele aanpak van evenementen, elektronische versie. Van Dale (1998) handwoordenboek van hedendaags Nederlands, Prof. Dr. P.G.J. van Sterkenburg i.s.m. drs. M.E. Verburg, tweede druk in de nieuwe spelling. Yin, R. K. (1994). Case study research: Design and methods. Thousand Oaks. - 65 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM Scripties en andere publicaties - (2006) De vierdaagse, het gezicht van Nijmegen, een onderzoek naar citymarketing in nijmegen, E. Habraken, Radboud Universiteit Nijmegen. - Gemeente Nijmegen (2004), Evenementenbeleid 2004 – 2008. Evenementen op Niveau, Nijmegen - (2008) Aantal evenementen neemt toe. HP/De Tijd, 2008-19, 016 - (2004) ‘Amsterdamse Stadsspelen bevorderen samenhang in de wijk’. - (2003) ‘Nijmeegs diner moet sociale cohesie versterken’. - Redactie (2007) ‘NOS gaat extra evenementen uitzenden’ - Redactie (2008) ‘Moslimhaat in Nederland steeds normaler’ - NHTV Breda, Lectorale rede; Bindingen, belevingen en verleidingen. dr. Elke Ennen. - (2009) ‘De (vrije) tijd van je leven!, een integrale toekomstvisie voor Vrije tijd in Almere’. Uitgave gemeente Almere, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling. - Gemeente Den Helder/ afdeling VVH & projectteam BRO Vught (2005), Beleidsnota evenementenbeleid “Den Helder viert!”, , Den Helder - (2001)‘Verder met markt, milieu, mens’ VNO-NCW Websites - http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek /Leisure+Management/Het+lectoraat/frontpage.htm - http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek /RIC+Global+City/Leisure+Management/Het+lectoraat/ - http://www.inholland.nl/Voor+bedrijven+en+organisaties/Kennisontwikkeling+en+onderzoek /RIC+Global+City/Leisure+Management/Leden+Kenniskring/frontpage.htm - https://blackboard.inholland.nl/courses/1/ECO-RTD-LEC-2008-021405/groups/_104880_1/_1811375_1/Inauguratie_Lombarts_LRbrochure.pdf - https://blackboard.inholland.nl/courses/1/ECO-RTD-LEC-2008-02 1405/groups/_104880_1/_1810975_1/eventscan%20gemeenten.pdf - http://www.integratie.net/kiem/dossiers/socialecohesie/Sportenvrijetijd/Amsterdamsestadsspelen_1020.html - http://www.nicis.nl/kenniscentrum/nieuws/2003/12/3627_1022.html - http://www.communicatieonline.nl/nieuws/bericht/nos-gaat-extra-evenementen-uitzenden/ - www.denhelder.nl/2006/foto/Samenvattingevenementenbeleid.doc - http://binnenland.nieuws.nl/498468/Discriminatie_van_moslims_in_Nederland_neemt_toe - http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=cohesie - http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=sociaal - http://www.nhtv.nl/Site/loader/loader.aspx?DOCUMENTID=2c9ab2a3-456f-4aa7-ba2046b525b25dfe - http://www.maatschappelijkverantwoordondernemen.net/hoekuntu.htm - http://www.vno-ncw.nl - www.ser.nl - http://www.vno-ncw.nl - http://www.almere.nl/de_stad/actueel/actueel_content/_pid/kolom1-1/_rp_kolom1- - 66 - Afstudeeronderzoek voor het Lectoraat CM & LM 1_elementId/1_479728 - http://www.almere2018.nl/ontwikkelingen?text=trouw_070419 - http://www.oostveen.net/spssprijs_socialecohesie.htm - http://www.almere.nl/de_stad/almere_2030/sociale_agenda - http://www2.fmg.uva.nl/emca/kso.htm, Inleidende teksten met suggesties en overwegingen over kwalitatieve onderzoekmethoden, door Paul ten Have - 67 -
