Screening op schildklieraandoening kan beperkt blijven

Promovenda Marije Kroonn:
‘Screening op
schildklieraandoening
kan beperkt blijven’
2015/2 Spotlight! 8
Interview
DOOR: ARNOUD KLUITERS FOTO'S: MARTINE SPRANGERS
Het is niet nodig om alle
patiënten met vitiligo standaard
op schildklieraandoeningen
te onderzoeken. Dat blijkt uit
onderzoek van dermatoloog in
opleiding Marije Kroon, die hier
in april op promoveerde.
duizend mensen met vitiligo er 143 ook een
‘De screening op schildklieraandoeningen bij vitiligopatiënten kan waarschijnlijk beperkt
blijven tot vrouwen van boven
de 30 en kinderen”, zegt zij.
In deze Spotlight! vertelt ze
meer over haar onderzoek naar
pigmentstoornissen.
en het functioneren van organen.’’
schildklieraandoening hebben (14,3 procent).
een 2,5 keer zo groot risico hebben op het
Alternatieve objectieve
meetmethode?
ontwikkelen van schildklierziekten als mensen
Een opvallend hoofdstuk besteedde Kroon
zonder vitiligo.
in haar proefschrift aan de relatie tussen
Maar rechtvaardigen die cijfers het screenen
bepaalde antilichamen en de mate waarin
van álle vitiligopatiënten, vroeg Kroon zich af
de huidstoornis al dan niet actief is. ‘’Bij veel
toen ze alle cijfers nog verder bestudeerde.
vitiligopatiënten valt het afweersysteem de
Naar voren komt verder dat vitiligopatiënten
‘’Nee’’, zegt ze nu. ‘Het blijkt dat vooral vrou-
pigmentcellen aan – de zogeheten melanocy-
wen ouder dan 30 jaar een verhoogd risico
ten. Maar de mate waarin dit gebeurt is niet
hebben op het ontwikkelen van schildklier-
altijd hetzelfde. Soms is de situatie maanden-
stoornissen. Hetzelfde geldt voor vrouwen bij
lang rustig, soms juist heel actief. Dan ontstaan
wie schildklierziekten voorkomen in de familie.
er nieuwe pigmentloze plekken op de huid of
Wellicht kan screening bij deze twee groepen
wordt een plek ineens groter.’’
patiënten volstaan. Bij andere patiënten is het
Of iemand in aanmerking komt voor een
zinvol als zij symptomen van een schildklieraf-
bepaalde behandeling, kan afhangen van de
wijking vertonen. Er zal nog vervolgonderzoek
ziekteactiviteit. Daarom is het belangrijk om
en niet goed functionerend auto-
nodig zijn om dit hard te krijgen.’’
van tevoren te weten hoe actief de aandoe-
immuunsysteem. Daar draaide
De dermatoloog in spe focuste zich ook op
ning op dat moment is. ‘’Probleem is alleen:
het om bij de promotie van Marije
jongeren tot achttien jaar met vitiligo. Zijn er
we kunnen de ziekteactiviteit niet objectief
Kroon (33). Normaal gesproken beschermt
in die leeftijdsgroep bepaalde risicofactoren te
meten. Helaas moeten we ons beperken tot
het afweersysteem in het lichaam ons tegen
benoemen, zoals bijvoorbeeld leeftijd, geslacht
het inzicht van de oplettende patiënt of van
vreemde indringers zoals virussen of bacteriën.
of erfelijkheid? Spelen die een bepalende rol
vergelijkend fotomateriaal”, aldus Marije.
Maar soms werkt dat auto-immuunsysteem
bij het krijgen van schildklierklachten? ‘’Die
Daarom onderzocht ze een alternatieve manier
niet goed: ongelukkigerwijs komen dan juist
invloeden vond ik niet”, vertelt Marije. “Reden
om de activiteit te bepalen. ‘’Volgens eerder
gezonde, lichaamseigen cellen onder vuur te
om alle kinderen met vitiligo wél preventief
literatuuronderzoek zou de vitiligo actiever
liggen.
te screenen. Een niet goed functionerende
zijn als iemand veel antilichamen in het bloed
Drie jaar lang verrichtte Kroon onderzoek naar
schildklier kan namelijk een cruciale rol spelen
heeft. Bestaat die relatie werkelijk?”, vroeg ze
verschillende pigmentstoornissen, waaronder
bij de groei, de puberteit en ontwikkeling van
vitiligo. Onder meer zoomt ze sterk in op de
het gebit en het skelet. En bij de stofwisseling
E
Lees verder op pagina 10.
relatie tussen vitiligo en problemen met de
schildklier, een aandoening die net als vitiligo
wordt veroorzaakt door een verstoord afweer-
‘VRAAG ZELF OM SCHILDKLIERONDERZOEK’
systeem. ‘’Al langer is bekend dat bij vitiligo
De schildklier maakt hormonen die belangrijk zijn bij de stofwisseling van alle weef-
de huidproblemen eerder ontstaan dan de
sels in het lichaam. Bij volwassenen beïnvloedt dit bijvoorbeeld het gewicht, concen-
afwijkingen aan de schildklier. Om die reden
tratie, hartritme, energie en geestelijke stabiliteit. Bij kinderen heeft de stofwisseling
raden richtlijnen aan om al deze patiënten rou-
invloed op de geestelijke ontwikkeling en groei. Voorkomende klachten kunnen ook
tinematig te screenen op hun schildklierfunctie
zijn: traagheid, vermoeidheid, depressie, obstipatie.
en de aanwezigheid van antilichamen.’’
Probleem bij het stellen van de diagnose is dat lang niet iedereen alle klachten heeft,
bovendien komen veel klachten ook voor bij andere aandoeningen. Marije Kroon: ‘’Een
Rechtvaardig?
dermatoloog zou hier bewuster mee om kunnen gaan bij mensen met vitiligo. Nu
Kroon dook voor haar proefschrift bij het Aca-
vraagt niet iedere arts door. Maar als patiënt kun je zelf ook vragen of het zogeheten
demisch Medisch Centrum (AMC) in Amster-
TSH-gehalte in je bloed mag worden bepaald. Dit stofje geeft aan of je mogelijk hebt
dam in 48 eerdere studies, uitgevoerd tussen
te maken met een te snel of te langzaam werkende schildklier.’’
1968 en 2012. Ze constateerde dat op iedere
Meer over de symptomen van een schildklieraandoening op pagina 11.
2015/2 Spotlight! 9
Marije Kroon met haar
proefschrift ‘Pigmented
skin disorders, evaluation
and treatment’.
zich af. “Daarom vroeg ik op de poli aan 21
mensen met vitiligo hoe hun ziekte zich de afgelopen maanden had gedragen. De antwoorden varieerden van rustig tot actief. Vervolgens
testte ik hun bloed op de mogelijke aanwezigheid van antilichamen. Ter controle onderzocht
ik dit ook in het bloed van twintig mensen
zónder vitiligo, bij hen vond ik niemand met
antilichamen in het bloed.’’
Is vitiligo actiever als
er veel antilichamen
in het bloed zitten?
Bij de vitiligopatiënten bleek dit bij 43 procent
van de mensen wel het geval. ‘’Verrassend
was dit niet, het komt overeen met eerdere
studie-uitkomsten. Toch, een verband met
ziekteactiviteit bleek er niet te zijn. Hoewel
sommigen aangaven in een periode van activi-
MET DE PAPLEPEL
teit te zitten, vonden we dit niet terug in het
De liefde voor het vak dermatologie kreeg Marije Kroon met de paplepel ingegoten.
bloed. Anderzijds vonden we wel antilichamen
Vader Bin Kroon was chirurg en gespecialiseerd in de chirurgische behandeling van
in het bloed bij vitiligopatiënten die in een
kwaadaardige moedervlekken. ‘’Ik groeide op met allerlei verhalen over huidaandoe-
stabiele fase zaten. Met andere woorden: dit
ningen’’, zegt ze lachend. Nog onwetend over de invulling van haar toekomst, begon
bloedonderzoek is helaas niet geschikt om
ze op haar achttiende aan de brede studie geneeskunde aan het AMC.
te bepalen of patiënten in een periode van
Pas tijdens een stage in het Leids Universitair Medisch Centrum besefte Kroon dat de
stabilisatie of activiteit zitten.’’
dermatologie ‘haar ding’ is. ‘’Daar werkte ik op de poli onder de hoede van - inmiddels professor - Wilma Bergman. Ze is een kundige, enthousiaste en humoristische
Corticosteroïden en lichttherapie
vrouw.’’ Korte tijd later maakte ze al een doorstart toen, het was inmiddels 2008,
Marije Kroon onderzocht ook nog wat de beste
de Stichting Nederlands Instituut voor Pigmentstoornissen (SNIP) haar verzocht het
manier is om nieuwe en actieve plekken te
effect van laserbehandelingen bij pigmentstoornissen te bestuderen en daarna verder
behandelen: met crème die corticosteroï-
onderzoek te verrichten naar vitiligo.
den bevat? Met lichttherapie? Of leidt een
combinatie van beide eerder tot de vorming
‘Een frustrerende aandoening’
van nieuwe pigmentcellen? ‘’Drie onderzoeken
hebben we daarvoor uitgevoerd. Hieruit blijkt
‘’Vier jaar lang besteedde ik helft van mijn tijd aan die studie, de andere helft werkte
dat een combinatietherapie het meest zinvol
ik op de polikliniek. In die jaren heb ik honderden vitiligopatiënten gezien. Dat schept
is. Vergeleken met de twee andere behande-
natuurlijk een band met de patiënten en hun ziekte. Het is een mysterieuze aandoe-
lingen blijken opvallende verschillen zichtbaar
ning. Sommige mensen zag ik zelden, ze zeiden geen behandeling nodig te hebben.
na twaalf maanden combinatiebehandeling en
Anderen heb ik al die jaren regelmatig gezien. Vitiligo kan zo’n frustrerende aandoe-
drie maanden na het staken ervan: dan is de
ning zijn. De patiënten voelen zich niet ziek, ze vormen geen gevaar voor de omge-
terugkeer van pigmentcellen het grootst.’’
ving, maar door hun uiterlijk krijgen ze soms psychosociale problemen. Het is heel
belangrijk hen een stem te geven, goed te luisteren.’’
Nu haar promotie en het werk voor de SNIP erop zitten richt Marije Kroon zich weer op
het vervolg van haar opleiding dermatologie.
2015/2 Spotlight! 10
DOOR: ANTOINETTE DE FOUW
Vitiligo en schildklieraandoeningen
De meest voorkomende schildklieraandoeningen zijn auto-immuunziekten, net als vitiligo. En net als
bij vitiligo is de exacte oorzaak niet bekend. Wel staat vast dat mensen met een auto-immuunziekte
vaak nog een tweede of derde auto-immuunaandoening krijgen (co-morbiditeit). Zeker eenderde van
de vitiligopatiënten heeft dan ook te maken met een schildklieraandoening. Een trage schildklier komt
vaker voor dan een snelwerkende schildklier.
Klachten bij een trage schildklier
Kijk voor een complete lijst met klachten op
verwerken krijgt en daardoor op volle toeren
Hypothyreoïdie is een situatie waarbij het
www.schildklier.nl/hypothyreoidie/klachten-
gaat draaien. Dit wordt vooral gezien bij de
lichaam een tekort heeft aan schildklierhor-
hypothyreoidie.
moon. Het wordt in de volksmond ook wel
De meest voorkomende oorzaak voor dit
Klachten bij een snelwerkende
schildklier
tekort is de ziekte van Hashimoto. Hierbij
Hyperthyreoïdie is een toestand waarbij
breekt het auto-immuunsysteem de eigen
het lichaam te veel schildklierhormoon te
een ‘trage of langzame schildklier’ genoemd.
ziekte van Graves, ook een auto-immuun-schildklieraandoening. In de volksmond wordt dit ook
wel een ‘te snelle’ of ‘snel werkende schildklier’
genoemd.
Een aantal meest voorkomende klachten en
symptomen van hyperthyreoïdie zijn:
schildkliercellen af. De behandeling bestaat uit
het aanvullen van dit tekort met synthetisch
O
Uitgeput voelen
schildklierhormoon in tabletvorm.
VOORLICHTING EN ADVIES
O
Erg warm hebben en transpireren
De schildklieraandoening is niet zo gemak-
Schildklier Organisatie Nederland
O
kelijk te herkennen als een huidaandoening,
(SON) is de patiëntenorganisatie
omdat het een multi-systeem-aandoening is.
voor mensen met een schildklieraan-
Dit heeft effect op vele (zo niet alle) systemen
doening. SON verzorgt het hele jaar
O
Erg snel denken, handelen en spreken
en organen van het lichaam, waardoor zich
door voorlichting, geeft telefonisch
O
Hartklachten (hartkloppingen of onregelmatig)
een groot aantal mogelijke klachten voordoet.
advies, organiseert lotgenotencon-
O
Die klachten zijn vaak uiteenlopend en veelal
tacten en informatiebijeenkomsten,
ook vaag. Daarom wordt niet meteen aan een
en bevordert wetenschappelijk
schildklieraandoening gedacht.
onderzoek. Alle activiteiten komen
Droge, koude, bleke huid en myxoedeem (verdikte huid waarin geen putjes kunnen worden
gedrukt) rond ogen en onderbenen
Psychische klachten als agitatie, gejaagd,
emotioneel labiel en angstig zijn
O
Spierzwakte, spierpijn en –stijfheid, maar ook
beverig en trillende handen
voort uit de wensen van schildklier-
O
Slaapproblemen
Een aantal meest voorkomende klachten en
patiënten en worden uitgevoerd door
O
Menstruatieproblemen
symptomen van hypothyreoïdie zijn:
enthousiaste en ervaringsdeskundige
O
Haaruitval
Afvallen ondanks verhoogde eetlust
O
Vermoeidheid en kouwelijk
vrijwilligers. Daarnaast is SON een
O
O
Droge, koude, bleke huid en myxoedeem
belangrijke gesprekspartner voor de
Kijk voor een complete lijst met klachten op:
(verdikte huid waarin geen putjes kunnen
overheid, zorgaanbieders, zorgverze-
www.schildklier.nl/hyperthyreoidie/klachten-
worden gedrukt) rond ogen en op onderbe-
keraars en andere maatschappelijke
hyperthyreoidie.
nen
organisaties.
O
Traagheid in denken, handelen en spreken
O
Geheugenverlies
MEER INFORMATIE
O
Psychische klachten als depressie en apathie,
Vermoed je dat je ook last hebt van je
maar ook agitatie en angsten
schildklier? Lees dan op internet het artikel
O
Spierzwakte, spierpijn en -stijfheid.
‘Heb ik het aan mijn schildklier’ op
O
Menstruatieproblemen
www.schildklier.nl/faq/heb-ik-het-aan-
O
Haaruitval
mijn-schildklier. En ga naar je huisarts.
O
Gewichtstoename
2015/2 Spotlight! 11