Informatie - EHBO Den Bosch

Informatie
BIJ
Soorten wonden
Verdiepingsles D
Door Peter Aarsel
1
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Inleiding.
Bij deze les is een informatie boekje gemaakt over de verschillende soorten wonden die je als EHBO
‘er tegen kunt komen. Middels dit boekje wordt de stof die via de presentatie is gegeven wat verder
en dieper uit een gezet. waarschijnlijk kom je een aantal van deze wonden nooit tegen, maar kom je
ze tegen dan kun je ze herkennen en geeft het je een beter beeld wat voor wond het is hoe het
geneest maar ook hoe je de wondgenezing eventueel kan bevorderen.
2
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Soorten wonden
Iedereen heeft wel eens een schaafwond gehad, of een snee. Zulke wonden herstellen zich
wonderbaarlijk snel weer. Ernstiger wonden hebben vaak een hulpje nodig om weer te helen, maar
het grootste deel van het werk doet ons lichaam zelf.
De Huid.
Onze huid is als waren de jas van ons lichaam. Iedere huid ziet er weer anders uit, maar de functie
van onze huid is het zelfde.






Bescherming van onze organen en weefsels.
Regeling van lichaamstemperatuur.
Reiniging van het lichaam.
Zintuiglijke waarnemingen.
Productie van vitamine D.
Bewaren van voedselreserve.
Indeling van de verschillende soorten wonden.
Wonden worden in verschillende categorieën ingedeeld, afhankelijk van uiterlijk en oorzaak van de
verwonding:
Uiterlijk.
 Gesloten wond,
 Open en uitwendige wond,
 Combinatie van gesloten en open uitwendig,
Oorzaak.








Mechanisch, dat wil zeggen; door een kneuzing, steek, schaaf, etc,
Chemisch,
Thermisch (brandwond),
Elektrisch,
Straling,
Infectie,
Oncologisch,
Circulatiestoornis.
3
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Het wondgenezingsproces
Een wond geneest in 3 verschillende fasen.
1. De reactie fase: de huid reageert op wat voor verwonding er is,
2. Regeneratiefase: de onderliggende huid groeit weer dicht,
3. Remodelleringsfase: de opperhuid gaat er weer zo uit zien als voor de verwonding, al dan niet met
een litteken.
Wondclassificatie
Een wond wordt geclassificeerd aan de hand van de zwart-geel-rood classificatie. Is de wond rood
dan is het een schone wond, zoals bijvoorbeeld een schaafwond. Ziet de wond er geel uit dan is er
sprake van pus en misschien is er ook wel een infectie. Is de wond zwart dan is het ernstig, dan is het
weefsel dood.
Soort desinfecteer middelen
Desinfecteer middelen zijn er in allerlei soorten, merken, kleuren, bijtend en niet bijtend.
Elk middel heeft zijn voor en tegen’s , binnen de EHBO gebruiken we vaak Betadine, dettol.
Maar het beste middel is het lichaamseigen vocht of te wel bloed, zodra een wond bloed spoelen de
bacteriën er van zelf uit die in de wond zitten. De wond randen kunnen we ontsmetten met de
hierboven genoemde producten.
Wondgenezing
Primaire wondgenezing
 Wonden genezen vanzelf. Het bloed spoelt
bacterien en vuil uit de wond. Zodra bloed in
aanraking komt met de buitenlucht komt er
een stollingsproces op gang, een korstje.
Onder dit korstje geneest de wond. Als de
genezing voltooid is, valt het korstje er af.
Secundaire wondgenezing
 Wanneer er sprake is van weefselbeschadiging zal het lichaam eerst de wond
moeten reinigen. Het wondgebied raakt eerst
ontstoken. Wanneer het wondgebied
onvoldoende doorbloed is zal er eerst
necrose optreden. Als er veel dood weefsel
en dode bacteriën zitten spreekt men van
pus. Als de wond schoon is kan de primaire
genezing plaats vinden.
4
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Er zijn drie fases van wondgenezing
De ontstekingfase
Acute ontsteking fase en opruiming van dood weefsel
Eerst is er een vasodilatatie (ontspanning) dit geeft een bloeding.
De capillaire (haarvaten) druk daalt, het vocht in de omringende weefsels neemt toe, de
celverbindingen verzwakken hierdoor en de bloedplaatjes en lichaampjes stromen in het wondbed.
Na enkele minuten volgt de vasoconstrictie (dichtknijpen van de vaten)om het bloed verlies te
beperken. De bloed plaatjes gaan aggregeren (coagulatiefase) en produceren fibrinogeen (draadjes)
hierdoor ontstaat een fibrine netwerk van bloedcellen teven scheiden ze chemotactische stoffen af
waardoor andere belangrijke cellen, zoals leukocyten granulocyten macrofagen monocyten worden
aan getrokken. Zij ruimen vreemde partikels bacteriën en dood weefsel op d.m.v. fagocytose en
digestie. ook wel vreetcellen genoemd.
Het debris wordt via het lymfe systeem of via de wond (pus) afgevoerd. De macofagen spelen ook in
de overgang naar de volgende fase een belangrijke rol omdat zij voedingsstoffen aanmaken voor de
fibroblasten welke een belangrijke rol spelen in de proliferatiefase
Klinisch ziet men
Zwelling > door exudatiefase
Roodheid > door de vasodilatatie
Warmte > door de vasodilatatie en vascularisatie
Pijn > door druk op de zenuwvezels en ischemie
Soorten wonden






Snij wonden
Brandwonden
Schaafwonden
Rijtwonden
Doordringende wonden met of zonder voorwerp
Gesloten wonden
5
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Snijwonden
Wat moet u doen met een snijwonde: onmiddellijk naar een arts hollen voor een hechting
of rustig blijven en de wonde zelf verzorgen? Alles hangt af van de ernst van de wonde en
de omstandigheden waarin ze veroorzaakt wordt. Bij snijwonden is er doorgaans geen
weefsel weggerukt en zijn de randen glad. Dit onderscheidt snijwonden van
schaafwonden.
Als de wonde niet ernstig en niet diep is, kan men ze eventueel zelf verzorgen. Als men
echter ook maar enigszins twijfelt, wendt men zich best tot een arts. Een diepe of grote
snijwonde laat men best altijd door een arts verzorgen omdat hierbij vaak hechtingen nodig
zijn. Een grote wonde die niet goed verzorgd wordt, kan nadien een lelijk litteken nalaten.
Als de wonde ernstig bloedt, gaat u eveneens best naar de arts. De plaats van de wonde is
eveneens belangrijk. Wonden in het aangezicht kunnen spectaculair bloeden, maar
doorgaans is dit niet gevaarlijk.
Omwille van de kans op littekens gaat men echter met een wonde in het aangezicht best
naar een arts. Een snijwonde van een mes is doorgaans niet erg vervuild en kan gewoonlijk
ook zeer goed gereinigd worden. Kleine snijwonden kan men dus gemakkelijk zelf verzorgen.
In diepe snijwonden die door glas veroorzaakt worden, blijven ondanks goed spoelen vaak
kleine glasschilfertjes achter. Deze kunnen nadien tot ontstekingen leiden. Diepe
glaswonden worden daarom best radiografisch gecontroleerd op achterblijvende
glasscherven. Wacht niet om naar een arts te gaan. Eens de wonde zich gesloten heeft, is het
gewoonlijk te laat om nog in te grijpen. Doorgaans laat men een gesloten wonde immers
ongemoeid. Als een wonde die men zelf verzorgd heeft tijdens de volgende dagen rood
wordt, opzwelt en pijnlijk en warm aanvoelt, is ze ontstoken. In dit geval moet u steeds een
arts raadplegen. Hoe verzorgen? Het belangrijkste is dat de wonde zuiver is. Alle
verontreinigende stoffen moeten steeds verwijderd worden vooraleer een wonde gesloten
wordt. Laat de wonde goed bloeden. Houd ze ondertussen onder de kraan en spoel ze goed
uit. Eventueel kunt u de wonde en de huid er rond nog ontsmetten, b.v. met Isobetadine® of
H.A.C.®
Hoe sluiten?
Een zuivere wonde kan op meerdere wijzen gesloten worden zonder dat ze met naald en
draad of haakjes gehecht moet worden. Sommige snijwonden blijven dichtkleven nadat ze
even dichtgedrukt worden. Dit heeft voordelen voor de genezing. Hoe kleiner namelijk de
bloedklonter in de wonde, hoe sneller ze kan helen. Door de wonde dicht te drukken, kleven
de beide wondranden tegen elkaar aan en vormt er zich slechts een minimale bloedklonter.
Voor een kleine snijwonde kan deze aanpak al volstaan. Let wel op dat u de wonde nadien
niet opnieuw openscheurt. Doorgaans sluit ze daarna niet meer zo goed en vormt zich een
grotere bloedklonter. U kunt de wonde beschermen met een kleine pleister, maar wacht tot
de wonde goed gesloten en droog is. Als men er onmiddellijk een pleister op tracht te
kleven, komt de wonde namelijk vaak terug open. Gebruik een smalle pleister zodat de
wonde goed verlucht wordt en de huid onder het wondkussentje niet vochtig wordt en
opzwelt. In dat laatste geval komen de wondranden vaak gemakkelijk opnieuw los. Als deze
aanpak lukt, is een kleine wonde vaak na enkele dagen reeds genezen.
Als de wondranden de neiging hebben om zich open te sperren, moet men anders te werk
gaan. Met een zwaluwstaart kunnen de wondranden vrij eenvoudig tegen elkaar gedrukt
worden. Knip daartoe het wondkussentje aan beide zijden van een wondpleister voor één
6
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
derde weg. (fig. l). Doordat de pleister in het midden tot een dun bundeltje opgerold wordt,
is de wonde niet afgedekt. Eventueel wondvocht kan daardoor gemakkelijk wegvloeien.
Men kan ook smalle wondpleisters gebruiken, zoals b.v. Leukostrip®, Steri-strip®, enz., die
specifiek bedoeld zijn voor het sluiten van wonden. Laat tussen de strips voldoende ruimte
zodat eventueel wondvocht ongehinderd kan wegvloeien. Deze strips zijn dun en laten een
goede verluchting van de huid toe. Ze passen zich ook zeer gemakkelijk aan de
lichaamsvormen aan en hinderen niet bij bewegingen. Het gevolg is dat ze nauwelijks enige
huidirritatie veroorzaken.
Wanneer moet ik naar de arts?
In de volgende gevallen doet u er goed aan niet te wachten en contacteert u best
onmiddellijk een arts.

Een wonde waar het bloed uit spuit of die fel blijft
bloeden, zelfs nadat u ze gedurende 10 minuten stevig
dichtgedrukt hebt (a).
Een diepe snede of een diepe puntige wonde, bv. van een
nagel, zeker wanneer deze zich aan de handen of de
voeten bevindt.
Elke bijtwonde, zowel van dierlijke als van menselijke
oorsprong.
Wonden met rode randen die op een ontsteking wijzen
en wonden waaruit etter komt (b).
Grote, vuile schaafwonden met verhakkelde, ruwe
wondranden.
Wonden met loshangende huidflappen die niet met
steriele huidstrips gedicht kunnen worden (c).
Zeer grote wonden (d).
Wonden waaruit het vuil niet weggewassen kan worden,
zelfs niet met water en zeep.
Wonden met vishaken (laat de vishaak liefst zitten en
tracht hem niet zelf te verwijderen).
Wonden van waaruit zich rode striemen ontwikkelen.
Wanneer de streek rond de wonde gevoelloos lijkt te worden of wanneer er een
verdoofd gevoel lijkt te ontstaan.
Wanneer er koorts ontstaat enige tijd nadat de wonde veroorzaakt werd.
Wanneer de wonde de bewegingsvrijheid begint te hinderen.












Fig. 1: voorbereiding van een pleister tot een ‘zwaluwstaart’.
7
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Fig. 2: aanbrengen van de zwaluwstaart.
Kleef de pleister aan één zijde van de wonde vast. Draai het andere uiteinde van de pleister
volledig rond. Trek lichtjes aan dit uiteinde zodat de wonde gesloten wordt, alvorens u het
vastkleeft.
Schaafwonde
Een schaafwonde is een oppervlakkige wonde waarbij enkel de bovenste huidlaag is
afgeschaafd. Bij schaafwonden en open wonden bestaat, ongeacht de groot-te en diepte,
steeds gevaar voor infectie. Was daarom moet je handen voor de wondverzorging, en maak
correct gebruik van goede ontsmettingsmiddelen en steriel materiaal. Draag als hulpverlener
zo mogelijk wegwerphandschoenen als je een slachtoffer hebt dat bloedt.
Waarnemen:
puntvormige bloedingen, veel pijn, vaak bevuild.
Eerste hulp:
reinig de wonde (en omgeving) met water, zeep en een proper washandje. Droog de wonde
voorzichtig af. Ontsmet de wonde met een ontsmettingsmiddel dat niet prikt en dat niet of
slechts lichtjes kleurt. Giet ontsmettingsmiddel op een steriel kompres en wrijf weg van het
centrum van de wonde. Gebruik elk kompres slechts éénmaal. Laat de ontsmettingsstof
drogen (niet blazen). Dek de wonde indien nodig af. Ernstige schaafwonden moeten worden
doorverwezen naar de arts.
8
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Factoren die de wondgenezing kunnen
beïnvloeden
De volgende factoren kunnen de wondgenezing beïnvloeden waar door de het genezingsproces
verstoort raakt of verstoord is.:
 Kenmerken van de wond
o Kleur, mate van veromtreiniging en exsudaat, afmeting, toestand van omringend
weefsel, bloedvoorziening
 Leeftijd van de zorgvrager
 Voedingstoestand
 Medicaties
 Roken, drugs en levenswijze
 Begeleidende ziekten
 Psycho-sociale situatie
Deze factoren kunnen vaak leiden tot zeer ernstige infecties waarvoor men een arts moet raadplegen
en waar in een sommige gevallen een ziekenhuis opname voor nodig is om de wond te reinigen en
het heel proces opnieuw te activeren.
Vaak zie je bij ouderen dat wonden slecht genezen omdat de wonden snel geïnfecteerd raken door
slechte wondverzorging of door ziekte zoals diabetes maar ook medicatie kan invloed hebben op
nieuwe cel opbouw.
Voor de EHBO is het vaak het niet hygiënisch werken waardoor er infectie ontstaat omdat de EHBO
geen handschoenen gebruikt, of de handen niet ontsmet hebben na een toilet gang.
Aangezien we regelmatig met bloed/huid in aanraking komen is het dus heel verstandig om gebruik
te maken van de middelen die er zijn en zo infectie bij andere mensen te verkomen.
Let dus op bij het behandelen van wonden waar lichaamsvocht op kan zitten (Bloed,
transpiratievocht, urine, ontlasting, braaksel)
9
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Decubitus gradering
Wat is decubitus?
Decubitus is ernstige beschadiging van de huid als gevolg van permanente druk op-, en
verminderde bloedvoorziening in een bepaald huidgebied. Decubitus is een veel
voorkomende complicatie bij mensen die om een andere reden in het ziekenhuis of
verpleegtehuis zijn opgenomen. Decubitus is een ernstige, in sommige gevallen
levensbedreigende complicatie, van ziekenhuisopnames. Decubitus ontstaat meestal al in de
eerste 2 weken van de ziekenhuisopname.
Hoe ontstaat decubitus?
Decubitus treedt vooral op in situaties waarin mensen langdurige bedrust moeten houden of
om andere redenen zeer lang in een houding blijven liggen of zitten. De decubitus treedt op
waar de huid over een relatief naar buiten stekend deel van het bottenstelsel ligt. Bij
langdurig 'mangelen' van de huid tussen het bot en het bed ontstaat plaatselijk
zuurstoftekort in de huid en het onderhuidse bindweefsel. Als deze toestand langer bestaat
gaat het weefsel dood: dit noemt men necrose.
Het dode huidweefsel en onderliggende bindweefsel verdwijnt en een (vaak diepe) wond is
het gevolg. Een dergelijke wond wordt een ulcus (zweer) genoemd.
Bekende (en beruchte!) decubitusplekken zijn de stuit en de hielen van de voeten
Decubitus kan in enkele gradaties van ernst worden ingedeeld:
Graad 1: Niet wegdrukbare roodheid van de intacte huid. Soms verkleuring van de huid,
warmte, oedeem en verharding (induratie).
Graad 2: Oppervlakkig huiddefect van epidermis en eventueel dermis. (blaar, oppervlakkige
ontvelling)
Graad 3: Huiddefect met schade of necrose van huid of onderhuids weefsel (subcutis) Defect
kan uitgebreid zijn tot onderliggende bindweefselvlies (fascie).
10
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch
Graad 4: uitgebreide weefselschade of necrose aan spieren, botweefsel of ondersteunende
weefsels, met of zonder schade aan epidermis en dermis.
11
EHBO en wonden informatie boekje
Gemaakt door Peter Aarsel voor de Katholieke vereniging voor EHBO ‘s-Hertogenbosch