Jeuk, de sensatie in de huid die uitlokt tot krabben. Welke

JEUK!
Jeuk, de sensatie in de huid die uitlokt tot krabben. Welke
huidaandoeningen zorgen voor jeuk en is er iets aan te doen?
Jette de Groot & Florine Raymakers - VSio
Agenda
•
Jeuk
•
Zichtbare/ niet zichtbare aandoeningen met jeuk
•
Hoe is het voor patiënten om jeuk te hebben?
•
Adviezen voor omgaan met jeuk
Jeuk!
• Wat is jeuk?
‘Een onplezierig gevoel dat aanzet tot de behoefte om te krabben’
•
Soorten jeuk
– Pruritogene jeuk  chronische inflammatoire huidaandoeningen
– Neurogene jeuk  gevolg van aandoeningen van andere organen dan de
huid
– Neuropatische jeuk  gevolg van beschadigingen of ziekten aan perifere
of centrale zenuwstelsel
– Psychogene jeuk  gerelateerd aan psychiatrische aandoeningen
•
Komt het veel voor?
1 op de 7 Nederlanders lijdt aan chronisch jeuk
90% van patiënten met eczeem dagelijks jeuk
40-80% van patiënten met psoriasis lijdt aan jeuk
70% van patiënten met chronische veneuze insufficiëntie of urticaria last
van jeuk
– 30% van de thuiswonende ouderen boven 50 jaar last van jeuk
–
–
–
–
• Is jeuk nog ergens goed voor?
Vroeger waarschijnlijk als waarschuwingssignaal
• Kan het ook een tic zijn?
Jeuk niet, krabben wel
• Is er iets aan jeuk te doen?
Meestal wel. Het hangt van de oorzaak af welke behandeling meest
geschikt is.
•
Hoe zit het met alternatieve middelen?
Voorzichtigheid geboden!
Veel voorkomende oorzaken van jeuk
•
Zichtbaar
–
–
–
–
–
–
–
–
–
•
Droge huid
Constitutioneel eczeem
Prurigo Nodularis
Psoriasis
Insectenbeet
Schurft
Urticaria
Schimmelinfectie
Contactallergie
Niet zichtbaar
– HUIDPASTA
DROGE HUID
Droge huid, ook wel xerosis cutis of xerodermie, wordt gekenmerkt
door droogheid en schilfering, de.
Oorzaak: tekort aan water in de hoornlaag, verschillende oorzaken!
Behandeling: emolliens (vette zalf of crème), niet te lang en warm
douchen, geen zeep gebruiken
CONSTITUTIONEEL ECZEEM
Dit is een jeukende huiduitslag met roodheid, zwelling, schilfers,
bultjes, blaasjes, kloofjes of korstjes
Oorzaak: bijna altijd genetisch bepaald (atopie syndroom)
Behandeling: corticosteroïden (hormoonzalven), PIM’s, lichttherapie en
systemische therapie+ een emolliens voor de droge huid
CONSTITUTIONEEL ECZEEM
• Chronische huidziekte
• Verloop in exacerbaties en remissies
• Prevalentie wereldwijd
• Kinderen 3-10%; volwassenen 1-3%
Invloeden op jeuk bij constitutioneel eczeem
droge huid
stress
JEUK
koud of warm
niet-therapietrouw
krabben
allergie
PRURIGO NODULARIS
Dit is een zeldzame, chronisch sterk jeukende huidaandoening met
(opengekrabde) rode bulten
Oorzaak: onbekend
Behandeling: corticosteroïden (hormoonzalven), vloeibare stikstof, operatief
PSORIASIS
Psoriasis is een chronische huidziekte die wordt gekenmerkt door
dikke rode schilferende plekken op de huid. De aandoening wordt
veroorzaakt door een stoornis in de huidgroei.
Oorzaak: deels genetisch, deels onbekend
Behandeling: met coritocosteroiden (hormoonzalven), celgroeiremmers
(huidcellen), lichttherapie en systemische therapie
INSENCTENBEET
Een insectenbeet kan jeuk, pijn en zwelling geven
SCHURFT (scabies):
Oorzaak: een besmettelijke huidziekte, veroorzaker is de schurftmijt
Behandeling: hele lichaam in smeren met permetrinecrème (Loxazol), of
door ivermectine tabletten (Stromectol)
URTICARIA (galbulten / netelroos)
Wordt gekenmerkt door snel opkomende sterk jeukende, scherp
omschreven bulten in de huid variërend in kleur van bleek tot
dieprood.
Oorzaak: oorzaken lopen uiteen (medicijnen, voedsel, ziekten), in de
meeste gevallen wordt geen duidelijk oorzaak gevonden
Behandeling: anti histamine tabletten, systemische therapie
SCHIMMELINFECTIES
In veel gevallen hebben deze infecties een karakteristieke,
schilferende ringvorm en wordt daarom ook wel ringworm
genoemd. De klachten bestaan soms flinke jeuk.
Oorzaak: De belangrijkste verwekker van ringworm is de schimmel
Trichophyton rubrum, is besmettelijk
Behandeling: lokale antimycoticum creme of oraal antischimmelmiddel
ALLERGISCHE REACTIE (contactallergie)
De huid is in contact gekomen met stoffen waar iemand allergisch
voor is. Soms veroorzaakt een medicijnallergie, zonneallergie of een
voedselallergie een vervelende huidirritatie met jeuk
Oorzaak: overdreven reactie immuunsysteem
Behandeling: Contact vermijden, lokale corticosteroiden
(hormoonzalven), anti histaminica tablet
HUIDPASTA
•
•
•
•
H
U
I
D
•
•
•
•
•
P
A
S
T
A
Hodgkin en andere maligniteiten zoals leukemie
Uremie (nierziekten), ook tijdens behandeling met haemodialyse
Icterus (leverziekten)
Diabetes mellitus en andere stofwisselingsziekten bijv.
hyperthyreoïdie en jicht
Psychogeen
Anemie (ijzergebreks- en andere bloedziekten als polycythemie)
Senilitas (ouderdom, droge huid)
Toxidermie (geneesmiddeleneruptie)
Ankylostomiasis en andere worminfecties
Jeuk-krab
cikel van jeuk voor patiënten
Betekenis
Jeuk-krab cirkel
7
Genezing geeft
jeuk
1
Je hebt jeuk
2
Je krabt
6
De wondjes
3
De jeuk wordt even
minder maar komt
des te heviger
terug
genezen, daarop
komt de jeuk des
te heviger terug
5
Er ontstaan wondjes (pijn is
beter dan jeuk)
4
Je krabt weer meer
Jeuksensatie
WIE DURFT?
Omgaan met jeuk
• Jeukanamnese
• Patiëntenvoorlichting
• Cognitieve gedragsinterventies:
– Bewustwordingstraining
– Habit reversal
– Ontspanningsoefeningen
• Psychosociale interventies
Jeukanamnese
•
Vragen over de huidaandoening
•
Vragen over jeuk en krabgedrag
•
Vragen over omgaan met jeuk
•
Vragen over beleving van jeuk
•
Wat betekent het voor u om iedere dag jeuk te
hebben!
Patiëntenvoorlichting
•
Informatie over de huidaandoening
•
De dagelijkse huidverzorging
•
Het vermijden van jeuk uitlokkende factoren
•
Voorkomen van krabben is een belangrijk aspect in de behandeling
van patiënten met jeukende huidaandoening
•
Patiëntenverenigingen
Cognitieve gedragsinterventies
•
Bewustwordingstraining
Bewustwording m.b.v. een (jeuk)dagboek:
•
•
•
•
Tijdstippen
Intensiteit van jeuk en krabben
Omstandigheden
Maatregelen
Geef de intensiteit aan van 0 t/m 10
Jeukintensiteit
ochtend
middag
avond
nacht
Krabintensiteit
Omstandigheden
Maatregelen
Cognitieve gedragsinterventies
Habit reversal/ krabbeheersingsprogramma
Gewoonte krabben omzetten in alternatief, niet schadelijk gedrag
Voorwaarden:
• Patiënt wil zelf van het krabben af
• Patiënt krabt grotendeels uit gewoonte
• Sprake van een jeuk-krab cirkel
5 stappen:
1. Bepaal de frequentie van het krabben – dagboekje
2. Stel het doel vast
3. Kies een manier om het doel te bereiken - alternatief gedrag
4. Oefenen van het alternatieve gedrag
5. De moed erin houden- belonen
Psychosociale interventies
Doorverwijzing naar de maatschappelijk werker of
psycholoog is op zijn plaats als er sprake is van complexe
verwerkings- of relatieproblemen of problemen op het
werk.
Tips en adviezen
•
Voorkom droge huid door niet te vaak, niet te lang en niet te heet te
douchen. Gebruik milde huidverzorgende producten
•
Opgedroogd zweet kan jeuk verergeren. Draag vochtdoorlatende
kleding en neem na het sporten een korte, niet te warme douche
•
Zorg dat de lucht in huis niet te droog wordt, bijvoorbeeld door
bakjes water aan de centrale verwarming te hangen
•
Vermijd stoffen waarop je huid allergisch of overgevoelig reageert
Tips en adviezen
• Knip je nagels
• Draag (‘s nachts) eventueel katoenen of zijden
handschoenen
• Draag comfortabele, ruimvallende kleding van stoffen
die prettig voelen, zoals katoen
• Pas op met alcohol
Online zelfmanagementtrainingen
Websites
• www.leefmeteczeem.nl
• www.leefmetnetelroos.nl
• www.umcutrecht.nl/nl/Ziekenhuis/Ziekte/Eczeem
Take home massage
• Veel chronische huidaandoeningen gaan gepaard met
jeuk
• Soms is het moeilijk te achterhalen wat de oorzaak is
van jeuk
• Jeuk beïnvloed het dagelijks leven, vicieuze cirkel
• Er zijn veel interventies toe te passen!
Bronnen
•
•
Eland-de Kok PCM, Van Os- Medendorp H. Jeuk. Verpleegkundige zorg voor patiënten met
huidaandoeningen en Jeuk. In: Achterberg T., Eliens AM, Strijbol NCM (red). Effectief verplegen 1, 3de
druk. Dwingeloo: Kavanah, 2008.
www.huidziekten.nl