Stamcellen - Universiteit Twente

Stamcellen
Hoe groeien we en hoe kan het dat weefsels herstellen?
Dr. Janine Post
Universiteit Twente
Wat gaat we vandaag doen?
• Leren over wat een cel is en wat een cel doet
• Leren over stamcellen en waarom deze zo belangrijk zijn
• Proefjes doen
Wat zijn cellen?
Als we groeien, worden onze cellen
dan groter of worden het er meer?
Zijn alle cellen hetzelfde?
Wat doen cellen eigenlijk?
Cellen hebben allemaal een eigen functie
Zenuwcel
Rodebloedcellen
Levercellen
Spiercellen
Kun je cellen zien?
m
dm
cm
mm
micrometer
nanometer
1haar is50micrometerdik
Een cel is10-20micrometer,
Bron:EssentialCellBiology,Albertsetal
Waarom zijn cellen verschillend?
Zenuwcel
FUNCTIE
Witte bloedcel
8
Hoeveel cellen hebben we in ons lichaam?
• 10 biljoen cellen
• 10 biljoen is 10.000.000.000.000
• 1 biljoen is 1 miljoen x 1 miljoen
• Alle cellen achter elkaar: 47 keer
rond de aarde
Wat is een (dierlijke) cel?
Bron:NemoKennislink
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-embryonale-ontwikkeling
1
0
Een cel heeft DNA
▪ Het DNA zit in de celkern
Cel
Celkern
Chromosoom
Bron:
https://en.wikipedia.org/wiki/Chromosome
Hoe lang is al het DNA in ons lichaam samen?
• In elke celkern zitten 23 x2 chromosomen =46
• We hebben 10.000.000.000.000 cellen x 46
chromosomen
• Hoe lang is al ons DNA bij elkaar?
12
Ontwikkeling van een baby
Zaadcel
Degroei vaneen babyvan8weken
totaan degeboorte
Eicel
Stamcellen
Stamcellen
Cellen kunnen groeien
inhetlaboratorium
Stamcel
Zenuwcel
Rodebloedcellen
Levercellen
Spiercellen
Waar zitten stamcellen?
Hoe komt het dat wonden en botbreuken kunnen genezen?
• Botten
• Huid
• Door stamcellen!
Hebben we overal evenveel stamcellen?
Waar gebruiken wetenschappers stamcellen voor?
• Om medicijnen te testen
• Om te begrijpen hoe ziekten ontstaan
• Voor het maken van organen
• Maar niet elke stamcel kan elke ander cel worden
• Voorbeeld: bloedstamcellen kunnen bloed vormen, maar geen
spiercellen worden
Orgaan-op-een-chip
Figuur gemaakt doorProfessorRobertPassier,
Universiteit Twente.
Orgaan-op-een-chip
Organ-on-a-chip
Stamcellen in de kliniek
▪ hersenletsel
▪ suikerziekte
▪ ruggegraatletsel
▪ hartschade (2020)
▪ bloedcelformatie
▪ kaalheid
▪ verlies van tanden
▪ doofheid
▪ Blindheid (macula degeneratie)
▪ spierziekten
23
Kan je DNA zien?
• Een cel is 20 micrometer
m
dm
DNAis2nmdik!
cm
mm
micrometer
nanometer
Maak een mengsel vanzout en afwasmiddel
Doe je spuugwater in de grote
buis
We gaan 3 minuten lang
langzaam ‘zwenken’ , NIET
SCHUDDEN!
Doe daar heel voorzichtig de
koude alcohol bij zodat je 2
laagjes krijgt. 1 minuut wachten
Opdegrens vandealcoholenhetzoute afwaswater zie jeeen witwolkje.Dit isjeDNA.
Probeer dit meteen plastictheelepeltje opte vissen enterug te doen inhetkleine buisje.
Jekrijgt dan wat extraalcoholzodat jejeDNAthuis kan laten zien.
Van DNA via RNA naar eiwit
27
Van DNA naar eiwit
• Genen in het DNA coderen voor verschillende
eiwitten
• Menselijk DNA bevat ongeveer 30.000 genen
• Niet alle genen staan tegelijkertijd “aan”
• Er zijn ca. 100.000 verschillende eiwitten
• Eiwitten bepalen de functie van de cel
28
Jij kan later,
als je groot bent,
alles worden.
Stamcel ouderlijk advies
Cellen bekijken
Wat heb je nodig?
• 1 wattenstaafje
• Een microscoopglaasje
• Een druppel water
• Een dekglaasje
• Keukenrol en (voedsel)kleurstof
• Microscoop!