HET BROEKZAK-PLANETARIUM

HET BROEKZAK-PLANETARIUM
Het maken van een schaalmodel van ons zonnestelsel is door de grote afstanden en het grote
verschil in omvang van de planeten een bijzonder leuke uitdaging. Binnen deze activiteit ga je een
eenvoudig planetarium maken. Een planetarium dat de afstanden van de planeten tot de zon en
tussen de planeten onderling goed weergeeft. Een planetarium dat je in je broekzak met je mee
kunt dragen, waardoor je makkelijk de verwondering binnen ons zonnestelsel aan je vriendjes en
vriendinnetjes of opa en oma duidelijk kunt maken. Naast dat het broekzak-planetarium de
afstanden tussen de verschillende planeten op schaal weergeeft, leer je ook nog de breuken te
gebruiken.
Wat heb je nodig.
• 1 meter papier met een breedte van ± 5 cm.
• 1 liniaal
• Fineliner, pen, potloden en stiften
Ter informatie vind je in onderstaande tabel de gemiddelde afstand van de planeten tot onze zon:
PLANEET
AFSTAND TOT DE ZON
X 1.000.000 KM
AFSTAND IN A.E. ①
Mercurius
58
0.39
Venus
108
0.72
Aarde
150
1
Mars
228
1.52
Asteroïdengordel
416
2.77
Jupiter
778
5.2
Saturnus
1.427
9.54
Uranus
2871
19.2
Neptunus
4.498
30.1
Pluto, binnenrand van de kuipergordel ②
5.850
39.5
Eris ②
10.200
67.8
① De afkorting A.E is een afstandsmaat en staat voor Astronomische Eenheid. 1 A.E. is de afstand van de
aarde naar de zon. De afstand van de aarde naar de zon bedraagt 150.000.000 kilometer dus is 1 A.E.
150.000.000 kilometer. Dat scheelt met schrijven weer een hoop ‘nullen’ en het rekent wat makkelijker.
Voor afstanden tot de sterren is de Astronomische Eenheid niet bruikbaar. Daarvoor gebruiken we een
veel grotere afstandsmaat. Dat is het lichtjaar.
② De internationale astronomische unie, de organisatie die namen geeft aan objecten binnen het heelal,
heeft in 2006 deze objecten uitgeroepen als ‘dwergplaneet’.
SINELAB©2015
Aan de slag
1. Zorg ervoor dat elke deelnemer een strook papier met een lengte van 1 meter heeft.
Schrijf aan het begin op de strook papier ‘ZON’ en aan het einde van de strook ‘Pluto/
Kuipergordel’.
2. Maak een scherpe vouw precies in het midden van de strook. Vouw de strook weer open en
trek een lijn met fineliner en liniaal over de gemaakte vouw. Veel mensen zullen verbaasd zijn
dat binnen ons schaalmodel op deze lijn de planeet Uranus staat.
3. Vouw nu de strook opnieuw weer dubbel op de zojuist gemaakte vouw voor de planeet Uranus.
Vouw nu de strook nogmaals dubbel. Leg de strook vervolgens weer open voor je neer. De
strook papier is nu verdeeld in vier kwarten (1/4) met onze Zon aan één kant, Pluto aan de
andere kant en de planeet Uranus in het midden. Trek nu met de fineliner en liniaal een lijn
over de nieuwe vouwen. De lijn op 1/4 van de Zon op onze papieren strook is de planeet
Saturnus en de planeet op 3/4 van de Zon is de planeet Neptunus.
Neem even pauze, en bewonder je ‘broekzak-planetarium’. Wat valt je op? Welk deel vult 3/4 van
je ‘broekzak-planetarium’? Precies, We hebben tot nu toe alleen nog maar de drie planeten en
Pluto die het verste weg staan binnen ons zonnestelsel op onze papieren strook staan. Bespreek
dit met elkaar…tot welke conclusie komen jullie?
We hebben nu nog 5 planeten en de asteroïdegordel over die we in het laatste kwart (1/4) van ons
‘broekzak-planetarium’ gaan plaatsen. Aan de slag…hoe zal dat gaan uitpakken?
4. Vouw het einde van de strook, de zon dubbel naar de lijn van Saturnus. Trek een lijn op de
ontstane vouw in het papier. Deze lijn geeft de plaats van de planeet Jupiter aan binnen ons
schaalmodel. Wanneer je goed kijkt, dan zie je dat we de vier gasreuzen en Pluto nu een
plaats in het planetarium hebben gekregen. Voor de overgebleven 4 planeten en
asteroïdegordel hebben we een 1/2 nodig van het eerste 1/8 deel van onze strook. Een 1/16
deel.
5. Vouw de zon op het einde van de strook naar de planeet Jupiter op het 1/16 deel van de
strook. Markeer met fineliner en liniaal de nieuw ontstane vouw. Hier komt geen planeet op te
staan maar wel de asteroïdegordel.
We zijn nu op het punt aangekomen dat het dicht bij de zon aardig druk begint te worden. Het
vouwen kan lastig zijn op het laatst overgebleven deel van ons ‘broekzak planetarium’.
6. Vouw de zon naar de asteroïdegordel dubbel, en markeer opnieuw de ontstane vouw; nu met
de planeet Mars.
7. Hoeveel planeten hebben we nog te gaan? Drie! Vouw de zon nu naar de planneet Mars
dubbel…nu eens niet direct open vouwen maar vouw het papier nu nog een keer dubbel. Na
het openvouwen markeer de drie ontstane vouwen met fineliner en liniaal. Vanaf de zon is dat
Mercurius, Venus en onze eigen Aarde.
Leg nu het ‘broekzak-planetarium’ helemaal voor je open op tafel. Bewonder je werk. Zijn er
‘dingen’ die je opvallen als je kijkt naar de afstanden van de planeten vanaf de zon? Veel mensen
zijn niet goed op de hoogte hoe leeg ons zonnestelsel is. Vooral bij de buitenplaneten vanaf de
planneet Mars valt dat erg op. Niet voor niets noemen we dat in de Engelse taal ‘SPACE’…
ruimte, heel erg veel ruimte.
SINELAB©2015
8. Teken nu op alle planeetlijnen van je broekzak-planetarium de desbetreffende planeet in de
juiste kleur…zoek dat maar eens op het worldwideweb op. Mars is…ROOD de Aarde is
BLAUW.
9. Voor zover je dat nog niet gedaan hebt …schrijf de namen van de desbetreffende planeet
naast je getekende planeet. Werk nu het ‘broekzak-planetarium mooi af’, misschien zijn er
objecten zoals bijvoorbeeld kometen, satellieten die je aan je model zou willen toevoegen?
Maak er een mooi fantastisch geheel van.
Extra :)
• Kun je in tweetallen bedenken waar de dwergplaneet Eris zich in jullie schaalmodel zou
bevinden? De afstand van Eris tot onze zon kan variëren tussen de 38 A.E. en 97 A.E.
• Ons broekzak-planetariummodel heeft een straal van 1 meter. Wat zou de diameter in meters
zijn van ons zonnestelsel in deze schaal zijn?
• Als je kijkt naar ons model van 1 meter; in welk dorpje rond jullie school zou de dichtstbijzijnde
ster dan komen te staan? (1 meter = 40 A.E., Proxima Centauri staat op 4,3 lichtjaar van de zon
en één lichtjaar = 65.000 A.E.)
• Onze Aarde staat op 1 A.E = 150.000.000 kilometer van de zon. Wij gaan per fiets op vakantie
naar de zon. Hoeveel uren, dagen en jaren moeten wij dan fietsen om op onze bestemming - de
zon - aan te komen? Wij fietsen met een snelheid van 15 kilometer per uur.
• Kies in tweetallen zelf een planeet uit waar vanaf je vertrekt voor jullie vakantie naar de zon. Je
reist nu per vliegtuig met een snelheid van 900 kilometer per uur. Hoeveel uren, dagen en jaren
zijn jullie onderweg naar jullie wel heel erg warme bestemming?
SINELAB.NL
SINELAB©2015