Culturuplein Magazine_Portret Culturele Instelling

Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
Portret
HETPALEIS: Kunst kijken,
ervaren en maken
Scholen kunnen voor theatervoorstellingen, creatieve workshops
en kunstzinnige verdieping in Antwerpen terecht bij HETPALEIS en
de bijbehorende Tuin. Een populaire dagbesteding waarin kinderen,
jongeren en volwassenen op een bijzondere manier naar theater en
kunst leren kijken.
Dagelijks vinden scholieren uit heel België en Nederland de
weg naar theaterhuis HETPALEIS. Met de eindtermen ‘leren
kijken naar cultuur en er actief aan deelnemen’ in het achterhoofd, ontwikkelt HETPALEIS toneel-, muziek- en danstheater en een intensief educatief programma voor scholieren. “Ons doel is kinderen de kans te bieden om op een
positieve manier kennis te maken met kunst en cultuur, of
ze nu vier of 14 zijn”, vertelt Anja Geuns, hoofd educatie.
“We gaan in dialoog met ons publiek over welke voorstellingen het meest geschikt zijn voor de verschillende doelgroepen. In Antwerpen wonen bijvoorbeeld kinderen van
176 verschillende nationaliteiten. Die hebben niet allemaal
dezelfde woordenschat. We kunnen hen bijvoorbeeld met
een woordenloze dans- of muziekvoorstelling laten zien dat
ook zij kunnen genieten van kunst en cultuur. En dat je daar
niet slim of rijk voor hoeft te zijn.”
Alert en nieuwsgierig
Alle docenten die een voorstelling in HETPALEIS komen
bezoeken met een klas, krijgen lesmappen met opdrachten die leerlingen voorbereiden op wat ze gaan zien.
Zo krijgen leerlingen interviews met de makers van
­t heaterstukken en tekstfragmenten uit de voorstelling
voorgeschoteld. Daarnaast krijgen docenten gespreks­
onderwerpen aangereikt die te maken hadden met het
stuk, om klassikaal te bespreken.
Elk jaar bekijkt dramadocente Paula Stulemeijer van HETPALEIS de reserveringslijsten voor de geprogrammeerde
voorstellingen om te zien of er nieuwe klassen op bezoek
komen of klassen die, vanwege taalachterstand, intensievere voorbereiding kunnen gebruiken. Stulemeijer gaat,
gratis, bij die klassen langs voor een workshop die gedurende een uur toewerkt naar de voorstelling die ze gaan
bezoeken, zodat ze er makkelijker naar kunnen kijken.
“In Antwerpen staan we bekend
als een mooie plek met
hoogwaardig theater. Jongeren
voelen zich hier thuis.”
Op de dansvoorstelling Nog een Danske die dit seizoen
gemaakt is voor kleuterklassen, bereidt ze klassen voor
door met de kinderen te fantaseren dat ze aan een tafel
zitten tijdens een saai diner. Stulemeijer laat ze langzaam
onder hun tafel glijden en naar een zogenaamde dansvloer
wegglippen. Door bewegingen te maken op de grond,
Enkele feiten
HETPALEIS is een actief theaterhuis met muziek-, dansen toneelvoorstellingen voor kinderen vanaf vier jaar,
jongeren en volwassenen. HETPALEIS maakt zelf producties met wisselende regisseurs, acteurs en decorbouwers en werkt in coproducties samen met Vlaamse en Nederlandse theatergezelschappen. Scholieren
tussen vier en 14 jaar vormen een belangrijke doel-
20
Portret Cultuurplein Magazine 06 – Oktober 2012
groep, maar de voorstellingen in HETPALEIS zijn ook
toegankelijk voor ander publiek. Jongeren worden door
leraren, die in nauw contact staan met HETPALEIS,
gestimuleerd om voorstellingen te bezoeken in hun
vrije tijd.
De Tuin is een ruimte in HETPALEIS waar kinderen terecht kunnen voor intensieve workshops.
Tekst Carolien Dircken
ontstaat langzaam een dansje. “We willen kinderen op die
manier alert en nieuwsgierig maken naar de voorstelling.”
Helaas is er weinig tijd om alle scholen te bezoeken en nagesprekken te houden. “De financiële middelen en tijd zijn
er niet om dit verder uit te werken”, stelt Stulemeijer.
Lopen in een lichtlabyrint
Mede om die reden ontstond in 2003 De Tuin van HETPALEIS: ateliers waarin klassen zich een intensieve dag lang
kunnen onderdompelen in kunst en cultuur. Geuns: “We
bereiden de leerlingen niet voor op één voorstelling, dat
doet Paula, maar laten ze op een speelse manier bouwen
aan hun cultureel referentiekader. Door ons een hele dag
op één klas te focussen, is de aanpak persoonlijker en krijgen kinderen sneller het gevoel dat ze zelf een verhaal te
vertellen hebben, dat ze kunnen uiten door middel van kunstdisciplines en hun eigen lichaam. Zo wordt de drempel om
deel te nemen aan kunst en cultuur veel lager en worden
ze een rijkere cultuurparticipant. Dat is precies wat we ­willen
bereiken.”
“Ons doel is kinderen de kans
te bieden om op een positieve
manier kennis te maken met
kunst en cultuur.”
Elk halfjaar staat een nieuwe workshop op het programma,
die theaterbouwstenen als beweging, licht, kostuums of
woorden behandelt. Geuns: “Als kinderen naar het theater
gaan, letten ze bijvoorbeeld niet zo op licht. Terwijl een regisseur licht wel gebruikt om zijn verhaal vorm te geven.
Vanuit hun eigen leefwereld: hoe ziet het licht er in een stad
’s avonds uit, en overdag, proberen we kinderen in De Tuin
gevoelig te maken voor licht. Rondlopend in een lichtlabyrint
ontdekken de kinderen bijvoorbeeld wat licht met een ruimte doet.”
Zo’n dagje in De Tuin is populair onder scholen: jaarlijks zijn
er meer aanmeldingen dan Geuns en haar team van drama-,
muziek- en dansdocenten aankunnen. Peter Adriaenssens,
docent aan basisschool Axioma in Antwerpen, is blij dat hij
dit jaar een reservering rond kreeg. “Een dag in De Tuin
maakt echt indruk op de kinderen”, zegt hij. “Ze komen buiten de school in aanraking met zeer ervaren mensen die ze
anders naar kunst en hun eigen beleving van alledaagse
dingen laten kijken. Zelfs de meest introverte kinderen voelen zich er thuis en hebben het er nog over als we al lang
weer op weg naar huis zijn.”
Kinderen fantaseren met dekens tijdens de workshop De Nieuwe Kleren
van de Keizer in De Tuin van HETPALEIS (foto: Ingrid van Kogelenberg).
Krijt tussen je tenen
Wat zoveel indruk maakt op de kinderen, wordt duidelijk bij
het betreden van de ateliers van de Tuin, waar het komende halfjaar de workshop Het Beweegt plaatsvindt. Overal
in de open ruimte staan stoelen waarvan de poten half zijn
afgezaagd, leuningen ontbreken of zitvlakken zijn omgedraaid. Het begrip ‘stoel’ krijgt hier, zonder woorden, een
andere betekenis.
Cultuurplein Magazine 06 – Oktober 2012 Portret
21
In de workshop Het beweegt kiezen de leerlingen een stoel
uit die bij ze past en zetten ze met de stoelen een klein parcours uit, waarlangs ze moeten bewegen. Zo ontstaat al
snel een dansje, zonder dat ze zich daar direct bewust van
zijn. Ingrid van Kogelenberg is beelddocent in De Tuin. “Met
zulke opdrachten maken we kinderen bewust van hun eigen
creatieve mogelijkheden en het creatieproces”, legt ze uit.
“Het gaat er niet om of ze talent hebben voor beeld of dans,
maar dat ze iets gaan maken met alledaagse dingen om
hen heen. Bij mij mogen ze bijvoorbeeld dansen met krijtjes
tussen hun tenen. Wat krijgen ze dan voor tekening als ze
een bepaalde beweging maken? Dat mogen ze uitzoeken.”
Durven met drama
Ook studenten van de lerarenopleiding zijn welkom in De
Tuin. Dramadocente Soraya Rademaker: “Veel studenten
zijn zelf geen cultuurparticipanten. Pas als ze zelf ervaren
hoe iets ontstaat en de verschillende bouwstenen van
theater leren kennen, kunnen ze kinderen enthousiasmeren.
Zij ondergaan de dag in De Tuin dus op dezelfde manier als
de kinderen die hier komen.”
“Studenten leren door de workshops
dat ze een knop moeten omzetten
om iets te kunnen creëren en durven
hun eigen grenzen te verleggen.”
Ann Marie van Meerbeeck is docent aan de lerarenopleiding
K.H.Kempen in Turnhout en neemt haar studenten al jaren
mee naar De Tuin en HETPALEIS. “Studenten leren door de
workshops dat ze een knop moeten omzetten om iets te
kunnen creëren en durven hun eigen grenzen te verleggen.
Vorig jaar durfde één van mijn studenten op haar school
geen dramales te geven, maar door de opdrachten bij De
Tijdens de workshop Het Beweegt in de Tuin gebruiken kinderen
stoelen om een dans te starten (foto: Ingrid van Kogelenberg).
Dat is wat de medewerkers van De Tuin teweeg willen brengen. Geuns: “Kinderen krijgen de kans om zich creatief
op te warmen. Zo hadden we bij de kostuumworkshop De
Kleren van de Keizer dekens in de ruimte liggen waarmee
kinderen direct een koning of een dierenpark mochten uitbeelden, zonder dat daar een lange uitleg aan vooraf gaat.
Door met zo’n oefening te beginnen, waarbij ze niet veel tijd
krijgen om lang na te denken, schakelen ze de criticus in
zichzelf uit. Zo durven ze in de loop van de dag meer van
hun ideeën vorm te geven.”
“Het gaat er niet om of ze talent
hebben voor beeld of dans, maar
dat ze iets gaan maken met alledaagse dingen om hen heen.”
22
Portret Cultuurplein Magazine 06 – Oktober 2012
Kinderen werken met een glazen bak in De Tuin. De glazen bak
staat symbool voor een hoofd vol gedachten (foto: Ingrid van
­Kogelenberg).
Tuin ontdekte ze dat ze meer kon en durfde dan ze dacht.
Bovendien krijgen studenten met andere mensen te maken
dan hun vaste docenten.”
Het enige wat Van Meerbeeck jammer vindt, is dat De Tuin
de studenten niet direct voorbereidt op de voorstellingen
in HETPALEIS. “Gelukkig zien we wel dat studenten ook
anders naar theater gaan kijken als ze een workshop in de
Tuin hebben gedaan. Ze letten ineens op decor, tekst en
licht!”
Filosoferen over de toekomst
Waar HETPALEIS scholen bedient met een breed programma op het gebied van muziek, dans en theater, kunnen scholen voor creatieve workshops op wetenschappelijk en filosofisch gebied sinds kort ook terecht bij
zusterinstelling HETSTEEN, een creatieve werkplek voor
kinderen. De missie van HETSTEEN is de kritische geest
Een onderzoek naar massa van water in HETSTEEN (foto: Ingrid van
Kogelenberg).
staan voor een grote uitdaging om ook die gezinnen te
blijven bereiken. Studenten van de Hogeschool Antwerpen
gaan ons het komend jaar helpen onderzoeken hoe we
kansarme kinderen, die al een keertje in HETPALEIS geweest zijn en graag met theater bezig blijken te zijn, nog
meer bij HETPALEIS kunnen betrekken. Het doel is, dat
zij en hun ouders deel worden van de reguliere bezoekers
van HETPALEIS en andere culturele instellingen.”
Kinderen doen een speels onderzoek naar licht en projectie in
De Tuin (foto: Ingrid van Kogelenberg).
bij kinderen aanwakkeren met behulp van workshops die
gebaseerd zijn op die in De Tuin. Klassen gaan er in groepen aan de slag met het thema Water. De ene groep gaat
werken aan een animatiefilmpje, terwijl een andere groep
zich vies maakt met zand, olie en water, om te ontdekken
hoe zeep werkt en een wasstraat voor mensen ontwerpt.
In een ander deel van HETSTEEN fantaseren kinderen hoe
hun favoriete badkamer eruit zou zien, als alles kon. HETSTEEN bevindt zich nog in een pilotfase, maar kan al
op flink wat interesse van bewoners van Antwerpen en
scholen rekenen. “Op termijn kan er tussen de educatieve
medewerkers van HETSTEEN en van De Tuin een interessante wisselwerking ontstaan”, hoopt Geuns dan ook.
Hoe de toekomst van HETPALEIS en De Tuin er verder uit
zal zien, is volgens Geuns nog lastig te voorspellen. “We
willen eigenlijk graag groeien”, vertelt ze. “Maar we hebben een krap budget en werken met een publiek dat
financieel niet daadkrachtig is. Eén op de vijf kinderen in
Antwerpen komt bovendien uit een kansarm gezin en we
Meer informatie
HETPALEIS
Anja Geuns, hoofd educatie
[email protected]
Tel: 0032 - 3 202 83 75
www.hetpaleis.be
De Tuin: www.hetpaleis.be/publiekswerking/de-tuin
HETSTEEN: www.hetpaleis.be > Programma HETSTEEN
der wijzen, of via www.hetsteenisopen.be
Sfeerfilmpje over De Tuin en andere
portretten van culturele instellingen:
www.cultuurplein.nl/hetpaleis
Cultuurplein Magazine 06 – Oktober 2012 Portret
23