Napoleon route - Welkom in Den Helder

Regio VVV
Kop van Noord-Holland
In de voetsporen
van Napoleon
Wandelroute
1
inhoud
Gibraltar van het Noorden........... 3
Rijke historie................................ 4
‘T Ommetje, wandeling over
de stelling van Den Helder........... 6
1. Beginpunt wandeling................... 6
2. Timorpark.................................... 6
3. Liniedijk....................................... 7
4. Fort Erfprins................................. 7
5. Bomvrije kazerne.......................... 8
6. De Batterijen................................ 8
7. Fort Kijkduin................................ 9
8. Bunkercomplexen in de
Grafelijkheidsduinen................... 12
9. Het Galgenveld.......................... 13
10. Huisduiner poldertje . ................ 14
11. Ecologische zone........................ 14
12. Fort Dirksz Admiraal................... 15
13. Het Reduit................................. 16
14. Bouwwerken in de linie.............. 17
15. Fort Westoever/Oostoever........ 18
16. Willemsoord............................... 19
17. Fort Harssens............................. 19
PLattegrond met route................................ 10
2
Gibraltar van het Noorden
Met aan drie kanten zee, kent Den Helder een unieke ligging. Napoleon zag
in 1811 deze plek langs de kust als het “Gibraltar van het Noorden” en
stationeerde er de marinevloot. Voor de verdediging van de oorlogshaven liet
Napoleon een aantal forten bouwen: fort Kijkduin, fort Erfprins, fort Dirksz
Admiraal en fort Oostoever. Deze forten werden later verbonden door een
liniedijk, samen vormen ze de Stelling van Den Helder.
Wandel mee in de voetsporen van Napoleon en maak kennis met het militaire
inzicht van één van de grootste strategen die Europa heeft voortgebracht.
Noordhollands Dagblad, Regio VVV Kop van Noord-Holland en Zeestad CV/BV
hebben over de historische verdedigingswerken een wandelroute van
ongeveer 11 km uitgezet: ‘t Ommetje Den Helder. Langs de weelderig
begroeide route ontdekt u diverse bouwwerken uit de tijd van Napoleon,
Nederlandse verdedigingswerken, maar ook vele Duitse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Deze wandelbrochure vormt voor u de wegwijzer. Naast de
stapsgewijze uitleg van de te volgen route, met op de middelste pagina een
overzichtelijke kaart, krijgt u interessante historische ‘weetjes’ aangereikt. ‘t
Ommetje is gemarkeerd met houten paaltjes, waarop de keizerlijke arm van
Napoleon de te volgen richting aangeeft; bij nummering op de kaart wordt in
dit boekje informatie gegeven over de
bezienswaardigheden.
Wij wensen u veel wandelplezier!
Regio VVV Kop van Noord-Holland
3
Rijke historie
Om de dorpjes Huisduinen en Helder
tijdens de 80-jarige oorlog tegen de
Spaanse vloot te kunnen verdedigen, werd
reeds in 1583 een eerste verdedigingswerk
gebouwd. In de periode daarna zijn meer
verdedigingswerken aangelegd. Tot en met
de 18e eeuw was de verdediging van Den
Helder zeewaarts gericht en wel door middel van de verschillende kustbatterijen
(opstelplaatsen voor kanonnen). Nadat in
1799 de Engelsen en de Russen Den Helder
via de landzijde binnenvielen, werden verdedigingswerken gebouwd om een aanval
over land te weerstaan.
Napoleon zag in Den Helder een strategische plek voor de vestiging van de
marinevloot, en gaf daarom de opdracht
tot de bouw van de marinewerf Willemsoord en een grootscheepse uitbreiding van
de verdedigingswerken. Zo werden tussen
1811 en 1813 vier forten gebouwd, fort
Morland, fort Lasalle, fort Dugommier en
fort L’Ecluse. Het verdedigingsplan van Napoleon voorzag ook in een liniedijk tussen
de forten, maar dit voornemen werd pas
vele jaren later uitgevoerd.
In 1813 werd Napoleon in de Volkerenslag bij Leipzig verslagen. De forten en
batterijen in Den Helder kregen in 1814
Nederlandse namen: Fort Kijkduin (voorheen Morland), fort Erfprins (Lasalle), Het
Nieuwe Werk (Dugommier), en fort Dirksz
Admiraal (L’Ecluse).
In opdracht van Koning Willem werd rond
1825, volgens het plan van Napoleon,
de liniedijk alsnog opgeworpen.
4
Dit was nu noodzakelijk
omdat het moeilijk
begaanbaar kweldergebied ten zuiden van
Den Helder werd omgevormd
tot de polder “het Koegras”
In deze tijd werd ook het Noordhollands
Kanaal aangelegd, waardoor het fort Het
Nieuwe Werk werd opgesplitst in fort
Westoever en fort Oostoever. Naast de
aanleg van de liniedijk werden diverse
bunkers en onderkomens in de Stelling
gebouwd en werden de forten verbeterd.
Belangrijkste functie van het vestingwerk
betrof het beschermen van de Marinewerf,
de Spoorweghaven en de sluizen aan de
noordkant van fort Oostoever.
Een van de defensieve middelen van de
Stelling was inundatie (onder water zetten
van een gebied), bedoeld om de vijand
op afstand te houden. Via de sluis bij fort
Oostoever kon water vanuit de zee worden
ingelaten. Via de fortgracht, het Noordhollands Kanaal en de buitengracht van de
liniedijk kon het gebied ten zuiden van de
Stelling onder water worden gezet.
WOII
Tijdens WOII heeft de Duitse krijgsmacht
diverse bouwwerken toegevoegd.
Den Helder vormde namelijk een belangrijk
onderdeel van de Atlantikwall, de grootste verdedigingslinie ooit in West-Europa
gebouwd. De forten werden uitgebreid met
onder meer geschutskoepels, betonnen
daken en onderkomens. Aan de voet van
fort Kijkduin werd een bunkercomplex in de
duinen gebouwd. Het aanpalende terrein
diende voor de munitiebevoorrading, met
een administratiekantoor dat in Den Helder
bekend staat als “het Casino”. De Duitse
legeronderdelen bouwden in Den Helder
meer dan 300 bunkers, waarvan vele nog
zijn terug te vinden in het gebied van de
Stelling.
Historische kaart 1814
Historische kaart 1850
Fort Kijkduin
5
over
e
j
t
e
m
m
O
‘t
g van
de Stellin
Den Helder
1. Beginpunt wandeling
De wandeling begint bij Hotel Den Helder
aan de Marsdiepstraat; hier is parkeergelegenheid. Vanaf de parkeerplaats loopt u
linksaf richting de Middenweg. Wanneer u
op de brug staat ziet u aan uw linkerhand
de liniegracht, met daarachter de liniedijk.
Het eerste stuk van de wandeling gaat over
deze dijk. Let op: het beginpunt is aan de
andere kant van de liniegracht en is aangegeven met een bord.
Op de liniedijk komt u een ‘Kabel Ausführungs Punkt’ tegen Dit is een Duitse
bunker, die aangelegd was voor de telefoonverbindingen ten behoeve van communicatie tussen de diverse bunkers.
2. Timorpark
Het Timorpark is een typisch jaren dertig
stadspark, waar de kenmerken van de
Engelse landschapsstijl duidelijk herkenbaar
zijn. In het park zijn diverse bunkers te vinden. Op de liniedijk staat een bomvrije
remise, die gebouwd is in 1886-1887 door
de Nederlanders. In totaal zijn er drie van
deze remises gebouwd, waarvan er nog
twee over zijn. De wandeling gaat over de
remise heen. Daarnaast staan er ook Duitse
bunkers in het park. Bijzonder is de bunker
aan de andere kant van het park, die functioneerde als hospitaal. In Nederland
werden er hiervan slechts zes gebouwd en
deze bunker is één van de laatste die nog
intact is.
De route gaat verder
over de liniedijk, totdat u bij de
volgende oversteekplaats komt.
Hier steekt u de weg over De route
vervolgt zich over de Liniedijk
Kabel Ausführungs Punkt
Vervolg de wandeling die
boven over de liniedijk loopt. Aan uw linkerzijde ziet u de liniegracht, aan
uw rechterzijde ziet u het Timorpark.
6
Fort Erfprins
3. Liniedijk
Hier is het oorspronkelijke profiel van de
liniedijk gedeeltelijk zichtbaar. U loopt aan
de binnenzijde van de dijk. De binnenzijde
van de liniedijk had een getrapt profiel, zodat de manschappen op het hoger gelegen
smalle pad geknield over de kruin van de
dijk konden vuren. Het lager gelegen brede
pad, waar u loopt, vormde een ‘gedekte
weg’: de manschappen en het transport
tussen de forten bleven hierdoor vrij van
het vijandelijke vuur. De buitenzijde van
de liniedijk moest een hindernis vormen
voor de vijand. Het buitengebied kon men
onder water laten lopen; de liniedijk diende
dan als waterkering. Daarnaast vormde de
liniegracht met de rietoevers een moeilijk
doordringbare hindernis. De buitenzijde van
de liniedijk werd gevormd door een steile
helling die was begroeid met doornhagen.
Scherfvij onderkomen
Op de liniedijk vindt u een scherfvrij onderkomen. Dit is een betonnen gebouw met
vleugelmuren dat bestemd was voor de
huisvesting van officieren, onderofficieren
en manschappen. Tussen 1901 en 1907 zijn
er op de liniedijk en de forten acht van deze
scherfvrije onderkomens gebouwd. Een
aantal hiervan zijn nog intact.
4. Fort Erfprins
De wandelroute gaat over de buitenwal
van fort Erfprins. Aan uw linkerhand
ziet u het fort liggen. Fort Erfprins is tussen
1811 en 1813 gebouwd en heette toen
‘fort Lasalle’. Het fort is een groot, vijfhoekig, gebastionneerd verdedigingswerk en
had oorspronkelijk drie ravelijnen. Dit zijn
versterkte eilanden die zich aan de buitenkant van de vestingwal bevinden en dienden als toegangspoort of verdedigingspunt.
In 1836 werden twee bomvrije poorten
gebouwd en in 1861 een bomvrij hospitaal
op het fort. Deze zijn alle drie nog aanwezig. De noordelijke gracht werd in 1875
gedeeltelijk gedempt waarbij één ravelijn
verviel. Vervolg de route tot de fortgracht
en ga hier aangekomen rechtsaf.
Vervolg de route langs
de fortgracht richting de zeewering.
U loopt over de buitenwal rondom
het fort. Wanneer u bij de zeedijk
aankomt, gaat u linksaf
Linie
Vervolg de route tot de
fortgracht en ga hier aangekomen
rechtsaf.
7
5. Bomvrije kazerne
Aan uw linkerzijde ziet u een grondwal.
Hieronder ligt een Duitse bomvrije kazerne,
die was ingericht voor 1000 man. Daarbovenop stond een grote kustbatterij. Het is
met 283 meter de langste bomvrije kazerne
van Nederland. De kazerne is eigendom van
Defensie en is enkel bij hoge uitzondering
te bezichtigen .
Het weidse uitzicht over het
Marsdiep was de reden dat
hier batterij Kaaphoofd werd
gebouwd
Als u de kazerne kan bezichtigen, dan loopt u na uw bezoek aan de
kazerne het marineterrein af. Op de weg
langs de dijk gaat u naar rechts en vervolgens
schuin links, het pad op de zeedijk op. Wanneer de kazerne niet open is voor bezichtiging,
dan vervolgt u de route langs de zeedijk, de
wandelroute gaat aan uw rechterhand de
zeedijk op.
6. De Batterijen
Het weidse uitzicht over het Marsdiep was
de reden dat hier batterij Kaaphoofd werd
gebouwd. De batterij werd bewapend met
kanonnen en voorzien van twee kogelgloeiovens (ovens waarin men ijzer omsmeedde
tot kogels), een wachthuis dat ruimte bood
voor de huisvesting van 30 man en de
opslag van munitie. Als gevolg van de ophoging van de zeewering tot Deltahoogte
in de jaren ’60 is de batterij grotendeels
verdwenen.
Voormalig Batterij Kaaphoofd Gracht Fort Kijkduin
8
Vervolg de wandeling die boven
over de liniedijk loopt. Aan uw
linkerzijde ziet u de liniegracht,
aan uw rechterzijde ziet u het
Timorpark.
UItzicht op Huisduinen
vanaf Fort Kijkduin
Fort Kijkduin
7. Fort Kijkduin
Fort Kijkduin is altijd een belangrijk punt
geweest voor de kustbewaking. Aan het
begin van de 19e eeuw was er al een batterij aanwezig en in opdracht van Napoleon werd hier in 1811 begonnen met de
bouw van fort Morland. In 1814 kreeg dit
fort de naam Kijkduin, genoemd naar het
duin waarop het was gebouwd. Het fort
bood aan meer dan 700 soldaten huisvesting en kent een uitgebreid onderaards
gangenstelsel dat voor publiek toegankelijk
is.
In 1996 opende Prins Willem-Alexander
het schitterend gerestaureerde fort en het
voor Europa unieke zeeaquarium in de onderaardse beuken. Wilt u meer weten over
de restauratie en de geschiedenis van het
fort, en wat er allemaal op deze historische
plek is gebeurd, breng dan een bezoek
aan het fort. Ook kunt u hier wat eten of
drinken. Fort Kijkduin
richting fort Kijkduin. Als u de kazerne kan
bezichtigen, dan loopt u na uw bezoek
aan de kazerne het marineterrein af. Op
de weg langs de dijk gaat u naar rechts en
vervolgens schuin links, het pad op de zeedijk op. Wanneer de kazerne niet open is
voor bezichtiging, dan vervolgt u de route
langs de zeedijk, de wandelroute gaat aan
uw rechterhand de zeedijk op.
Wanneer u voor het fort staat
heeft u mooi zicht over het dorp
Huisduinen en de Grafelijkheidsduinen.
9
6
5
Fort Erfprins
4
10
3
11
P
Fort Kijkduin
P
9
7
8
10
2
8
Willemsoord
8
1
14
P
11
14
13
Fort Dirkz Admiraal
12
11
8. Bunkercomplexen in de
Grafelijkheidsduinen
Aan de voet van fort Kijkduin liggen in de
Grafelijkheidsduinen vele restanten
van militaire verdedigingswerken uit de
periode 1916 tot en met de Tweede
Wereldoorlog.
Het militaire verdedigingscomplex dat ten
zuiden van het fort ligt, is tussen 1916
en 1930 gebouwd als onderdeel van de
stelling van Den Helder. De bouwwerken
bestaan onder andere uit betonnen loopgraven, onderkomens voor manschappen,
schuilplaatsen, een waarnemingspost en
geschutsemplacementen.
Vervolg de route over het pad,
dat vanaf de parkeerplaats naar
beneden de duinen inloopt.
Onderaan de helling volgt u
het pad naar links. Na de eerste
huizen aan de rechterzijde gaat
u rechtsaf. U komt nu op het
oormalige Galgenveld.
12
Verder naar het oosten ligt een Duits
bunkercomplex in het duinlandschap.
De meeste bunkers waren onderkomens
voor de manschappen. Bijzonder is de
Kroontjesbunker, waar het hoofdkwartier
gevestigd was die het bevel voerde over de
luchtafweer. Deze bunker behoort tot de
laatste twee overgebleven commandobunkers in Europa; de andere staat in Frankrijk.
9. Het Galgenveld
Dit lager gelegen terrein aan de voet van
fort Kijkduin was vroeger een galgenveld
in het duingebied. Hier werden muitende zeelieden opgeknoopt. De plek
bood uitzicht op de rede van Texel en de
opgeknoopte muiters dienden als afschrikwekkend voorbeeld aan andere Oost-Indië
gangers.
U loopt onder het poortgebouw
door, sla na ongeveer 50m linksaf
richting de zeedijk. U loopt langs
het dorpshuis (rechts) en het
Huisduinerkerkje (links).
Bij de zeewering gaat u rechtsaf,
deze weg blijft u volgen tot de
manege; hier gaat u rechtsaf.
Het Casino, in 2009 heeft hier
een grote brand gewoed.
In WOII bouwden de Duitsers een munitieloods en een administratiekantoor/
annex logementgebouw (het Casino, in
2009 is dit gebouw verwoest door brand,
onderzoek moet uitwijzen of restauratie
mogelijk is.) op het Galgenveld. Het gebied
werd ontsloten door een poortgebouw.
Hier was het ‘Marine Artillerie Waffenkommando’ gevestigd, die zorgde voor de
aanvoer van voorraden en de instandhouding van de wapens. De drie gebouwen
zijn inmiddels Rijksmonument.
Vervolg de route over het pad, dat vanaf
de parkeerplaats naar beneden de duinen
inloopt. Onderaan de helling volgt u
het pad naar links. Na de eerste huizen
aan de rechterzijde gaat u rechtsaf. U komt
nu op het voormalige Galgenveld.
13
11. Ecologische zone
Fort Erfprins/
Huisduiner polder
10. Huisduiner poldertje
U loopt nu door het Huisduinerpoldertje,
wat een belangrijk gebied is voor verschillende weidevogels. Door het brakke
milieu als gevolg van de zeewind komen er
bijzondere plantensoorten voor. Vanaf hier
is fort Erfprins goed zichtbaar. Door het
ontbreken van begroeiing had men vanuit
het fort goed zicht op de vijand. Om die
reden wordt dit open landschap een
schootsveld genoemd.
U volgt het pad totdat u bij
de Huisduinerweg komt.
Deze weg steekt u over
en gaat u linksaf. Voor de
liniegracht gaat u rechtsaf.
14
De gemeente is bezig met plannen om in
dit gebied een ecologische zone aan te
leggen. Hierdoor verbetert de natuurlijke
verbinding tussen de Noordzee en de
Waddenzee. Allerlei dieren en insecten
kunnen dan een schuilplaats vinden in de
natuurvriendelijke oevers en beplanting.
Huisduiner polder
Om de route te
vervolgen gaat u rechtdoor totdat
u de Middenweg tegenkomt. Hier
kunt u de wandeling vervolgen naar fort
Dirksz Admiraal. U steekt dan recht de
weg over en volgt het pad aan de rechterzijde van de liniegracht.U kunt hier ook
de wandeling eindigen, rechts van u ligt
Hotel Den Helder.
Historisch profiel van fort Dirkz Admiraal
N
12. Fort Dirksz Admiraal
U blijft de route langs
de liniegracht volgen, totdat u
weer een doorgaande weg tegenkomt. U steekt hier de weg over, en
gaat rechtsaf. Voorbij het tuincentrum
gaat u linksaf.. U gaat met het pad mee
naar rechts; sla bij de eerste mogelijkheid linksaf.
U loopt nu over de buitenwal van Dirksz
Admiraal, het fort ligt aan uw linkerhand.
Fort Dirksz Admiraal is in 1811 gebouwd en
bestaat uit een kroonwerk
(het hart van het fort), twee ravelijnen en
een reduit (een eiland aan de stadszijde van
het fort dat diende als uitwijkplaats bij bezetting van het fort door de vijand). Stenen
doorgangen in de wallen gaven toegang
tot de ravelijnen.
Volg de route over de
buitenwal totdat u bij een weg
uitkomt. Bij de fi etsersoversteekplaats steekt u over en gaat u rechtsaf.
Het pad loopt hier langs de weg. Aan
uw linkerzijde ziet u één van de ravelijnen van het fort. U gaat linksaf het bos
in. U vervolgt de route langs het spoor
totdat u bij de gracht aankomt, hier
gaat u linksaf de heuvel op.
U loopt op een puinheuvel, die van oorsprong geen onderdeel uitmaakt van het
fort. U heeft vanaf deze heuvel prachtig
uitzicht over de rest van het fort.
De meeste oude bouwwerken in het fort
zijn in het reduit te vinden.
15
Aan het eind van de
heuvel gaat u rechtsaf.
De eerste gelegenheid gaat u weer
rechtsaf. Aangekomen bij de trap aan
uw linkerzijde gaat u omhoog.
Bovenop het bouwwerk kunt u
richting het oosten en het westen
langs de hele linie kijken, u staat nu
bovenop de kazerne van het reduit.
13. Het Reduit
In 1828 werden de fundamenten gelegd
voor een bomvrije kazerne, maar pas aan
het eind van de 19e eeuw werd een bakstenen bomvrije kazerne gebouwd, met
ruimten voor de manschappen en kruitkamers. Deze kazerne is nog gedeeltelijk
aanwezig. Vóór het reduit lag een eilandje
met een gebouwtje (de caponnière)
van waaruit fl ankerend vuur gegeven kon
worden langs de linie, richting fort Erfprins
en fort Westoever. U kunt zelf zien dat het
uitzicht vanaf dit punt In de wallen van het
reduit werden meerdere bunkers gebouwd
als onderkomens of als munitiebunkers.
16
Duitse bunker op het Reduit
U volgt het pad tot aan de
Middenweg. U bent aangekomen
op het eindpunt van de wandelroute, maar niet op het eindpunt van
de Stelling. Integendeel. U kunt de
andere onderdelen van de Stelling ook
bezoeken, in dit boekje vindt u hierover
informatie.
In de WOII is een Duitse luchtdoelbatterij
bovenop de oude kazerne gebouwd,
waarbij de bovenste verdieping van de
onderliggende kazerne is gesloopt.
U kunt de opstelplaatsen van de geschutskoepels nog duidelijk herkennen aan de
ronde openingen. Daaronder bevonden
zich de verblijfsplaatsen voor het personeel
en een ruimte voor de commandovoering.
Ondergrondse schuilplaats
14. Bouwwerken in de linie
Lopend over de liniedijk komt u langs ondergrondse Duitse bunkers die dienden als
onderkomens voor de manschappen. Als u
goed kijkt ziet u ze verscholen in de grond.
U volgt het pad op de liniedijk en
steekt he fi etspad over. Hier vervolgt
u de route die over de gedekte weg
verder gaat.
Aan uw linkerzijde staat een de van de
twee overgebleven bomvrije remises.
De andere remise staat in het Timorpark.
Bomvrije remise
in het Timorpark
U volgt het pad tot aan de
Middenweg. U bent aangekomen
op het eindpunt van de wandelroute, maar niet op het eindpunt van
de Stelling. Integendeel. U kunt de
andere onderdelen van de Stelling ook
bezoeken, in dit boekje vindt u hierover
informatie.
17
Stelling van Den Helder
Fort Harssens
Fort Dirkz Admiraal
Willemsoord
Fort Kijkduin
Fort Westoever
Fort Dirkz Admiraal
Fort Oostoever
15. Fort Westoever/Oostoever
Op de locatie van fort Oostoever lag vroeger de kielplaats ‘het Nieuwe Werk’. Deze
werd in 1791 en 1792 gebouwd. Hier
werden de schepen uit het water
getild voor reparaties aan de scheepshuid.
Napoleon verbeterde in 1812 de bestaande geschutsopstelplaatsen en noemde het
verdedigingswerk fort Dugommier.
Vanaf 1827 werden de werkzaamheden
op het Nieuwe Werk verplaatst naar de
marinewerf ‘Willemsoord’. De kielplaats
werd rond 1833 omgebouwd tot een fort,
waarbij de sluis gemakkelijk gebruikt kon
worden als inundatiesluis.
Bij het graven van het Noordhollands kanaal werd aan de overzijde fort Westoever
gebouwd. De twee forten dienden om het
Noordhollands Kanaal en de liniedijk onder
vuur te houden.
18
De huidige bomvrije kazerne van fort
Westoever werd tussen 1828-1830
gebouwd en moest huisvesting kunnen
bieden aan 260 militairen. Het gebouw
werd echter voornamelijk gebruikt voor
het opslaan van munitie en wapens.
Het geheel werd in de jaren daarop gecompleteerd met een fortwachterswoning
en een wachtgebouw. Tijdens WOII
bouwden de Duitsers zuidoostelijk van de
kazerne een gewapend betonnen ‘Kabelschaltstelle’ (telefoonbunker).
In 1956 richtte men de kazerne in als
dieselcentrale waarvoor acht dieselaggregaten werden opgesteld, die bij piekbelastingen de verschillende marineonderdelen
in Den Helder moesten voorzien
van elektriciteit.
16. Willemsoord
Napoleon bepaalde in 1811 dat in Den
Helder de grootste marinehaven van
Nederland gebouwd moesten worden. Het
plan, een ontwerp van Jan Blanken Jansz.,
omvatte een omwalling van het gehele
marine-etablissement en een waterfort
aan de noordoostzijde van de haven. In
1814 was echter alleen nog maar de meest
zuidelijke sector van de omwalling gerealiseerd. In 1822 waren de dokken, de sluis
het pomphuis en het werfkanaal klaar. In
1827 werd het complex in gebruik genomen. Het waterfort, fort Harssens,
werd pas in 1879 gebouwd. De Rijkswerf
heeft in WOII veel te lijden gehad van
bombardementen. Na WOII beleefde
Willemsoord een sterke bloeiperiode. Den
Helder werd in 1947 aangewezen als de
hoofdmarinebasis van ons land. In 1993
concentreerde de marine alle onderhoudsbedrijven op het Nieuwe Haventerrein.
Willemsoord werd vanaf dat moment
gerestaureerd en in 2004 geopend. Op
Willemsoord zelf vindt u meer informatie
over de historie van de marinewerf.
17. Fort Harssens
In 1884 kwam het pantserfort Harssens
gereed met twee pantserkoepels elk met
twee kanonnen van 30,5 cm, voor die tijd
een uiterst modern geschut. Tijdens de
schietproeven sneuvelden er door de luchtdruk in de nabije omgeving echter vele
ruiten, zelfs op Texel! Om die reden is het
geschut maar sporadisch in actie geweest.
Op het fort bevindt zich nu het havenkantoor van de marine. Onder een dikke laag
zand, basalt en asfalt liggen de restanten
van het fort.
19
www.vvvkopvannoordholland.nl
Dit is een uitgave van Regio VVV Kop van Noord-Holland
20
Vormgeving en realisatie Studio Kisteman