De biologische diversiteit

7
e biologische diversiteit
D
een moeilijk te vrijwaren rijkdom
In Ukkel …
Onze Gemeente Ukkel maakt deel uit van de groenste
gemeenten van Brussel. In een Ukkelse straat of in het
Zoniënwoud kan u soms interessante dieren of planten
waarnemen.
Enkele voorbeelden : wat is het verschil tussen bijvoorbeeld
de vos en de Koreaanse eekhoorn, de Japanse duizendknoop en
de Amerikaanse vogelkers ?
De Koreaanse eekhoorn, de Japanse duizendknoop en de
Amerikaanse vogelkers zijn exotische soorten waaraan het
publiek weinig aandacht verleent maar die een zeker gevaar
vormen terwijl de vos, typisch voor ons land, niet welkom is in ons
stadsweefsel. Hij is echter een beschermd dier.
De vos wordt steeds zichtbaarder in Ukkel. Hij is eigenlijk
niet gevaarlijk voor de mens en de huisdieren, die hij schuwt.
Volgens de WGO is hondsdolheid sinds 2001 uitgeroeid in België.
De vos wordt vaak als een hinder beschouwd, omdat hij
kippenhokken plundert en vuilniszakken openscheurt. Met
eenvoudige voorzorgsmaatregelen kunnen deze ongemakken
vermeden worden. Zijn rol van roofdier compenseert deze hinder
doordat hij de populatie van enkele door de mens weinig
gewaardeerde soorten (ratten, bosmuizen, muizen, spinnen, …)
controleert.
De vos is dus onontbeerlijk voor de biologische diversiteit in onze
Gemeente. Hij is van essentieel belang in de voedselketen.
De Koreaanse eekhoorn is een exotische soort die niet
afkomstig is uit onze streken en als huisdier in ons land ingevoerd
- 97 -
werd. De eigenaars hebben hem in de natuur vrijgelaten en hij is
erin geslaagd te overleven en zich te vermenigvuldigen.
Welk is het probleem ? Ondanks zijn aangenaam uitzicht is deze
eekhoorn een rivaal voor de inheemse rode eekhoorn die deze
concurrentie slecht verdraagt. Beide wonen in hetzelfde
ecologisch nest. Het ecologische nest van een dierensoort bestaat
uit de door dit dier gezochte omgevingselementen (habitat,
temperatuur, voedsel, …).
Gelijkaardige voorbeelden zijn talrijk en in verband te stellen
met de mode : muskusrat, Nijlgans, Magelaanganzen,
waterschildpadjes uit Florida, halsbandparkieten… en morgen ?
Men moet voorzichtig en verantwoordelijk zijn. De invoer van
exotische huisdieren vermijden en in ieder geval ze nooit in de
natuur vrijlaten wanneer men er genoeg van krijgt !
De Japanse duizendknoop en de Amerikaans vogelkers zijn
exotische plantensoorten die overwoekerend zijn en zich dus ten
nadele van de andere soorten vermenigvuldigen.
De Japanse duizendknoop is een struikgewasachtige plant die
bijna overal groeit, vooral op braakterreinen, dankzij zijn goede
weerstand tegen verontreiniging. Hij groeit zelfs in muurspleten.
Zij concurreert met de andere plantensoorten die hij verwijdert
waardoor de flora verarmd wordt. Zelfs de controle van zijn
populatie stelt al ernstige problemen.
De dieren- en plantendiversiteit van onze omgeving is een
rijkdom die verdiend en onderhouden moet worden. Niet alles is
goed. Indien men nog wil profiteren van de inheemse soorten
moet men voorzichtig zijn en niet als een tovenaarsleerling
handelen door exotische soorten te introduceren waarvan men
de (te goede) aanpassingscapaciteit niet of weinig kent.
… en elders op onze planeet
de mens is verantwoordelijk voor het verlies van de
biodiversiteit. Hij heeft sinds de 16de eeuw, en vooral sinds het
- 98 -
begin van de laatste eeuw, een versnelling veroorzaakt in het
uitsterven van tal van soorten in de fauna en de flora.
Het huidige uitstervingspercentage is 10.000 keer hoger
dan het natuurlijke uitstervingspercentage. Ongeveer 25% van
de zoogdieren en 11% van de vogelsoorten zijn onmiddellijk
bedreigt om te verdwijnen. Dit zonder te spreken over het verlies
van verschillende plantensoorten zonder twijfel minder
waarneembaar.
De belangrijkste oorzaken van het verlies van deze
biologische diversiteit zijn :
•
het milieubederf en het verlies van woonplaatsen ;
•
de invoer van uitheemse soorten (« bioinvasie ») ;
•
de vervuiling, waarvan de opwarming van de planeet en
het gat in de ozonlaag het resultaat zijn ;
•
de onmiddellijke exploitatie van wilde soorten.
Waarom de biodiversiteit beschermen ?
•
om ze onmiddellijk te kunnen gebruiken als bron :
− in de farmaceutische sector : een kwart van de
voorgeschreven
medicijnen
bevat
natuurlijke
produkten. Tal van medicinale vermogens blijven nog
te ontdekken ;
− op voedingsvlak : een heel gering percentage van de
vegetatie en de dieren werden getemd en dienen om
de mens te voeden. Op de huidige 80.000 beschreven
eetbare planten, worden er slechts 150 gekweekt ;
− op industrieel gebied : tal van andere produkten
onmiddellijk afkomstig uit de natuur komen voor in
een industriële verwerking en worden op de markt
gebracht ;
− op genetisch vlak : de natuur is een onmetelijke
genenbank waarvan de mens een beter gebruik zou
kunnen maken ;
•
wegens de diensten bewezen aan het milieu : de
natuurgebieden bewijzen tal van diensten aan onze
- 99 -
•
•
•
planeet. Het is dankzij deze diensten dat de mens zich kon
ontwikkelen en kan leven zoals vandaag. Onder deze
diensten, kunnen we de volgende bijvoorbeeld aanhalen :
de bestuiving van de planten door de insekten, de luchten waterzuivering, …
op wetenschappelijk vlak : de wilde soorten verschaffen
noodzakelijke grondstoffen voor zuiver wetenschappelijk
onderzoek. Het verlies van de biodiversiteit doet ons
informatie en een potentiële kennis verliezen die voor
altijd onbruikbaar zullen zijn ;
voor zijn sociale voordelen : de natuurlijke ecosystemen
worden meer en meer gebruikt als ontspanningsruimten en
voor toeristische bestemmingen. Veel mensen vinden hun
welbehagen door de natuur op prijs te stellen ;
voor zijn bestaanswaarde : de levende wezens die op onze
planeet leven zijn de vrucht, net als wij, van een lange
evolutie die miljoenen jaren geduurd heeft. Bij wijze van
spreken, net zoals elke mens het recht heeft op leven, heeft
elk soort het recht op leven zonder er een economische of
materiële rechtvaardiging te moeten achter zoeken ;
Een ander voorbeeld dat bijzonder verontrustend is : is de
verdwijning van de bijen. De alarmkreet werd gegeven door de
europese bijenkwekers (die in hun bijenkorven een hoger
sterftecijfer met ongewoonlijke pathologische symptomen
waarnemen). De eerste oorzaak van deze “ecologische
catastrofe”, lijkt het organisch gebruik te zijn van nieuwe
pesticiden met een heel breed spectrum en met een lange
levensduur.
We voegen daarbij de emotionele dimensie van het behoudt
van de biodiversiteit : onder de bekendste bedreigde en
belangrijke soorten in de publieke inbeelding bevinden zich de
asiatische olifant, de tijger of de panda, om deze maar te
noemen. Hoe aan onze kinderen later uitleggen dat deze dieren
enkel en alleen nog bestaan onder de vorm van speelgoed en
pluisbeestjes.
- 100 -
Een moeilijk te vrijwaren biologische diversiteit tussen
de overwoekerende soorten (links) en de te beschermen
soorten (rechts)
- 101 -