PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Exameneenheden biologie BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan aan de basis BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk BI/K/6 Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend BI/K/7 Mensen beïnvloeden hun omgeving BI/K/8 Houding, beweging en conditie BI/K/9 Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding BI/K/10 Bescherming BI/K/11 Reageren op prikkels BI/K/12 Van generatie op generatie BI/K/13 Erfelijkheid en evolutie BI/V/1 Bescherming en antistoffen BI/V/2 Gedrag bij mens en dier BI/V/3 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie BI/V/4 Vaardigheden in samenhang Schoolexamen derde leerjaar, schooljaar 2015 - 2016 Peri- Toets ode 1 SE 1 Omschrijving PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Cellen en Ordening Je weet dat planten en dieren gemaakt zijn van cellen. De cellen van een plant zien er heel anders uit dan cellen van een dier. Het hangt ook af van de werking die de cellen hebben. Dit omvat: • levenskenmerken • celbouw + werking 301K BIO/K/4 en 5 Pagina 1 van 9 Tijds Her- Weging Methodeduur kansen wijzer Schriftelijk 90 min ja 1,5 Deel 1: thema 1 en 2 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Peri- Toets ode Omschrijving PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Tijds Her- Weging Methodeduur kansen wijzer • weefselbouw + werking Iets ordenen betekent dat je het indeelt in groepen. Om iets te ordenen let je op kenmerken. Dingen met dezelfde kenmerken plaats je bij elkaar in de groep. Planten en dieren kun je ook ordenen. Je kunt benoemen: • schimmel, bacteriën en reducent • ziekteverwekker, preventie en behandeling • biotechnologie • voedselbederf • medicijnen 2 SE 2 Voortplanting en Regeling Ieder mens gaat dood. Maar mensen planten zich ook voort. Daardoor komen er steeds nieuwe mensen. In deze module gaan we kijken naar: • infectieziekten, besmetting, aids en seksueel overdraagbare aandoeningen • preventie, syfilis, chlamydia, gonorroe en candida • lichamelijke en geestelijke groei en ontwikkeling • voortplantingsstelsel (bouw + werking), voortplanting en voorbehoedsmiddelen • seksualiteit + normen en waarden • hepatitis en tuberculose • geslachtschromosomen, gewone celdeling en reductiedeling In je lichaam gebeuren veel dingen tegelijk: je beweegt, je kijkt, je haalt adem. Je lichaam regelt dat alles goed verloopt. In deze moduul gaan we zien: • zenuwstelsel (bouw + werking) en centraal zenuwstelsel 302K BIO/K/9, 10,11,12 en 13 Pagina 2 van 9 Schriftelijk 90 min ja 1,5 Deel 1 en 2: thema 3 en 4 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Peri- Toets ode Omschrijving • • • • • • • PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Tijds Her- Weging Methodeduur kansen wijzer zintuigen, prikkels, impulsen en waarneming hormoonklieren (bouw + werking) hormonen gedrag: voorbeelden, prikkels en motiverende factoren zenuwcellen (bouw + werking), reflexen en abstracte wijze uitleggen van prikkelverwerking bewust gedrag beschrijving (normen en waarden) overmatig alcohol – en medicijngebruik en tabak– en drugsgebruik + abstracte relaties 3 SE 3 Stevigheid en Zintuigen 303K BIO/K/8 De beenderen van het skelet zitten aan elkaar vast. Aan de beenderen zitten spieren vast. De spieren en botten zorgen ervoor dat je je kunt bewegen. In dit blok kijken we naar: • stevigheid en beweging (bouw + werking) • overbelasting • preventie • microscopische en macroscopische onderdelen Je neemt mensen, dieren, planten en voorwerpen waar.Bij al deze waarnemingen spelen je zintuigen een grote rol. Het volgende komt aan de orde: • weergave: waarnemingen zintuig –practicumproeven in • biologische termen • oor, oog, huid, neus en tong (bouw + werking) • zintuigen Schriftelijk 90 min ja 1,5 Deel 2: 4 SE 4 Erfelijkheid en Evolutie 304K BIO/K/13 Misschien wordt van jou wel gezegd dat je erg lijkt op je vader of moeder. Eigenschappen worden doorgegeven van ouders op hun nakomelingen. Dat geldt niet alleen voor Schriftelijk 90 min Ja, maar pas in het 1,5 syllabus via docent Pagina 3 van 9 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Peri- Toets ode Omschrijving PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm mensen, maar ook voor planten en dieren. Dit blok bestaat uit: • erfelijkheidsleer + situaties • genetisch advies + prenataal onderzoek • erfelijke eigenschappen, nakomelingen en chromosomen • monohybride kruising • genotype, fenotype, ouders, ras en mutatie • stoffen, straling, frequentie en mutatie Tot in de negentiende eeuw dacht men dat alle soorten planten en dieren altijd onveranderd hadden bestaan. Waarschijnlijk zijn de planten en dieren die nu op aarde leven, in de loop van miljoenen jaren ontstaan uit andere planten en dieren. In dit blok behandelen we o.a. selectie. Tijds Her- Weging Methodeduur kansen wijzer vierde leerjaar SE 5 Bezoek aan een biologische instelling 305K BIO/K/3 Iets ordenen betekent dat je het indeelt in groepen. Om iets te ordenen let je op kenmerken. Dingen met dezelfde kenmerken plaats je bij elkaar in de groep. Planten en dieren kun je ook ordenen. We gaan dit in het echt meemaken op een bedrijf of in een organisatie. Aan het eind moet je een verslag inleveren. Handelingsopdracht SE 6 Practicum: zintuigen Je neemt mensen, dieren, planten en voorwerpen waar. Bij al deze waarnemingen spelen je zintuigen een grote rol. Met behulp van een aantal proeven gaan we kijken hoe ons lichaam reageert op onze omgeving. Aan het eind moet je de opdrachten inleveren. Handelingsopdracht 306K BIO/K/11 Pagina 4 van 9 moet voldoende zijn neen 1,0 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Schoolexamen vierde leerjaar, schooljaar 2016 - 2017 Peri- Toets ode Omschrijving PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Tijds duur Her- Weging Methodekansen wijzer 5 SE 7 Stofwisseling en Planten 401K BIO/K/4,6 Schriftelijk 90 Als je eet, drinkt en inademt komen er stoffen in je lichaam min binnen. Je lichaam verandert deze stoffen. Ze worden omgezet in andere stoffen. Stoffen in je eten worden bijvoorbeeld omgezet in stoffen waaruit je lichaam bestaat. De volgende onderdelen zullen o.a. besproken worden: • stofwisseling • verbranding • fotosynthese Net als wortels, stengels en bladeren zijn bloemen, vruchten en zaden delen van planten. Bloemen spelen een rol bij de voortplanting van planten. Uit bloemen kunnen vruchten en zaden ontstaan. In deze exameneenheid komen aan de orde: • plant (bouw + werking) • levenscyclus van een zaadplant • geslachtelijke en ongeslachtelijke voorplanting + voorbeelden • overwinteren en planten ja 1,5 Deel 1: thema 1 en 2 6 SE 8 Ecologie en Mens en milieu Konijnen leven graag in duinen, bossen en weilanden. Ze graven holen en planten zich voort. Konijnen eten planten. Die planten vinden ze in hun omgeving. Dingen uit de omgeving hebben dus invloed op het leven van konijnen. Onderstaande punten moet je weten: • presentatie: verbanden bouw, werking en milieu • plantaardige voedingsmiddelen • grondstoffen en energiestromen • biotische en abiotische milieufactoren ja 1,5 Deel 1: thema 3 en 4 402K BIO/K/6 Pagina 5 van 9 Schriftelijk 90 min PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Peri- Toets ode Omschrijving PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Tijds duur Her- Weging Methodekansen wijzer • in dividuen en populatie • erfelijke factoren Mensen zijn niet altijd zuinig geweest op het milieu. Daardoor is er vervuiling in de lucht en bodem ontstaan. Een schoon milieu is erg belangrijk. Je weet aan het eind de volgende begrippen: • voedsel, water, zuurstof, grondstoffen, energie en recreatie • voedselproductie, bodembewerking, gewasbescherming en veredeling • overbevolking, bestrijdingsmiddelen, verkeer en energie- verbruik • nationale – en mondiale milieuaanpak • duurzame milieumaatregelen en presentatie: milieumaat- regelen + gevolgen • genetische modificatie • scheikundige benamingen 7 SE 9 Voeding en Gaswisseling 403K BIO/K/9 Bacteriën en schimmels kunnen ons helpen om eten en drinken te maken. Ze kunnen ook veel eten en drinken laten verrotten. Als je gezond eet krijg je alle stoffen binnen. Deze stoffen moeten ook afgebroken worden. Je leert in dit thema over: • verteringsstelsel (bouw + werking) • voedingsstoffen, voedingsadviezen, ondervoeding en overmatig voedselgebruik. • enzymwerking + spierwerking • evenwicht (opname/gebruik/verlies) Als je ademhaalt, neemt je lichaam gassen op uit de lucht. Pagina 6 van 9 Schriftelijk 90 min neen 1,5 Deel 2: thema 5 en 6 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Peri- Toets ode Omschrijving PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Tijds duur Her- Weging Methodekansen wijzer En je lichaam geeft ook gassen af aan de lucht. Het opnemen en afgeven van gassen door een plant of een dier heet gaswisseling. In dit onderdeel komen o.a. de volgende aspecten aan de orde: • ademhalingsstelsel (bouw + werking) 7 SE 10 Examentraining: Transport, opslag, uitscheiding en bescherming In je lichaam stroomt bloed door bloedvaten. Je pompt het bloed rond. Het bloed vervoert veel stoffen in je lichaam. In deze exameneenheid ga je kennis maken met: • bloedvaten en hart (bouw + werking) • bloedsomloopproblemen • bloed (bouw + werking) • lymfevaten, lymfe en weefselvloeistof • macroscopische onderdelen Je lichaam neemt stoffen op uit de omgeving. Een deel van deze stoffen wordt gebruikt of opgeslagen. Een ander deel wordt uitgescheiden. Aan de orde komen de volgende zaken: • lever, nieren, urineleiders, urineblaas en urinebuis (bouw + • werking) • uitscheiding, hoornlaag, bescherming, infecties, uitdroging • en beschadiging • pigment, UV straling en onderhuidsbindweefsel (bouw + werking) • inenten, antibiotica, bloedziekten en besmetting • besmetting van mens en dier • antigenen, antistoffen, virussen, bacterien 404K BIO/K/9, 10 en 11 Pagina 7 van 9 Schriftelijk 90 min neen 1,5 Deel 2: thema 7 en 8 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Peri- Toets ode Omschrijving • • PCS- Examen- Toetscode eenheid vorm Tijds duur Her- Weging Methodekansen wijzer lichaamsvreemde cellen en stoffen actieve en passieve immunisatie, vaccins, sera antibiotica, (xeno)transplantatie en auto-immuunziekten SE 11 Eigen biologische studie + verslag Je weet dat planten en dieren gemaakt zijn van cellen. De cellen van een plant zien er heel anders uit dan cellen van een dier. Het hangt ook af van de werking die de cellen hebben. Met behulp van je kennis ga je zelf een plant of dier onderzoeken. Aan het eind moet je een verslag inleveren. 405K BIO/K/3 Handelings- opdracht SE 12 Presentatie: Milieu Mensen zijn niet altijd zuinig op het milieu. Daardoor is er vervuiling in de lucht en in de bodem ontstaan. Een schoon milieu is erg belangrijk. • Je gaat een presentatie maken over milieumaatregelen. Konijnen leven graag in duinen, bossen en weilanden. Ze graven holen en planten zich voort. Konijnen eten planten. Die planten vinden ze in hun omgeving. Dingen uit de omgeving hebben dus invloed op het leven van konijnen. • Je gaat een presentatie maken over verbanden van de bouw, werking en het milieu. Aan het eind moeten twee schriftelijke presentaties worden ingeleverd. 406K BIO/K/6 en 7 Praktische opdracht moet voldoende zijn neen Geïntegreerd binnen de te behandelen exameneenheden wordt steeds ruim aandacht besteed aan de exameneenheden: a. Oriënteren op leren en werken (BIO/K/1) b. Basisvaardigheden (BIO/K/2) c. Leervaardigheden (BIO/K/3) Pagina 8 van 9 1,0 PTA biologie KBL – locatie Bohemen, Kijkduin, Statenkwartier, Waldeck – cohort 2015-2016-2017 Eindcijfer schoolex am en: het gew ogen gem iddelde van alle SE's (m et in achtnem ing van de w eging), afgerond op 1 decim aal. Centraal examen 2017 Periode Toets Omschrijving Exameneenheid mei CSE BIO/K/3 BIO/K/4 BIO/K/6 BIO/K/9 BIO/K/11 BIO/K/12 Leervaardigheden in het vak biologie Cellen staan aan de basis Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend Het lichaam in stand houden: • voeding en genotmiddelen • energie • transport en uitscheiding Reageren op prikkels Van generatie op generatie Eindcijfer: cijfer schoolex am en + cijfer centraal ex am en delen door 2 en afronden tot op een geheel getal Pagina 9 van 9