Algemeen - Toxicologie.org

Toxicologie behandelinformatie
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het RIVM
Olanzapine
Algemeen
Geregistreerd voor schizofrenie.
Toegepast bij: schizofrenie, schizoaffectieve stoornis en schizofreniforme stoornis. Olanzapine
wordt ook toegepast bij psychosen bij o.a. de ziekte van Parkinson.
Normale dosis 5 tot 20 mg olanzapine p.o. per dag.
Preparaten:
Zyprexa® 5mg, 7.5mg en 10mg tablet. Grootste verpakkingseenheid bevat 56 tabletten van
10mg olanzapine.
Synoniemen
Geen opmerkingen.
Toxische dosis
Milde toxische verschijnselen worden gemeld bij dosering van >15-20 mg per dag.
Acute intoxicaties door incidenten bij kleuters of in het geval van T.S. bij volwassenen.
In een case report is melding gemaakt van letale dosis van 600 mg olanzapine met een
postmortem spiegel van ca 4,9 mg/L. In een ander fataal geval was de postmortem olanzapine
serumspiegel 1,2 mg/L bij inname van ca 600 mg olanzapine.
Kinetiek
Absorptie
Olanzapine wordt na orale toediening goed geabsorbeerd. Voedsel heeft geen invloed. First pass
metabolisme is ca 40%.
Tmax
wordt bereikt na 5 – 8 uur bij therapeutische dosis.
Cmax
ca 1.4 x dosis (mg) in µg/L bij eenmalige toediening van therapeutische dosis.
Vd
Het verdelingsvolume bedraagt 10,3 – 18,4 l/kg.
Eiwitbinding
Olanzapine bindt voor ca 93% aan plasma eiwitten (albumine).
Eliminatie
Olanzapine wordt voor het grootste deel gemetaboliseerd door glucuronideren, demethylering
(CYP1A2), hydroxylering (CYP2D6), en oxidering (FMO, flavinemonooxidase) waarbij
glucuronideren tot het inactieve 10-N-glucuronide (ca 40%) het grootste aandeel heeft.
Olanzapine wordt voor ca 57 % in de vorm van metabolieten met de urine uitgescheiden en voor
ca 30 % hoofdzakelijk als glucuronide met de faeces.
Halfwaardetijd
De eliminatiehalfwaardetijd bedraagt 27-37 uur en is verlengd bij ouderen.
Monografie Olanzapine– versie 1
Pagina 1 van 4
Toxicologie behandelinformatie
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het RIVM
Bij rokers is de halfwaardetijd door inductie van CYP1A2 iets verkort. Bij
leverfunctiestoornissen kan de halfwaardetijd zijn verlengd tot ca 52 uur.
Klinisch beeld
Bij acute overdosering met olanzapine kan versterking van effect en bijwerkingen verwacht
worden.
- Cardiovasculair: hypotensie of hypertensie, hypothermie, tachycardie, perifeer oedeem.
- Centraal zenuw stelsel: verwardheid, somnolentie, agitatie, duizeligheid, onrust, sufheid,
hypertonie, tremor, spraakstoornissen, parkinsonisme, ataxie, dystonie, myoclonien en
dyskinesie. Tevens zijn gemeld een delier en incidenteel het maligne neuroleptica
syndroom. Agitatie en langdurige depressie van het CZS staan het meest op de voorgrond.
Incidenteel worden convulsies vermeld.
- Verder is gemeld: misselijkheid en braken en miosis welke niet reageert op naloxon,
priapisme (zelden).
Olanzapine heeft een milder overdosis profiel dan de klassieke antipsychotica zoals
haloperidol.
Differentiaaldiagnose
Opiaatintoxicatie of intoxicatie met alfa2-agonisten.
Het maligne neuroleptica syndroom (MNS) kan ook voorkomen na chronisch gebruik van
olanzapine.
Klinische manifestaties van MNS zijn hyperpyrexie, spierrigiditeit, veranderde mentale status
en aanwijzingen voor autonome instabiliteit (onregelmatige pols of bloeddruk, tachycardie,
diaforese en cardiale dysritmie). Bijkomende verschijnselen kunnen zijn een verhoogde
creatininefosfokinase, myoglobinurie (rhabdomyolyse), en acuut nierfalen.
Serum-/plasma-/spiegelbepaling
Bloedspiegelbepaling kan worden uitgevoerd ter bevestiging van de diagnose. Er zijn geen
studies die de ernst van het klinisch beeld correleren aan bloedspiegels.
Uit een klinische studie zouden dalspiegels (10-16 uur na inname) > 0.023 mg/L een goede
voorspellende waarde hebben voor klinisch respons (ca 50%) maar er is nog onvoldoende bewijs
voor het aangeven van een duidelijk therapeutisch venster en ernstig toxische
serumconcentraties.
Therapeutisch
Toxisch
Benodigdheden
Materiaal
Methode
Bepalingsduur
10 – 50 microg/l
>100 microg/l
2,5 ml serum. Er zijn meldingen dat olanzapine in serum niet stabiel is.
Het is veilig het materiaal direct na afnemen in te vriezen.
HPLC
ca 4 uur
Overige diagnostiek
- leverenzymen
- glucose (i.v.m. mogelijkheid hyperglycaemie)
Monografie Olanzapine– versie 1
Pagina 2 van 4
Toxicologie behandelinformatie
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het RIVM
Therapie
Absorptie vermindering.
Geactiveerde kool dient gegeven te worden, tenzij er contra-indicaties zijn, indien de inname
korter dan 2 uur tevoren is geweest. Maagspoelen (na intubatie in geval de patiënt buiten
bewustzijn is) kan overwogen worden mits de inname minder dan een uur tevoren is geweest.
Tabel 1
Geneesmiddel
Actieve kool
Leeftijd
< 4 jaar
(Carbomix®)
>4 en < 12 jaar
Dosering
12.5 gram(1/4
flacon)
25 gram( ½ flacon)
(Carbomix®)
> 12 jaar
50 gram(1 flacon)
Natriumsulfaat
Natriumsulfaat
> 12 jaar
< 12 jaar
30 gram
1 gram per
levensjaar
Bijzonderheden
In Natriumsulfaat
oplossing.
Van herhaald
toedienen is het nut
niet aangetoond
Van herhaald
toedienen is het nut
niet aangetoond
Concentratie drank
1 gram=10mL
Verdere behandeling is symptomatisch.
Hypotensie en circulatoire shock dienen behandeld te worden met adequate maatregelen zoals
het toedienen van intraveneuze oplossingen en/of sympathicomimetica zoals noradrenaline
(gebruik geen adrenaline, dopamine en andere sympathicomimetica met bèta-agonistische
activiteit omdat stimulering van de bèta-receptoren de hypotensie kan verergeren gezien de
blokkade van de alfa-receptoren door olanzapine).
Bij Maligne Neuroleptica Syndroom
Olanzapine en eventueel andere antipsychotica staken. Uitsluiten sepsis.
Ondersteuning: beademing, rehydratie, temperatuurscorrectie, overweeg intubatie.
In ernstige gevallen bij maligne hyperthermie: dantroleen 2-3 mg/kg i.v. per keer tot maximaal
10 mg/kg per dag.
Indien nodig dopamine agonist: b.v. bromocriptine 2.5-5 mg twee tot zes maal per dag.
Tabel 2
Geneesmiddel
Dantroleen
Bromocriptine
Leeftijd
n.v.t.
Dosering
1mg/kg i.v.
>15 jaar
2.5 – 5 mg p.o. 2-6
maal per dag
Monografie Olanzapine– versie 1
Bijzonderheden
Zo nodig tot
maximaal 10mg/kg
i.v. per dag.
20 mg in 60 ml water
voor injecties.
Beperkt houdbaar.
Pagina 3 van 4
Toxicologie behandelinformatie
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het RIVM
Nazorg
Na behandeling van de olanzapine intoxicatie is belangrijk dat de mogelijke oorzaak met de
patiënt wordt besproken. Bij incidenten betere voorlichting en bij T.S. doorverwijzing naar de
psychiater.
Auteurs
M.S.S. Sjak Shie
D.J. Touw
Literatuur
1. Informatorium Medicamentorum, KNMP.
2. Olanzapine-overdose safety profile, Eli Lilly Nederland BV, 2001
3. Olanzapine product information, Eli Lilly Nederland BV, 2001
4. Micromedex® 2000.
5. R.F. Bosch, A. Baumbach, M. Bitzer, et al. Intoxication with olanzapine [letter] Am J
Psychiatry 2000; 157(2): 304-5.
6. J.E. Gerber, B. Cawthon. Overdose and death with olanzapine: two case reports. Am J
Forensic Med Pathol 2000; 21(3): 249-51.
7. B.K. Johal, M.P. Shelly. Olanzapine overdose [letter]. Anaesthesia 2000; 55(9): 929.
8. G.F. O'Malley, S. Seifert, K. Heard, F. Daly, R.C. Dart. Olanzapine overdose mimicking
opioid intoxication. Ann Emerg Med. 1999; 34(2): 279-81.
9. P.J. Perry, B.C. Lund, T. Sanger, C. Beasley. Olanzapine plasma concentrations and clinical
response: acute phase results of the North American Olanzapine Trial, J Clin
Psychopharmacol 2001; 21(1): 14-20.
10. M.D. Robertson, M.M. McMullin. Olanzapine concentrations in clinical serum and
postmortem blood specimens. When does therapeutic become toxic? J Forensic Sci 2000;
45(2): 418-21.
11. S.C. Stanfield, T. Privette. Neuroleptic malignant syndrome associated with olanzapine
therapy: a case report. J Emerg Med 2000;19(4): 355-7.
12. B.G. Stephens, D.E. Coleman, R.C. Baselt. Olanzapine-related fatality. J Forensic Sci 1998;
43(6): 1252-3.
Revisie
Geen.
Bijlagen
Geen
Monografie Olanzapine– versie 1
Pagina 4 van 4