Zorg voor je lichaam met Napo: Les één – Huid

Zorg voor je lichaam met
Napo: Les één – Huid
(7–9 jaar)
Tips voor de leerkracht
Kinderen kunnen niet vroeg genoeg de basisbeginselen van
veiligheid en gezondheid leren kennen waarmee volwassenen te maken hebben op het werk.
Napo is een sympathiek figuurtje dat kinderen kan stimuleren na te denken over veiligheidskwesties en hen kan helpen
deze te begrijpen en er goed mee om te gaan. Klik voor meer
informatie over Napo op deze link: http://www.napofilm.net/
nl/who-is-napo. Er is een uitgebreide reeks Napo-filmpjes die
u naar eigen inzicht kunt gebruiken in de les.
Sommige basisbegrippen op het gebied van veiligheid uit dit
lesplan sluiten aan op bestaande leerstof. Wij geven u diverse
leuke ideeën om deze veiligheidsbegrippen in uw lessen op
te nemen. Het kan als les worden gebruikt of deel uitmaken
van een breder project. Het bevat verwijzingen naar andere
onderwerpen, maar het hoofddoel is de aansprekende
Napo-filmpjes te gebruiken om uw leerlingen bij te brengen
hoe zij voor hun lichaam kunnen zorgen en lange termijn
schade kunnen voorkomen, al komt niet elk risico voor het
lichaam aan de orde. Deze les gaat vooral over risico’s voor
de huid (de rug komt in les twee aan de orde). Kijk op de
Napo-website ook eens naar andere filmpjes over risico’s
voor het lichaam, zoals voor de ogen, als u die in de les wilt
behandelen.
Op de volgende pagina staat een overzicht van mogelijke
activiteiten, doelen en benodigde materialen voor de les.
Op de pagina daarna staat een gedetailleerder voorbeeld
van een driedelig lesplan met een voorstel voor extra lesstof.
In deze les ontdekken kinderen aan de hand van de Napovideofilmpjes welke risico’s er zijn voor hun lichamelijke
gezondheid en veiligheid en hoe zij zich tegen die risico’s
kunnen beschermen.
Naar aanleiding van deze les kunnen leerlingen een verhaal
schrijven waarin ze een aantal gevaren waarover ze hebben
nagedacht, naar een werkelijk bestaande situatie kunnen
vertalen.
Meer informatie over thema’s op het gebied van basisveiligheid en gezondheid die in deze les worden behandeld, kunt
u vinden in het begeleidingsblad voor het lesplan.
Leerdoelen
• Risico’s voor de lichamelijke gezondheid en veiligheid herkennen
• Soortgelijke risico’s in nieuwe situaties voorspellen
• Uitleggen hoe dergelijke risico’s
kunnen worden voorkomen
Activiteitenoverzicht
Zie gedetailleerd lesplan*
40/45 minuten
Mogelijke activiteit 1:
Bekijk het eerste Napo-filmpje bij deze
les: www.napofilm.net/nl/napo-forteachers/risks-to-skin/video
• Bescherm je huid – inleiding en een
bewerkte selectie van scènes.
• Scènes uit Gevaar, chemische stoffen –
bijtend en irriterend
Gesprek over onze huid en hoe kwetsbaar die is. Bespreek ook schade door
hitte, kou, zonnestralen en chemische
stoffen, waaronder schoonmaakmiddelen. Besteed ook aandacht aan andere
gevaren, zoals insecten, planten die
huidirritatie kunnen veroorzaken (bijv.
brandnetels), enzovoort. Denk na over
manieren waarop we onze huid kunnen
beschermen.
Organiseer een spel waarbij de kinderen
moeten ontdekken wat binnens- en
buitenshuis een gevaar kan vormen voor
hun huid (de kinderen moeten bijvoorbeeld nagaan of bepaalde planten,
naaldstruiken of insectenbeten irritatie
veroorzaken).
2/7
Mogelijke activiteit 2:
Laat de leerlingen met een potlood op
een stuk ongelinieerd papier de omtrek
van hun handen tekenen; laat hen in elke
vinger een manier opschrijven waarop zij
de huid tegen risico’s kunnen beschermen, zoals handschoenen dragen, niet
aanraken, zonnebrandcrème gebruiken
en een hoed dragen (tegen de zon).
EXTRA LESSTOF
Napo’s vakantie met gevaren
Schrijf of speel een verhaal waarin Napo
op vakantie gaat en leert wat de risico’s
zijn voor zijn lichaam, met name voor
de huid.
Denk hierbij aan:
• Zonnebaden zonder zonnebrandcrème
• Gebeten worden door een kwal
• De olie van z’n auto verversen
Benodigde materialen
• Napo-filmpje (te downloaden)
• Ongelinieerd wit papier en potloden
• Handsjabloon (optioneel, te downloaden)
Download de materialen op:
http://www.napofilm.net/nl/napofor-teachers/Resources
Koppelingen naar
onderwerpen/vakken
Persoonlijke verzorging, maatschappijleer en gezondheid
• Veiligheidsregels en manieren om je
veiligheid te beschermen
• Inzien welke gevolgen je eigen gedrag heeft voor andere mensen
• Risico’s voor de eigen gezondheid
beoordelen en waar mogelijk
beperken
Lichamelijke opvoeding
• Het risico van lichamelijke activiteiten beoordelen en reageren door
preventief te handelen
Natuur en techniek
• Waarschuwingsborden en symbolen
herkennen en opmerken
Burgerschap
• Gevaren herkennen, daaruit voortvloeiende risico’s beoordelen en
risico’s beheersen
Vreemde taal/moedertaal
• In eenvoudige zinnen een verhaal
schrijven met een begin, midden en
einde
*Gedetailleerd lesplan
Leerresultaten
Ik kan uitleggen hoe ik mijn huid tegen eenvoudige risico’s kan beschermen.
Leerdoelen
1. Risico’s van vermijdbare handelwijzen voor de lichamelijke gezondheid en veiligheid herkennen.
2. Soortgelijke risico’s in nieuwe situaties voorspellen.
3. Uitleggen hoe dergelijke risico’s kunnen worden voorkomen.
Introductie
5 minuten
Mogelijke activiteiten:
• Toon een afbeelding of foto van een lichaam
Leerlingen moeten de volgende vraag met een schatting beantwoorden:
hoeveel huid heeft het menselijk lichaam? (Antwoord: 1,8–2,0m2)
• Bespreek met de kinderen of zij (of hun ouders) ooit huidproblemen hebben
gehad
Hoofdactiviteit
40 minuten
Toon de eerste groep Napo-scènes bij deze les:
scènes uit Bescherm je huid, Gevaarlijke chemische stoffen – bijtend en irriterend.
Activiteit 1:
Gesprek over de huid. Raakt je huid ooit geïrriteerd? Hoe komt dat? Hoe kun je je
huid beschermen? Waarom is het belangrijk je huid te beschermen? Welke chemische stoffen zijn er bij jou thuis waarvoor je moet uitkijken? Bedenk een spel waarbij de kinderen moeten ontdekken wat er binnens- en buitenshuis gevaarlijk kan
zijn voor hun huid (bijv. 1. Buitenshuis – de kinderen moeten nagaan of bepaalde
planten, naaldstruiken of insectenbeten huidirritatie veroorzaken).
Activiteit 2:
Laat de leerlingen met een potlood op een stuk ongelinieerd papier de omtrek van
hun handen tekenen. Laat hen in elke vinger een manier opschrijven waarop zij de
huid tegen risico’s kunnen beschermen, bijv. handschoenen dragen, niet aanraken,
zonnebrandcrème gebruiken en een hoed dragen (tegen de zon).
3/7
Klassikale bespreking en beoordeling
5 minuten
Iedere leerling vertelt aan de hand van voorbeelden wat het inhoudt om te zorgen
voor je lichaam, vooral voor de huid.
Beoordeel aan de hand van de onderstaande gradaties in hoeverre de leerlingen
de leerdoelen hebben behaald. Zowel de leerkracht als de leerling gebruiken deze
voor hun beoordeling.
Goud:
Ik kan ten minste drie soorten risico’s voor mijn huid noemen en vertellen
hoe deze kunnen worden voorkomen.
Zilver:
Ik kan twee soorten risico’s voor mijn huid noemen en vertellen hoe deze
kunnen worden voorkomen.
Brons:
Ik kan één soort risico voor mijn huid noemen en aangeven hoe dit kan
worden voorkomen.
EXTRA LESSTOF
A. Schrijf een verhaal waarin Napo op vakantie gaat en daarbij veel dingen doet
die een bedreiging vormen voor zijn lichaam, met name voor zijn huid. Dit kan
ook in de vorm van een toneelstukje.
4/7
BEGELEIDINGSBLAD VOOR LEERKRACHTEN
Zorg voor je lichaam met Napo: Les één – Huid
In dit lesplan worden ALLEEN sommige gezondheidseffecten op bepaalde delen
van het menselijk lichaam genoemd. Er zijn veel andere effecten op het lichaam
mogelijk. Die zullen in latere lesplannen worden behandeld.
Napo in... Bescherm je huid
Het filmpje wijst op de gevaren van blootstelling van de huid aan schadelijke (en
soms minder schadelijke) stoffen, de situaties waarin dit kan voorkomen en wat
er kan worden gedaan om risico’s te vermijden, je huid te beschermen en schade
te voorkomen.
Napo ontdekt dat je jezelf in veel verschillende situaties aan chemische en
andere stoffen blootstelt en dat dit huidproblemen kan veroorzaken. Hij leert
de verbazingwekkende eigenschappen van de huid kennen en kleedt zich
helemaal uit en laat alles zien wat u altijd al wilde weten over... uw huid. Hij laat
zien hoe je problemen kunt voorkomen en heeft drie belangrijke boodschappen:
vermijden – beschermen – controleren.
Vermijd (zo veel mogelijk) contact met chemische stoffen door deze helemaal
niet te gebruiken (kies niet voor chemische producten, maar voor een mechanische methode), andere producten te gebruiken (kies voor een veiliger alternatief) en afstand te houden (gebruik gereedschappen in plaats van je blote
handen). Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn bedoeld om je huid te beschermen, maar Napo herinnert ons eraan hoe belangrijk het is verontreinigingen onmiddellijk te verwijderen, je huid goed te wassen en grondig te drogen
en regelmatig huidcrèmes te gebruiken.
Ten slotte beveelt Napo aan om je regelmatig te laten controleren op eerste
tekenen van huidproblemen.
Hoe werkt je huid?
De huid, het grootste orgaan van het menselijk lichaam, heeft bij volwassenen
een oppervlakte van circa twee vierkante meter en een gewicht van ongeveer
drie kilo.
5/7
Je huid is een wonder! Stevig, maar gevoelig; doordringbaar, maar waterdicht.
De huid is flexibel, maar sterk, ook al is hij erg dun, en bestaat uit miljoenen
kleine eenheden die het vochtgehalte en de temperatuur ervan regelen. De huid
kan van kleur veranderen en zichzelf repareren. Het is het grootste orgaan van je
lichaam.
De huid reguleert de lichaamstemperatuur en houdt die op de optimale waarde
van 38 °C; het zweet dat wordt afgescheiden, verdampt op de blote huid,
waardoor deze afkoelt. Verwijding van de bloedvaten in de lederhuid zorgt voor
extra koeling, zodat het bloed de warmte kwijtraakt terwijl het door de aderen
wordt gepompt.
Om lichaamswarmte vast te houden, trekken de bloedvaten samen, waardoor de
bloedsomloop wordt beperkt. De haarzakjes staan rechtop, waardoor het haar
overeind gaat staan, in een poging om rond de huid een laagje warme lucht vast
te houden. Is het lichaamshaar niet dik genoeg om dit te bereiken, dan ontstaat
kippenvel.
De huid vormt ook een fysieke barrière tegen verwondingen en infecties. De
talgklieren van de huid scheiden een olie af die de groei van bacteriën effectief
tegengaat. Een droge huid scheurt, waardoor bacteriën de huid kunnen binnendringen en deze minder goed in staat is infecties tegen te gaan.
De huid heeft zijn eigen immuunsysteem, het zogeheten huidgerelateerde lymfatische weefsel, een netwerk van immuuncellen die lichaamsvreemde stoffen,
zoals bacteriën en giftige stoffen, herkennen en vernietigen.
Zo werkt het:
De aanvalstroepen in de oorlog tegen infecties zijn de Langerhanscellen, die in
het beenmerg worden aangemaakt. Ze reageren onmiddellijk op iedere verrassingsaanval van lichaamsvreemde stoffen en roepen witte bloedcellen zoals
lymfocyten en macrofagen naar het gebied. Ze zorgen er eerst voor dat indringers de huid niet dieper kunnen binnendringen, en daarna vernietigen ze de
indringers.
De huid bestaat uit drie lagen: de opperhuid aan de buitenkant, daarna de lederhuid en dan de onderhuidslaag. De huid die je ziet, is eigenlijk een laag dode
cellen, de zogeheten hoornlaag: het eindstadium van een cyclus die ongeveer
28 dagen duurt en die begint onder het oppervlak van de opperhuid, die bestaat uit keratinocyten, levende opperhuidcellen en de hoornlaag. De opperhuid
heeft een waterafstotende laag die voorkomt dat de huid als een spons water
opneemt.
De lederhuid is bijna net zo druk als een industriegebied. Er zijn allerlei apparaten aan het werk, zoals zweet- en olieproducerende klieren, haarzakjes en
een netwerk van bloedvaten en zenuwvezels, wat steunweefsel, collageen en
onderhuids vet. De elastine- en collageenvezels in de lederhuid zorgen ervoor
dat de huid elastisch is. In de huidlaag zitten elastinevezels die keurig gelaagd
en betrekkelijk dik zijn, vooral bij kinderen en mensen van wie de huid niet is
beschadigd door de zon.
6/7
Huidproblemen
Het Napo-filmpje wijst op de gevaren van blootstelling van de huid aan schadelijke (en soms minder schadelijke) stoffen, de situaties waarin dit kan voorkomen
en wat er kan worden gedaan om risico’s te vermijden, je huid te beschermen en
schade te voorkomen.
Het doel van het filmpje is antwoord te geven op de volgende twee vragen:
• Waardoor kunnen huidproblemen worden veroorzaakt?
• Welke maatregelen kunnen worden getroffen om deze problemen te voorkomen?
Het antwoord op de eerste vraag wordt gegeven in een reeks scènes
waarin verschillende werkzaamheden en materiaaltoepassingen worden
getoond die vaak huidproblemen veroorzaken, bijvoorbeeld:
• bouw – natte cement;
• bouw – leggen van tegelvloeren;
• vloeistoffen voor metaalbewerking – gebruik van oplosmiddelen om onderdelen schoon te maken;
• voertuigreparatie – olie en smeermiddelen;
• catering – ‘natte werkzaamheden’ – afwassen;
• schoonmaken – gebruik van schoonmaakproducten;
• kappersvak – gebruik van shampoo.
Voor de beantwoording van de tweede vraag zijn drie dingen belangrijk:
vermijden – beschermen – controleren.
Vermijd (zo veel mogelijk) contact met chemische stoffen door:
• deze helemaal niet te gebruiken – kies niet voor chemische producten, maar
voor een mechanische methode (gebruik voor het verwijderen van verf bijvoorbeeld een verfkrabber in plaats van een verfoplosmiddel);
• andere producten te gebruiken – kies voor een veiliger alternatief;
• uitstoot te verminderen – afgesloten ruimten, spatlappen, enz.;
• afstand te houden – gebruik gereedschappen in plaats van je blote handen;
kies gereedschappen met lange handgrepen in plaats van korte.
7/7
Bescherm je huid wanneer contact onvermijdelijk is; gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen en verzorg de huid goed, bijvoorbeeld:
• persoonlijke beschermingsmiddelen – gebruik van overalls, schorten, handschoenen, enz.;
• huidverzorging – wanneer persoonlijke beschermingsmiddelen niet praktisch
zijn, bestaan er alternatieven, zoals vuil direct verwijderen, de huid goed wassen, de huid grondig droogmaken, regelmatig huidcrèmes aanbrengen
Controleer de huid regelmatig op eerste tekenen van huidproblemen. Door
eenvoudige, visuele controles om problemen vroegtijdig vast te stellen:
• zijn aandoeningen gemakkelijker te behandelen;
• kan de ontwikkeling van ernstigere problemen worden voorkomen;
• kan worden gecontroleerd of preventieve maatregelen voldoende effect hebben.
De tweede les van Zorg voor je lichaam
met Napo gaat over risico’s voor de rug.
Dit lesmateriaal is samengesteld door EU-OSHA, in samenwerking met het Napo Consortium – HSE
(VK), DGUV (Duitsland), INAIL (Italië), INRS (Frankrijk), SUVA (Zwitserland) en AUVA (Oostenrijk).