Het risico wordt wat ons betreft bepalend

24 januari 2014 , pag. 4
’Het risico wordt wat ons betreft bepalend’
INTERVIEW
JAN DE JONG
Ð Jan de Jong: "Het werk doe ik voor
degene die beschermd moet worden."
Foto: Phil Nijhuis
Het is vandaag een week geleden dat
minister Henk Kamp zijn gasbesluit
presenteerde in Loppersum. Jan de
Jong van het Staatstoezicht op de
Mijnen: "Dit jaar merken we nog
niets van de maatregelen."
rie van Economische Zaken aangekaart. Ik
heb er verder geen mening over. Persoonlijk
wel, maar niet als staatstoezicht."
Als de putten bij Loppersum worden dichtgedraaid, krijgen bewoners in andere delen
dan meer te maken met aardbevingen?
"Het hoeft niet per se te betekenen dat de
gaskraan ergens anders verder open moet.
Maar hoe exact wordt geproduceerd is aan de
NAM. Zij moeten binnen een paar weken
met een plan komen."
SodM keurde het winningsplan dat de NAM
eind vorig jaar inleverde niet goed. "Het plan
deugt niet", vindt De Jong. De inschatting
van de risico’s is volgens hem onder de maat.
Ook staat er niet goed in wat de NAM gaat
doen om aardbevingen te voorkomen en te
beperken.
Door Henk Blanken en Jantina Russchen
an de Jong begon zijn carrière bij Shell. "Ik
heb zelf nog geholpen met het boren van
putten bij Zeerijp en Leermens." Hij pakt
even de kaart erbij om te constateren dat het
gascluster bij Leermens een van de vijf is die
het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) het
liefst per direct zou sluiten.
Als inspecteur-generaal van de dienst ziet
De Jong erop toe dat de mijnbouw in ons land
veilig gebeurt. Daarom beoordeelt het
Staatstoezicht de winningsplannen van onder meer de NAM en adviseert het minister
Kamp. Die legde vorige week vrijdag de raadgevingen van zijn adviseurs deels naast zich
neer.
J
’’
Ik denk
dat het
vandaag
over een
jaar
veiliger
begint te
worden
U adviseert de putten te sluiten, maar de
minister gaat niet verder dan tachtig procent. Hoe ervaart u dat?
"Ons advies is heel serieus genomen. Maar
het laat ook zien dat er meer belangen zijn
dan de veiligheid van de Groningers. Ook de
leveringszekerheid voor Nederland en andere landen in Noordwest-Europa, kennelijk.
En de staatshuishouding."
U kunt leven met het besluit van Kamp?
"De twee belangrijkste dingen in ons advies
waren het sluiten van die clusters bij Loppersum en een beter winningsplan. Dat is ook de
hoofdmoot van het besluit van de minister
en daar ben ik blij mee."
ontwikkelen waardoor je bijvoorbeeld met
de hand aan de kraan, zoals in de Waddenzee
gebeurt, het Groningenveld gaat produceren.
In ieder geval wordt het risico dan wat ons
betreft bepalend en niet alleen maar de vraag
naar gas."
Wordt het nu wel veiliger in Groningen?
"Ik denk dat het vandaag over een jaar veiliger
begint te worden. Veel veiliger dan het nu is,
maar voor een beperkte periode van twee
jaar. In de tussentijd moet de NAM een plan
Vorig jaar adviseerde u de productie in het
hele veld te verminderen. Nu zegt u dat de
lokale maatregel, de gaskraan alleen dicht
bij Loppersum, beter is.
"Er is een directe relatie tussen gaswinning
en compactie (samenpersen van gesteente,
red.) En tussen compactie en aantallen aardbevingen. Als je nu daar waar de compactie
het grootst is de winning stopzet, is de kans
ook het grootst dat daar het aantal aardbevingen en de zwaarte ervan afnemen. Daarom is dit een effectieve maatregel om het risico te verlagen. We hebben erbij gezegd: het
is een absolute noodmaatregel, die je tijd
geeft. Om na te denken over hoe we in de
toekomst het Groningenveld op een duurzame manier moeten leegpompen en om hui-
zen te versterken. Na drie jaar is de maatregel
uitgewerkt. Dan worden de drukverschillen
tussen het gebied bij Loppersum en de rest
weer groter, waardoor de kans op aardbevingen weer toeneemt."
De NAM produceerde vorig jaar een recordhoeveelheid uit het Groningenveld, terwijl
u juist had geadviseerd de kraan dichter te
draaien.
"Dat viel ons op. Toen we erachter kwamen
hebben we dat natuurlijk wel bij het ministe-
Maar wat hebben al die onderzoeken van
het afgelopen jaar dan opgeleverd?
"Het belangrijkste wat we geleerd hebben is
dat niet de sterkte van de beving (volgens de
schaal van Richter, red.), maar de zogeheten
grondversnelling bepaalt wat je aan het
maaiveld voelt van een aardbeving. Die
grondversnelling bleek hoger dan iedereen
dacht. Bij een bepaalde versnelling hoort een
bepaalde hoeveelheid schade. Dat is niet door
ons bedacht, maar hier verderop in Rijswijk
op een kantoor van Shell. "
De Jong laat zien hoe die grondversnelling
werkt en zet een witte kop en schotel op de
glazen tafel in zijn kantoor aan de rand van
Den Haag. "Kijk, dit kopje is een gebouw."
Rustig beweegt hij de schotel heen en weer.
"Als het zo gaat, blijft het gebouw wel overeind." Dan geeft hij snelle rukjes aan de schotel, waarop de kop gevaarlijk heen en weer
rammelt. "En nu gaat het mis."
Wat bepaalt die grondversnelling?
"Het heeft te maken met de diepte van de beving en de grondsoort. Bij een aardbeving
komt energie vrij die zich een weg naar boven zoekt."
Voor drie jaar hebben we nu op papier voldoende zekerheid. Hoe gaat het daarna verder?
"De minister wil in april 2016 een nieuw winningsplan zien van de NAM. Het bedrijf gaat
nu razendsnel extra meetapparatuur plaatsen, zodat ze meer te weten komen over de
werking van de bodem en ze de risico’s beter
kunnen bepalen."
Heeft de NAM nou gedaan wat ze konden
doen?
"De NAM heeft een ongelofelijke inspanning
geleverd wat betreft de studies. Echt. Ik heb
daar het grootste respect voor. Maar de modellen die tot nog toe werden gebruikt voor
de ondergrond zijn niet adequaat. Die moeten beter worden. Dan kun je ze ook voorspellend gebruiken. In ons advies staat dat de
NAM daar niet of nauwelijks studie naar
heeft gedaan. Wij denken dat er aanwijzingen zijn dat als je langzamer produceert het
gesteente de spanning die wordt opgebouwd
ook zonder aardbevingen kwijt kan raken. De
NAM zegt dat het niet zo is. Die zegt dat die
aardbevingen toch wel komen. Dat mag,
maar dan moeten ze dat wel beter onderbouwen."
In Groningen zeggen ze: we geloven niemand meer, behalve Jan de Jong van SodM.
"Mooi compliment toch. Dat is mijn rol. Ik
werk voor de minister, voor drie ministers eigenlijk. Maar het werk doe ik voor degene die
beschermd moeten worden. Dat is onze missie."
Toch zit iedereen met samengeknepen billen te wachten op de grote klap.
"Dit jaar zullen we zo goed als niets merken
van het dichtdraaien van de putten, maar wel
dat er in 2013 veel geproduceerd is. Vanaf
volgend jaar moeten we een forse afname
gaan zien, maar wij kunnen niet te veel beloven."