Twee stoma`s: de praktijk

De praktijk
De ervaring
Geven twee stoma’s twee keer zo veel problemen? Niet altijd. Uroloog Jeroen van
Moorselaar en stomaverpleegkundige Sylvia van den Ancker over de medische en
praktische consequenties van een tweede stoma.
Tekst Liza Leijenhorst • Fotografie Martine Sprangers
In VU medisch centrum krijgen jaarlijks drie tot vier
je moet er als arts wel goed over nadenken. Heeft iemand
patiënten een tweede stoma of twee stoma’s tegelijk,
een stoma, dan is er al een keer geopereerd in die buik. Er
schat Sylvia van den Ancker. Zij is één van de drie stoma-
zitten daardoor bijvoorbeeld verklevingen. De operatie
verpleegkundigen in het Amsterdamse ziekenhuis. ‘Vaak
duurt in zo’n geval langer. Misschien heeft iemand al
is het een tijdelijke situatie die door een complicatie met
chemotherapie of bestralingen gehad.
een eerste stoma ontstaat. Er is bijvoorbeeld een belem-
Vaak zijn het mensen die darmproblemen hebben, dat
mering van de bloedtoevoer naar de darm of een lekkage
maakt een darmoperatie lastig. Bij een blaasvervanging
in het stukje darm dat gebruikt is. Of de darmen komen
heb je bijvoorbeeld 60 centimeter dunne darm nodig.
niet op gang na de aanleg van een urinestoma. Iemand
Als er al veel darm is weggehaald, heb je natuurlijk veel
krijgt dan een tijdelijk darmstoma. Mensen met twee
minder keuze.’
permanente stoma’s zijn uitzonderingen. Dat zijn bij-
20
Vooruitgang
voorbeeld patiënten met bestralingsproblemen of met
Plaatsbepaling
neurologische problemen, zoals een dwarslaesie of MS.
Bij de aanleg van een tweede stoma is de plaatsbepaling
Ook na gynaecologische operaties komt het voor.’
nog belangrijker én gecompliceerder dan bij een eerste
Uroloog Jeroen van Moorselaar beschouwt de aanleg van
stoma. De adviezen van de stomaverpleegkundige zijn
een tweede stoma absoluut niet als een routineklus. Hij
daarbij leidend. Sylvia van den Ancker bekijkt de dag
vult aan: ‘Als het nodig is, doen we het natuurlijk. Maar
voor de operatie samen met de patiënt wat de beste
• september 2009
Twee stoma’s
Bij aanleg tweede stoma
speelt plaatsbepaling
een voorname rol
plaats is: ‘Je wilt het liefst niet twee stoma’s aan dezelfde
kunnen we de urinestoma gewoon rechts aanleggen.’
kant hebben. Als ze te dicht bij elkaar zitten, zijn ze bijna
Zijn er wel eens redenen om geen tweede stoma aan te
niet te verzorgen en is de kans op lekkage groot. Of het
leggen? De uroloog denkt na: ‘Als iemand bijvoorbeeld
materiaal prikt in de lies of ribbenboog.’ Daarnaast
de ziekte van Crohn heeft, dan ben ik er niet happig op
houdt ze rekening met factoren die altijd bij de aanleg
om weer een stukje darm te gebruiken voor een tweede
van een stoma meespelen, zoals huidplooien, littekens
stoma. Dat stukje darm is zelf ook ziek en de genezing
van eerdere operaties, oneffenheden en zichtbaarheid.
verloopt dan moeilijk. Maar als je een reden hebt om een
De plaatsbepaling bij een tweede stoma is al met al een
stoma aan te leggen, moet je een oplossing vinden.’
behoorlijke klus. ‘Het lastige is dat je een urologisch stoma aan de rechterkant wilt hebben. Dat is mogelijk als er
Acceptatie
een colostoma aan de linkerkant zit. Zit er rechts al een
Twee stoma’s. Het klinkt zwaar. Toch zien Jeroen van
ileostoma, dan wordt het ingewikkeld. Dan bekijk ik of
Moorselaar en Sylvia van den Ancker dat veel patiënten
de tweede stoma hoger of lager geplaatst kan worden.
een tweede stoma makkelijker accepteren dan een eerste.
Soms komt dat te dicht bij de eerste stoma. Moeilijk voor
Van Moorselaar denkt dat dat komt omdat ze al eerder
de urologen, want in die situatie moeten ze de urine-
het gevoel hebben gehad dat de integriteit van hun li-
stoma links aanleggen. Heeft iemand al een urinestoma,
chaam geschonden werd. Sylvia van den Ancker ziet
dan vraag ik de chirurg om de dunne-darmstoma aan de
vooral grote verschillen in de reacties van mensen: ‘Het
linkerkant te plaatsen. Dat is in verhouding makkelijker
hangt af van de oorzaak. Als iemand kanker heeft dan is
dan andersom.’
hij blij dat hij verder kan leven, dat maakt een tweede
stoma acceptabeler.
Jeroen van Moorselaar legt de voorkeur voor de rechter-
Verder zie ik dat een darmstoma na een urinestoma vaak
kant bij een urinestoma uit: ‘Het allerlaatste stukje dun-
moeilijker te accepteren is. Ontlasting op je buik is toch
ne darm, het terminale ileum, is nodig voor de opname
iets heel anders dan urine op je buik. Mensen die als
van galzuren, zouten en vitamine B12. Daarom gebrui-
tweede stoma een urinestoma krijgen, hebben vaak wat
ken we het stukje darm dat daarvoor zit. Dat zit rechts-
extra instructies nodig. Een urinestoma lekt sneller en
onder en dat kunnen we dus rechts het makkelijkst naar
loopt continu. Dat is even wennen. Toch bespeur ik over
buiten leggen. Als dat niet kan, of als daar al een stoma
het algemeen niet zo veel weerstand bij een tweede sto-
zit, moeten we naar de linkerkant. We moeten er goed
ma. De meeste patiënten zien het meer als een extra
op letten dat de peristaltische, dus knijpende beweging
handeling. Hun zelfbeeld was al veranderd.’
van de darm naar buiten gaat. Aan de linkerkant is dat
De verzorging van twee stoma’s is meestal niet lastiger
lastiger, want de kans bestaat dat je dat stukje darm gaat
dan de verzorging van één, is haar ervaring. ‘Het kost bij-
knikken. Dat kan de bloedtoevoer verstoren. Meestal
na geen extra tijd, veel patiënten combineren de verzorging van de twee stoma’s. Voor de tweede stoma kiezen
Veel patiënten accepteren een tweede
stoma makkelijker dan een eerste
ze vaak dezelfde materialen. Ze hebben ook niet meer
last van huidirritaties of infecties. Het wordt een ander
verhaal als de stoma’s dicht bij elkaar zitten. Dan zitten
de plakken over elkaar en is er knip- en plakwerk nodig
om lekkage te voorkomen.’
•
Vooruitgang
• september 2009
21