EnergieAtlas Limburg - Provincie West

13-10-2016
limburg.be
EnergieAtlas Limburg
Sigrid Janssen
limburg.be
Aanleiding opmaak EnergieAtlas
•
Antwoord op de vraag:
“Hoe wordt de opwekking van hernieuwbare energie best georganiseerd in
de ruimte?”
•
Vito eind 2014 gestart tot medio 2016
1
13-10-2016
limburg.be
Doel van de opdracht
•
•
Cartografische beelden en tabellen genereren van:

Bestaande energievraag

Bestaande fossiele en hernieuwbare energieproductie

Potentiële bijkomende hernieuwbare energie
Oplevering: eindrapport en software-instrument
‘EnergieAtlas Limburg’
EnergieAtlas Limburg
» Berekent en visualiseert huidige energievraag (per sector), huidige
energieproductie en potentiële (bijkomende) energieproductie (per
technologie);
» Ondersteunt: rekenen, visualisatie, communicatie, analyse, monitoring,
experimenteren, scenario’s, …;
» Kan omgaan met puntlocaties van (grootschalige, centrale) energieproductie
en/of (grootschalige) energievraag;
» Kan net zo goed overweg met diffuse (kleinschalige, decentrale)
energieproductie en/of (kleinschalige) energievraag;
» Werkt op hoge resolutie: rastercellen van 50x50m = ¼ ha;
» Aggregeert en visualiseert waarden voor gebiedsindelingen door de
gebruiker gedefinieerd (statistische sectoren, gemeenten, stedelijke
gebieden, landbouwgebieden, …).
4
2
13-10-2016
Vraag
Inventarisatie huidige energievraag
sectoren
huishoudens
industrie
ETS
diffuus
Elektriciteitsvraag (GWh)
1.588
3.203
1.766
1.436
Brandstofvraag (GWh)
5.536
15.391
13.261
2.130
Warmtevraag (GWh)
5.827
6.624
4.348
2.276
1.337
0,01
79
6.207
1.637
6.384
574
29.522
1.528
399
14.379
tertiaire sector
transport
landbouw
Totaal provincie
1,8 miljoen gezinnen
0,9 miljoen gezinnen
5
MWh per gemeente
MWh per gemeente
MWh per gemeente
Productie
Inventarisatie huidige energieproductie
PRODUCTIE
fossiel
waarvan E.ON Langerlo*
waarvan T-power
PV
wind
water
biomassa
biogas - overig
biogas - stortgas
biogas - RWZI
biomassa uit land- of bosbouw
biogas - hoofdzakelijk agrarische stromen
biomassa gesorteerd of selectief ingezameld afval
Ondiepe geothermie
KWO
BEO
Particuliere installaties
TOTAAL
Aantal gezinnen**
Elektriciteit
(GWh)
3.368
2.711
449
424
238
4
153
7,5
14,3
0,7
3,7
67,4
59,7
4.186
1.190.857
Warmte/stoom
(GWh)
446
0
0
0
125
10,7
0,7
4,2
96,3
12,9
45,3
1,8
13,2
30,3
616
38.531
* Toestand 2014
** Gemiddeld Vlaams gezin (met 2 ouders en 1 kind) verbruikt per jaar 3,5 MWh elektriciteit en 16 MWh warmte (Bron: VREG)
Circa 20% van de huidige elektriciteitsproductie is hernieuwbaar.
6
3
13-10-2016
Inventarisatie huidige energieproductie
Elektriciteit
Productie
Warmte
MWh per gemeente
7
Potentieel
Bijkomend potentieel
hernieuwbare energieproductie
» Bijkomende, potentiële energieproductie: hoeveel en waar?
» Zon, wind, water, biomassa, restwarmte, geothermie.
» Inplanting technologie wordt bepaald door positieve en negatieve
randvoorwaarden, die bepaald worden door het (vigerend ruimtelijke)
beleidskader.
» Randvoorwaarden zijn als GIS-lagen aanwezig in de Dynamische EnergieAtlas,
kunnen aan- of uitgezet worden.
8
4
13-10-2016
9
Potentieel
Bottom-up inschatting bijkomend potentieel
Voorbeeld: Potentieel PV op daken
PEpi,t = EpFi,t * EpVVi,t * Ct
• EpFPV = 132 kWh/m²
• EpVVPV = Ruimte voor PV = Resterend
dakoppervlakte (m²) per ¼ ha cel
• CPV = 40% (technisch) * X% (maatschappelijk)
10
5
13-10-2016
Potentieel
Scenario’s: ‘Maximaal’ en ‘Limburg’
» Zijn varianten op de potentieelberekening.
» Gaan uit van andere (pakketten van) ruimtelijke, technische,
maatschappelijke randvoorwaarden.
» Doorgerekend en gevisualiseerd met Energieatlas Limburg door :
» positieve en/of negatieve randvoorwaarden toe te voegen;
» positieve en/of negatieve randvoorwaarden aan of uit te zetten;
» technische parameters technologieën aan te passen in functie van
technologische evolutie. bv. varianten van vermogen of productie;
» andere scores en gewichten voor de responsparameter Ct.
11
Potentieel
Bijkomend potentieel ‘Maximaal’ scenario
Potentieel elektriciteit (GWh)
PV
Residentieel
Niet-residentieel
langs infrastructuurwegen
overige zonneparken
Wind
Water
windturbines 2,3 MW
Watermolens
Sluizen (groot; Albertkanaal )
Sluizen (klein; overige)
171
108
3
3
landbouwvergister
pocketvergister
GFT vergister
houtverbrandingsinstallatie
8
413
1
21
Restwarmte
Afvalverbrandingsinstallaties
Elektriciteitscentrales
Industrie
1
3
Ondiepe geothermie
Tuinen van residentiële percelen
Plasmatechnologie
Biomassa
Overig bebouwd gebied
Braakliggende
bedrijventerreinen
Bedrijventerreinen RubeLim
TOTAAL
Potentieel warmte (GWh)
2.958
2.622
680
1.253
7.513
707
2
9
2
13
700
4
29
10
43
Vraag = 6.207 GWh
6
41
9
44
100
200
4.790
1.635
6.625
1.483
507
Vraag = 14.379
GWh
8.977
Het totale, maximale potentieel op Limburgs grondgebied voor elektriciteit bedraagt bijna 9.000 GWh.
Dit komt grosso modo overeen met de productie van één grote kerncentrale (bv. Doel 4).
Ook het technisch potentieel aan groene warmte bedraagt bijna 9.000 GWh.
135
27
2.152
8.878
12
6
13-10-2016
Potentieel
‘Maximaal’ scenario
Warmte (MWh/pixel)
Ruimtelijke patroon (onder filter van 1,5km)
Elektriciteit (MWh/pixel)
13
Potentieel
‘Limburg’ scenario
» Ambitieuze maar realistische inschatting van de bijkomende productie aan
hernieuwbare energie die op korte termijn (i.e. tijdshorizon 5 jaar) kan
gerealiseerd worden, gegeven dat huidig beleid (minstens) verdergezet
wordt (en markt reageert) en geplande investeringen ook effectief
plaatsvinden.
» Responsfactor Ct: hoeveel (%) van technisch potentieel kan binnen een
tijdshorizon van 5 jaar gerealiseerd worden, gegeven:
» (1) gekende sociaal-economische context en geplande investeringen;
» (2) gekende en te verwachten beleidsmaatregelen.
» Responsfactor werd met de Provincie vastgelegd maar kan veranderen,
zowel door beleidsinspanningen als door externe en autonome
marktontwikkelingen.
14
7
13-10-2016
Potentieel
Bijkomend potentieel ‘Limburg’ scenario
Bijkomend: ca. 348 GWh elektriciteit (3,88%) en ca. 304 GWh warmte (3,42%)
Techn.
Responsfactor
1%
1%
0%
0%
Elektriciteit
(GWh)
30
26
0
0
Warmte
(GWh)
Aannames
• of ca. 8.451 gezinnen (per gezin: 3.500 kWh ele per jaar)
• groei 2014 tov. 2013 wordt komende vijf jaar verdergezet
• bijkomende installaties geplaatst op particuliere en nietparticuliere daken
PV
residentieel
niet-residentieel
langs (spoor)wegen
overige zonneparken
wind
windturbines (2,3 MWe)
40%
283
• of ca. 68 windturbines van 2,3 MWe
• 55 vergunningen afgeleverd
• aanzienlijke clusters in Windplan die gelegen zijn in
industriegebied
water
watermolens
sluizen (groot; Albertkanaal )
sluizen (klein; overige)
0%
33%
0%
0
3
0
• of één van de drie geplande WKC op sluizen Albertkanaal
worden effectief gerealiseerd
• (economische) noodzaak om Albertkanaal op peil te houden bij
waterschaarste en diepgangbeperking te vermijden
biomassa
landbouwvergister
pocketvergister
GFT vergister
40%
15%
0%
2
4
0
Houtverbrandingsinstallatie
MWth)
(1
10%
2
6
0
• of ca. 3 landbouwvergisters en 62 pocketvergisters
• geen concrete plannen voor (grootschalige) vergisters
• Biogas-E stelt (beperkte) groei voor pocketvergisters voorop
4
• of 2 houtverbrandingsinstallaties van 1 MWth
• vallen buiten huidig subsidiekader en sterk afhankelijk van
Europese en provinciale subsidies (cfr. Bocholt) 15
Potentieel
Bijkomend potentieel ‘Limburg’ scenario
Bijkomend: ca. 348 GWh elektriciteit (3,88%) en ca. 304 GWh warmte (3,42%)
Techn.
ondiepe geothermie
restwarmte
tuinen van residentiële
percelen
bedrijventerreinen
RubeLim
Afvalverbrandingsinstallaties
Elektriciteitscentrales
Industrie
Responsfactor
5%
Elektriciteit
(GWh)
Warmte (GWh)
Aannames
74
• of ca. 2.966 gezinnen (per gezin 25 MWh warmte
per jaar)
0%
0
100%
200
0%
1%
0
16
• Realisatie warmtenet Bionerga-Borealis
• 1 project rond industriële restwarmte wordt
gerealiseerd
• initiatieven lopende of recent opgestart die een
extra stimulans kunnen zijn voor benutting
restwarmte en ontwikkeling warmtenetten (bv.
Genk-Zuid, Ravenshout (Bionerga-Borealis)
16
8
13-10-2016
Potentieel
‘Limburg’ scenario
Warmte (MWh/pixel)
Ruimtelijke patroon (onder filter van 1,5km)
Elektriciteit (MWh/pixel)
17
Overzicht
16000
14000
12000
10000
G
W 8000
h
Elektriciteit
Warmte
6000
4000
2000
0
Vraag
ELEKTRICITEIT (GWh)
PV
wind
water
biomassa
plasmatechnologie
totaal
Productie
Maximaal
scenario
7.513
707
13
43
700
8.976
Limburg
scenario
56
283
3
6
348
Potentieel Maximaal scenario
WARMTE
(GWh)
biomassa
restwarmte
ondiepe
geothermie
totaal
Potentieel Limburg scenario
Maximaal
scenario
100
6.625
2.152
Limburg
scenario
13
216
74
8.878
304
18
9
13-10-2016
limburg.be
Mogelijke toepassingen
• Resultaten EnergieAtlas: input Beleidsplan Ruimte Limburg
 Streven naar een behoud/uitbreiden van gebieden die in aanmerking komen voor het opwekken
van hernieuwbare energie. Vb. vermijden dat er bijgebouwd wordt in ruimte die geschikt is voor
opwekken windenergie en/of biomassa.
 Streven naar een verdichting van de kernen waar restwarmte of (diepe) geothermie een optie
zijn. Dit is met name in het noorden van de provincie voor diepe geothermie. Voor restwarmte
veelal centraal in de provincie parallel aan de as van het Albertkanaal.
 In stadsvernieuwing met nieuwbouw resoluut kiezen voor warmtenetten waar het enigszins
mogelijk is.
 Opereren als bovengemeentelijk orgaan in onderhandelingen t.o.v. defensie en burgerluchtvaart.
limburg.be
Mogelijke toepassingen
• Woonbeleid:
 Streven naar compacter wonen in beter geïsoleerde woningen. Plaatsing van zonneboilers,
zonnepanelen en warmtepompen stimuleren.
 Grotere wooncomplexen, of voorzieningen voor bewoners: ziekenhuizen, sporthallen,
zwembaden, scholen, etc. voorzien van BEO of KWO installaties voor gebouwenverwarming.
Uitrusten met zonnepanelen voor opwekking elektriciteit (minimaal voor) eigen gebruik.
• Economie
 Casestudies opstarten om de mogelijkheden van warmtenetten op bedrijventerreinen te
verkennen.
10
13-10-2016
limburg.be
Mogelijke toepassingen
• Milieu en Natuur
 Faciliteren van groepsaankopen (zonnepanelen, boilers, isolatiematerialen, warmtepompen, …) met
oog voor kwaliteit van de geleverde service en lokale tewerkstelling.
• Algemeen

Met andere partners samenwerken aan projecten.

Doorrekening maken van de potentie voor hernieuwbare energie per gemeente.
Energiekansenkaarten provincie Vlaams-Brabant
Katrien Coremans
11
13-10-2016
12
13-10-2016
Waarom een herziening van
het RSVB?
Beleidskeuzes in 2004 gemaakt
gebaseerd op aannames, uitdagingen en
prognoses die dateren van de jaren
negentig
Evaluatie van het RSVB:
• Beperkte herziening RSVB 2012
• Afstemming op RSV 2011
Grondige herziening RSVB op lange
termijn
3 onderzoekssporen…
SPOOR 1: RUIMTELIJKE
ONTWIKKELINGEN STUREN BINNEN EEN
PERFORMANT MOBILITEITSNETWERK
SPOOR 2: OPMAAK VAN EEN
RUIMTELIJK-ECONOMISCHE AGENDA
SPOOR 3: RUIMTELIJKE IMPLEMENTATIE
PROVINCIAAL KLIMAATPLAN
13
13-10-2016
Vanuit 3 onderzoekssporen…
…naar een geïntegreerde visie
Ruimtelijke
implementatie
provinciaal klimaatplan
[besluit deputatie 6 februari 2014]
Het bieden van een ruimtelijk kader voor hernieuwbare
energie op provinciaal niveau is er vooralsnog niet, en
wordt momenteel op het vergunningenniveau geval per
geval behandeld. Als de provincie in haar klimaatplan
ambities naar hernieuwbare energie wil formuleren, zal
ze voor bepaalde aspecten daarvan de regie moeten
voeren. Een globale oplossingsstrategie om voor de
verschillende energievormen (wind, zon, warmte, water,
biomassa,…) de nodige ruimte te voorzien binnen onze
provincie dringt zich op. We stellen voor dat de provincie
parallel aan de opmaak van een klimaatplan een
voortrekkersrol opneemt in de omschakeling naar
hernieuwbare energiebronnen. Dit vraagt een aangepaste
projectstructuur met de nodige ruimte voor participatie
en draagvlakvorming.
14
13-10-2016
Aannames van de klimaatstudie
energiereductie | energie-efficiëntie | hernieuwbare energie
energiekansenkaarten
klimaatstudie
Visienota Ruimte
Klimaatactieplannen
2016
Uitwerking
thema in
visienota
Energiekansenkaarten voor Vlaams-Brabant
communicatie
•
•
•
2019
provinciale
communicatiekanalen
Persberichten
studiedag
Inzetten op
klimaatthema’s en
gebiedsgerichte
projecten
•
•
•
•
Monitoring
HE op provinciedomeinen
Voorbeeldprojecten HE
Inzetten op warmtenetten
bouwblokrenovatie
15
13-10-2016
Energiekansenkaarten: uitwerking
 Dynamische energieatlas (cfr. Limburg)
 Technologieën die uitgewerkt werden:
-
zon
wind (grootschalige en middenschalige windturbines)
bodemwarmte (ondiepe en diepe geothemie)
water
biomassa
restwarmte
riothermie
Energiekansenkaarten: uitwerking
3 verschillende scenario’s:
 Technisch scenario: Enkel meest essentiële
beperkingen mbt veiligheid
 Vlaams-scenario: geldende veiligheids-en
milieuwetgeving. Alle aannames volgens
omzendbrieven en aannames volgens RO
 Vlaams-Brabant scenario: Ruimtelijke
randvoorwaarden gewogen volgens
belanghebbenden
16
13-10-2016
Technisch scenario:
80% van 1677 WT = 1342:
»
1224 in open ruimte = 73%
»
574 in oranje buffer defensie = 35%
»
671 in oranje buffer Belgocontrol = 40%
33
© 2015, VITO NV
Vlaams scenario:
60% van 26 WT = 16
» 0 in open ruimte = 0%
» 0 in oranje buffer defensie
» 0 in oranje buffer Belgocontrol
34
© 2015, VITO NV
17
13-10-2016
Vlaams-Brabant scenario:
60% van 185 WT = 111
» 87 in open ruimte = 47%
» 0 in oranje buffer defensie
» 43 in oranje buffer Belgocontrol = 21%
Vlaams-Brabant
35
© 2015, VITO NV
Zon – PV panelen
Technisch
Vlaams
MWh elektriciteit
Vl.-Brabant
36
© 2015, VITO NV
18
13-10-2016
37
© 2015, VITO NV
Resultaten drie scenario’s (in GWh)
Elektriciteit
Productie (GWh)
Warmte
Productie (GWh)
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
Huidige productie
Technisch scenario
biomassa
ondiepe geothermie
Vlaams scenario
restwarmte
Vlaams-Brabants scenario
riothermie
38
© 2015, VITO NV
19
13-10-2016
Elektriciteit
Duizenden gezinnen
4000
Warmte
Duizenden gezinnen
duizenden
duizenden
Resultaten drie scenario’s (in # gezinnen)
3500
4000
3500
3000
3000
2500
2500
2000
2000
1500
1500
1000
1000
500
500
0
Huidige productie
Technisch scenario
Vlaams scenario
Vlaams-Brabants scenario
0
Huidige productie
Technisch scenario
zon
wind - groot
wind - middenschalig
Vlaams scenario
water
Vlaams-brabants scenario
biomassa
biomassa
ondiepe geothermie
restwarmte
riothermie
Noot: Een gemiddeld Vlaams gezin (2 ouders en 1 kind) verbruikt:
3,5 MWh elektriciteit per jaar (Bron: http://www.vreg.be/nl/gemiddeld-energieverbruik-van-een-gezin)
14,4 MWh warmte per jaar (Bron: VREG)
Vlaams Brabant telt 460.100 gezinnen
39
© 2015, VITO NV
Potentieel elektriciteit
Technisch
(MWh/pixel)
Potentieel warmte
(MWh/pixel)
Vlaams
Vl.-Brabant
40
© 2015, VITO NV
20
13-10-2016
Elektriciteit
Zon
Wind
Biomassa
(MWh/pixel)
Z
Z BW
ZW
Z
B
W
W W
B
B Z
W W
Z
Warmte
Geothermie
Restwarmte
Biomassa
(MWh/pixel)
Z
Z Z
Z
W
Z ZW W
W
B
Z
W
W
B
B
B
W
Z
B B
W
Z
Z
G
G
G
B
R
G
G
B
B
B
R
G R
B B
G
G
B
B
B
B
R
R B
G
G R
R
G
B
R G
GR
R
41
© 2015, VITO NV
Elektriciteit
Warmte
Technisch
Vlaams
Vl.-Brabant
42
© 2015, VITO NV
21
13-10-2016
TOETSING AAN
KLIMAATDOELSTELLINGEN
43
© 2015, VITO NV
Doelstelling Klimaatstudie
Technologie
1. Verwarmingsinstallatie: plaatsen van warmtepomp
(45% van de huishoudens)
2. Zonneboilers handel en diensten (30% opp. van de sector)
3. PV-cellen bij particulieren (60% van de huishoudens)
4. PV-cellen gebouwen handel en diensten
(30% opp. handel en diensten)
5. Bouw windturbines (50 stuks van 3MWe)
6. Zonneboiler huishoudens (40% van de huishoudens)
7. Verwarmingsinstallatie: plaatsen van een warmtepomp bij renovatie
gebouwen handel en diensten (15% van de sector)
8. Anaerobe vergisting +WKK bij 1 industriële actor (10 stuks)
9. Biomassaketel van 1MW voor telkens 220 woningen met collectief
warmtenet (10 stuks)
TOTAAL
Interpretatie
VITO
Energie
(MWh)
Elektriciteit of
Warmte
4.894.187
Warmte
1.180.313
1.275.591
Warmte
Elektriciteit
377.814
Elektriciteit
350.000
354.652
Elektriciteit
Warmte
320.552
Warmte
28.251
Warmte
22.000
Warmte
8.803.360
44
© 2015, VITO NV
22
13-10-2016
14000
Elektriciteit (GWh
17
4
12000
429
10000
6003
8000
6000
13
toetsing aan de
Klimaatdoelstellingen
3
135,1
505
4000
13
0
5450
0
2000
3
0
0
54
350
4393
72
1
0
79
0
221
Huidige productie
Huidig
1897
1653
Klimaatstudie
Technisch scenario
Klimaatstudie
Vlaams scenario
Technisch scenario
zon
wind - groot
wind
- middenschalig
© 2015,
VITO NV
Vlaams scenario
water
biomassa
Vlaams Brabant scenario
Gedragen beeld
45
14000
Warmte (GWh)
12000
10000
toetsing aan de
Klimaatdoelstellingen
8000
415
332
6000
332
0
4000
5934
5934
5934
5215
2000
0
49
28
0
Huidige
productie
Huidig
22
Klimaatstudie
Klimaatstudie
131
Technisch
scenario
Technisch scenario
biomassa (houtverbranders)© 2015,
ondiepe
geothermie
VITO NV
0
131
Vlaams-Brabants
Vlaams scenario
Vlaams Brabant
scenario
Vlaams scenario
Gedragen beeld
restwarmte
scenario
46
23
13-10-2016
Conclusies
» Klimaatdoelstellingen 2040 uit Klimaatstudie zijn haalbaar volgens het
Vlaams-Brabant scenario:
» Huidige gekende technologie;
» Ruimtelijke randvoorwaarden (en varianten) zoals vandaag gekend;
» Huidig landgebruik in de Provincie.
» Vlaams-Brabant scenario is erg ambitieus: gaat uit van een zeer hoge
haalbaarheid t.o.v. technisch potentieel;
» Ruimtelijke ordening zal alle nog beschikbare ruimtes moeten vrijwaren;
» Uitvoering vereist een moedig en doorgezet beleid op alle niveaus;
» Nauwgezette, jaarlijkse monitoring en bijsturing zal noodzakelijk zijn;
» Medewerking en investeringsbereidheid van de bevolking zal van
doorslaggevend belang zijn.
47
© 2015, VITO NV
Verschilpunten energie-atlas
Limburg – Vlaams-Brabant





In energieatlas van Limburg is ook de energievraag in kaart
gebracht.
In Limburg is de potentieel op te wekken duurzame energie
vergeleken met de huidige vraag. In Vlaams-Brabant is deze
getoetst aan de toekomstige vraag (inschatting gemaakt in
klimaatstudie)
Vlaams-Brabant: riothermie mee onderzocht. Limburg:
plasmatechnologie mee onderzocht.
In beide provincies werden de haalbaarheidsparameters anders
ingeschat (ten gevolge van andere uitgangspunten).
Voor windenergie werden in Vlaams-Brabant de marges ten
opzichte van lijnelementen verruimd naar 750 m ipv 250 m.
24