Brussels netwerk voor cultuurparticipatie en kunsteducatie

Lasso
Brussels netwerk voor
cultuurparticipatie
en kunsteducatie
Inhoudstafel
Waarom Lasso? p. 3
Missie
p. 3
Wie nam het initiatief?
p. 4
Welk netwerk?
p. 4
Wat doet Lasso precies? p. 7
Hoe doet Lasso dit? p. 8
> Projecten
p. 8-9
> Studiedagen en vorming
p. 10
> Lokaal expertisecentrum
p. 11
Uitdagingen voor de toekomst
p. 13
2
Waarom Lasso?
Brussel heeft een bijzonder gevarieerd en breed
cultureel en artistiek aanbod. Hoe je weg vinden in dit
steeds groeiende, veranderende en diverser aanbod
is voor heel wat inwoners, verenigingen en instellingen een zoektocht. Ze zien vaak door de bomen het
bos niet. De rijkdom van het Brusselse aanbod wordt
tegelijk als een drempel ervaren. Hoe omgaan met de
steeds complexere, duale en diverse Brusselse samenleving is ook voor de culturele instellingen en
kunstenaars zelf een zoekproces.
zoektocht naar een nieuw publiek en bij de reflectie
over de rol en het potentieel van kunst en cultuur in
een stad als Brussel. Anderzijds helpt Lasso zeer diverse
organisaties uit o.a. de welzijns- en onderwijssector en
het jeugdwerk met hun vragen rond cultuurparticipatie
en -educatie in Brussel. Via eigen projecten wil Lasso
participatiedrempels wegwerken en bemiddelt het
tussen culturele organisaties en diverse groepen die
gebruik maken van het culturele aanbod zodat er een
betere afstemming komt tussen beide. Als lokaal
cultuurknooppunt zorgt Lasso ook voor expertisedeling, vorming en begeleiding van iedereen die een
rol heeft in het stimuleren van cultuurparticipatie en
-educatie in Brussel.
Deze uitdagingen leidden in 2006 tot de oprichting van Lasso, het Brussels netwerk voor cultuurparticipatie en -educatie. Lasso ondersteunt
enerzijds de Nederlandstalige culturele sector in de
Missie
Lasso wil cultuurparticipatie en cultuureducatie in en rond
Brussel vergroten en versterken door een motor te zijn voor
kwaliteitsvolle netwerking en samenwerking tussen professionelen
uit de Brusselse kunstensector en andere sectoren zoals het
jeugdwerk, welzijn en onderwijs.
3
Wie nam het initiatief?
Lasso werd in 2006 als ‘Brussels netwerk voor
kunsteducatie en publieksbemiddeling’ opgericht op
initiatief van het Brussels Kunstenoverleg, een platform van de Brusselse professionele kunstenorganisaties. Vanuit haar cultuurparticipatiebeleid ondersteunde de VGC dit initiatief vanaf het begin. In 2008
kreeg het netwerk haar huidige naam ‘Lasso’. Anno
2013 is Lasso nog steeds ingebed binnen de vzw Brussels Kunstenoverleg, als aparte deelwerking naast het
oorspronkelijke platform.
Zowel de reguliere ondersteuning als de diverse
projecttoelagen van de VGC zorgen voor een sterke
verankering van Lasso in diverse sectoren. Sinds 2011
ontvangt Lasso ook projectmiddelen van de Vlaamse
overheid waardoor vernieuwing, verbreding en verdieping van het netwerk mee mogelijk gemaakt wordt.
Welk netwerk?
Soort bereikte organisaties (%)
Lasso is er voor alle organisaties en instellingen
uit de artistieke, socio-culturele, welzijns- en onderwijssector: theaters, kunstmusea, kunsteducatieve
organisaties, gemeenschapscentra, bibliotheken, allerhande socio-culturele verenigingen, onderwijsinstellingen, welzijnsorganisaties enz. Dus: alle organisaties
die een publieksgerichte artistieke werking hebben
of die ervan gebruik maken in Brussel.
Dankzij een eigen adviesgroep, een professioneel
team van bemiddelaars en de medewerking van honderden ‘bruggenbouwers’ uit diverse sectoren is Lasso
geleidelijk aan uitgegroeid tot een breed vertakt netwerk in diverse sectoren. Sinds de oprichting van
Lasso, heeft het netwerk al meer dan 750 verschillende
organisaties kunnen bereiken. Ongeveer zestig procent
van die organisaties is afkomstig uit de culturele sector
nl. socio-culturele verengingen, kunsten- of erfgoedorganisaties.
Socio-Cultureel 24%
Kunsten 22%
Erfgoed 13%
Onderwijs 8%
Steunpunt 9%
Welzijn 8%
Overheid 7%
Jeugd 6%
Sociaal Artistiek 3%
4
“In totaal namen 246 organisaties en instellingen
in de loop van 2012 deel aan één of meerdere
activiteiten of vergaderingen van het netwerk.”
(Lasso jaarverslag 2012)
5
“In 2012 namen 1626
personen deel aan één
of meerdere culturele
uitstappen of
ontmoetingen met
kunstenaars en
kunstinstellingen
dankzij de bemiddeling
van Lasso. Het gaat
hier voornamelijk over
personen die weinig of
niet vertrouwd zijn met
het Brusselse culturele
aanbod.”
(Lasso jaarverslag 2012)
6
Wat doet Lasso precies?
Bemiddelen
Lasso wil dat organisaties uit diverse sectoren
het artistieke aanbod en de kunsthuizen in Brussel
beter leren kennen. En ook omgekeerd: dat de medewerkers van deze instellingen hun netwerk buiten de
kunstensector uitbreiden, zodat ze beter kunnen inspelen op vragen van groepen die van het artistieke
aanbod gebruikmaken of willen gebruikmaken.
Kennismaking is maar een eerste stap naar
samenwerking. De tweede opdracht van Lasso is erop
gericht om de concrete sectoroverschrijdende samenwerking te stimuleren. De rol van Lasso beperkt zich
meestal tot het bemiddelen bij projecten: het samenbrengen van de partners en het begeleiden en adviseren
over een gezamenlijk project (dus niet het realiseren
van de projecten!). Toch heeft Lasso daarnaast een
aantal eigen projecten die gericht zijn ofwel op het
wegwerken van allerhande participatiedrempels ofwel op het experimenteren met nieuwe methodieken
en het zoeken van zinvolle samenwerkingsverbanden
tussen kunsthuizen en organisaties uit andere sectoren.
Adviseren
De medewerkers van Lasso investeren veel tijd
in het bezoeken van zeer diverse organisaties en instellingen. Op basis daarvan kunnen ze advies geven
aan organisaties die een culturele uitstap plannen of
een kunsteducatief project willen realiseren en aan
kunsthuizen die op zoek zijn naar ideeën om een diverser publiek te bereiken.
Kwaliteitsbevordering
Samenwerken is niet altijd even gemakkelijk!
Om ervoor te zorgen dat een samenwerking positief
ervaren wordt door alle betrokkenen, zet Lasso sterk
in op kwaliteitsbevordering. Regelmatig organiseert
Lasso studiedagen en vormingen voor cultuurwerkers,
jeugdwerkers, sociaal werkers en onderwijsprofessionals.
Daarnaast investeert Lasso in het documenteren en
analyseren van interessante praktijkverhalen rond
cultuurparticipatie en kunsteducatie zodat de opgedane ervaring gedeeld kan worden met een breder veld
van geïnteresseerden.
Informeren
Daarnaast organiseert Lasso infosessies zodat
organisaties elkaar beter leren kennen en hun cultuurparticipatieve of kunsteducatieve werking buiten de
eigen organisatie en sector bekend wordt. Sommige
infosessies gaan over specifieke thema’s zoals bijvoorbeeld cultuurparticipatie door personen in armoede.
Andere zijn dan weer gericht op het stimuleren van de
samenwerking met de Brusselse kunsteducatieve organisaties of educatieve diensten van kunstinstellingen.
Het kunsteducatieve aanbod in Brussel wordt ook
regelmatig in de kijker gezet via publicaties zoals
‘BRUSK’.
Sensibiliseren
Een samenwerking heeft echter alleen kans op
slagen als alle betrokkenen er de meerwaarde van inzien. Niet alleen diegenen die het project uitwerken,
maar ook collega’s, directies en het beleid. Lasso wil
daarom in de toekomst het maatschappelijke, emanciperende en/of educatieve belang van cultuurparticipatie en kunsteducatie nog meer in de kijker zetten..
7
Kunstcomptoir
Heel wat personen in armoede voelen zich
onwennig om over de drempel van een kunstinstelling te stappen en heel wat cultuurhuizen bereiken
deze groep mensen weinig of niet. Via het project
‘Kunstcomptoir’ stimuleert Lasso de samenwerking
tussen organisaties die werken voor personen in armoede en kunstenorganisaties. Het gaat vooral over
experimenten waarbij verschillende samenwerkingsmodellen uitgeprobeerd worden. Een aantal
trajecten werd ook uitgebreid gedocumenteerd wat
resulteerde in de publicaties ‘Kunstcomptoir - werktitel’ (2011) en ‘Try-out’ (2013). Hierdoor kan de opgedane ervaring breder verspreid worden.
Hoe doet
Lasso dit?
Projecten
BrusselArt
BrusselArt wil groepen volwassenen de weg wijzen
naar culturele activiteiten in Brussel overdag. Lasso
stimuleert ook de ontwikkeling van een aanbod overdag
en zorgt ervoor dat er omkadering is op maat van de groepen.
Theater, dans, beeldende kunst, muziek, musea… allemaal komen ze aan bod. Er vinden ook regelmatig
netwerkmomenten en vormingen plaats zodat er meer
afstemming komt tussen het aanbod van de cultuurhuizen
en de vraag van de groepen.
Meer info www.brusselart.be
8
Hoe kunnen we de samenwerking tussen socio-culturele verengingen die werken voor etnisch-culturele minderheden en Brusselse
kunstinstellingen of kunstenaars stimuleren? Deze vraag is het uitgangspunt van het project BabelArt. Het project richt zich in de eerste
plaats op groepen volwassenen, maar zal in de toekomst ook oog hebben
voor intergenerationele groepen. In dit project gaan dialoog en zelf actief
participeren hand in hand: door kunstenaars in de werking workshops
te laten geven, door de deelnemers te begeleiden naar een kunstenhuis
op maat van hun interesse, door advies te geven in werkgroepen van zeer
diverse verenigingen enz.
BabelArt
Lasso heeft de afgelopen jaren tal van
bemiddelingsprojecten ontwikkeld.
Centraal staan de sectoroverschrijdende
samenwerking en constante afstemming
tussen de partners. Hierbij een greep uit
onze recente projecten.
Kunst voor Ketjes
Het project Kunst voor Ketjes bundelt een aanbod van culturele uitstappen
op maat van Brusselse jeugdorganisaties. Lasso informeert de jeugdwerkers
over dit aanbod en stimuleert de kunstinstellingen om hun aanbod meer af te
stemmen op organisaties die werken met
Brusselse kinderen en jongeren (jeugdateliers, WMKJ’s, IBO’s,…).
Op www.kunstvoorketjes.be vinden jeugdwerkers bovendien inspiratie om zelf creatief en artistiek aan de slag te gaan in de
eigen werking. Daarnaast organiseert
Lasso netwerkmomenten en vormingen
voor jeugdwerkers en cultuurwerkers rond
cultuurparticipatie en jeugd in Brussel.
Meer info www.kunstvoorketjes.be
Move-it
Met het project Move-it neemt Lasso deel aan een groter internationaal project dat artistiek coördinator
Airan Berg (D) ook in Brussel wil realiseren. Move-it dompelt leerlingen en leerkrachten uit het Brusselse onderwijs onder in een intensief artistiek project waarbij ze gedurende 8 weken samenwerken met een team van
kunstenaars, dat samengesteld werd rekening houdend met de vragen die in de school leven. Voor het eerste
projectjaar wordt samengewerkt met twee basisscholen en vier secundaire scholen waarvan één brede school en
één school voor buitengewoon onderwijs. De projecten worden gedocumenteerd en de ervaring wordt teruggekoppeld naar een breed veld van scholen, kunstenaars en kunstenorganisaties in Brussel en Vlaanderen.
9
Hoe doet Lasso dit?
Studiedagen en vorming
Lasso organiseert jaarlijks een studiedag en meerdere vormingen. Deze richten zich tot
cultuurwerkers, sociale werkers, (toekomstige) socio-culturele vormingsmedewerkers,
(toekomstige) leerkrachten, bredeschoolcoördinatoren enz. Centraal staat het samenwerken
tussen organisaties uit verschillende sectoren en dit binnen de grootstedelijke, meertalige en
multiculturele context van Brussel. Een aantal voorbeelden van recent georganiseerde
vormingsactiviteiten…
Studiedag pARTicipe! (2010)
Vorming Interculturaliteit in de
Brusselse Kunstensector (2012-…)
Het thema van deze studiedag was kunst- en
cultuurparticipatie van jongeren in een stedelijke
context. Brussel is een jonge stad: 30% van de bevolking is jonger dan 25 jaar en de bevolking blijft
verjongen. Ook deze grote groep grootstedelijke
jongeren aanspreken zorgt voor nieuwe uitdagingen
voor zowel het jeugdwerk als de kunstensector.
Samenwerking is hierbij een sleutelbegrip. Naast
een algemene schets rond jeugd in Brussel, stonden
tal van praktijkvoorbeelden, en ook een wijkwandeling in Molenbeek op het programma van deze
studiedag.
Op vraag van de kunstensector ontwikkelde
Lasso i.s.m. BKO, het Regionaal Integratiecentrum
Foyer en het Kruispunt Migratie-Integratie een
meerdaags vormingsprogramma. In dit interactief
programma staat de praktijk van de publiekswerkers en hun relatie met het cultureel heterogeen publiek van Brussel centraal. Vanuit een
aantal theoretische modellen rond interculturaliteit en aan de hand van groepsgesprekken krijgen
de deelnemers handvaten aangereikt om hun eigen
organisatie te analyseren en binnen hun organisatie een draagvlak te creëren rond het thema
interculturaliteit.
Studiedag Mind the Bridge (2011)
VGC erfgoedforum, Lasso, Dēmos en Tapis
plein stelden op deze studiedag nieuwe methodieken centraal voor het bouwen van bruggen
tussen de cultuursector, bemiddelaars en publiek.
Naast de visie van de cultuursocioloog op de
praktijk van ‘cultuurbemiddeling’ stonden heel
wat praktijkverhalen op het programma rond de
rol van sleutelfiguren, over ambassadeurswerking
en ‘peer education’ en andere manieren van bruggen bouwen. Ook de brugfunctie van digitale media werd onder de loep genomen.
Vormingen hoger onderwijs (2008-…)
Lasso heeft de voorbije jaren heel wat vormingen op maat van het Brussels hoger onderwijs
ontwikkeld. Tijdens de trajecten worden de studenten ondergedompeld in de hedendaagse kunsten
en ontdekken ze wat deze te bieden hebben in bv.
de onderwijspraktijk of binnen het sociaal-cultureel
werk. Daarnaast geeft Lasso in zo goed als alle instellingen voor hoger of volwassenenonderwijs
met de regelmaat van de klok gastcolleges rond
kunsteducatie en cultuurparticipatie of infosessies
over het aanbod van de Brusselse kunstensector.
In vele gevallen wordt hieraan een bezoek gekoppeld aan één of meerdere Brusselse kunstinstellingen.
10
Hoe doet Lasso dit?
Lokaal expertisecentrum
Publicatie BRUSK (2009 & 2012)
ENCE Brussel
In 2009 stelde Lasso de publicatie BRUSK
voor en wegens het grote succes werd een nieuwe
editie gerealiseerd in 2012. In BRUSK presenteren
een vijftigtal Brusselse organisaties hun kunsteducatieve aanbod voor groepen kinderen en jongeren. Het gaat om kunstmusea, podiumhuizen
en kunsteducatieve organisaties die een specifieke
aanbod hebben voor scholen en/of jeugdorganisaties. Ook de gemeenschapscentra, de bibliotheken,
kunsteducatieve initiatieven uit het jeugdwerk en
een aantal Franstalige spelers komen aan bod.
Naast overzichtfiches bevat BRUSK ook een tiental interviews van deelnemers en/of begeleiders
van kunsteducatieve activiteiten. De publicatie
werd gratis verspreid naar alle Brusselse onderwijsinstellingen en jeugdorganisaties en zorgde
ook effectief voor meer samenwerking.
Sinds 2012 is Lasso door de Vlaamse overheid
erkend als één van de zeven regionale expertisenetwerken cultuureducatie (ENCE Brussel). ENCE
Brussel vormt een aanvulling op de bestaande
werking aangezien het de lokale actoren binnen
cultuur, jeugd en onderwijs wil samenbrengen
rond het thema cultuureducatie. Met ENCE Brussel
verbreedt Lasso haar netwerk naar leerplichtonderwijs en deeltijds kunstonderwijs. Binnen deze
opdracht legt Lasso de klemtoon op uitwisseling
van expertise over cultuureducatie binnen een
meertalige, interculturele en grootstedelijke context.
Ook wil Lasso als ENCE Brussel de afstemming
van vraag en aanbod tussen de drie betrokken
sectoren (jeugd, onderwijs en cultuur) verder
begeleiden.
www.lasso.be
Vanaf de eerste studiedag investeerde Lasso
in het uitgebreid documenteren van alle praktijkverhalen en visieteksten en het digitaal ontsluiten
ervan. Gedurende de afgelopen jaren is www.lasso.be
uitgegroeid tot een documentatiedatabank met
een contactdatabank van circa 500 organisaties
en een digitaal archief met honderden documenten
rond cultuurparticipatie en kunsteducatie in
Brussel.
11
“Via de netwerk- en vormingsactiviteiten werden 619
professionals of toekomstige professionals uit diverse
sectoren bereikt”
(Lasso jaarverslag 2012)
12
Uitdagingen voor de
toekomst
De projectwerking en het vormingsaanbod van
Lasso is de afgelopen jaren gestaag gegroeid vanuit
vragen van organisaties en instellingen en inspelend
op een aantal beleidslijnen. Aanvankelijk waren de
projecten en vormingen vooral gericht op het wegwerken van allerlei participatiedrempels om zo de
culturele uitstappen van vooral kansengroepen te bevorderen. Op cultureel vlak werd het netwerk in eerste
instantie uitgebouwd met de podiumkunstenhuizen
en de kunstmusea. Dankzij de samenwerking met
heel wat verenigingen en jeugdorganisaties en bijkomende opdrachten richting onderwijs, groeit de aandacht voor actieve participatie, het zelf creatief actief
zijn. Kunsteducatieve initiatieven, sociaal-artistieke
projecten en amateurkunsten zullen in de toekomst
nog nauwer betrokken worden bij het netwerk. Dit
vanuit de doelstelling om te werken aan brede culturele
competenties waar het toeleiden naar een kunstenaanbod deel van uitmaakt.
Specifiek aan het werken in de Brusselse context
is dat we heel wat oppikken van het cultuur- en
participatiebeleid van andere gemeenschappen. Het
bevorderen van de cultuurparticipatie en kunsteducatie wordt binnen de Franstalige gemeenschap ingebed
binnen een globale visie rond sociale cohesie (cohésion
sociale) en levenslang leren (éducation permanente) en
in mindere mate vanuit een uitgesproken doelgroepenbenadering zoals gangbaar is in de Vlaamse gemeenschap (denk maar aan het participatiedecreet en de
uitbouw van het socio-culturele veld). In een stad als
Brussel worden de limieten van een uitgesproken
doelgroepbenadering des te zichtbaarder omdat de gelaagde identiteit van haar inwoners het zeer moeilijk
maakt om hen in te delen in een bepaalde categorie.
Steeds meer cultuurorganisaties zijn dan ook op zoek
naar een visie over hoe omgaan met het zeer diverse
Brusselse publiek vanuit een meer globale aanpak,
zonder echter voorbij te gaan aan het maatwerk dat
specifieke groepen en zelfs individuen nodig hebben.
Hen daarbij ondersteunen is ook een uitdaging voor
Lasso.
Zowel voor Lasso als voor de cultuurpartners
dienen er zich een aantal nieuwe uitdagingen aan.
Het beleid zet sterk in op levenslang leren. Er is het
toenemend belang van co-creatie, zeker bij jongeren
die hun artistieke exploten via digitale weg een eigen
leven laten leiden. Daarnaast is er een groeiende tendens tot crowdsourcing waarbij het publiek de werking
van een cultuurorganisatie in al haar facetten mee
vorm geeft. Het zoeken naar nieuwe methodieken om
een breed publiek warm te maken voor het aanbod
van de Brusselse kunst- en cultuurorganisaties en dit
aanbod ook te laten inspelen op nieuwe maatschappelijke tendenzen blijft dus een boeiende uitdaging.
Het bevorderen van cultuurparticipatie en
kunsteducatie wordt gedragen door heel wat gemotiveerde publiekswerkers, kunsteducatieve medewerkers,
leerkrachten, docenten, vormingsmedewerkers en begeleiders vanuit hun dagdagelijkse werking. Maar er
is veel meer nodig dan dat. Directies moeten hiervoor
ook de nodige keuzes maken op strategisch niveau:
zowel wat betreft hun werking of programma als wat
betreft de inzet van mensen en middelen. Hen meer
bewust maken van het nut en de noodzaak om cultuurparticipatie en kunsteducatie te stimuleren, is
voor Lasso een belangrijke uitdaging. Een uitdaging
die we niet uit de weg willen gaan!
13
14
Colofon
Deze publicatie is een uitgave van Lasso.
Juni 2013
Coördinatie en redactie
Anja Van Roy & Brecht Wille
Met de medewerking van
Charlotte Michils, Marijke Van Hassel, Frederika Van Wing
Vormgeving
Heartwork.be
Verantwoordelijke uitgever
Brussels Kunstenoverleg vzw, Danny Op de Beeck, Sainctelettesquare 19, 1000 Brussel
Lasso wordt structureel ondersteund door de Vlaamse Gemeenschapscommissie en
geniet ook de steun van de Vlaamse overheid voor een aantal projecten.
15
Lasso
Sainctelettesquare 19, 1000 Brussel
T. 02 513 15 90 - 02 513 66 28
[email protected] - www.lasso.be