Vitamine D in de Sante van vorig jaar.

Een gemiddeld westers dieet
levert maar tien procent van de
benodigde hoeveelheid vitamine D.
De andere negentig procent moet
het lichaam zelf aanmaken via
direct zonlicht.
Moet je nu wel of niet extra vitamine D slikken als
aanvulling op je voeding? De Gezondheidsraad
vindt van niet, steeds meer specialisten adviseren het
juist wel te doen. Santé zet het op een rij.
TEKST HELEEN CROONEN | BEELD BEELDIGBEELD/SEASONS.AGENCY, SHUTTERSTOCK
D
Is vitamine
de nieuwe wonder
28 | SANTÉ | APRIL 2016
VitamineD AvL.indd 28
04-03-16 15:36
GEZONDHEID
Let er bij het kopen van voedingssupplementen op dat het supplement de
dierlijke vorm van vitamine D bevat
(D3) en niet de plantaardige vorm
(D2), Deze laatste wordt veel minder
efficiënt door ons lichaam gebruikt.
NIEUWE VOORDELEN
››
ZONNEVITAMINE
Onder invloed van uv-straling uit zonlicht
wordt in je huid cholesterol omgezet in vitamine D. Een half uur midden op de dag naar
buiten met je handen en gezicht onbedekt,
geeft je al een dagelijkse dosis. Maar je krijgt
ook vitamine D binnen als je vette vis eet,
zoals zalm of makreel. Fabrikanten voegen
de vitamine toe aan margarine, halvarine en
aan sommige bakproducten. Toch hebben
veel mensen een tekort. Uit onderzoek van
het Erasmus MC blijkt dat ruim dertig procent
van de Nederlandse kinderen onder de zes
jaar een te laag vitamine D-gehalte heeft.
Bij 65-plussers ligt dat percentage nog hoger:
50 tot 85 procent. Kinderen en ouderen zijn
‘risicogroepen’, net als mensen met een
donkere huidskleur en iedereen die weinig
in de zon komt. Voor al deze groepen is het
officiële advies om dagelijks een tablet van
10 microgram bij te slikken.
r vitamine?
De eerdergenoemde adviezen zijn bedoeld
voor de (bewezen) beschermende werking
van vitamine D op de botten. Maar de laatste
jaren is de wetenschap druk doende nieuwe
voordelen van vitamine D aan te tonen.
Het VU Medisch centrum in Amsterdam
onderzoekt bijvoorbeeld of de vitamine de
stemming verbetert bij ouderen. Zij krijgen
elke dag 30 microgram vitamine D, terwijl
de standaard dosis 10-20 microgram is.
Hetzelfde ziekenhuis kijkt naar de werking
van vitamine D bij de longziekte COPD.
‘Ga niet bij voorbaat
extra vitamine D
slikken, maar laat
je huisarts meten
of je een tekort hebt’
Deelnemers aan dit onderzoek zijn veertigplussers met weinig vitamine D in het bloed.
Zij krijgen elke week een flinke extra dosis van
420 microgram. De onderzoekers hopen
dat dit de ademhalingsspieren steviger
maakt en de weerstand verhoogt, waardoor
patiënten minder aanvallen van benauwdheid krijgen. Het Leids Universitair Medisch
Centrum en het UMC St Radboud in Nijmegen
doen ook mee aan dit onderzoek; resultaten
worden verwacht in 2017. In het MS-centrum
in Sittard kijken artsen of het innemen van
extra vitamine D gunstig is voor mensen
met multiple scerose. Mogelijk zorgt een
extra dosis vitamine D per dag voor minder
aanvallen, minder vermoeidheid en minder
depressie. Deze artsen hebben een groot
Europees onderzoek opgezet.
Toch adviseren artsen aan patiënten om niet
lukraak extra vitamine D bij te slikken totdat
de onderzoeksresultaten bekend zijn. Dat
laatste geldt zeker voor mensen die lijden
aan kanker, hart- en vaatziekten en diabetes. »
APRIL 2016 | SANTÉ | 29
VitamineD AvL.indd 29
04-03-16 15:36
D
EXTRA D,
JA OF NEE?
Voor deze veelvoorkomende ziekten wordt de
eventuele heilzame werking van vitamine D
wel onderzocht, maar uit tests blijkt dat bij
de helft van de patiënten de extra dosis
vitamine D juist het tegenovergestelde effect
heeft. Meer onderzoek is dus nodig.
WONDERMIDDEL?
Vitamine D is zeker geen wondervitamine,
stelt de Gezondheidsraad (de belangrijke
adviesraad van de regering). In 2015
publiceerde de raad de nieuwste voedingsadviezen, ook met betrekking tot vitamine D.
Zo lang er geen duidelijke antwoorden zijn,
is vitamine D volgens de Gezondheidsraad
vooralsnog alleen effectief bij botbreuken en
gebroken heupen. En dan alleen bij ouderen,
en in combinatie met calciumtabletten.
Desondanks is lang niet iedere arts het
met het Gezondheidsraad eens. William
Cortvriendt, arts en auteur van de bestseller
Hoe word je 100 (over gezond oud worden),
is al wel overtuigd. “De bewijzen stapelen zich
op dat hogere spiegels van vitamine D kanker
kunnen helpen voorkomen, en dan vooral
borstkanker. Dat geldt ook voor hart- en vaatziekten, suikerziekte en multiple sclerose”,
zegt Cortvriendt. “Dat de Gezondheidsraad
deze ziekten nog niet noemt, komt doordat
zij zich gewoonlijk afwachtend opstelt totdat
er volledige wetenschappelijke consensus is
bereikt.” Hoogleraar klinische epidemiologie
Yolande van der Graaf is kritischer. “Allerlei
ziekten voorkomen en vertragen door extra
vitamine D te gebruiken? Te mooi om waar te
zijn, zo blijkt als je de feiten op een rijtje zet”,
schrijft zij in het Nederlands Tijdschrift voor
‘De bewijzen stapelen
zich op dat hogere
spiegels van vitamine D
kanker kunnen helpen
voorkomen’
Wist je dat…
■ vitamine D geen echte
vitamine is, maar een prohormoon? Je krijgt het binnen
via voeding, maar je maakt het
ook zelf aan door uv-B-straling
uit zonlicht.
■ gezichtscrème met een
hoge beschermingsfactor
de vitamine D-aanmaak
tegenhoudt? Het advies is om
dagelijks 15-30 minuten buiten
te lopen met zo veel mogelijk
ontblote huid. Langer niet,
vanwege mogelijke huidschade
door de zon en het risico
op huidkanker.
■ vitamine D zowel in microgram als in internationale
eenheden (IE of IU) wordt
weergegeven op de verpakkingen? De dagelijkse dosis
is 10 microgram en dat is
hetzelfde als 400 IE.
■ vette vis de voeding is
met de meeste vitamine D?
Een eenpersoonsportie van
110 gram zalm geeft je genoeg
vitamine D voor een dag. Dit
staat gelijk aan 13 eieren of 25
sneeën brood met halvarine.
Geneeskunde. Het klopt dat het vitamine Dgehalte in je bloed lager wordt bij deze ziekten,
licht Van der Graaf toe, maar dat betekent
niet dat de ziekten worden voorkomen of
genezen als je vitamine D bij gaat slikken. Dat
moet goed worden uitgezocht.”
DE JUISTE HOEVEELHEID
Wat is nou wijsheid? Ga niet bij voorbaat
extra vitamine D slikken, adviseert zelfs
Cortvriendt, maar laat je huisarts meten
of je een tekort hebt. En daar zit opnieuw
een lastigheid, want ook over de minimale
hoeveelheid vitamine in het bloed zijn de
deskundigen het niet eens. De Gezondheidsraad adviseert minimaal een vitamine Dspiegel van 30 nmol/l, voor de werking op
de botten. De Nederlandse Vereniging voor
Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde vindt dat weer te laag, zij houden het
op een streefwaarde tussen de 50 en 150
nmol/l. Klinisch chemicus en vitamine Donderzoeker Jos Wielders stuurde namens
deze vereniging dan ook een protestbrief,
maar de Gezondheidsraad houdt het bij
het lagere minimum. Wielders zei hierover
bij BNR nieuwsradio: “De laatste jaren zijn
we erachter gekomen dat vitamine D nodig
is voor normale spierfunctie. Bij een ernstig
tekort zien we spierstoornissen die dramatisch kunnen oplopen. Verder is bekend
dat het nodig is voor ons immuunsysteem,
en dat het het risico op kanker en op
diabetes vermindert.”
Dat je zeker 30 nmol/l moet hebben, alleen
al voor je botten, is duidelijk. Maar wat is het
maximum? Elke dag 100 microgram vitamine
D bijslikken is nog veilig volgens de huisartsenwebsite Thuisarts.nl. Maar een onderzoek
van het RIVM laat zien dat via internet pillen
te koop zijn met wel 27 keer deze hoeveelheid.
Wie zo veel vitamine D slikt, kan klachten
krijgen als misselijkheid, verstopping, verminderde eetlust en slaperigheid. Er kan zelfs
schade ontstaan aan nieren, hart en bloedvaten. Baat het niet, dan schaadt het niet,
geldt dus niet voor grote doses vitamine D. •
30 | SANTÉ | APRIL 2016
VitamineD AvL.indd 30
04-03-16 15:36
GEZONDHEID
In Nederland wordt geadviseerd
om een volledig borstgevoede baby
dagelijks tien microgram vitamine D
bij te geven.
3 NATUURLIJKE
MANIEREN OM
AAN VITAMINE D
TE KOMEN
1
Bak pannekoeken
met een dikke klont
margarine. Aan halvarine
en margarine wordt
7,5 microgram vitamine D
per 100 gram toegevoegd.
2
Ga in je lunchpauze
naar buiten en laat
dan de zon op je blote
huid schijnen.
3
Eet makreel. Gerookt, of zoals
hierboven gestoomd, in een
salade van babyspinazie,
paprika, kerstomaatjes en
peultjes. Kijk voor het recept
op Sante.nl.
Wat doet vitamine D
voor je?
Vitamine D zorgt ervoor dat calcium in de darmen goed
wordt opgenomen. In het lichaam zorgt vitamine D voor
het onderhoud van de botten door calcium aan te vullen
waar extra versteviging nodig is. Vitamine D en calcium
gaan dus hand in hand, samen zijn ze onmisbaar voor
stevige botten en tanden. Een kind met een ernstig tekort
aan vitamine D kan de botgroeistoornis rachitis krijgen
(ook wel Engelse ziekte genoemd). Bij volwassenen kan
osteomalacie ontstaan. Hierbij treden klachten op als
spierzwakte, moeheid, pijn in de botten en sneller
brekende botten. Vrouwen na de overgang kunnen
botontkalking krijgen als ze te weinig vitamine D hebben.
Botten breken makkelijker en wervels kunnen inzakken.
APRIL 2016 | SANTÉ | 31
VitamineD AvL.indd 31
04-03-16 15:36