Toeristisch-recreatieve monitor Regio Arnhem Nijmegen 2011

Toeristisch-recreatieve monitor
Regio Arnhem Nijmegen 2011
Economische betekenis sector anno 2011 en ontwikkeling 2009-2011
Rapportage in opdracht van
Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen
Mei 2012
Projectnummer
MONIT.11.086
ZKA Consultants & Planners
Postbus 4833
4803 EV Breda
tel.: 076-5658877
fax: 076-5656489
e-mail: [email protected]
www.zka.nl
INHOUDSOPGAVE
SAMENVATTING
2
1.
INLEIDING
4
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
Aanleiding
Doel
Leeswijzer
Verrichte werkzaamheden
4
4
4
4
2.
TOELICHTING ONDERZOEK
5
2.1.
2.2.
2.3.
Inleiding
Afbakening
Methodiek
5
5
7
3.
TOERISTISCH-RECREATIEF AANBOD 2011
9
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
Inleiding
Verblijfstoeristisch aanbod
Dagtoeristisch aanbod
Zakelijk aanbod
9
9
12
14
4.
OMVANG BEZOEK 2011
15
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
Inleiding
Verblijfstoeristisch bezoek
Dagtoeristisch bezoek
Zakelijk bezoek
15
15
20
24
5.
ECONOMISCHE BETEKENIS TOERISME EN RECREATIE 2011
25
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
Inleiding
Economische betekenis toerisme en recreatie
Economische betekenis naar categorie
Economische betekenis naar regio
25
25
26
27
6.
ONTWIKKELING 2009-2011
29
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
Inleiding
Ontwikkeling aanbod
Ontwikkeling bezoek
Ontwikkeling economische betekenis
29
29
29
31
ZKA Consultants & Planners
1
SAMENVATTING
Doel
Deze Monitor Toerisme en Recreatie is opgesteld in opdracht van het Regionaal
Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen, met als doel inzicht te geven in de
economische betekenis van toerisme en recreatie in de regio in 2011 evenals in
de ontwikkeling in de afgelopen twee jaar (2009-2011). Onderstaand zijn de
belangrijkste resultaten van het onderzoek samengevat.
Overnachtingen met 12% gestegen tot bijna 1,7 miljoen
In de regio Arnhem Nijmegen hebben in 2011 bijna 1,7 miljoen overnachtingen
plaatsgevonden, waarvan bijna 60% in hotels. De regio heeft daarmee een
marktaandeel van bijna 18% in Gelderland. De deelregio het Rijk van Nijmegen
heeft het grootste aandeel in de overnachtingen in de regio.
Het aantal overnachtingen in de regio is ten opzichte van 2009 gestegen met
12%. Bij alle sectoren is sprake van een toename, met uitzondering van
overnachtingen in bungalows. Daar daalde het aantal overnachtingen met circa
2%. Deze daling wordt met name veroorzaakt door een afname in het aanbod.
Het marktaandeel van de regio is in vergelijking met 2009 licht gestegen.
Dagbezoek licht gedaald (-1%) tot 42 miljoen bezoeken
In 2011 vonden er circa 42 miljoen dagrecreatieve bezoeken plaats en ruim
0,9 miljoen zakelijke dagbezoeken. Horecabezoek, recreatief winkelen en
routegebonden buitenrecreatie zijn de categorieën met het grootste aandeel in
deze dagtoeristische bezoeken. Er is sprake van een sterke concentratie van het
dagtoerisme in de deelregio’s Arnhem en Nijmegen.
Het aantal dagtoeristische bezoeken in de regio is met 1% afgenomen. In diverse
categorieën is sprake van een daling (o.a. rondvaarten en golf). Deze wordt
echter gecompenseerd door enkele categorieën met meer bezoek (vooral het
recreatieve horecabezoek lijkt fors te zijn gestegen, conform het landelijke
beeld). Ook het zakelijk dagbezoek kent een lichte daling van ruim 1%.
Toeristen besteden circa € 1,3 miljard in de regio
In 2011 werd in de regio Arnhem Nijmegen € 1,3 miljard besteed door toeristen
en recreanten. Vooral recreatief winkelen en horecabezoek hebben hierin een
groot aandeel, respectievelijk 39% en 27% van alle bestedingen.
Toerisme en recreatie levert in totaal ruim 17.000 FTE aan werkgelegenheid op,
wat overeenkomt met circa 24.000 banen. Dit is circa 7% van de totale regionale
werkgelegenheid.
Toeristisch-recreatieve bestedingen met 6% gestegen
De toeristische-recreatieve bezoekers in de regio Arnhem Nijmegen hebben in
2011 gezamenlijk circa 6% meer uitgegeven dan in 2009. Op verblijfstoeristisch
gebied gaat het om een stijging van 15%, de dagtoeristische bestedingen
groeiden met ruim 5% en het zakelijk dagtoerisme met ruim 6%.
De groei van de toeristisch-recreatieve bestedingen tussen 2009 en 2011 kan
voor 42% worden verklaard door een volume-effect (meer overnachtingen,
standplaatsen en dagbezoeken) en voor 58% door een bestedingseffect (hogere
bestedingen per persoon per dag).
ZKA Consultants & Planners
2
Figuur 1.
Ontwikkeling bezoek en bestedingen naar subsector
Belang sector voor regionale werkgelegenheid gestegen
De werkgelegenheid die voortvloeit uit deze bestedingen is met 5% toegenomen
ten opzichte van 2009. Deze stijging is sterker dan de groei van de totale
werkgelegenheid in de regio (+0,5%). Hieruit kan geconcludeerd worden dat het
belang van de sector voor de regionale werkgelegenheid is toegenomen.
Conclusie: sector goed gepresteerd, met name het verblijfstoerisme
Op basis van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat de toeristischrecreatieve sector in de regio Arnhem-Nijmegen in 2011 goed heeft gepresteerd.
De bestedingen zijn met 6% gestegen (door meer bezoekers én een hogere
klantwaarde ofwel hogere bestedingen per bezoeker). De werkgelegenheid
groeide met 5%. Het relatieve belang van de sector voor de regionale
werkgelegenheid is toegenomen. De groei is grotendeels veroorzaakt door meer
overnachtingen (+12%). Op dagtoeristisch gebied (en zakelijk dagbezoek) is per
saldo sprake van een lichte daling van het aantal bezoekers (o.a. het bezoek aan
attracties en musea nam af).
Advies: doorontwikkeling van dagbestemming naar shortbreakbestemming
Gezien de resultaten de afgelopen periode in combinatie met de potenties en
aantrekkelijkheid van de regio adviseren wij de regio Arnhem Nijmegen vooral in
te zetten op een groei van het verblijfstoerisme (met de campagne Cool Breaks
is hiertoe al een stap gezet). In dagrecreatief opzicht is de regio al sterk
ontwikkeld (met sterke attracties, musea, evenementen, natuur, twee grote
steden). Doorontwikkeling tot regio die ook meer als verblijfsregio te boek zal
staan vergt onder andere meer (toeristische) verblijfscapaciteit met voldoende
1
onderscheidend vermogen en een concurrerende kwaliteit en een duidelijke
focus op kansrijke productmarktcombinaties voor de shortbreakmarkt.
1
Dit geldt uiteraard ook voor het bestaande verblijfsaanbod. Met name op gebied van de
hotelsector blijven de gemiddelde bestedingen in de regio achter bij het landelijk gemiddelde.
Nadere analyse is wenselijk om oorzaken te achterhalen.
ZKA Consultants & Planners
3
1.
INLEIDING
1.1.
Aanleiding
In 2010 is, in opdracht van het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem
Nijmegen, de Toeristisch-recreatieve monitor Regio Arnhem Nijmegen opgesteld.
Deze geeft inzicht in het toeristisch-recreatief aanbod, de omvang van het
bezoek en de economische betekenis van toerisme en recreatie in de regio
Arnhem Nijmegen in 2009. De monitor is voor het eerst opgesteld in 2005,
waardoor ook inzicht bestaat in de ontwikkeling van (het economisch belang) van
de sector.
In 2011 ontstond de behoefte om de monitor in 2012 te herhalen om inzichtelijk
te krijgen hoe de (betekenis van de) sector zich in de periode 2009-2011
ontwikkeld heeft. ZKA Consultants & Planners is gevraagd dit onderzoek uit te
voeren. Hierbij is omwille van de vergelijkbaarheid in hoofdlijnen dezelfde opzet
en methodiek aangehouden als in 2009.
1.2.
Doel
Primair doel van de monitor is om inzicht te krijgen in de economische betekenis
van de toeristisch-recreatieve sector in de regio – uitgedrukt in bestedingen en
werkgelegenheid – in 2011 en de ontwikkeling in de periode 2009-2011.
Daarnaast is het wenselijk het marktaandeel van de regio Arnhem Nijmegen ten
opzichte van Gelderland en heel Nederland te bepalen voor wat betreft de
omvang van de verblijfstoeristische vraag (= aantal overnachtingen).
1.3.
Leeswijzer
Deze rapportage is als volgt opgebouwd:
 Eerst is een nadere toelichting op het onderzoek gegeven. Hierbij is
ingegaan op de methodiek en de afbakening/indeling (hoofdstuk 2);
 Daarna is een beeld geschetst van het toeristisch-recreatief aanbod in de
regio (hoofdstuk 3);
 Aansluitend is ingegaan op de omvang van het toeristisch-recreatief bezoek.
In dit hoofdstuk is tevens aandacht besteed aan het marktaandeel van de
regio ten opzichte van Gelderland en Nederland (hoofdstuk 4);
 Vervolgens is ingegaan op de economische betekenis van toerisme en
recreatie in de regio anno 2011 uitgedrukt in bestedingen en
werkgelegenheid (hoofdstuk 5);
 Tot slot is de ontwikkeling van de sector in de periode 2009-2011
geanalyseerd (hoofdstuk 6).
1.4.
Verrichte werkzaamheden
Ten behoeve van deze studie zijn de volgende werkzaamheden verricht:
 Startbespreking;
 Actualiseren aanbodbestand en vragenlijst bedrijfsenquêtes;
 Bedrijfsenquêtes;
 Deskresearch;
 Dataverwerking en analyse resultaten;
 Rapportage en toelichting.
ZKA Consultants & Planners
4
2.
TOELICHTING ONDERZOEK
2.1.
Inleiding
In dit hoofdstuk is een nadere toelichting op het onderzoek gegeven. Hierbij is
gestart met de afbakening en indeling van het onderzoeksonderwerp (2.2.).
Vervolgens is ingegaan op de gehanteerde methodiek (2.3.).
2.2.
Afbakening
In deze paragraaf is ingegaan op de afbakening en indeling van het
onderzoeksonderwerp. Hierbij komt eerst de regionale afbakening en indeling
aan bod en vervolgens de afbakening van de toeristisch-recreatieve sector.
2.2.1.
Regionale afbakening
De regio Arnhem Nijmegen bestond eind 2011 – het basisjaar voor deze studie –
uit 19 gemeenten. Hiermee is de gehanteerde regionale afbakening in deze
studie gelijk aan die van de meting in 2009.
Op onderstaande kaart is de begrenzing van de regio exclusief het Duitse
2
Kranenburg aangegeven . Hierin zijn ook de zeven deelregio’s (die elkaar deels
overlappen) die in deze studie zijn gehanteerd weergegeven. In tabel 2.1. op de
volgende pagina is aangegeven uit welke gemeenten deze deelregio’s bestaan.
Figuur 2.1.
2
Begrenzing regio Arnhem Nijmegen en deelregio’s
Waar mogelijk is het Duitse Kranenburg meegenomen omdat ondernemers uit deze plaats zijn
aangesloten bij het RBT Arnhem Nijmegen.
ZKA Consultants & Planners
5
Tabel 2.1.
Deelregio’s in de regio Arnhem-Nijmegen
Deelregio
Arnhem
Betuwe
Gelderse Poort
Gemeenten
Arnhem (incl. Nationaal Park de Hoge Veluwe)
Overbetuwe
Groesbeek, Lingewaard, Millingen aan de Rijn, Rijnwaarden, Ubbergen,
Kranenburg (D)
Duiven, Westervoort, Zevenaar (incl. Angerlo)
Nijmegen
Beuningen, Groesbeek, Heumen, Mook en Middelaar, Ubbergen, Wijchen,
Millingen aan de Rijn
Renkum, Rheden, Rozendaal
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Ten opzichte van de meting in 2009 is de afbakening van de deelregio Rijk van
Nijmegen gewijzigd; de gemeente Millingen aan de Rijn is toegevoegd aan deze
regio. De deelregio Land van Maas en Waal is komen te vervallen, omdat de
gemeenten die hieronder vallen – Beuningen en Wijchen – tevens onder het
deelgebied Rijk van Nijmegen zijn opgenomen.
Overlap van deelregio’s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal
Zoals uit bovenstaande tabel en de figuur op de vorige pagina kan worden afgelezen
worden een aantal gemeenten in dit onderzoek tot meer dan één deelregio gerekend. In
de tabellen met bovenstaande deelregio’s in de verdere hoofdstukken tellen deze zeven
deelregio’s dus op tot meer dan het totaal van de regio Arnhem Nijmegen. Als in de
tabellen wordt gesproken van het totaal heeft dit betrekking op het totaal van de regio
Arnhem Nijmegen en niet op de som van de zeven deelregio’s.
2.2.2.
Afbakening toerisme
In de monitor zijn zowel verblijfstoerisme, dagtoerisme als zakelijk bezoek
meegenomen, aangezien dit de drie segmenten zijn waar de focus van het RBT
Arnhem Nijmegen op ligt. De afbakening en categoriale indeling van toerisme
voor dit onderzoek is (grotendeels) gelijk aan die van de nulmeting uit 2005 en
de meting over 2009.
Categoriale indeling toeristisch-recreatieve sector
In deze monitor zijn de volgende toeristisch-recreatieve categorieën
onderscheiden:
3
Verblijfstoerisme :
1. Hotels/pensions/B&B standaard (0-2 sterren);
2. Hotels middenklasse en luxe (3-5 sterren);
3. Bungalows (inclusief appartementen);
4. Campings vaste plaatsen (seizoen- en jaarplaatsen);
5. Campings toeristische plaatsen;
6. Groepsaccommodaties;
7. Watersport passanten (jachthavens);
8. Watersport vast (jachthavens).
3
Voor hotels/pensions/B&B is een ondergrens van 5 slaapplaatsen gehanteerd. Voor de andere
accommodaties is de ondergrens 20 slaapplaatsen. Dit is conform de afbakening van het CBS.
ZKA Consultants & Planners
6
4
Dagtoerisme :
9. Attracties (inclusief dierentuinen);
10. Musea en bezienswaardigheden;
11. Evenementen;
12. Rondvaarten;
13. Golf;
14. Routegebonden buitenrecreatie (wandelen en fietsen);
15. Recreatief winkelen;
16. Horecabezoek.
Zakelijk bezoek:
17. Markt voor (semi-)zakelijke bijeenkomsten (MICE: meetings, incentives,
conventions, events).
2.3.
Methodiek
Om de gewenste informatie inzichtelijk te krijgen zijn in dit onderzoek twee
methodieken voor de verzameling van de data gehanteerd:
 Bedrijfsenquête onder toeristische aanbieders;
 Deskresearch.
Bedrijfsenquête
Voor het inzichtelijk maken van de bezoekersaantallen en overnachtingen en
omzetten/bestedingen, etc., alsmede het aanvullen en verifiëren van het niveau
en de capaciteit, zijn interviews verricht onder toeristisch-recreatieve aanbieders
in de regio. Gestart is met het opstellen/actualiseren van het adresbestand,
Hiervoor is gebruik gemaakt van bestanden van het RBT Arnhem Nijmegen. Het
geactualiseerde adresbestand is voorafgaand aan het veldwerk ter controle en
completering voorgelegd aan de gemeenten in de regio. Ook is aan de
gemeenten gevraagd bezoekersaantallen van de relevante evenementen aan te
dragen. Om het draagvlak bij de ondernemers voor het onderzoek te bevorderen
is door het RBT, voorafgaand aan het veldwerk, een aanbevelingsbrief verstuurd
die het belang van het onderzoek onderstreept. Vervolgens hebben de bedrijven
in de populatie per e-mail een link naar de online vragenlijst ontvangen.
Aansluitend zijn de bedrijven gebeld en telefonische enquêtes afgenomen totdat
de streefrespons was gerealiseerd.
Bij de bedrijfsenquête zijn de volgende categorieën meegenomen:
 Hotels;
 Campings;
 Bungalows;
 Groepsaccommodaties;
 Jachthavens;
 Attracties;
 Musea en bezienswaardigheden;
 Rondvaarten;
 Golf;
 Zaalaccommodaties.
4
Voor de attracties en evenementen (met minimaal een bovenregionale betekenis) is een
ondergrens van 25.000 bezoeken per jaar gehanteerd. Voor de andere categorieën bedraagt de
ondergrens 10.000 bezoeken per jaar.
ZKA Consultants & Planners
7
Respons: 53% van de bedrijven meegewerkt
In totaal is een respons van circa 53% gerealiseerd binnen de onderzoekspopulatie. Een overzicht van de respons uitgesplitst naar de verschillende
categorieën is opgenomen in tabel 2.2.
Tabel 2.2.
Overzicht respons bedrijfsenquête
Categorie
Hotels/B&B
Campings
Bungalows
Groepsaccommodaties
Jachthavens
Attracties
Musea en bezienswaardigheden
Rondvaarten
Golfbanen
Zaalaccommodaties
Totaal
Populatie
140
61
17
18
13
11
26
4
7
98
395
Gerealiseerd
71
31
10
11
9
7
24
4
4
40
211
Respons
51%
51%
59%
61%
69%
64%
92%
100%
57%
41%
53%
Deze respons van 53% van de bedrijven kan als zeer hoog worden beschouwd.
Veelal wordt in onderzoeken een respons van 20-30% al als hoog bestempeld.
Tijdens de vorige meting in 2010 werd vrijwel dezelfde respons behaald (circa
56%). Deze hoge respons is mede te danken aan de vooraankondigings-brief en
de medewerking en betrokkenheid van het RBT Arnhem Nijmegen. Wij zijn het
RBT, de gemeenten alsmede alle toeristische bedrijven die in het onderzoek
hebben geparticipeerd zeer dankbaar voor hun medewerking.
Basisjaar is 2011
Basisjaar voor deze studie is 2011. Cijfers voor Gelderland en Nederland die betrekking
hebben op 2011 worden pas in de loop van 2012 bekend, naar verwachting eind april.
Een vergelijking met Gelderland en Nederland is daardoor niet altijd mogelijk.
Deskresearch
Voor deze monitor is gebruik gemaakt van deskresearch om het toeristischrecreatieve aanbod te inventariseren. Hiervoor is primair gebruik gemaakt van de
databestanden van het RBT Arnhem Nijmegen. Ook zijn de gemeenten
gevraagd de adresbestanden te controleren.
Daarnaast is deskresearch verricht om de dagtoeristische activiteiten die niet via
de bedrijfsenquête inzichtelijk zijn gemaakt in kaart te brengen. Dit betreft de
categorieën routegebonden buitenrecreatie, recreatief winkelen en horecabezoek. Hiervoor is primair gebruik gemaakt van het ContinuVrijeTijdsOnderzoek
(CVTO) van NBTC-NIPO Research.
Tevens is gebruik gemaakt van deskresearch voor de bepaling van de
5
parameters (bestedingen , arbeidscoëfficiënten, etc.) voor de berekening van de
economische betekenis. Ook voor het bepalen van de marktaandelen van de
regio Arnhem Nijmegen ten opzichte van Gelderland en Nederland zijn externe
bronnen bestudeerd (m.n. CBS).
5
De bestedingsprofielen zijn gebaseerd op de resultaten van de enquêtes in combinatie met
aanvullend deskresearch (o.a. tarievenonderzoek).
ZKA Consultants & Planners
8
3.
TOERISTISCH-RECREATIEF AANBOD 2011
3.1.
Inleiding
In dit hoofdstuk is een beeld geschetst van het toeristisch-recreatief aanbod in de
regio Arnhem Nijmegen. Hierbij is eerst ingegaan op het verblijfstoeristisch
aanbod (3.2.) en vervolgens op het dagtoeristisch aanbod (3.3.). Tot slot is het
zakelijk aanbod geschetst (3.4.).
Overlap van deelregio’s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal
Aangezien verschillende gemeenten tot meerdere regio’s kunnen behoren (zie ook
hoofdstuk 2), kan de optelling van het aanbod in de zeven deelregio’s in de tabellen in dit
hoofdstuk groter zijn dan het totale aanbod in de regio Arnhem Nijmegen.
3.2.
Verblijfstoeristisch aanbod
In deze paragraaf wordt het verblijfstoeristisch aanbod in de regio Arnhem
Nijmegen behandeld. Hierbij is een nadere indeling gemaakt naar de volgende
categorieën:
 Hotels (3.2.1.);
 Campings (3.2.2.);
 Bungalows (3.2.3.);
 Groepsaccommodaties (3.2.4.);
 Jachthavens (3.2.5.).
Het aanbod – aantallen bedrijven en capaciteiten – is geïnventariseerd op basis
van door het RBT Arnhem Nijmegen aangeleverde bestanden. Deze bestanden
zijn gecontroleerd en aangevuld op basis van de enquêtes (aangevuld met
deskresearch).
3.2.1.
Hotels
De categorie hotels is afgebakend als alle hotels, pensions en bed & breakfast
6
accommodaties met minimaal 5 slaapplaatsen . Tabel 3.1 is een weergave van
het aantal hotels in de regio, uitgesplitst naar sterrenklasse. Hieruit blijkt dat er
140 hotels, pensions en bed & breakfast accommodaties in de regio zijn
gevestigd. Het merendeel van dit aanbod, ruim 57%, heeft geen ster. Circa 7%
heeft 1 of 2 sterren en 36% van het aanbod betreft hotels met 3 of 4 sterren. In
de deelregio’s De Gelderse Poort en Rijk van Nijmegen is een concentratie van
het hotelaanbod te zien, naast uiteraard de steden Arnhem en Nijmegen.
Tabel 3.1.
Aantal hotels naar sterrenklassen, regio Arnhem Nijmegen 2011
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
6
0*
7
7
31
1
13
22
13
80
1*
0
0
2
0
0
1
1
3
2*
1
0
3
0
1
3
2
7
3*
6
2
7
2
4
9
1
26
4*
5
0
4
1
4
4
9
24
Totaal
19
9
46
4
22
41
26
140
Omdat veel bed & breakfast accommodaties over minder dan 5 slaapplaatsen beschikken, is
slechts een beperkt deel van dit aanbod meegenomen in dit onderzoek.
ZKA Consultants & Planners
9
De hotels in de regio hebben gezamenlijk bijna 6.200 bedden, zoals
weergegeven in tabel 3.2. Vooral de regio Veluwezoom heeft hierin een groot
aandeel met circa 26% van het totaal aantal bedden in de regio. Ook in de
deelregio’s Arnhem, het Rijk van Nijmegen en De Gelderse Poort zijn relatief
veel bedden te vinden.
Tabel 3.2.
Aantal bedden naar sterrenklassen, regio Arnhem Nijmegen 2011
0*
37
56
308
8
72
199
81
610
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
1*
0
0
37
0
0
24
8
45
2*
14
0
170
0
34
170
38
256
3*
353
116
351
192
203
494
46
1.432
4*
940
0
479
296
566
566
1.454
3.847
Totaal
1.344
172
1.345
496
875
1.453
1.627
6.190
Circa 85% van het totaal aantal slaapplekken in de regio Arnhem Nijmegen is te
vinden in hotels met 3 of 4 sterren. Dit wordt veroorzaakt door een relatief grote
schaalgrootte in vergelijking met het 0-2 sterrensegment. In dat segment zijn de
accommodaties vaak kleinschaliger van opzet.
3.2.2.
Campings
In de regio Arnhem Nijmegen zijn 61 campings gevestigd met 5 standplaatsen of
meer. Deze campings hebben in totaal circa 8.450 plaatsen/eenheden. Een
weergave van het kampeeraanbod in de regio is opgenomen in tabel 3.3. Hierbij
wordt onderscheid gemaakt tussen vaste standplaatsen (zoals stacaravans),
toeristische standplaatsen en trekkershutten (overige eenheden). Uit deze tabel
blijkt dat de totale kampeercapaciteit grotendeels uit vaste standplaatsen bestaat
(circa 63%) en voor circa 37% uit toeristische eenheden.
Tabel 3.3.
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
Kampeeraanbod regio Arnhem Nijmegen 2011
Aantal
campings
4
5
23
7
0
29
8
61
Aantal vaste
plaatsen
387
336
1.247
1.751
0
1.564
396
5.318
Aantal toeristische
plaatsen
745
165
1.038
274
0
1.097
396
3.104
Overige
eenheden
2
24
0
4
11
37
Totale
capaciteit
1.132
503
2.309
2.025
0
2.665
803
8.459
Een concentratie van de kampeercapaciteit is te vinden in de deelregio’s Rijk van
Nijmegen, De Gelderse Poort en Liemers.
3.2.3.
Bungalowparken
In tabel 3.4 is het aanbod aan bungalows en appartementen van complexen met
minimaal 20 slaapplaatsen inzichtelijk gemaakt. De regio telt 17 aanbieders, die
437 bungalow/appartementen verhuren. In totaal gaat het om ruim 2.200
slaapplaatsen.
ZKA Consultants & Planners
10
Tabel 3.4.
Aanbod bungalows/appartementen regio Arnhem Nijmegen 2011
Aantal bedrijven
1
0
5
0
2
13
1
17
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
Aantal eenheden
81
0
45
0
12
332
12
437
Aantal bedden
405
0
247
0
46
1.730
54
2.235
De meeste capaciteit in de regio Arnhem Nijmegen bevindt zich in de deelregio
Rijk van Nijmegen, waar ruim 75% van de totale capaciteit geconcentreerd is.
3.2.4.
Groepsaccommodaties
De regio Arnhem Nijmegen telt 18 groepsaccommodaties met minimaal
20 slaapplaatsen. Deze logiesaccommodaties beschikken gezamenlijk over bijna
1.400 slaapplaatsen. Hiervan is ruim de helft in de deelregio het Rijk van
Nijmegen gevestigd.
Tabel 3.5.
Aanbod groepsaccommodaties regio Arnhem Nijmegen 2011
Aantal bedrijven
2
0
6
1
0
10
4
18
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
3.2.5.
Aantal bedden
221
0
389
150
0
683
292
1.364
Jachthavens
De regio Arnhem Nijmegen telt 13 jachthavens, met een totale capaciteit van
ruim 3.000 ligplaatsen. Het overgrote deel betreft vaste ligplaatsen, bijna 93%. In
de praktijk is het overigens zeer gebruikelijk dat ook jachthavens met (bijna)
uitsluitend vaste plaatsen passantenovernachtingen realiseren door passanten
toe te staan op vaste ligplaatsen, waarvan de ligplaatshouder afwezig is.
Tabel 3.6.
Aanbod jachthavens regio Arnhem Nijmegen 2011
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
ZKA Consultants & Planners
Aantal
jachthavens
1
0
1
5
0
4
2
13
Aantal vaste
plaatsen
25
0
380
1.440
0
753
200
2.798
Aantal passantenplaatsen
20
0
30
40
0
125
1
216
Totaal aantal
plaatsen
45
0
410
1.480
0
878
201
3.014
11
3.3.
Dagtoeristisch aanbod
In deze paragraaf wordt het dagtoeristisch aanbod in de regio Arnhem Nijmegen
behandeld. Hierbij is een nadere indeling gemaakt naar de volgende
categorieën:
 Attracties (3.3.1.);
 Musea en bezienswaardigheden (3.3.2.);
 Evenementen (3.3.3.);
 Rondvaarten (3.3.4.);
 Golf (3.3.5.).
3.3.1.
Attracties
De regio Arnhem Nijmegen telt in totaal 11 attracties met minimaal 25.000
bezoekers op jaarbasis. Burgers’ Zoo in Arnhem trekt van deze attracties de
meeste bezoekers. In hoofdstuk 4 is een verdere uitwerking van de
bezoekersaantallen opgenomen.
Tabel 3.7.
Aanbod attracties regio Arnhem Nijmegen 2011
Aantal attracties
1
0
1
1
5
2
2
11
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
3.3.2.
Musea en bezienswaardigheden
In de regio Arnhem Nijmegen zijn 26 musea en bezienswaardigheden met
minimaal 10.000 bezoekers per jaar gevestigd. In hoofdstuk 4 zijn de
bezoekersaantallen van deze musea en bezienswaardigheden weergegeven.
Tabel 3.8.
Aanbod musea en bezienswaardigheden 2011
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
3.3.3.
Aantal musea/bezienswaardigheden
9
2
6
0
6
5
2
26
Evenementen
De gegevens voor de inventarisatie van het aanbod in evenementen, en de
daarbij horende bezoekersaantallen, zijn verkregen via de gemeenten. Hierbij
zijn zowel betaalde als gratis evenementen meegenomen met minimaal 25.000
bezoekers en minimaal een regionaal marktbereik. In totaal gaat het om
23 evenementen in de regio Arnhem Nijmegen. De bezoekersaantallen zijn
opgenomen in hoofdstuk 4.
ZKA Consultants & Planners
12
Tabel 3.9.
Aanbod evenementen regio Arnhem Nijmegen 2011
Aantal evenementen
6
1
4
0
7
2
3
23
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
3.3.4.
Rondvaarten
In de regio Arnhem Nijmegen zijn vier rondvaartbedrijven actief. Twee hiervan
zijn gevestigd in De Gelderse Poort.
Tabel 3.10.
Aanbod rondvaarten regio Arnhem Nijmegen 2011
Aantal bedrijven
1
0
1
0
2
0
0
4
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
3.3.5.
Golf
In de regio Arnhem Nijmegen zijn 7 golfbanen gevestigd. Drie deelregio’s tellen
twee golfbanen; Arnhem, Betuwe en het Rijk van Nijmegen. In de regio Arnhem
liggen twee 18-holes banen, in de Betuwe ligt een 18-holes en een 27-holes
baan. Ten slotte liggen in het Rijk van Nijmegen een 18-holes en een 36-holes
baan, waardoor het de deelregio is met de meeste capaciteit in holes.
Tabel 3.11.
Aanbod golfbanen regio Arnhem Nijmegen 2011
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
ZKA Consultants & Planners
Aantal golfbanen
2
2
1
0
0
2
1
7
Aantal holes
36
45
36
0
0
54
9
144
13
3.4.
Zakelijk aanbod
Het aanbod op de markt voor (semi-)zakelijke bijeenkomsten – ook wel MICEmarkt genoemd (Meetings, Incentives, Conventions and Events) is inzichtelijk
gemaakt aan de hand van gegevens van het RBT/Conventionbureau en de
diverse gemeenten in de regio. Deze gegevens laten zien dat de regio Arnhem
Nijmegen beschikking heeft over 98 accommodaties voor zakelijke
bijeenkomsten met in totaal circa 672 zalen en een capaciteit van ruim 45.000
stoelen.
Tabel 3.12.
Aanbod markt voor (semi-)zakelijke bijeenkomsten 2011
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
ZKA Consultants & Planners
Aantal accommodaties
27
5
15
10
13
21
19
98
Aantal zalen
188
16
97
35
133
127
156
672
14
4.
OMVANG BEZOEK 2011
4.1.
Inleiding
In dit hoofdstuk is de omvang van het toeristisch-recreatief bezoek aan de regio
geanalyseerd. Eerst is ingegaan op de omvang van het verblijfstoeristisch
bezoek (4.2.). Vervolgens is gekeken naar het dagtoeristisch (4.3.) en zakelijk
bezoek (4.4.) aan de regio.
Overlap van deelregio’s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal
Aangezien verschillende gemeenten tot meerdere regio’s kunnen behoren (zie ook
hoofdstuk 2), kan het totaal aantal overnachtingen of bezoeken van de zeven deelregio’s in
de tabellen in dit hoofdstuk groter zijn dan de totale vraag in de regio Arnhem Nijmegen.
4.2.
Verblijfstoeristisch bezoek
In de bedrijfsenquête zijn de bedrijven ondermeer gevraagd naar het aantal
overnachtingen in 2011. Gebaseerd op deze gegevens, aangevuld met de
capaciteiten, zijn voor alle verblijfstoeristische categorieën bezettingsgraden
berekend. Het gebruik van de verblijfstoeristische accommodaties (voor de
gehele populatie) is ingeschat op basis van de capaciteiten (zie 3.2) en de
bezettingsgraden resulterend uit de enquêtes.
In deze paragraaf is eerst ingegaan op de overnachtingen per deelsector. Deze
zijn in paragraaf 4.2.6. geresumeerd. Hierbij zijn deze gegevens tevens afgezet
tegen het totaal aantal overnachtingen in Gelderland en Nederland om daarmee
het marktaandeel van de regio inzichtelijk te maken. In de laatste drie
subparagrafen is aandacht besteed aan de herkomst van de verblijfstoeristen,
hun motief om in de regio Arnhem Nijmegen te verblijven en de boekingswijze.
4.2.1.
Hotels
Bijna 1,0 miljoen hotelovernachtingen in de regio…
De hotels in de regio Arnhem Nijmegen realiseerden in 2011 een gemiddeld
7
bedbezettingspercentage van 43,0% . Op basis van dit percentage vonden er in
2011 bijna 975.000 hotelovernachtingen plaats in de regio. Dit is circa 33% van
het totale aantal hotelovernachtingen in Gelderland.
…waarvan bijna de helft een toeristisch karakter heeft
De hotelvraag is uitgesplitst naar drie segmenten: toeristische vraag, zakelijke
8
vraag en congresvraag . Bijna de helft (46%) van de hotelovernachtingen in de
regio heeft een toeristisch karakter. Een gelijk aandeel (46%) heeft een zakelijk
karakter en circa 8% had betrekking op de congresvraag. Dit betekent dat het
aantal toeristische overnachtingen in hotels circa 448.000 bedroeg in 2011 en
het aantal (semi-)zakelijke overnachtingen circa 527.000.
7
8
De gemiddelde kamerbezetting van de middenklasse en luxe hotels (3 t/m 5 sterren) in de regio
Arnhem-Nijmegen realiseerden een gemiddelde kamerbezetting van 62%. Dit is gelijk aan het
gemiddelde voor dit segment buiten de regio Amsterdam/Schiphol (bron: persbericht februari
2012, Horwath HTL).
Onder zakelijke vraag worden overnachtingen verstaan in het kader van bezoeken aan
bedrijven/organisaties in de regio. Veelal hebben deze “reizen” een individueel karakter. Onder
congresvraag worden overnachtingen verstaan in het kader van het bijwonen van een
(meerdaags) congres, symposium of cursus in de regio.
ZKA Consultants & Planners
15
Ten opzichte van 2009 is het aandeel toerisme iets gedaald (van 51% tot
ongeveer 46%), maar in absolute aantallen groeide het aantal toeristische
hotelovernachtingen wel.
In het algemeen vindt in de Nederlandse hotellerie juist een verschuiving naar
meer toeristische vraag plaats.
4.2.2.
Campings
Bijna 0,3 miljoen toeristische kampeerovernachtingen in de regio
Op basis van de resultaten van de bedrijfsenquête is berekend dat het gemiddeld
aantal persoonsovernachtingen per standplaats in 2011 circa 99 bedroeg.
Dit betekent dat er in de regio Arnhem Nijmegen in 2011 in totaal ruim 312.000
toeristische overnachtingen op campings werden doorgebracht (exclusief
overnachtingen op vaste plaatsen).
4.2.3.
Bungalows
Ruim 0,25 miljoen overnachtingen in bungalows/appartementen in de regio
De slaapplaatsbezettingsgraad voor bungalows (incl. appartementen) in de regio
Arnhem Nijmegen is op basis van gegevens uit de bedrijfsenquête geschat op
circa 32,7% in 2011.
Met de ruim 2.200 slaapplaatsen in de regio betekent deze bezettingsgraad, dat
er in 2011 bijna 267.000 toeristische overnachtingen werden doorgebracht in
bungalows.
4.2.4.
Groepsaccommodaties
Ruim 0,1 miljoen overnachtingen in groepsaccommodaties in de regio
De groepsaccommodaties in de regio Arnhem Nijmegen hadden in 2011 een
gemiddelde bedbezettingsgraad van 27,7%.
Met een capaciteit van bijna 1.400 bedden betekent dit, dat er in 2011 ruim
110.000 overnachtingen in groepsaccommodaties hebben plaatsgevonden.
4.2.5.
Jachthavens
Aangezien passantenovernachtingen in jachthavens zowel kunnen plaatsvinden
op passantenplaatsen als op vaste ligplaatsen, zoals uit de praktijk is gebleken,
is de bezetting bepaald over de totale capaciteit. De bezetting is uitgedrukt in het
gemiddeld aantal persoonovernachtingen per plaats. Voor 2011 resulteert dit in
een gemiddelde van 2,6 persoonsovernachtingen per plaats. Dit gegeven leidt tot
een schatting van circa 7.800 passantenovernachtingen (uitgedrukt in personen)
in de jachthavens in de regio Arnhem Nijmegen in 2011.
ZKA Consultants & Planners
16
4.2.6.
Totaal aantal overnachtingen en marktaandeel
Bijna 1,7 miljoen overnachtingen in de regio Arnhem Nijmegen in 2011
Door het resumeren van de voorgaande gegevens is berekend dat in 2011 in
totaal bijna 1,7 miljoen overnachtingen hebben plaatsgevonden in de regio
9
Arnhem Nijmegen . Het merendeel (58%) hiervan vond plaats in hotels.
Op campings werd circa 19% van de totale overnachtingen doorgebracht en in
bungalows circa 16%.
Tabel 4.1.
Overnachtingen regio Arnhem Nijmegen naar logiesvorm
Categorie
Hotels
Campings (toeristisch)
Bungalows
Groepsaccommodaties
Jachthavens (passanten)
Totaal
Overnachtingen 2011
974.487 (58%)
312.111 (19%)
266.526 (16%)
110.760
(7%)
7.807
(0%)
1.671.691 (100%)
Toeristische overnachtingen 2011
447.530 (39%)
312.111 (27%)
266.526 (23%)
110.760 (10%)
7.807
(1%)
1.144.734 (100%)
Ruim 1,1 miljoen toeristische overnachtingen, vooral in hotels
Zoals eerder in dit hoofdstuk beschreven, is bijna de helft van de
hotelovernachtingen in de regio toeristisch. In totaal zijn er in 2011 in de regio
Arnhem Nijmegen ruim 1,1 miljoen toeristische overnachtingen gerealiseerd in
de verblijfstoeristische sector.
Een weergave van de verdeling van deze toeristische overnachtingen naar
verschillende logiesvormen is opgenomen in tabel 4.1. Hieruit kan worden
afgeleid dat hotels een groot aandeel hebben, circa 39%, van het totaal aan
toeristische overnachtingen in het verblijfstoerisme in de regio. Daarna volgen de
campings en bungalows met een aandeel van respectievelijk 27% en 23% .
Rijk van Nijmegen deelregio met meeste overnachtingen
Onderstaande tabel is een weergave van het aantal overnachtingen van alle
logiesaccommodaties per deelregio. Hieruit kan worden afgeleid dat de meeste
overnachtingen plaatsvinden in het Rijk van Nijmegen. De deelregio’s Arnhem,
Gelderse Poort en Veluwezoom hebben elk een aandeel van ongeveer 20% van
het totale aantal overnachtingen in de regio Arnhem Nijmegen.
Tabel 4.2.
Overnachtingen naar deelregio
Categorie
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
9
Overnachtingen 2011
355.725
46.219
348.516
123.185
172.614
570.407
332.924
1.671.691
Aandeel
21%
3%
21%
7%
10%
34%
20%
100%
Dit is inclusief zakelijke en semi-zakelijke overnachtingen in hotels, maar exclusief het aantal
overnachtingen op vaste staanplaatsen op campings en vaste ligplaatsen in jachthavens.
ZKA Consultants & Planners
17
In de regio vindt bijna 18% van alle overnachtingen in Gelderland plaats
In tabel 4.3. zijn het aantal verblijfstoeristische overnachtingen in de regio
10
afgezet tegen het totale aantal in de provincie Gelderland en Nederland .
Tabel 4.3.
Marktaandeel verblijfstoerisme regio Arnhem Nijmegen
Aantal overnachtingen
regio Arnhem Nijmegen
Gelderland
974.487
2.851.100
697.204
6.648.000
1.671.691
9.449.100
Hotels
Overig
Totaal
Nederland
34.575.700
50.792.800
85.368.500
Marktaandeel t.o.v.
Gelderland
Nederland
34,2%
2,8%
10,5%
1,4%
17,7%
2,0%
Deze tabel laat zien dat de regio Arnhem Nijmegen een marktaandeel van 17,7%
heeft op het totaal aantal overnachtingen in de provincie Gelderland. Ten
opzichte van Nederland heeft de regio Arnhem Nijmegen een marktaandeel van
bijna 2%. Vooral in de hotelsector heeft de regio een sterke positie.
4.2.7.
Herkomst verblijfstoeristen
Aan de verblijfstoeristische accommodaties is tevens gevraagd naar de afkomst
van hun verblijfsgasten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar de regio
Arnhem Nijmegen, de rest van Nederland of het buitenland. Van alle toeristische
verblijfsgasten in de regio is circa 11% afkomstig uit de regio zelf, circa 66% uit
de rest van Nederland en ongeveer 23% uit het buitenland. Een uitsplitsing naar
type verblijfsaccommodatie is opgenomen in tabel 4.4.
Tabel 4.4.
Herkomst toeristische verblijfsgasten
Hotels toeristisch
Campings toeristisch
Bungalows
Groepsaccommodaties
Watersport passanten
Totaal toeristisch
Regio
4%
17%
11%
21%
29%
11%
Overig Nederland
67%
67%
61%
68%
49%
66%
Buitenland
28%
16%
28%
11%
22%
23%
Van de (semi-) zakelijke gasten komt circa 0,4% uit de regio Arnhem Nijmegen
(in aantallen gaat het om bijna 2.000 gasten), 58% uit overig Nederland en circa
42% uit het buitenland. In totaal betekent dit dat van alle verblijfsgasten in de
regio Arnhem Nijmegen ongeveer 8% afkomstig is uit de regio, 63% uit de rest
van Nederland en 29% uit het buitenland. Het belangrijkste herkomstland voor de
buitenlandse toeristen blijkt Duitsland te zijn. Daarnaast worden met name GrootBrittannië en België als belangrijkste herkomstlanden genoemd.
In vergelijking met de meting in 2009 is met name een toename te constateren
van het aandeel buitenlandse gasten (de percentages lagen in 2009 op
respectievelijk 12% verblijfsgasten uit de regio, 70% uit de rest van Nederland en
18% uit het buitenland). De stijging van het aantal buitenlandse gasten is
conform de landelijke tendens. Mogelijk speelt de campagne Cool Breaks een rol
in de groei van de buitenlandse overnachtingen in de regio Arnhem Nijmegen.
10
Cijfers Gelderland en Nederland afkomstig van CBS.
ZKA Consultants & Planners
18
4.2.8.
Bezoekmotief
Aan de verblijfsaccommodaties is ook gevraagd naar de drie meest
voorkomende redenen/motieven voor hun toeristische gasten om naar de regio
Arnhem Nijmegen te komen. De vraagstelling was gesloten met de volgende
antwoordcategorieën:
 Rust en ruimte;
 Natuur (flora en fauna)/landschap;
 Bezoek stad (bijvoorbeeld Arnhem, Nijmegen);
 Wandelen;
 Fietsen;
 Overige sportieve recreatie (golf, paardrijden, etc.);
 Bezoek attractie;
 Bezoek museum/bezienswaardigheid;
 Bezoek evenement;
 Watersport (varen, kanoën, surfen, etc.);
 Eigen accommodatie/voorzieningen;
 Overig, namelijk …
De top 3 van belangrijkste bezoekmotieven voor verblijfstoeristen in de regio
Arnhem Nijmegen is:
1. Bezoek stad (bijvoorbeeld Arnhem, Nijmegen)
2. Natuur (flora en fauna) / landschap
3. Rust en ruimte
Uiteraard zijn er verschillen tussen de diverse verblijfstoeristische categorieën.
Voor hotelgasten staan bezoek stad, bezoek evenement en natuur in de top-3.
Campinggasten bezoeken de regio vooral voor de rust en ruimte, om te fietsen of
om te wandelen. Deze bezoekmotieven komen veelal overeen met de top-3 voor
bungalows: natuur, rust en ruimte en wandelen.
4.2.9.
Boekingswijze
Onderdeel van de bedrijfsenquête is de vraag op welke wijze de accommodatie
geboekt is: niet vooraf geboekt, rechtsreeks bij de accommodatie zelf (online, via
11
e-mail, telefonisch etc.) , via het lokale kantoor van VVV/Toerist Info, via een
touroperator/ reisbureau of via een boekingssite. In onderstaande tabel zijn de
antwoorden op deze vraag weergegeven uitgesplitst naar de verschillende
categorieën verblijfstoeristische accommodaties.
Tabel 4.5.
Boekingswijze verblijfstoeristen
Niet vooraf
Hotels toeristisch
5%
Campings toeristisch
19%
Bungalows
2%
Groepsaccommodaties
0%
Watersport passanten
21%
Totaal toeristisch
8%
11
12
Rechtstreeks
59%
75%
74%
80%
79%
69%
VVV12
1%
2%
0%
4%
0%
1%
BoekingsSite
31%
5%
17%
14%
0%
19%
Touroperator/
reisbureau
2%
0%
7%
0%
0%
3%
Anders,
namelijk
2%
0%
0%
1%
0%
1%
Inclusief boekingen via de diverse platforms waarop het Regionaal Bureau voor Toerisme
Arnhem Nijmegen actief/vindbaar is zoals bijvoorbeeld CoolBreaks, via google, etc.
Het betreft een fysiek VVV kantoor. De (regionale) VVV beschikt niet over een boekingscentrale.
ZKA Consultants & Planners
19
Deze tabel laat zien dat de meeste verblijfstoeristen vooraf reserveren, veelal
rechtstreeks bij de accommodatie zelf. Gemiddeld 8% van de verblijfstoeristen
boekt niet vooraf, dit zijn met name watersport passanten en campinggasten. Bij
hotels, bungalows en groepsaccommodaties wordt bij het boeken ook regelmatig
gebruikt gemaakt van intermediairs, vooral van boekingssites, maar ook van
touroperators of reisbureaus. Deze verdeling van de boekingswijze komt sterk
overeen met het landelijke beeld, zoals blijkt uit het ContinuVakantieOnderzoek
(CVO). Uit het CVO blijkt verder dat 47% van de Nederlandse vakantiegangers
geen informatie inwint voorafgaande aan een vakantie in eigen land. Ongeveer
35% wint informatie in bij de accommodatieverschaffer.
4.3.
Dagtoeristisch bezoek
In deze paragraaf is het dagtoeristisch bezoek in de regio Arnhem Nijmegen in
kaart gebracht. Hierbij is gebruik gemaakt van zowel de resultaten van de
bedrijfsenquêtes als aanvullend deskresearch (m.n. gegevens GeldersOverijssels Bureau voor Toerisme (GOBT)). Tevens is bij een aantal categorieën
een inschatting gemaakt op basis van het CVTO (zie ook hoofdstuk 2).
4.3.1.
Attracties
In totaal bezochten in 2011 ruim 2 miljoen bezoekers de elf attracties in de regio
Arnhem Nijmegen. De grootste trekker was Burgers’ Zoo in Arnhem met ruim 1,5
miljoen bezoeken in dat jaar. Gezien het kleine aantal aanbieders en de
vertrouwelijkheid van individuele gegevens, zijn de gegevens in deze rapportage
niet uitgesplitst naar deelregio. Uiteraard zijn deze bezoekersaantallen wel in de
verdere analyse meegenomen.
4.3.2.
Musea en bezienswaardigheden
De 26 musea en bezienswaardigheden (met meer dan 10.000 bezoekers per
jaar) die gevestigd zijn in de regio Arnhem Nijmegen trokken in 2011 gezamenlijk
ruim 1,3 miljoen bezoekers. Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem is de
grootste trekker met ruim 450.000 bezoekers per jaar. In tabel 4.6 is de top-10
van musea en bezienswaardigheden in de regio opgenomen. De musea en
bezienswaardigheden in deze top-10 zijn goed voor 91% van het totale aantal
museumbezoeken in de regio.
Tabel 4.6.
Top-10 musea en bezienswaardigheden regio Arnhem Nijmegen
Rangorde Naam
1
Nederlands Openluchtmuseum
2
Kröller-Müller Museum
3
Museum Het Valkhof
4
Airborne Museum ‘Hartenstein’
5
Stichting Nederlands Watermuseum
6
Afrika Museum
7
Museum voor Moderne Kunst
8
Nationaal Bevrijdingsmuseum
9
Kasteel Doornenburg
10
Museumpark Oriëntalis
Bron: eigen inventarisatie
ZKA Consultants & Planners
Gemeente Aantal bezoeken 2011
Arnhem
456.000
Arnhem
302.000
Nijmegen
86.000
Renkum
76.500
Arnhem
73.000
Groesbeek
69.500
Arnhem
62.000
Groesbeek
40.000
Lingewaard
30.000
Groesbeek
21.000
20
4.3.3.
Evenementen
Het aanbod aan evenementen, zowel betaald als gratis, met meer dan 25.000
bezoekers per jaar en met minimaal een bovenregionale betekenis, is
geïnventariseerd op basis van gegevens aangeleverd door de gemeenten. Bij de
gratis evenementen zijn de bezoekersaantallen veelal gebaseerd op globale
inschattingen van organisatoren.
In totaal waren er 23 relevante evenementen in 2011. Gezamenlijk trokken zij
bijna 3,8 miljoen bezoekers. In tabel 4.7 is een top-10 van de evenementen met
de meeste bezoekers opgenomen. De Vierdaagse feesten in Nijmegen trokken
in 2011 de meeste bezoekers, evenals dat in 2009 het geval was.
Tabel 4.7.
Evenementen top-10 regio Arnhem Nijmegen
Rangorde
Naam
1
Vierdaagse feesten
2
Relevante evenementen Gelredome
3
World Statues Festival
4
Koninginnedag Arnhem
5
Internationale Wandelvierdaagse13
6
Hobma modelbouw
7
Najaarskermis Nijmegen
8
Paasmarkt
9
Gebroeders van Limburg Festival
10
Koninginnenacht Arnhem
Bron: Gemeenten
4.3.4.
Gemeente
Nijmegen
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Nijmegen
Overbetuwe
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Arnhem
Aantal bezoeken 2011
1.500.000
631.500
275.000
250.000
159.258
130.000
120.000
100.000
75.000
70.000
Rondvaarten
De vier rondvaartbedrijven die actief zijn in de regio Arnhem Nijmegen hebben in
2011 ruim 30.000 bezoekers getrokken. Gezien het kleine aantal aanbieders en
de vertrouwelijkheid van individuele gegevens, zijn de gegevens in deze
rapportage niet uitgesplitst naar deelregio. Uiteraard zijn deze
bezoekersaantallen wel in de verdere analyse meegenomen.
4.3.5.
Golf
De zeven golfbanen trokken in 2011 ruim 250.000 bezoekers. Om dezelfde
reden als voor rondvaarten (4.3.4) worden geen uitgesplitste gegevens naar
deelregio weergegeven. Ook hier geldt dat de bezoekersaantallen uiteraard wel
worden meegenomen in de verdere analyses.
4.3.6.
Routegebonden buitenrecreatie
Routegebonden buitenrecreatie is in deze studie gedefinieerd als het maken van
een recreatieve fietstocht of een recreatieve wandeling waarvoor men minimaal
14
2 uur van huis is . Het aantal activiteiten is op basis van gegevens van het
ContinuVrijeTijdsOnderzoek 2010-2011 (CVTO) bepaald op bijna 10 miljoen. De
verdeling over de deelregio’s is gebaseerd op het areaal natuur (bron: CBS).
13
14
Het betreft het aantal deelnemers aan de Internationale Wandelvierdaagse. Per dag is het aantal
startende deelnemers meegenomen. Het aantal toeschouwers dat de marsen langs het parcours
bekijkt is niet meegenomen omdat hiervoor formele en betrouwbare inschattingen ontbreken.
Deze ondergrens is conform de ondergrens in de Landelijke R&T Standaard die in opdracht van
IPO is opgesteld.
ZKA Consultants & Planners
21
De meeste activiteiten vonden plaats in de deelregio’s Arnhem en Rijk van
Nijmegen.
Tabel 4.8.
Routegebonden buitenrecreatie regio Arnhem Nijmegen
Categorie
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
4.3.7.
Activiteiten 2011
2.503.241
631.635
1.472.952
1.203.730
1.488.484
2.309.091
1.170.078
9.976.724
Aandeel
25%
6%
15%
12%
15%
23%
12%
100%
Recreatief winkelen
Onder recreatief winkelen wordt in deze studie verstaan: het winkelen in de
binnenstad of het winkelen voor plezier in een stadsdeelcentrum of wijkcentrum
waarvoor men minimaal 2 uur van huis is. Het bezoek aan een meubelboulevard
of tuincentrum is niet meegenomen. Het aantal activiteiten is geanalyseerd met
behulp van het CVTO. Uitgaande van deze definitie is berekend dat er in 2011
ruim 11 miljoen keer recreatief is gewinkeld in de regio Arnhem Nijmegen.
Het toebedelen aan de diverse deelregio’s is gedaan door middel van
2
15
capaciteitsgegevens (m winkelvloeroppervlak niet-dagelijks) van Locatus .
De deelregio’s Arnhem en Nijmegen zijn het populairst voor het recreatief
winkelen, met een aandeel van respectievelijk 26% en 20%.
Tabel 4.9.
Recreatief winkelen regio Arnhem Nijmegen
Categorie
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
4.3.8.
Activiteiten 2011
2.837.600
668.672
977.290
1.863.879
2.229.521
2.118.475
659.629
11.047.975
Aandeel
26%
6%
9%
17%
20%
19%
6%
100%
Horeca
Onder horecabezoek wordt een bezoek aan de horeca verstaan (inclusief
Holland Casino Nijmegen en bowlen/kegelen) waarbij men minimaal 2 uur van
huis is. Uitgaande van deze definitie en afbakening is op basis van het CVTO
(aangevuld met cijfers van Holland Casino) berekend dat in 2011 ruim
13,5 miljoen horecabezoeken plaatsvonden in de regio Arnhem Nijmegen.
De verdeling naar deelregio’s is gemaakt op basis van capaciteitsgegevens
(bron: Bedrijfschap Horeca en Catering). Wederom geldt, evenals bij het
recreatief winkelen, dat de deelregio’s Arnhem en Nijmegen het grootste aandeel
hebben, met circa 29% en 25%.
15
Locatus verzamelt als onafhankelijke bron informatie over alle winkels en consumentgerichte,
dienstverlenende bedrijven in de Benelux.
ZKA Consultants & Planners
22
Tabel 4.10.
Horecabezoek regio Arnhem Nijmegen
Categorie
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
4.3.9.
Activiteiten 2011
3.990.820
769.433
1.487.913
1.359.360
3.455.525
2.291.556
926.763
13.565.783
Aandeel
29%
6%
11%
10%
25%
17%
7%
100%
Totaal dagbezoek
Ruim 42 miljoen dagbezoeken aan de regio in 2011
In totaal betekent het voorgaande dat er in 2011 ruim 42 miljoen dagbezoeken
hebben plaatsgevonden in de regio Arnhem Nijmegen. Horecabezoek, recreatief
winkelen en routegebonden recreatie hebben het grootste aandeel in deze
dagtoeristische bezoeken, respectievelijk 32%, 26% en 24%.
Tabel 4.11.
Dagtochten regio Arnhem-Nijmegen naar type dagtocht
Categorie
Attracties
Musea en bezienswaardigheden
Evenementen
Rondvaarten
Golf
Routegebonden buitenrecreatie
Recreatief winkelen
Horecabezoek
Totaal
Aantal dagtochten
2.071.522
1.338.308
3.778.758
30.376
252.000
9.976.724
11.047.975
13.905.783
42.401.446
Aandeel (%)
5%
3%
9%
0%
1%
24%
26%
33%
100%
Bijna een derde van de dagbezoeken in Arnhem
In tabel 4.12 is weergegeven hoe de dagtochten in de regio Arnhem Nijmegen
zijn verdeeld over de diverse deelregio’s. Uit deze tabel kan worden opgemaakt
dat met name in Arnhem veel dagbezoeken plaatsvinden (31%). Ook in de
deelregio Nijmegen vinden veel dagbezoeken plaats, 24% van het totaal. Het
Rijk van Nijmegen heeft eveneens een behoorlijk aandeel (17%). De overige
deelregio’s hebben een meer bescheiden aandeel.
Tabel 4.12.
Dagtochten naar deelregio
Categorie
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
Aantal dagtochten
13.176.943
2.260.663
4.272.655
4.426.969
10.144.289
7.028.622
3.098.969
42.401.446
Aandeel (%)
31%
5%
10%
10%
24%
17%
7%
100%
4.3.10. Herkomst dagtoeristen
Onderdeel van de bedrijfsenquête onder attracties en musea was de vraag
betreffende de herkomst van de dagtoeristen. Hierbij is dezelfde uitsplitsing als
voor de verblijfstoeristen gebruikt: de eigen regio, de rest van Nederland en het
buitenland. Het resultaat is weergegeven in tabel 4.13 op de volgende pagina.
ZKA Consultants & Planners
23
Van de dagtoeristen in de regio Arnhem Nijmegen is 45% afkomstig uit de regio
zelf, 42% komt uit de rest van Nederland en ongeveer 13% betreft buitenlandse
dagtoeristen.
Tabel 4.13.
Herkomst dagtoeristen
Herkomst
Attracties
Musea en bezienswaardigheden
Totaal
Regio Arnhem Nijmegen
52%
36%
45%
Overig Nederland
40%
45%
42%
Buitenland
8%
19%
13%
Tevens is gevraagd naar het belangrijkste herkomstland van de buitenlandse
dagtoeristen. Hierbij zijn Duitsland, België, Groot-Brittannië, evenals bij de
verblijfstoeristen, veel genoemde landen.
4.4.
Zakelijk bezoek
Ruim 0,9 miljoen zakelijke bezoeken aan de regio
Het zakelijk bezoek is geraamd op basis van de totale capaciteit vermenigvuldigd
met de bezettingsgraad van de accommodaties die hebben deelgenomen aan de
bedrijfsenquête. Deze methode is gelijk aan die bij de raming van het
verblijfstoeristisch bezoek.
Uit de bedrijfsenquête kan worden afgeleid dat het gemiddeld aantal
bijeenkomsten per zaal circa 34 per jaar bedraagt. Het gemiddeld aantal
16
deelnemers per bijeenkomst is 41 personen . In de regio Arnhem Nijmegen zijn
98 zalenaccommodaties gevestigd, met een totale capaciteit van 672 zalen. Dit
betekent dat er in 2011 in totaal bijna 23.000 bijeenkomsten hebben
plaatsgevonden. Dit is goed voor bijna 935.000 zakelijke bezoeken aan de regio.
Deze zakelijke bezoeken vonden voor circa 33% plaats in de deelregio Arnhem.
Tabel 4.14.
Zakelijke bezoek aan de regio Arnhem Nijmegen
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
Aantal bezoeken
309.909
41.265
95.376
148.856
143.781
132.521
140.732
934.572
Aandeel
33%
4%
10%
16%
15%
14%
15%
100%
Het merendeel betreft Nederlandse bezoekers
Uit het onderzoek blijkt dat van de zakelijke (dag)bezoekers circa 68% afkomstig
is uit de eigen regio, tegenover 26% afkomstig uit de rest van Nederland en
6% uit het buitenland.
Boekingen overwegend rechtstreeks
Tevens is bij de bedrijfsenquête gevraagd naar de boekingswijze voor de
zakelijke reserveringen. De overgrote meerderheid (80%) betreft rechtstreekse
boekingen door bedrijven/de corporate markt, gevolgd door rechtstreekse
boekingen door verenigingen/ associaties (13%). Slechts een klein deel van de
boekingen is indirect (3% PCO en 4% andere intermediair).
16
Het meest voorkomende aantal deelnemers per bijeenkomst is tussen 0 en 20 deelnemers
(41%). Slechts 9% betreft bijeenkomsten met meer dan 100 deelnemers.
ZKA Consultants & Planners
24
5.
ECONOMISCHE BETEKENIS TOERISME EN RECREATIE 2011
5.1.
Inleiding
In dit hoofdstuk staat de economische betekenis van toerisme en recreatie in de
regio Arnhem Nijmegen, uitgedrukt in bestedingen en werkgelegenheid. Hierbij is
eerst ingegaan op de totale economische betekenis van toerisme en recreatie in
de regio (5.2.). Vervolgens is nader geanalyseerd hoe deze bestedingen en
werkgelegenheid zijn opgebouwd (5.3.). Daarna is weergegeven wat de
economische betekenis per deelregio bedraagt (5.4.).
5.2.
Economische betekenis toerisme en recreatie
Toeristisch-recreatieve bestedingen bedragen € 1,3 miljard
De totale omvang van de bestedingen die voortvloeien uit toerisme en recreatie
in de regio Arnhem Nijmegen wordt geraamd op € 1,3 miljard. Dit gaat gepaard
met een werkgelegenheid (zowel direct als indirect) van ruim 17.000 FTE. Een
overzicht naar hoofdcategorieën is opgenomen in tabel 5.1.
Tabel 5.1.
Economische betekenis toerisme regio Arnhem Nijmegen (2011)
Bestedingen (€)
166,6 miljoen (13%)
1.093,2 miljoen (84%)
42,3 miljoen
(3%)
1.302,2 miljoen (100%)
Categorie
Verblijfstoerisme
Dagtoerisme
Zakelijk toerisme17
Totaal
Werkgelegenheid (FTE)
2.321 (13%)
14.354 (83%)
629
(4%)
17.304 (100%)
Toerisme en recreatie schept werk voor 22.500-26.000 personen
Doordat de werkgelegenheid in toerisme en recreatie – naast fulltime banen –
(groten)deels uit parttime werk en deels uit seizoenwerk bestaat, komt deze
werkgelegenheid overeen met 22.500 tot 26.000 banen. Dit is ruim 7% van de
totale regionale werkgelegenheid (ruim 342.000, 2011, bron: LISA).
Bestedingen komen vooral in de sectoren detailhandel en horeca terecht
Tabel 5.2 en figuur 5.1 geven een weergave van de toeristisch-recreatieve
bestedingen in de regio verdeeld over de diverse sectoren.
Tabel 5.2.
Economische betekenis toerisme naar sector
Sector
Logies
Horeca
Detailhandel
Entree
Vervoer
Totaal
Bestedingen (€)
72,4 miljoen
424,4 miljoen
519,2 miljoen
167,3 miljoen
118,9 miljoen
1.302,2 miljoen
Aandeel (%)
6%
33%
40%
13%
9%
100%
Hier kan uit worden opgemaakt dat veel bestedingen terecht komen in de sector
detailhandel. Dit kan verklaard worden door het grote aandeel winkeldagtochten
in de regio in combinatie met relatief hoge bestedingen per persoon per dag.
Daarnaast komen veel bestedingen terecht in de horeca.
17
Dit is exclusief de (semi-)zakelijke hotelovernachtingen.
ZKA Consultants & Planners
25
Figuur 5.1.
Toeristische bestedingen naar sector
9%
6%
13%
33%
Logies
Horeca
Detailhandel
Entree
Vervoer
40%
5.3.
Economische betekenis naar categorie
5.3.1.
Verblijfstoerisme
Voor 2011 worden de verblijfstoeristische bestedingen in de regio Arnhem
Nijmegen geraamd op circa € 167 miljoen. De werkgelegenheid is geraamd op
ruim 2.300 FTE (fulltime equivalenten). Dit is 13% van de totale werkgelegenheid
die voortkomt uit het toerisme in de regio Arnhem Nijmegen.
Hotelsector belangrijkste verblijfstoeristische sector
Een weergave van de verdeling van deze verblijfstoeristische bestedingen en
werkgelegenheid over de verschillende categorieën is opgenomen in tabel 5.3.
Hierin is duidelijk zichtbaar dat met name de hotelsector – met ongeveer 58%
van de totale overnachtingen in de regio – een grote bijdrage (circa 70%) levert
aan de economische betekenis van het verblijfstoerisme in de regio Arnhem
Nijmegen. De categorie campings levert eveneens een aanzienlijke bijdrage aan
de economische betekenis (17% van de bestedingen, inclusief vaste plaatsen).
Tabel 5.3.
Economische betekenis verblijfstoerisme (2011)
Hotels
Campings
Bungalows
Groepsaccommodaties
Jachthavens
Overnachtingen18
974.487 (58%)
312.111 (19%)
266.526 (16%)
110.760 (7%)
7.807 (1%)
115,7 miljoen (69%)
29,1 miljoen (17%)
9,5 miljoen (6%)
3,7 miljoen (2%)
8,6 miljoen (5%)
1.657 (71%)
381 (16%)
124 (5%)
41 (2%)
110 (5%)
Totaal
1.671.691 (100%)
166,6 miljoen (100%)
2.314 (100%)
Categorie
18
Bestedingen (€)
Werkgelegenheid (FTE)
Het betreft de overnachtingen exclusief overnachtingen op “vaste” standplaatsen op campings en
vaste ligplaatsen in jachthavens. Bij de bestedingen en werkgelegenheid zijn deze vaste plaatsen
wel meegenomen.
ZKA Consultants & Planners
26
5.3.2.
Dagtoerisme
De bestedingen die gepaard gaan met het dagtoerisme in de regio kunnen
geraamd worden op bijna € 1,1 miljard. De werkgelegenheid die hieruit
voortvloeit, bedraagt circa 14.300 FTE (ruim 83% van de totale
werkgelegenheid). In tabel 5.4 is weergegeven hoe dit verdeeld is over de
diverse dagtoeristische categorieën.
Tabel 5.4.
Economische betekenis dagtoerisme (2011)
Categorie
Attracties
Musea en bezienswaardigheden
Evenementen
Rondvaarten
Golf
Routegebonden buitenrecreatie
Recreatief winkelen
Horeca
Totaal
Dagtochten
(aantal bezoeken)
2.071.522
(5%)
1.338.308
(3%)
3.778.758
(9%)
30.376
(0%)
252.000
(1%)
9.976.724
(24%)
11.047.975
(26%)
13.905.783
(33%)
42.401.446 (100%)
Bestedingen
(in € x 1 mln.)
58,5 mln.
(5%)
28,4 mln.
(3%)
112,8 mln.
(10%)
0,9 mln.
(0%)
18,8 mln.
(2%)
23,4 mln.
(2%)
503,2 mln.
(46%)
347,1 mln.
(32%)
1.093,2 mln. (100%)
Werkgelegenheid
(FTE)
713
(5%)
320
(2%)
1.479
(10%)
12
(0%)
255
(2%)
279
(2%)
5.962
(42%)
5.333
(37%)
14.354
(100%)
Recreatief winkelen economisch belangrijkste dagrecreatieve activiteit
Uit bovenstaande gegevens blijkt dat het recreatief winkelen de belangrijkste
bijdrage levert aan de economische betekenis van het dagtoerisme in de regio.
Ondanks het feit dat de horecasector de meeste dagrecreatieve activiteiten heeft
(32%), heeft recreatief winkelen (met 26% van alle activiteiten) het grootste
economisch effect in de regio. Dit kan verklaard worden door relatief hoge
bestedingen per persoon per dag bij dit type dagtoerisme. Recreatief winkelen
neemt daardoor 46% van de bestedingen van het dagtoerisme voor haar
rekening en hieruit vloeit 42% van de werkgelegenheid uit dagtoerisme voort.
5.4.
Economische betekenis naar regio
In tabel 5.5 is een overzicht van de economische impact van toerisme en
recreatie voor de zeven deelregio’s opgenomen. Hieruit blijkt dat Arnhem en
Nijmegen de regio’s zijn met verreweg de grootste bijdrage aan de totale
economische betekenis van toerisme en recreatie in de regio Arnhem Nijmegen
in het jaar 2011.
Overlap van deelregio’s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal
Aangezien verschillende gemeenten tot meerdere regio’s kunnen behoren (zie ook
hoofdstuk 2), kan de totale economische betekenis van de zeven deelregio’s in de tabellen
en grafieken in deze paragraaf groter zijn dan de totale economische betekenis van
toerisme en recreatie in de regio Arnhem Nijmegen.
Tabel 5.5.
Economische betekenis regio Arnhem Nijmegen naar deelregio
Deelregio
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio Arnhem Nijmegen
ZKA Consultants & Planners
Bestedingen (in €)
379,5 miljoen
(29%)
64,7 miljoen
(5%)
129,2 miljoen
(10%)
149,0 miljoen
(11%)
328,2 miljoen
(25%)
217,6 miljoen
(17%)
107,9 miljoen
(9%)
1.302,2 miljard (100%)
Werkgelegenheid (in FTE)
5.018
(29%)
861
(5%)
1.746
(10%)
1.944
(11%)
4.404
(25%)
2.893
(17%)
1.473
(9%)
17.304
(100%)
27
Hieronder volgt een korte toelichten op het profiel per deelregio.
Arnhem is economisch gezien de belangrijkste deelregio met circa 29% van de
totale bestedingen en werkgelegenheid. Dat wordt vooral veroorzaakt door het
dagtoerisme in Arnhem. In de meeste dagtoeristische categorieën zijn in Arnhem
de meeste bezoeken gebracht in 2011 (namelijk in de categorieën attracties,
musea en bezienswaardigheden, routegebonden buitenrecreatie, recreatief
winkelen en horeca). Met betrekking tot bezoekersaantallen rondom
evenementen neemt de deelregio Arnhem de tweede plaats in. Ook op het
gebied van verblijfstoerisme staat Arnhem op een tweede plek, achter de regio
het Rijk van Nijmegen en net voor de regio de Veluwezoom. In de hotelsector
staat de regio Arnhem op een derde plek.
Nijmegen neemt de tweede plek in wat betreft de economische betekenis in de
regio Arnhem Nijmegen. Deze deelregio moet op het gebied van dagtoerisme
Arnhem voor laten gaan, maar in de categorieën evenementen en rondvaarten
staat Nijmegen wel op de eerste plaats. Op het gebied van attracties, recreatief
winkelen en horeca staat de deelregio op een stevige tweede plaats.
Binnen het verblijfstoerisme moet Nijmegen vier andere deelgebieden voor laten
gaan (Rijk van Nijmegen, Arnhem, De Gelderse Poort en Veluwezoom). De
oorzaak is het relatief beperkte (hotel)aanbod in Nijmegen.
Het Rijk van Nijmegen neemt de derde plaats in op de ranglijst met 17% van de
totale bestedingen en werkgelegenheid in de regio. Deze deelregio heeft een
groot en divers aanbod in het verblijfstoerisme, waardoor hier de meeste
verblijfstoeristische bestedingen zijn gedaan. Voor de categorieën campings en
bungalows is in het Rijk van Nijmegen het meeste besteed.
Wat betreft de dagrecreatie neemt de deelregio eveneens de derde plek in,
achter Arnhem en Nijmegen. Het Rijk van Nijmegen is de regio waar het meest
wordt besteed aan golfen. Binnen routegebonden recreatie heeft alleen Arnhem
een grotere economische betekenis.
De vierde plek is weggelegd voor de deelregio de Liemers. Evenals in 2009
scoort deze deelregio hoog door haar aanbod voor recreatief winkelen. De
Liemers komt in deze categorie op de derde plaats achter Arnhem en Nijmegen.
Verder scoort deze regio het hoogst op het gebied van jachthavens.
De overige drie deelregio’s zijn De Gelderse Poort, Veluwezoom en de
Betuwe (op volgorde van economisch belang voor de regio). In het oog
springende resultaten zijn bijvoorbeeld dat de Veluwezoom de sterkste positie
heeft in de hotelsector. Verder scoort deze deelregio hoog op museumbezoek
(tweede plaats) en golf (gedeelde tweede plaats met Arnhem). Tot slot neemt De
Gelderse Poort de tweede positie in op het terrein van kamperen.
ZKA Consultants & Planners
28
6.
ONTWIKKELING 2009-2011
6.1.
Inleiding
In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de ontwikkelingen in de
toeristisch-recreatieve sector in de regio Arnhem Nijmegen in de periode
2009-2011. Hierbij is eerst kort ingegaan op het aanbod (6.2.) Vervolgens is de
ontwikkeling van het bezoek geanalyseerd (6.3.). Aansluitend wordt de
ontwikkeling van de economische betekenis van de sector in de regio belicht
(6.4.).
Bij de analyse van de ontwikkeling is – om te komen tot een zuivere vergelijking
– gebruik gemaakt van dezelfde afbakeningen, definities en bronnen. Hiervoor
zijn enkele correcties doorgevoerd op de bestanden uit 2009. Door de
controle/completering van het bestand door de gemeenten zijn in diverse
categorieën (enkele) accommodaties toegevoegd.
6.2.
Ontwikkeling aanbod
Er is sprake van een toename in het verblijfstoeristisch aanbod in de regio
Arnhem Nijmegen. De capaciteit in slaapplaatsen steeg in de periode 2009-2011
met circa 4%. Deze stijging zit met name in het aanbod groepsaccommodaties
en het aantal hotelbedden (met name B&B’s maar ook enkele nieuwe
middenklasse/luxehotels). Het aanbod in bungalows nam in deze periode met
10% af.
Evenals bij de vorige meting is het aantal aanbieders op dagtoeristisch gebied
nagenoeg gelijk gebleven. Er zijn enkele aanbieders bijgekomen in de
categorieën attracties, golfbanen en rondvaarten. Het aantal zakelijke aanbieders
is ook licht toegenomen (2%). Het aantal zalen is echter nagenoeg gelijk
gebleven.
6.3.
Ontwikkeling bezoek
6.3.1.
Ontwikkeling overnachtingen en marktaandeel
Overnachtingen met 12% gestegen
In tabel 6.1. is de ontwikkeling van het aantal overnachtingen in de periode 20092011 weergegeven. Hieruit blijkt dat het aantal overnachtingen in 2011 circa 12%
hoger lag dan in 2009.
Tabel 6.1.
Ontwikkeling overnachtingen regio Arnhem-Nijmegen
Verblijfstoeristische sector
Hotels
Campings toeristisch
Bungalows
Groepsaccommodaties
Watersport passanten
Totaal
ZKA Consultants & Planners
2009
836.658
278.764
271.870
98.542
6.701
1.492.535
2011
974.487
312.111
266.526
110.760
7.807
1.671.691
Ontwikkeling 2009-2011
16%
12%
-2%
12%
17%
12%
29
Het aantal overnachtingen in bungalows is gedaald. Dit wordt veroorzaakt door
een afname van het aanbod. De bezettingsgraad is licht toegenomen. Bij de
overige type verblijfsaccommodaties is sprake van een toename van het aantal
overnachtingen. Vooral het aantal overnachtingen in hotels en op campings is
sterk toegenomen. In de hotelsector wordt dit veroorzaakt door een toename van
het aanbod én een toename in bezettingsgraad. De toename in overnachtingen
op campings kan worden verklaard door een toename in bezettingsgraad.
…marktaandeel licht gestegen
Het marktaandeel van de regio Arnhem Nijmegen in de provinciale en landelijke
overnachtingen is licht gestegen ten opzichte van twee jaar geleden. De regio
heeft nu een aandeel van 17,7% binnen de provincie. Dat aandeel lag in 2009
nog op 15,6%. Landelijk gezien steeg het marktaandeel van 1,8% naar 2,0%.
Tabel 6.2.
Ontwikkeling marktaandeel regio Arnhem-Nijmegen 2009-2011
Verblijfstoeristische
Sector
Marktaandeel 2009 t.o.v.
Gelderland
Nederland
Marktaandeel 2011 t.o.v.
Gelderland
Nederland
Hotels
Overig
33,8%
9,3%
2,7%
1,2%
34,2%
10,5%
2,8%
1,4%
Totaal
15,6%
1,8%
17,7%
2,0%
In alle deelregio’s is het aantal overnachtingen gegroeid, zoals kan worden
afgelezen uit tabel 6.3. De (in relatieve termen) zeer sterke groei in de Liemers
kan mede worden verklaard door de opening van Van der Valk Duiven.
Tabel 6.3.
Ontwikkeling overnachtingen 2009-2011 naar deelregio
Categorie
Overnachtingen 2009
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
6.3.2.
Overnachtingen 2011
334.473
38.699
293.296
65.412
162.456
512.001
318.371
1.492.535
355.725
46.219
348.516
123.185
172.614
570.407
332.924
1.671.691
Ontwikkeling
2009-2011
6%
19%
19%
88%
6%
8%
5%
12%
Ontwikkeling dagtoeristisch bezoek
Tabel 6.4. is een weergave van de ontwikkeling van het dagtoeristisch bezoek
aan de regio Arnhem Nijmegen.
Tabel 6.4.
Ontwikkeling dagtoeristisch bezoek 2009-2011
Dagtoeristische sector
Attracties
Musea en bezienswaardigheden
Evenementen
Rondvaarten
Golf
Routegebonden buitenrecreatie
Recreatief winkelen
Horeca
Totaal
ZKA Consultants & Planners
2009
2.182.086
1.348.250
3.740.986
53.302
341.000
11.573.598
10.989.347
12.717.588
42.945.857
2011
2.071.522
1.338.308
3.778.758
30.376
252.000
9.976.724
11.047.975
13.905.783
42.401.446
Ontwikkeling 2009-2011
-5%
-1%
1%
-43%
-26%
-14%
1%
9%
-1%
30
Dagbezoek licht gedaald
Hieruit kan worden afgelezen dat het dagtoeristisch bezoek licht is gedaald (1%)
ten opzichte van 2009. De ontwikkeling per dagtoeristische sector varieert sterk,
19
van een daling van 43% (rondvaarten ) tot een stijging van 9% (horeca). Deze
stijging is overigens ongeveer gelijk aan de landelijke stijging van het recreatief
horecabezoek (+10%) volgens het CVTO. Deze forse groei wordt niet herkend
door marktbetrokkenen uit de regio (o.a. KHN). Een nadere analyse van het
horecabezoek lijkt wenselijk.
De ontwikkeling van het dagtoerisme naar regio laat eveneens een gemengd
beeld zien (tabel 6.5.). Drie deelregio’s (De Gelderse Poort, Rijk van Nijmegen
en Veluwezoom) laten een (lichte) daling zien in het dagtoeristisch bezoek. De
grootste daling is in de deelregio De Gelderse Poort (7%). Het dagtoerisme is in
deze deelregio in alle categorieën afgenomen, behalve in evenementen- en
horecabezoek.
Tabel 6.5.
Ontwikkeling dagtoeristisch bezoek 2009-2011 naar deelregio
Categorie
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totaal regio
Dagbezoek 2009
12.888.915
2.244.316
4.609.295
4.415.648
10.081.491
7.241.237
3.216.451
42.945.857
Dagbezoek 2011
13.176.943
2.260.663
4.272.655
4.426.969
10.144.289
7.028.622
3.098.969
42.401.446
Ontwikkeling
2009-2011
2%
1%
-7%
0%
1%
-3%
-4%
-1%
Arnhem, Nijmegen en de Betuwe vormen de uitzondering op de dalende trend.
Hier is sprake van een toename van het dagtoeristisch bezoek met
respectievelijk 2%, 1% en 1%. Het dagtoeristisch bezoek in de regio Liemers is
vrijwel gelijk gebleven.
6.3.3.
Ontwikkeling zakelijk bezoek
Het zakelijk bezoek in de regio Arnhem Nijmegen is in de periode 2009-2011
licht afgenomen met -1% tot ruim 0,9 miljoen bezoeken. Het aantal
bijeenkomsten in die periode is echter wel licht gestegen. De afname wordt
veroorzaakt door een afname van het gemiddeld aantal deelnemers per
bijeenkomst.
6.4.
Ontwikkeling economische betekenis
Bestedingen met 6% gegroeid
De toeristisch-recreatieve bestedingen in de regio Arnhem Nijmegen zijn met 6%
toegenomen ten opzichte van 2009 (van ruim € 1,2 miljard tot circa € 1,3 miljard).
Op verblijfstoeristisch gebied bedroeg de stijging 15% en op dagtoeristisch
gebied 5%.
19
Dit kan grotendeels worden verklaard door een faillissement van een aanbieder die in 2009 nog
actief was.
ZKA Consultants & Planners
31
Tabel 6.6.
Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen naar categorie
Categorieën
Verblijfstoerisme
Hotels standaard
Hotels middenklasse/luxe
Bungalows
Campings vast
Campings toeristisch
Groepsaccommodaties
Watersport passanten
Watersport vast
Dagtoerisme
Attracties
Musea en bezienswaardigheden
Evenementen
Rondvaarten
Golf
Routegebonden buitenrecreatie
Recreatief winkelen
Horeca
Zakelijk toerisme
Totaal
Bestedingen
2009
144.774.503
5.143.822
91.936.209
9.121.239
20.959.824
6.244.314
3.325.793
255.978
7.787.325
1.040.618.133
56.843.340
25.684.163
102.877.115
1.505.257
23.852.950
30.091.355
501.663.691
298.100.263
39.833.757
1.225.226.392
Bestedingen
2011
166.648.971
6.290.273
109.370.724
9.528.313
22.340.918
6.804.012
3.666.152
302.144
8.346.434
1.093.239.632
58.520.497
28.372.130
112.795.926
934.062
18.837.000
23.445.301
503.235.261
347.099.455
42.336.066
1.302.224.669
Groei
bestedingen
15%
22%
19%
4%
7%
9%
10%
18%
7%
5%
3%
10%
10%
-38%
-21%
-22%
0%
16%
6%
6%
Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen in deelregio’s wisselend
In tabel 6.7. staat de ontwikkeling van de toeristische recreatieve bestedingen
naar deelregio. Hieruit blijkt dat de ontwikkeling sterk varieert per deelregio. De
groei varieert van 0% in de Betuwe tot 13% in de Liemers.
Tabel 6.7.
Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen naar deelregio
Deelregio
Arnhem
Betuwe
De Gelderse Poort
Liemers
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Veluwezoom
Totale region
Bestedingen 2009
357.640.719
64.485.646
127.717.639
131.631.110
309.575.764
204.565.008
102.773.692
1.225.226.392
Bestedingen 2011
379.537.760
64.670.056
129.171.498
148.965.217
328.237.501
217.642.429
107.948.764
1.302.224.669
Groei 2009-2011
6%
0%
1%
13%
6%
6%
5%
6%
Groei bestedingen betreft voor bijna helft volume-effect
Indien de groei van de bestedingen nader geanalyseerd wordt, kan worden
geconstateerd dat de groei voor bijna de helft het gevolg is van een volumeeffect. Ongeveer 42% van de groei kan worden verklaard uit hogere
bezoekersaantallen en overnachtingen (“volume-effect”). Het bestedingseffect is
goed voor ongeveer 58% van de extra bestedingen.
Binnen het verblijfstoerisme zijn de gestegen bestedingen voor 81% te danken
aan meer overnachtingen en voor 19% aan hogere bestedingen per toerist per
overnachting. Binnen het dagtoerisme is de stijging voor 74% te danken aan
hogere bestedingen per persoon per dag en voor 26% aan meer dagbezoek.
ZKA Consultants & Planners
32
Stijging in werkgelegenheid relatief groot
De werkgelegenheid die voortkomt uit toerisme en recreatie in de regio Arnhem
Nijmegen bedroeg circa 17.300 FTE in 2011. In 2009 was de werkgelegenheid
gerelateerd aan deze sector ongeveer 16.500 FTE. Dit betekent dat de
toeristisch-recreatieve werkgelegenheid met 5% is toegenomen. De totale
werkgelegenheid in de regio (excl. Kranenburg) groeide tussen 2009 en 2011
met 0,5% (van 349.840 banen tot 351.470 banen, bron: LISA). De toeristischrecreatieve sector is dus relatief belangrijker geworden voor de regionale
werkgelegenheid..
ZKA Consultants & Planners
33
Bijlage 1
Bestedingsprofielen en parameters
In onderstaande tabel zijn de bestedingen (in €) per categorie weergegeven.
Deze bestedingen zijn gebaseerd op een combinatie van deskresearch (o.a.
tarievenonderzoek) en de analyse van de uitkomsten van de enquêtes onder
toeristisch-recreatieve bedrijven.
Voor de categorie hotels is – in verband met de grote verschillen in bestedingen
– een uitsplitsing gemaakt naar “hotels/pensions standaard” (overnachtingen in
pensions, bed & breakfast accommodaties en hotels tot en met 2 sterren) en
“hotels middenklasse en luxe” (overnachtingen in hotels met 3 tot en met
5 sterren). Voor het zakelijk toerisme zijn alleen de dagbestedingen
meegenomen die samenhangen met het zakelijk bezoek (congres, symposium,
etc). Deze bezoekers overnachten immers ook vaak in hotels in de regio,
waardoor anders dubbeltellingen zouden optreden.
Tabel 1.
Bestedingsprofielen
Categorieën
Verblijfstoerisme
1. Hotels/pensions/B&B standaard
2. Hotels middenklasse en luxe
3. Bungalows
4. Campings vaste plaatsen
5. Campings toeristische plaatsen
6. Groepsaccommodaties
7. Watersport passanten
8. Watersport vast
Dagtoerisme
9. Attracties
10. Musea en bezienswaardigheden
11. Evenementen
12. Rondvaarten
13. Golf
14. Routegebonden buitenrecreatie
15. Recreatief winkelen
16. Horecabezoek (excl. Casino)
Bestedingen per overnachting/plaats/bezoek (in €)
79,15
122,20
35,75
4.201,00
21,80
33,10
38,70
2.983,00
28,25
21,10
29,85
30,75
74,75
2,35
45,55
23,25
Zakelijk toerisme
17. Bezoek zakelijke bijeenkomsten
45,30
In onderstaande tabel zijn de gehanteerde BTW/accijns- en inkooppercentages
weergegeven. Deze zijn gebaseerd op deskresearch. Voor de sectoren, horeca,
detailhandel en vervoer zijn samengestelde percentages gehanteerd omdat voor
deze sectoren verschillende BTW-tarieven gelden.
Tabel 2.
BTW/accijns- en inkooppercentages
Sector
Logies
Horeca
Detailhandel
Entree
Vervoer
ZKA Consultants & Planners
BTW/Accijns%
6,0%
10,7%
14,2%
6,0%
59,6%
Inkoop
0,0%
29,3%
60,0%
0,0%
29,6%
34
In tabel 3 staan de arbeidscoëfficiënten per sector vermeld. Deze zijn uitgedrukt
in termen van aantal mensjaren (FTE) werk per € 1 miljoen finale afzet en
gebaseerd op deskresearch.
Tabel 3.
Arbeidscoëfficiënten
Economische sector
Entree
Horeca
Logies
Detailhandel
Vervoer
Overig
Indirecte werkgelegenheid (multiplier)
ZKA Consultants & Planners
Arbeidscoëfficiënt
9,84
17,03
9,92
14,24
7,36
6,45
0,39
35
Bijlage 2
Overzicht attracties en musea/bezienswaardigheden
In onderstaande tabel staan de attracties die in deze studie zijn meegenomen.
Naam attractie
Burgers Zoo B.V.
Maisdoolhof
Scandic Sanadome
Speeltuin Brakkefort
Recreatiepark De Leemkuil
Chimpie Champ
Beauty & Sauna De Thermen
De Spelerij/De Uitvinderij
Sauna & Beauty Velp
Tivoli
Panoven
Gemeente
Arnhem
Heumen
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Rheden
Rheden
Ubbergen
Zevenaar
In onderstaande tabel staan de musea en bezienswaardigheden die in deze
studie zijn meegenomen.
Naam museum
Nederlands Openluchtmuseum
Kröller-Möller Museum
Stichting Nederlands Watermuseum
Museum voor moderne kunst
Museum Bronbeek / Kompulan Bronbeek Congrescentrum
Informatiecentrum Slag om Arnhem
Nederlands Wijnmuseum
Arnhems Oorlogsmuseum '40-'45
Historische Verzameling Regiment van Heutsz
Slot Doddendael
Afrika museum
Nationaal bevrijdingsmuseum 1944-1945
Museumpark Orïentalis
Kasteel Doornenburg
St. Oorlogsmuseum Niemandsland
Museum Jacques van Mourik
Museum het Valkhof
Natuurmuseum Nijmegen
Nationaal Fietsmuseum Velorama
Museum De Stratenmakerstoren
Koffiebranderij Coffyn
Museum Brouwerij De Hemel en De Geest
Florence Nightingale
Museumboerderij denTip
Airborne Museum Hartenstein
Kasteel Doorwerth Jachtmuseum
ZKA Consultants & Planners
Gemeente
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Arnhem
Beuningen
Groesbeek
Groesbeek
Groesbeek
Lingewaard
Lingewaard
Mook en Middelaar
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Nijmegen
Overbetuwe
Overbetuwe
Renkum
Renkum
36