van elektronica tot het web en verder

Deeltjesfysica: van elektronica
tot het web en verder
Industriële mogelijkheden
vooruitgang geboekt door het combineren van theoretisch
Innovatie is onontbeerlijk in experimentele (astro)deeltjesfysica.
vernuft met bijna science-fictionachtige experimenten: deeltjes-
Experimenten in deze onderzoeksgebieden overtreffen de
interacties in versnellers (zoals de LHC bij het CERN) worden
verbeelding en zijn mogelijk door technologieën en prestaties
geanalyseerd, of boodschappers uit de ruimte zoals kosmische
die de huidige industriële kennis overschrijden. Innovatieve
stralen, neutrino’s en gravitatiegolven. Hierdoor hebben we nu,
technische oplossingen die oorspronkelijk ontwikkeld zijn voor
in termen van het zogenoemde standaardmodel van de
deeltjesfysica-onderzoek laten zich vaak vertalen in industriële
elementaire deeltjesfysica, niet alleen een uitstekend kwantita-
toepassingen op velerlei gebieden. De Large Hadron Collider
tief inzicht in een schat aan interactieprocessen tussen deeltjes,
(LHC; deeltjesversneller) van CERN is een perfect voorbeeld.
maar zelfs in de evolutie van ons universum beginnend bij de
Toen de LHC in 1977 voor het eerst werd overwogen, bestonden
Big Bang bijna 14 miljard jaar geleden! En ondanks het succes
er nog geen grootschalige toepassingen van technieken zoals
van dit standaardmodel hebben we recent vastgesteld dat we
supergeleiding, de eerste hoge-precisie silicon micro-vertex
hiermee slechts 4% van de energie-inhoud van ons universum
detector moest nog gebouwd worden en het idee van grid
kunnen verklaren. Met de nieuwste experimenten proberen
computing was toekomstfantasie (net als het World Wide Web).
wetenschappers inmiddels verwoed de andere 96% op te
Nu de LHC tegenwoordig volledig in bedrijf is, maken zieken-
sporen, dat donkere materie en donkere energie genoemd
huizen veelvuldig gebruik van supergeleidende magneten in
wordt.
hun MRI-scanners; de wereldleider op het gebied van analyti-
van de diepste mysteries van de mensheid: Waar zijn we van
–– CERN is een plaats zoals nergens anders op aarde.
Als een van ‘s werelds grootste centra voor wetenschappelijk onderzoek gebruiken we fundamentele
fysica om te proberen antwoorden te vinden op een
aantal van de grootste vragen in het universum.
Nergens anders krijg je de kans om te werken aan
experimenten van deze omvang. Nergens anders
werken de meest getalenteerde wetenschappers en
ingenieurs schouder aan schouder –– Meer informatie,
gemaakt? en Waar komen we vandaan? Na de ontdekking van
een boekje over CERN
sche instrumenten voor röntgendiffractie en fluorescentie
gebruikt silicium-detectortechnologie; en grid computing is een
nagenoeg kant-en-klare dienst (om nog maar te zwijgen van
het World Wide Web).
Nikhef
De onderzoeksactiviteiten van Nikhef richten zich op een aantal
het eerste elementaire deeltje in 1897, het elektron, is enorme
–– Het doel moet zijn om op nationaal niveau te
opereren. Nikhef, waarin de stichting NWO-FOM
samenwerkt met vier universiteiten, zou een model
kunnen zijn dat navolging verdient –– Ministerie van
OCW
Maatschappelijke invloed
Nu de LHC van CERN volop in bedrijf is, is het publieke
bewustzijn van Nikhef’s onderzoek omhooggeschoten. Naast
vele interviews en openbare lezingen, hebben de natuurkundigen van het Nikhef zelfs een dance-evenement
georganiseerd geïnspireerd op kosmische stralen en spelen zij
een rol in een documentaire over het Higgs-deeltje. Naast deze
door nieuwsgierigheid gedreven maatschappelijke invloed,
heeft Nikhef ook een lange geschiedenis en economische
invloed in ICT.
De eerste drie websites ter wereld zijn (op volgorde):
www.cern.ch; www.slac.edu; en www.nikhef.nl. Als gevolg
daarvan huisvest Nikhef nog steeds een deel van AMS-IX, een
van de grootste internetknooppunten ter wereld.
Tegenwoordig is Nikhef, in samenwerking met SARA, een van
de belangrijkste leveranciers van grid en cloud computing
diensten die door een immer groeiende wetenschaps- en
industriële gemeenschap worden gebruikt. En elk jaar levert
Nikhef 15 tot 20 hoogopgeleide PhD’s; waarvan gewoonlijk de
Samenwerking
helft een loopbaan ambieert in de (Nederlandse) high-tech
Ook op internationaal niveau is samenwerken een tweede
industrie, de financiële sector of adviesverlening. Inmiddels
natuur voor Nikhef. Grote experimenten kunnen alleen worden
heeft Nikhef al twee startende ondernemingen opgezet om de
uitgevoerd dankzij de samenwerking tussen internationale
uitlijning- en silicium-detectortechnologie te vercommerciali-
instituten. De ultramoderne apparatuur die het belangrijkste
seren, namelijk Sensiflex en ASI. De verwachting is dat de
onderdeel vormt van de experimentele inspanningen van
CO2-koeltechnologie van Nikhef snel zal volgen. Nikhef staat te
Nikhef kan alleen verwezenlijkt worden in nauwe samenwer-
popelen om, waar mogelijk met industriële partners, door te
king met industriële partners. Financiering komt vaak pas
gaan met het vercommercialiseren van andere juweeltjes die
beschikbaar na een gezamenlijke inspanning van vele nationale
voortkomen uit de uitgebreide kennis op het gebied van
instanties. Zelfs de toekomstige generatie wetenschappers
detector R&D, informatietechnologie en data-analyse.
krijgt al in een vroeg stadium te maken met (internationale)
samenwerking.
Voor meer informatie zie www.nikhef.nl of neem contact op met:
Prof. dr. Frank Linde
Vanessa Mexner
Directeur
Communicatie
[email protected]
[email protected]
Telefoon +31 (0)20 592 50 01
Telefoon +31 (0)20 592 50 75
Nikhef (Nationaal instituut voor subatomaire fysica) maakt deel uit van de
Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) en de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). NWO is met een budget
van ruim 500 miljoen euro per jaar een van de grootste wetenschapsfinanciers
in Nederland. NWO stimuleert kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap.