schildwachtklierbiopsie

Patiënteninformatiedossier (PID)
MAMMACARE
Patiënteninformatiedossier (PID)
MAMMACARE
onderdeel
SCHILDWACHTKLIERBIOPSIE
onderdeel
Inhoud
Inleiding....................................................................................... 3
Achtergrond van deze behandeling ...................................... 3
Wat is een schildwachtklier ................................................... 4
Het opsporen ven de schildwachtklier ................................ 5
Operatieve verwijdering schildwachtklier .......................... 7
Het pathologisch-anatomisch onderzoek ........................... 9
Bijwerkingen .............................................................................. 9
Hebt u nog vragen? ............................................................... 10
Bereikbaarheid Meander Medisch Centrum ................... 10
PID Mammacare
2
Schildwachtklierbiopsie
Inleiding
De chirurg heeft u op de polikliniek geïnformeerd over
de (mogelijke) aanwezigheid van een kwaadaardig gezwel
in één van de borsten. Hij heeft een behandeling in de
vorm van operatie aan u voorgesteld. Verder heeft de
chirurg met u het onderzoek van de schildwachtklier besproken. In dit onderdeel kunt u de informatie over dit
onderzoek nog eens rustig doorlezen.
Achtergrond van deze behandeling
Een kwaadaardig gezwel in de borst kan uitzaaiingen geven. De eerste plaats waar deze kunnen ontstaan, is in
de lymfeklieren in de oksel. Bij een operatie voor borstkanker werden daarom in het verleden behalve de tumor, ook de lymfeklieren (ongeveer 10 tot 20) uit de
oksel verwijderd, het zogenaamde okselkliertoilet. De
lymfeklieren werden onderzocht om te kijken of er uitzaaiingen in zitten. Het verwijderen van de lymfeklieren
(oftewel okselkliertoilet) kan aanleiding geven tot klachten, zoals:
• gevoelsstoornis onder de arm en aan de zijkant van
de romp;
• verhoogde gevoeligheid voor infecties aan de arm;
• bewegingsbeperking van de schouder;
• een dikke arm (lymfoedeem).
Gemiddeld wordt bij 40% van de vrouwen met borstkanker een aantal uitzaaiingen in de lymfeklieren gevonden. Dus bij meer dan de helft van de vrouwen is achteraf gezien het verwijderen van de lymfeklieren niet
nodig geweest. Daarom is gezocht naar een methode
PID Mammacare
3
Schildwachtklierbiopsie
om het onnodig verwijderen van de okselklieren te
voorkomen. Hiervoor werd de schildwachtklierprocedure ontwikkeld.
Wat is een schildwachtklier
De schildwachtklier is de lymfeklier, die via een lymfevat
rechtstreeks in verbinding staat met de tumor in de
borst en het eerste opvangstation is van de lymfeafvloed van de borst. Deze wordt “schildwachtklier” genoemd, omdat hij de toegang vormt tot de andere lymfeklieren. Deze lymfeklier (sentinel node, schildwachtklier of poortwachterklier) bevindt zich meestal in de
oksel, een enkele keer naast het borstbeen. Soms gaat
het om meer dan één klier. Zo’n klier wordt als eerste
aangetast wanneer het gezwel zich gaat uitzaaien via de
lymfebanen. Pas daarna worden de overige lymfeklieren
aangetast (zie figuur 1).
Figuur 1. schematische
weergave van lymfeklierstelsel:
B: lymfeklieren van de
oksel en rondom het
sleutelbeen
C en D: lymfeklieren
rondom het borstbeen
Bij een schildwachtklierprocedure wordt de lymfeklier
die ‘de wacht houdt’ bij het deel van de borst waar de
tumor zich bevindt, opgespoord. Daarna wordt deze
PID Mammacare
4
Schildwachtklierbiopsie
schildwachtklier weggenomen en onderzocht. De uitslag
hiervan krijgt u ongeveer 8-10 werkdagen na de operatie. In onderzoek is de waarde van deze behandeling onderzocht. De schildwachtklier kan bij meer dan 90% van
de patiënten worden gevonden. Wanneer er in deze
schildwachtklier geen uitzaaiingen worden gevonden, is
de kans zeer klein dat er in de andere lymfeklieren wel
uitzaaiingen worden gevonden.
Het opsporen ven de schildwachtklier
Het opsporen van de schildwachtklier gebeurt met behulp van een nucleair geneeskundig onderzoek: de sentinel node procedure. Met een injectie wordt een kleine
hoeveelheid radioactieve stof toegediend in de betreffende borst. Via de lymfebanen verplaatst dit zich langzaam richting lymfeklieren in de oksel of in een enkel
geval naar de lymfeklieren naast het borstbeen. Met behulp van een gammacamera worden opnames gemaakt
van de verdeling van de radioactiviteit en kan de schildwachtklier zichtbaar gemaakt worden. Met behulp van
een meetapparaat (probe) wordt de schildwachtklier
precies gelokaliseerd en wordt een markering aangebracht op de huid met behulp van een watervaste stift.
Het onderzoek waarmee de schildwachtklier wordt opgespoord, vindt plaats op de afdeling Nucleaire Geneeskunde in het Meander ziekenhuis in Amersfoort. Dit gebeurt meestal een dag vóór uw operatie of in een enkel
geval op de dag van de borstoperatie zelf. Als het onderzoek de dag voor de operatie gebeurt, mag u na het
onderzoek naar huis.
PID Mammacare
5
Schildwachtklierbiopsie
Uitvoering van het onderzoek
• Vanuit het ziekenhuis wordt een afspraak voor u gemaakt in het Meander ziekenhuis in Amersfoort. U
dient zelf voor vervoer naar het ziekenhuis te zorgen.
Een routebeschrijving zit voorin deze map. Wanneer
u als patiënt voor de eerste keer in dit ziekenhuis
komt, heeft u een ponskaartje nodig. U kunt deze laten maken bij de receptie, bij de ingang van het ziekenhuis.
• De nucleair geneeskundige of medewerker van de afdeling Nucleaire Geneeskunde geeft u een injectie
met de radioactieve vloeistof in de borst in de buurt
van de tumor. Dit gebeurt op de ochtend van de operatie, of de middag ervoor. Er wordt hierbij een zeer
dunne naald gebruikt. De injectie gebeurt zonder verdoving maar over het algemeen zult u er weinig van
voelen.
• Na de injectie wacht u twee uur. Die tijd heeft de stof
nodig om zich naar de lymfeklieren in de oksel te verplaatsen. Door lichte massage van de borst direct na
de injectie kunt u dit stimuleren. Ook rondlopen
heeft effect op de verspreiding van de vloeistof, gelijk
aan massage. Na de twee uur wachttijd wordt u weer
PID Mammacare
6
Schildwachtklierbiopsie
op de afdeling Nucleaire Geneeskunde verwacht voor
de lymfeklierscintigrafie (scan).
• U komt met ontbloot bovenlichaam op een onderzoektafel te liggen. U krijgt een deken over u heen,
zodat u het niet koud krijgt. Eén van de medisch nucleair werkers maakt vervolgens de scan. Het onderzoek duurt ongeveer 30 tot 45 minuten.
• De nucleair geneeskundige of medewerker van de afdeling Nucleaire Geneeskunde spoort met een meetapparaat (probe) de schildwachtklier op die de meeste radioactiviteit verzamelt. Zodra hij/zij de schildwachtklier heeft gevonden, markeert hij/zij deze met
de viltstift. Dat er een klier zichtbaar wordt, betekent
niet dat er ook een uitzaaiing in de klier zal zitten, het
is immers de schildwachtklier die nog onderzocht
moet worden.
Operatieve verwijdering schildwachtklier
Het wegnemen van de schildwachtklier en eventuele ernaast liggende lymfeklieren kan tijdens dezelfde operatie
als de borstsparende operatie of borstamputatie plaatsvinden. Deze operatie gebeurt onder volledige narcose.
Informatie hierover vindt u in de brochure ‘Anesthesie’.
Als u deze niet hebt ontvangen, kunt u die opvragen bij
de polikliniek chirurgie of de poli Anesthesie.
Uitvoering van de operatie
• Tijdens de operatie spoort de chirurg de plaats met
de radioactiviteit op met dezelfde meetapparatuur als
op de afdeling nucleaire geneeskunde werd gebruikt.
Om de schildwachtklier gemakkelijker te vinden,
wordt nog een blauwe kleurstof in de borst gespoten.
PID Mammacare
7
Schildwachtklierbiopsie
Deze stof verspreidt zich via de lymfevaten naar de
schildwachtklier en verdere klieren, zodat deze zichtbaar zijn.
• Als de chirurg de schildwachtklier heeft gevonden,
wordt deze verwijderd. Soms worden meerdere klieren radioactief of blauw. In dat geval verwijdert de
chirurg ook die klieren.
• Bij een borstsparende operatie wordt de schildwachtklier via een aparte kleine snede uit de oksel weggenomen. Bij een borstamputatie wordt via een verlenging van het litteken van de borst ook de schildwachtklier verwijderd. Meer informatie over deze borstoperaties vindt u in deze borstoperaties vindt u in het
onderdeel ‘borstoperatie’.
Door het toepassen van beide methoden (radioactiviteit
en blauwe kleurstof) wordt bij 95% van de patiënten de
schildwachtklier ook daadwerkelijk opgespoord. Kan
men de schildwachtklier niet vinden, dan worden alle
okselklieren verwijderd, zoals vroeger gebruikelijk was.
Na de operatie
De resterende blauwe kleurstof wordt met de urine
uitgescheiden. Deze zal de eerste dagen na de operatie
waarschijnlijk nog groen van kleur zijn.
Na een borstsparende operatie kunt u gedurende een
aantal dagen tot enkele maanden nog een blauwe verkleuring in de huid van de borst zien.
PID Mammacare
8
Schildwachtklierbiopsie
Het pathologisch-anatomisch onderzoek
Als de schildwachtklier is verwijderd, wordt deze naar
de patholoog gestuurd voor een uitgebreid onderzoek
op aanwezigheid van mogelijke kankercellen. Dat onderzoek duurt 8-10 werkdagen. Een enkele keer vergt het
onderzoek meer tijd. Dit is het geval als volledige zekerheid over de aard van de schildwachtklier pas na verder
uitgebreid onderzoek te verkrijgen is. Bij uitzaaiingen in
de schildwachtklier worden in tweede instantie, dus tijdens een nieuwe operatie, de andere lymfeklieren uit de
oksel verwijderd, of er volgt radiotherapie op de oksel.
De uitslag van het onderzoek krijgt u van de chirurg op
uw eerstvolgende bezoek aan de polikliniek. U hebt
hiervoor een afspraak meegekregen op de poli.
Bijwerkingen
Van de radioactiviteit zijn geen bijwerkingen te verwachten. De hoeveelheid radioactiviteit die wordt toegediend
geeft minder dan 25% van de natuurlijke stralen belasting
waaraan u in Nederland per jaar bloot staat.
Na een zogenaamde 'schildwachtklierprocedure' zijn er
nauwelijks beperkingen in het dagelijks leven. Er kan wel
een klein gebied met een verstoord gevoel rondom het
litteken blijven bestaan.
PID Mammacare
9
Schildwachtklierbiopsie
Hebt u nog vragen?
De informatie in deze folder is een aanvulling op de uitleg van de arts. Het is mogelijk dat u na het lezen van
deze folder nog vragen hebt. U kunt dan contact opnemen met de afdeling Nucleair Geneeskunde van het Meander ziekenhuis, telefoonnummer: (033) 850 2094, of
met de oncologieverpleegkundige.
Tijdens uw opname in het ziekenhuis kunt u ook met uw
vragen terecht bij de verpleegkundigen op de afdeling.
Bereikbaarheid Meander Medisch Centrum
Met het openbaar vervoer
Er zijn bushaltes van buslijn 3 en 76 aan de Maatweg, direct tegenover de ingang van het ziekenhuis. Vanaf de
bushalte is het een minuut lopen naar de voetgangershoofdingang. Via deze hoofdingang komt u direct uit in
de Laan. Vanaf daar wijzen wij u de weg naar de afdelingen.
De frequentie van de buslijnen varieert van tien keer per
uur op werkdagen in de spits, acht keer per uur buiten
de spits en vier keer per uur in het weekend. De wachttijd is gemiddeld slechts drie á vier minuten (vergelijkbaar met een metro). De eerste bus naar de Maatweg
vertrekt op werkdagen om 6.00 uur vanaf Amersfoort
Centraal Station, de laatste om 0.45 uur. Op zaterdag
vertrekt de bus om 8.00 uur, op zondag iets later.
Op 300 meter vanaf het ziekenhuis, bij het kruispunt
Hamseweg-Maatweg, ligt de halte Iskanderpad van lijn 2.
PID Mammacare
10
Schildwachtklierbiopsie
Deze lijn rijdt de gehele dag zes keer per uur en kan een
goed alternatief voor u zijn.
Plan uw reis op www.9292.nl of bel 0900-9292
(0,70/minuut). De dienstregeling van de bussen is ook te
vinden op www.connexxion.nl.
Met de auto
Vanuit de richting Amsterdam A1
U volgt de A1 richting Amersfoort. Neem afrit 12, afslag
Bunschoten-Spakenburg / Amersfoort. Onderaan de afslag bij de rotonde gaat u naar links richting Amersfoort
(N199). U rijdt nu op de Bunschoterstraat, deze blijven
volgen. Na 2 rotondes neemt u het 2e verkeerslicht
linksaf, richting Amersfoort-Oost / AmersfoortCentrum-N. Vervolgens ziet u na ca. 400 meter aan uw
rechterhand de inrit naar Meander Medisch Centrum en
volgt u de borden naar de parkeergarage onder het ziekenhuis.
Vanuit de richting Apeldoorn A1
U volgt de A1 richting Amersfoort. Neem afrit 12, afslag
Bunschoten-Spakenburg / Amersfoort. Ga onder aan de
afslag bij de rotonde naar links richting Amersfoort
(N199).
U rijdt nu op de Bunschoterstraat, deze blijven volgen.
Na 3 rotondes neemt u het 2e verkeerslicht linksaf,
richting Amersfoort-Oost / Amersfoort-Centrum-N.
Vervolgens ziet u na ca. 400 meter aan uw rechterhand
de inrit naar Meander Medisch Centrum en volgt u de
borden naar de parkeergarage onder het ziekenhuis.
PID Mammacare
11
Schildwachtklierbiopsie
Vanuit de richting Utrecht A27
U volgt de A27 richting Amersfoort. Bij knooppunt
Eemnes richting Amersfoort (A1) aanhouden. Zie verder
de routebeschrijving vanuit de richting Amsterdam A1.
Vanuit de richting Utrecht A28
U volgt de A28 richting Amersfoort tot knooppunt
Hoevelaken. Hier volgt u de borden Apeldoorn / Hilversum /Amsterdam (A1). Houdt vervolgens de borden
Hilversum /Amsterdam (A1) aan. Zie verder de routebeschrijving vanuit de richting Apeldoorn A1.
Vanuit de richting Zwolle A28
U volgt de A28 richting Amersfoort. Bij knooppunt
Hoevelaken kies richting Amsterdam / Amersfoort-N
(A1). Zie verder routebeschrijving vanuit de richting
Apeldoorn A1.
Parkeren
U kunt uw auto tegen betaling parkeren in de parkeergarage onder het ziekenhuis. Vanaf de inrit aan de
Maatweg van Meander Medisch Centrum volgt u de
borden naar de parkeergarage. Deze lichte en open parkeergarage heeft één parkeerlaag en biedt plaats aan ca.
700 auto’s voor patiënten en bezoekers. Vanuit de parkeergarage gaat u met de (rol)trap of lift naar boven. U
komt dan direct uit in het hart van het ziekenhuis, in de
Laan. Vanaf dit punt wijzen wij u de weg naar de afdelingen.
PID Mammacare
12
Schildwachtklierbiopsie
Bezoekadres:
Meander Medisch Centrum
Maatweg 3
3813 TZ Amersfoort
PID Mammacare
13
CAZ CH 59.11.16
Uitgave:
Patiënteninformatie en -communicatie
Harderwijk, november 2016
Internet: www.stjansdal.nl
Schildwachtklierbiopsie