Dr. C. van Heijningen

Mijn achtergrond
Perspectief vanuit de Dierenbescherming
Het vleeskuiken van
de toekomst: diergericht
ontwerpen en robuuste rassen
•
•
•
•
•
Studies: biologie en psychologie (Leiden)
Gepromoveerd in de gedragsbiogie (Leiden)
Raadslid Universiteitsraad
Productschap Vis
Beleidsmedewerker pluimvee, konijnen en aquacultuur
De Kip van de Toekomst symposium, Hygieia, 30 oktober 2013
Dr Caroline van Heijningen
Beleidsmedewerker pluimvee, konijnen en aquacultuur
Inhoud presentatie
•
•
•
•
•
•
Dierenbescherming: welzijn van (landbouw)huisdieren
Vleeskuiken van vandaag
Welzijnsknelpunten vleeskuikens en vleeskuikenouderdieren
Beter Leven kenmerk van de Dierenbescherming
Integrale benadering welzijn vleeskuikens
Vleeskuiken van de toekomst
Dierenbescherming
•
•
•
•
•
Opgericht in 1864
160.000 leden en donateurs
20 lokale afdelingen
50 erkende en gelieerde asielen
30.000 vrijwilligers
•
Dierennoodhulp en opkomen voor de belangen en het welzijn van alle
dieren:
- Gezelschapsdieren
- Landbouwhuisdieren
- Proefdieren
- In het wild levende dieren
Doelgroepen Dierenbescherming
Uitgangspunten dierhouderij
• Publiek
• Overheid en politiek
• Bedrijfsleven (gehele keten)
• Wetenschap
• Maatschappelijke organisaties
Plaats
• Lokaal, nationaal en internationaal (EU)
Streven naar ethisch verantwoorde dierhouderij:
- Erkenning intrinsieke waarde van het dier
- Belangen afwegen volgens ‘nee – tenzij’ principe
- Natuurlijke behoeften uitgangspunt voor huisvesting en verzorging
- Huisvesting aanpassen aan dier
- Fokken op gezondheid en levensduur
- Goede zorg en management, met de benodigde kennis van de
veehouder
Lid van Eurogroup for Animals
Streven naar vermindering en verbetering gebruik van dieren
Ethische uitgangspunten
Definitie welzijn dieren
Erkenning van de intrinsieke waarde van dieren:
•
Ethische afwegingen
-
•
gebruiksdoel (belangen mens versus belangen dier)
beschikbaarheid van alternatieven
Welzijn is de kwaliteit van het leven van dieren zoals
die door het dier zelf wordt ervaren (Bracke, 2001)
Randvoorwaarden
-
welzijn
gezondheid (onderdeel van dierenwelzijn)
integriteit (heelheid, gaafheid, vermogen zich zelfstandig te handhaven, natuurlijk
gedrag)
Uitgangspunten dierenwelzijn
Vijf vrijheden (Brambell 1965; Farm Animal Welfare Council):
1.
2.
3.
4.
5.
vrij van dorst, honger en ondervoeding,
vrij van fysiek en thermaal ongerief,
vrij van pijn, verwonding en ziektes,
vrij van angst en chronische stress en
vrij om natuurlijk gedrag te vertonen.
Welfare Quality®
•
•
•
•
Europese standaard (op basis van onderzoek en deelname
onderzoeksinstituten uit diverse EU landen)
Uitgangspunt: niet alleen huisvesting maar ook aan dier meten
(management effecten): doelcriteria
Uitsluitend doelvoorschriften niet
mogelijk (bijv. bezettingsdichtheid)
Gebruik voor:
–Toetsing claims van keurmerken
–Beoordelen criteria wetgeving, keurmerken
–Monitoring, controles op primaire bedrijven
–Management tool in praktijk
Welfare Quality principes en criteria
1. Goede voeding
•
•
afwezigheid onder- en overvoeding
afwezigheid langdurige dorst
2. Goede huisvesting
•
•
•
comfort bij rusten en slapen
goed omgevingsklimaat
bewegingsmogelijkheden
3. Goede gezondheid
•
•
•
afwezigheid verwondingen
afwezigheid ziekten
afwezigheid pijn veroorzaakt door management
procedures
4. Goed gedrag
•
•
•
•
expressie van sociaal gedrag
expressie van ander soort specifiek gedrag
goede mens-dier relatie
geen angst en mentaal ongerief
Vleeskuiken van vandaag
•
•
•
•
•
‘Plofkip’ is gekozen als woord van 2012
Veel media aandacht
Slecht imago
Hoog antibioticagebruik
Initiatieven ter verbetering
‘Kip van Morgen’ van CBL:
gericht op zeer korte termijn
Ontwikkelingen veehouderij
Welzijnsknelpunten vleeskuikens
•
•
•
•
Welzijnsknelpunten door fokkerij, huisvesting, management, samengevat1:
•Pootproblemen
•Voetzoollaesies en hakdermatitis
•Gedragsbeperkingen:
Intensivering en schaalvergroting
Niet / onvoldoende aan welzijn gedacht
Gevolg: ernstige welzijnstekorten
Belangrijkste belemmeringen:
–
–
–
–
•
kostprijs gedreven
attitude sector (bedrijfsblindheid)
weinig innovatieruimte
weinig keus consument
–
–
–
–
•Klimaat
•Gezondheid
•Management
•Laden en transport
•Slacht
Mogelijke oplossingen:
–
–
stimuleren innovaties
marktconcepten opzetten
tussen gangbaar en biologisch
1
Welzijnsknelpunten vleeskuikenouderdieren
Welzijnsknelpunten door fokkerij, huisvesting, management,
•Chronische honger
–
–
samengevat1:
Voerbeperking in opfok: voergift 25 – 33% t.o.v. ad libitum opname
Voerbeperking in productiefase: hoeveelheid voer 45 – 80% (bij piek in leg) t.o.v. ad
libitum opname
•Gedragsbeperkingen
–
–
–
Hoge bezettingsdichtheid
Prikkelarme omgeving
Lage lichtintensiteit
Strooiselkwaliteit
Hoge bezettingsdichtheid
Prikkelarme omgeving
Lage lichtintensiteit
EU SCAHW (2001, 2012) en EFSA rapporten (2006, 2010, 2012)
Beleid veehouderij
Verbetering dierenwelzijn op drie strategische niveaus:
duwen, trekken, wringen
1. Omhoog duwen dierenwelzijn in basis (wetgeving, ketenkwaliteitssystemen
2. Trekken via topsegment (biologisch, innovatieve systemen)
3. Tussenwringen (tussensegmenten)
•Agressief paargedrag
•Beschadigingen
•Ingrepen
1
EFSA rapport (2010)
Introductie Beter Leven kenmerk
Beter Leven kenmerk
Jarenlang steunde de Dierenbescherming
diervriendelijker producten als
scharrel en biologisch in communicatie.
•
Januari 2007 samen met bedrijfsleven en
supermarkten gestart met proef Beter
Leven kenmerk op Volwaard kip.
Vanaf 2008 uitbreiding dieren en producten met Beter Leven kenmerk
Resultaten:
–In 2007: 500.000 vleeskuikens per jaar
–In 2013: ± 2,5 miljoen vleeskuikens per jaar
–Jaaromzet (consumentenbesteding):
elk jaar bijna verdubbeling (1e helft 2012: € 205 miljoen)
–Marktaandeel kip met BLk in laatste kwartaal van
2012 is 11%, tegenover 6,6% in 2011.
Volwaard kip
•
•
Blk 1 ster scharrelkip
Welzijnsverbeteringen
• Lagere uitval (< 1%)
• Vrijwel geen voetzoollaesies
• Veel betere locomotie
• Veel actievere dieren
• Lagere bezetting (40% meer ruimte)
• Omgevingsverrijking
• Overdekte uitloop
• Gezondheidsplan ism dierenarts
• Moederdieren geen
chronische honger
Doel: verbetering dierenwelzijn
Uitgangspunten:
– langzamer groeiend ras
– prijs in supermarkt max. 25% hoger
– positionering tussen gangbaar en biologisch
Onderzoek door Wageningen Universiteit
Samenwerking met bedrijfsleven en Dierenbescherming
Albert Heijn en Jumbo supermarkt vanaf 2000 betrokken
•
•
•
Vleeskuikens
gangbaar (EU)
Welzijn pluimveehouder
•
Werkplezier pluimveehouder1
Beter Leven Gangbaar
Ik blijf komende 3 jaar produceren voor BLk
6,2
2,0
Produceren voor BLk is leuk
6,8
4,6
Produceren voor BLk is beter voor
diergezondheid
6,4
3,6
Produceren voor BLk beter voor dierenwelzijn
6,4
4,0
BLk zorgt voor minder antbioticagebruik
6,7
3,7
BLk zorgt voor meer inkomsten
3,0
1,7
Door produceren voor BLk heb ik meer stress
1,8
2,4
Kip van Morgen
(2020)
slachtleeftijd
35 - 42 dagen
40 – 45 dagen
56 dagen
ras
snel groeiend
langzamer groeiend langzamer groeiend
(gem. 50 g/dag)
(gem. 45 g/dag)
bezetting (eind)
42 kg/m2
(21 dieren/m2)
38 kg/m2
(19 dieren/m2)
25 kg/m2
(12 dieren/m2)
daglicht
---
---
verplicht
overdekte uitloop
---
---
20% van
staloppervlakte
afleidingsmateriaal
---
strobalen en graan
strooien
strobalen en
graan strooien
vrije uitloop
---
---
---
Schaal 1 tot 7: 1 = geheel oneens /zeer onwaarschijnlijk en 7 = geheel eens / zeer waarschijnlijk
1
Pluimveehouderij 43e jaargang – 8 februari 2013
Diergericht ontwerpen
Uitgangspunt: Programma van eisen van het dier: soorteigen gedrag,
behoeften (‘Brief of requirements of the broiler”; WUR, 2011 )
Aandachtspunten:
•Inrichting stal (functiegebieden)
•Afleidingsmateriaal, omgevingsverrijking
•Management
•Daglicht in stal
•(Vrije) uitloop: frisse lucht en dag/zonlicht
Afbeelding: http://www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Onderzoeksinstituten/livestockresearch/Expertisegebieden/Veehouderijsystemen/Projecten/Houden-van-hennen.htm
Voorbeelden
• Volwaard/scharrelkip
Diergerichte ontwerpen:
• Som der delen
• Windstreek
–
–
–
–
–
Klimaatzones en leefniveaus
Verwarmde moederklokken
Functiegebieden
Overdekte uitloop
Langzamer groeiend ras
24
10.000 Lux
Belang van (natuurlijk) daglicht
•
–
–
–
•
Veel zacht verenpikken = herkennen elkaar slecht
Moeite met oriënteren (op stok gaan)
Abnormale gedragingen
500 Lux
100 Lux
Klein verschil intensiteit dag/nacht
–
Minder rust gedurende de nacht, passief waken
•
Zonlicht kan verenpikken tegengaan (betere onderlinge herkenning)
•
Vol spectrum (met name UV)
–
–
–
•
Licht intensiteit
Lage licht intensiteit
Actievere dieren, daardoor betere strooisel kwaliteit
Betere bot- en spierontwikkeling vleeskuikens
Betere uitvoering soortspecifiek gedrag
20 Lux
Serotonine (licht) en melatonine (donker)
–
Dagritme belangrijk, ook voor hormoonhuishouding
Vleeskuiken van de toekomst: fokkerij
Transport en slacht
•
•
•
Vleeskuikens
•Groeisnelheid: lager dan gemiddeld 45 gram/dag
•Robuuste dieren
•Welzijnskenmerken
Vang- en laadmethoden
Korte, kwalitatief goede transporten (klimaatgestuurd)
Slachtmethoden:
–
–
–
Geen elektrisch waterbad
Niet levend aanhangen
Bij voorkeur
meerfase gasbedwelming
–
–
–
–
Geen pootproblemen, voetzoollaesies etc.
Actief (soorteigen gedrag)
Lage uitval
Nauwelijks antibiotica nodig
Vleeskuikenouderdieren
•Hanen én hennen langzamer groeiend
•Geen chronische honger
•Geen ingrepen
Bedankt voor uw aandacht
29