Algemeen Wat is Q-koorts? Hoe vaak komt Q-koorts voor? Waar en hoe kun je Q-koorts oplopen? Mensenvragen Kunnen mensen de ziekte naar elkaar overdragen? Wat zijn de ziekteverschijnselen van Q-koorts bij mensen? Hoe lang duurt het voordat je ziek wordt? Kun je Q-koorts meerdere keren krijgen? Wie lopen er extra risico? Is Q-koorts te behandelen? Geneest Q-koorts volledig? Kan iemand met Q-koorts gewoon naar dagverblijf, school of werk? Wat kan ik doen om Q-koorts te voorkomen? Ik heb klachten die lijken op Q-koorts wat moet ik nu doen? Wat doet de GGD als er iemand ziek is met Q-koorts? Bestaat er een vaccin voor mensen? Ik ben zwanger en ik heb contact gehad met een besmette geit, schaap of koe, loop ik nu meer risico? Dierenvragen Welke dieren kunnen besmet zijn? Ik heb een kinderboerderij bezocht, heb ik risico gelopen? Kan de ziekte door een teek worden overgedragen? Ik ga kamperen bij de boer, waar moet ik op letten? Ik ga op vakantie in een gebied waar Q-koorts voorkomt, is dat veilig? Ik heb contact gehad met een geit, schaap of koe in een gebied waar Q-koorts voorkomt, loop ik nu meer risico? Hoe raken dieren besmet? Hoeveel dieren zijn er in Nederland besmet? Is de ziekte aangifteplichtig bij dieren? Is er een therapie voor herkauwers? Kun je dieren vaccineren? Ik heb een geit, schaap, koe in een gebied gekocht waar Q-koorts voorkomt. Loop ik of mijn andere dieren nu meer risico? Worden dieren ook ziek? Voedselvragen Kan ik Q-koorts oplopen door het eten van vlees? Kan ik rauwe melk veilig drinken? Zijn rauwmelkse producten veilig? Vragen over het Q-koorts onderzoek in Herpen 2007 Hoeveel mensen in Herpen hebben Q-koorts gehad? Waarom zijn er zoveel mensen besmet geraakt? Wat voor onderzoek is er precies uitgevoerd? Is nu bekend wat de oorzaak van de Q-koorts uitbraak in Herpen is? Is er een verband met geiten? Hoe weten jullie waar de bron ligt? Waarom kan het RIVM de bron niet preciezer aanwijzen? Voor welke factoren is onderzocht of ze een verband hebben met Q-koorts? Zijn er risicofactoren gevonden? Is de Q-koorts uitbraak in Herpen voorbij? Komen uitbraken van Q-koorts vaker voor? Loop ik nu nog risico in het aangegeven gebied? Kan Q-koorts de komende jaren weer de kop opsteken? Wat kan ik doen om besmetting te voorkomen? Kan ik gewoon in Herpen naar de kinderboerderij met mijn kinderen? Kan ik weer rauwmelkse kazen eten en rauwe melk drinken? Als ik besmet ben geweest, kan ik het dan nog een keer krijgen? Wat wordt er aan gedaan om herhaling te voorkomen? Welke maatregelen worden er genomen? Wat gebeurt er verder met de resultaten van het onderzoek? Wordt er nog meer onderzoek gedaan? Wat is Q-koorts? Q-koorts is een ziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie (Coxiella burnetii). De letter Q komt of van het woord ‘Query’, wat vraagteken betekent (de verwekker van de ziekte was namelijk lang onbekend) of van Queensland (Australië), waar de ziekte voor het eerst bij slachthuispersoneel is vastgesteld. De ziekte verloopt vaak zonder, of met alleen milde klachten, maar kan soms ook ernstiger verlopen. Q-koorts is een zoönose. Dat betekent dat de verspreiding naar de mens plaats kan vinden door dieren die de bacterie bij zich hebben. naar boven Hoe vaak komt Q-koorts voor? Q-koorts komt in Nederland af en toe voor. Tot 2007 werden jaarlijks gemiddeld 15 mensen met deze ziekte gemeld. Sinds 2007 is het aantal meldingen van Q-koorts gestegen, wat ondermeer komt door een uitbraak in Noord-Brabant waarbij circa 140 ziektegevallen voorkwamen. Bij dieren komen problemen met Q-koorts voornamelijk voor bij geiten en (in mindere mate) bij schapen. Omdat de ziekte niet meldingsplichtig is bestaan hierover geen betrouwbare gegevens. naar boven Waar en hoe kun je Q-koorts oplopen? De ziekte wordt meestal overgebracht naar de mens door besmet fijnstof dat wordt ingeademd. Geïnfecteerde dieren zijn meestal niet ziek, maar het kan vooral bij geiten miskramen en vroeggeboortes veroorzaken. De urine, ontlasting, melk, moederkoek, vruchtvliezen en het vruchtwater van geïnfecteerde dieren is besmettelijk. Vooral tijdens een miskraam of geboorte vindt veel uitscheiding van de bacterie plaats. De bacterie kan lang (maanden tot jaren) overleven in stof of zand. Door verwaaiing kan de bacterie in de lucht komen. Op die manier kan de bacterie afhankelijk van de weersomstandigheden tot enkele kilometers verspreid worden. Het drinken van besmette rauwe melk of het eten van rauwmelkse producten zou ook een bron van besmetting kunnen zijn. Tot op heden zijn er echter geen aanwijzingen dat er door consumptie van deze producten mensen in Nederland ziek zijn geworden. naar boven Kunnen mensen de ziekte naar elkaar overdragen? De ziekte wordt niet van mens op mens overgedragen. naar boven Wat zijn de ziekteverschijnselen van Q-koorts bij mensen? De meeste besmettingen verlopen zonder dat je het merkt of als een milde griep. Bij een ernstiger verloop begint de ziekte meestal acuut met heftige hoofdpijn en hoge koorts. Daarbij kunnen koude rillingen, spierpijn, misselijkheid en braken, een longontsteking en pijn op de borst voorkomen. Wanneer er ziekteverschijnselen optreden gebeurt dat gemiddeld twee tot drie weken na besmetting. Naast de acute vorm bestaat er ook een zeldzame chronische vorm van Q-koorts. Dit is meestal is een ontsteking van de hartkleppen. Dit komt soms voor bij patiënten met een verminderde weerstand of met al bestaande hartklepafwijkingen. naar boven Hoe lang duurt het voordat je ziek wordt? De meeste mensen worden helemaal niet ziek of ontwikkelen klachten die lijken op griep. Wanneer er wel ziekteverschijnselen optreden gebeurt dat gemiddeld 2 à 3 weken na besmetting. In uitzonderingsgevallen kan dit oplopen tot 4 à 6 weken. naar boven Kun je Q-koorts meerdere keren krijgen? Na een besmetting ontstaat een langdurige bescherming. Men kan wel opnieuw besmet raken maar wordt er niet meer ziek van. naar boven Wie lopen er extra risico? Mensen die veel met vee in aanraking komen, zoals veehouders, dierenartsen, slachthuispersoneel en laboratoriummedewerkers lopen het meeste risico op besmetting. Patiënten met een verminderde weerstand en zwangeren lopen meer risico om na besmetting ziek te worden. naar boven Is Q-koorts te behandelen? Meestal geneest Q-koorts spontaan na een à twee weken. Soms is het nodig om te behandelen met een antibioticakuur. De behandeling duurt drie weken. Als er sprake is van de zeldzame chronische vorm van Q-koorts duurt de behandeling zeer lang (jaren). naar boven Geneest Q-koorts volledig? Na een ernstige longontsteking duurt het herstel lang. Ook kan je er lang vermoeidheidsverschijnselen aan over houden die niet te behandelen zijn maar uiteindelijk wel genezen. De zeldzame, chronische vorm van Q-koorts vergt jarenlange behandeling. naar boven Kan iemand met Q-koorts gewoon naar dagverblijf, school of werk? Ja. Patiënten met Q-koorts of mensen die contact hebben gehad met een patiënt met Qkoorts mogen gewoon naar werk of school omdat Q-koorts niet van mens op mens overdraagbaar is. naar boven Wat kan ik doen om Q-koorts te voorkomen? Omdat de bacterie vooral door (kleine) herkauwers (schapen en geiten) wordt overgedragen doet u er goed aan om bij contact met deze dieren goede hygiëne in acht te nemen (handen wassen na diercontacten). Omdat de bacterie door besmette dieren in grote hoeveelheden in de omgeving wordt gebracht en dan als besmette stofdeeltjes over grote afstand kan worden verspreid, biedt geen enkele maatregel 100% bescherming. Aangezien Q-koorts ook een beroepsziekte is (veehouders, slachthuismedewerkers, wol en lederbedrijven), richt het voorkómen van de ziekte zich vooral op deze groep. Veebedrijven met abortusproblemen onder de veestapel dienen goede hygiëne en beschermingsmaatregelen te nemen en het organiseren van ‘open dagen’ op die momenten te vermijden. Aan zwangere vrouwen wordt het advies gegeven om contact met schapen en geiten te vermijden tijdens en een paar weken na het lammeren, zeker als er zich bij het lammeren problemen hebben voorgedaan. De bacterie wordt inactief door pasteurisatie of koken. Vermijd daarom het drinken van rauwe melk en wees voorzichtig met rauwmelkse producten. naar boven Ik heb klachten die lijken op Q-koorts wat moet ik nu doen? Mensen die ernstig ziek zijn met koorts wordt aangeraden naar de huisarts te gaan. Deze kan zonodig een bloedtest aanvragen. Meestal geneest Q-koorts spontaan na een à twee weken. Soms zal de huisarts antibiotica voorschrijven. naar boven Wat doet de GGD als er iemand ziek is met Q-koorts? Wanneer Q-koorts is vastgesteld bezoekt de GGD de patiënt en gaat na waar de besmetting mogelijk heeft plaatsgevonden (contact met dieren of uitscheidingsproducten van die dieren). Patiënten met Q-koorts of mensen die contact hebben gehad met een patiënt met Q-koorts mogen gewoon naar werk of school omdat Q-koorts niet van mens tot mens overdraagbaar is. naar boven Bestaat er een vaccin voor mensen? Er is een goed werkzaam vaccin dat in sommige delen van de wereld wordt gegeven aan mensen met beroepsrisico. Dit vaccin is in Nederland niet beschikbaar. naar boven Ik ben zwanger en ik heb contact gehad met een besmette geit, schaap of koe, loop ik nu meer risico? Q-koorts komt voor in heel Nederland maar de kans op besmetting met Q-koorts is heel klein. Zwangeren lopen vooral risico in de periode december tot maart, als lammeren (schaap of geit) of kalveren geboren worden en de zwangere direct contact heeft met deze dieren. Als je wel besmet raakt is er een (hele kleine) verhoogde kans op vroeggeboorte of een miskraam. Zwangeren die ziek zijn met koorts, hoofdpijn en longklachten, kunnen bij de huisarts nagaan of de klachten passen bij Q-koorts. De huisarts kan beslissen of nader bloedonderzoek nodig is en bepalen of er inderdaad sprake is van Q-koorts. Zonodig kan de huisarts antibiotica voorschrijven. naar boven Welke dieren kunnen besmet zijn? Herkauwers (schapen, geiten en koeien) zijn de belangrijkste bron van de ziekte voor de mens. Maar ook andere dieren zoals honden, katten, konijnen, duiven en andere vogels kunnen besmet zijn en zijn meerdere keren een bron van overdracht geweest naar de mens. Dieren kunnen besmettelijk zijn als zij de bacterie bij zich dragen en kunnen die dan met name rond en na de geboorte uitscheiden vooral als er sprake is geweest van een abortus die het gevolg was van een Q-koortsinfectie. Dierproducten (zoals wol) kunnen langdurig besmettelijk zijn. naar boven Ik heb een kinderboerderij bezocht, heb ik risico gelopen? Vooralsnog wordt er van uitgegaan dat verspreiding voornamelijk voorkomt bij geiten en schapen waarbij de geboorte van lammeren problemen heeft gegeven. Beheerders van kinderboerderijen zijn hiervan op de hoogte. Besmetting van dieren kan echter ook aanwezig zijn zonder verschijnselen. Risico op besmetting is daarom nooit helemaal uit te sluiten. Houd bij bezoek aan een kinderboerderij algemene hygiëne in acht (waaronder handenwassen na diercontacten) naar boven Kan de ziekte door een teek worden overgedragen? Bij dieren kunnen teken de ziekte overdragen. Bij mensen is dat uitzonderlijk. Teken zijn vaak besmet met (andere) ziekteverwekkers. Oppassen blijft daarom de boodschap. naar boven Ik ga kamperen bij de boer, waar moet ik op letten? Op een veehouderij (met name kleine herkauwers) is besmetting nooit uit te sluiten. Niettemin is de ziekte zeldzaam in Nederland. Zorg bij contact met de dieren voor een goede algemene hygiëne (waaronder handen wassen na diercontacten) omdat dieren ook andere ziekteverwekkers bij zich kunnen dragen. naar boven Ik ga op vakantie in een gebied waar Q-koorts voorkomt, is dat veilig? Daar gelden dezelfde risico’s die in Nederland kunnen voorkomen. Als er veel dieren (schapen of geiten) aborteren en veel smetstof verspreiden kunnen bij warm, droog weer de bacteriën langere tijd tot infecties leiden. naar boven Ik heb contact gehad met een geit, schaap of koe in een gebied waar Q-koorts voorkomt, loop ik nu meer risico? Hoe dichter men bij besmette dieren is geweest des te groter het (nog steeds kleine) risico op besmetting. Q-koorts komt voor in heel Nederland. Contact met een dier uit een gebied waarvan bekend is dat dieren besmet zijn met Q-koorts kan een verhoogde kans op besmetting geven, maar het risico blijft klein. naar boven Hoe raken dieren besmet? Dieren worden besmet door de omgeving waarin de bacterie voorkomt (mest, zand, stof, etc). Daarnaast kunnen teken de ziekte van dier naar dier overdragen. Een dier kan met name bij lammeren of afkalven veel kiemen uitscheiden vooral als er zich problemen bij de geboorte voordoen zoals vroeggeboorte of doodgeboren jongen. naar boven Hoeveel dieren zijn er in Nederland besmet? Van rundvee is bekend dat bij 30 - 40 % van de Nederlandse melkveebedrijven de dieren contact hebben gehad met de bacterie. Dat wil nog niet zeggen dat ze de bacterie ook uitscheiden. De bacterie komt ook al jaren bij geiten en schapen voor, maar daar zijn nog geen percentages van bekend. naar boven Is de ziekte aangifteplichtig bij dieren? Nee. naar boven Is er een therapie voor herkauwers? Er bestaat nog geen therapie, waarvan bewezen is dat deze werkzaam is. Een behandeling met een antibioticum (oxytetracycline) zou mogelijk kunnen werken, maar dit is nog onvoldoende onderbouwd om als advies te kunnen geven. naar boven Kun je dieren vaccineren? In Frankrijk bestaat een vaccin, in Nederland niet. Het effect van vaccins is nog onvoldoende onderbouwd. De komende jaren worden in Frankrijk meerdere onderzoeken uitgevoerd bij runderen, schapen en geiten om het effect van vaccins beter in beeld te krijgen. naar boven Ik heb een geit, schaap, koe in een gebied gekocht waar Q-koorts voorkomt. Loop ik of mijn andere dieren nu meer risico? De kans op besmetting is altijd aanwezig, niet alleen bij dieren uit een gebied waarvan bekend is dat er Q-koorts voorkomt. naar boven Worden dieren ook ziek? Dieren worden vrijwel nooit ziek. Wèl worden er soms bij besmette dieren dode jongen geboren (verwerpen) of zijn er vroeggeboortes. Bij geboortes kunnen dieren die besmet zijn grote hoeveelheden bacteriën verspreiden. naar boven Kan ik Q-koorts oplopen door het eten van vlees? Die kans is verwaarloosbaar klein. De ziekteverwekker kan voorkomen bij dieren die geslacht worden en zal ondanks de slachthygiëne, incidenteel ook terecht kunnen komen op het vlees. De kans daarop is echter klein, zeker als het vlees hygiënisch wordt behandeld en goed wordt verhit. Overdracht van de bacterie via consumptie van dierlijke producten is zeer zeldzaam. naar boven Kan ik rauwe melk veilig drinken? Rauwe melk blijft een risicovol product omdat er ook andere ziekteverwekkers in voor kunnen komen. Het is onverstandig om rauwe melk te drinken zeker als het geiten- of schapenmelk is. naar boven Zijn rauwmelkse producten veilig? Voor producten die gemaakt zijn van rauwe melk geldt hetzelfde als voor de risico’s die verbonden zijn aan het drinken van rauwe melk, zeker als het producten zijn die worden gemaakt van rauwe geiten- of schapenmelk. naar boven Hoeveel mensen in Herpen hebben Q-koorts gehad? Ruim 16% van alle deelnemers waarvan bloed is afgenomen, heeft een recente infectie doorgemaakt met de bacterie die Q-koorts veroorzaakt. Als we de gegevens van het onderzoek vertalen naar de situatie in Herpen betekent dit dat 24% van de volwassenen in Herpen een infectie heeft doorgemaakt in het voorjaar of de vroege zomer van 2007. In Brabant zijn er in die periode circa 170 ziektegevallen geweest. In de regio Herpen waren dit er 42. naar boven Waarom zijn er zoveel mensen besmet geraakt? Verspreiding van de bacterie heeft zeer waarschijnlijk plaatsgevonden via de lucht, door het inademen van stof met daarin de bacterie die Q-koorts veroorzaakt. Dit past bij de luchtwegklachten die de Q-koorts patiënten hadden en verklaart het grote aantal patiënten in een relatief korte periode. Het uitzonderlijk warme weer voor de tijd van het jaar en de daarmee samenhangende droogte (risico voor verstuiving van stof, mest) heeft daar mogelijk een belangrijke rol bij gespeeld. naar boven Wat voor onderzoek is er precies uitgevoerd? We hebben een zogenaamd patiënt-controleonderzoek gedaan. Hierbij werd een groep inwoners uit Herpen en omstreken met een recente Q-koorts infectie vergeleken met een groep inwoners die op basis van het bloedonderzoek geen Q-koorts hebben gehad. De onderzoekers hebben gekeken naar verschillen tussen deze twee groepen die van invloed zouden kunnen zijn op het ontstaan van Q-koorts. naar boven Is nu bekend wat de oorzaak van de Q-koorts uitbraak in Herpen is? De resultaten van het onderzoek wijzen niet naar één specifieke plaats, bedrijf of perceel als locatie van de bron. Het onderzoek toonde aan dat de bron van de Q-koorts epidemie zich bevond in een gebied aan de oostelijke kant van Herpen (postcodegebied 5373LB, 5373LC, 5373LD, 5373LE). Binnen dit gebied bevinden zich 3 melkveehouderijen met runderen, 1 melkveebedrijf met geiten, 1 schapenfokkerij en 3 hobbyboerderijen. naar boven Is er een verband met geiten? Uit het onderzoek komt geen direct verband met geiten. Wel bevinden zich in het bewuste postcodegebied bedrijven met geiten, maar ook bedrijven met runderen of schapen. Herkauwers (schapen, geiten en koeien) zijn de belangrijkste bron van de ziekte voor de mens. Maar ook andere dieren zoals honden,katten, konijnen, duiven en andere vogels kunnen incidenteel besmet zijn. Dieren kunnen besmettelijk zijn als zij de bacterie bij zich dragen en kunnen die dan vooral rond en na de geboorte uitscheiden. Dit gebeurt vooral als er sprake is geweest van een abortus die het gevolg was van een Q-koorts infectie. naar boven Hoe weten jullie waar de bron ligt? Deelnemers met een infectie woonden duidelijk dichter bij dit gebied dan deelnemers die niet geïnfecteerd waren. naar boven Waarom kan het RIVM de bron niet preciezer aanwijzen? Bij het onderzoek is gekeken naar afstanden tussen woonadressen van patiënten en boerderijen in de regio op basis van afstand tussen 6 cijferige postcodes. Hierdoor kunnen de resultaten slechts tot op postcodegebied worden geanalyseerd. naar boven Voor welke factoren is onderzocht of ze een verband hebben met Q-koorts? Gekeken is naar factoren binnen de woonsituatie (luchten van kamers, soort huis, aantal huisgenoten, afstand tot weiland en stallen), binnen de werksituatie (woonwerkverkeer, beroep), contact met dieren en dierlijke producten (wol, mest, stro), de consumptie van rauwmelkse producten en bezoek van bepaalde locaties en evenementen (boerderij, weiland, stal, kinderboerderij, markt, kermis, molendag, Herps Mertje, natuurgebied Herperduin, Maisdoolhof de Eierdop). Ten slotte is gekeken naar allerlei buitenactiviteiten zoals wandelen, fietsen, tuinieren, boodschappen doen, buiten klussen/ramen zemen, buitensporten (voetbal, golf, vissen, tennis etc.) en naar gezondheidsfactoren (roken, chronische ziekte/aandoening, klachten in periode mei-juli, etc.) naar boven Zijn er risicofactoren gevonden? Er werd een duidelijk verhoogd risico gevonden voor deelnemers die contact hebben gehad met één of meerdere van de volgende producten: hooi en stro, mest van landbouwhuisdieren, dierlijke placenta’s, vruchtwater en doodgeboren dieren. Ook blijkt dat mensen die roken meer kans liepen op Q-koorts ten tijde van de uitbraak. naar boven Is de Q-koorts uitbraak in Herpen voorbij? De uitbraak van Q-koorts in Herpen is voorbij. Wel zijn er sinds de zomer en ook in 2008 af en toe gevallen van Q-koorts in Noord-Brabant geconstateerd. Dit wijst op een diffuse verspreiding van de bacterie die Q-koorts veroorzaakt over een breed gebied in Brabant. naar boven Komen uitbraken van Q-koorts vaker voor? In de ons omringende landen komen regelmatig Q-koorts uitbraken voor. De uitbraak in Herpen was de eerste gedocumenteerde Q-koorts uitbraak in Nederland. naar boven Loop ik nu nog risico in het aangegeven gebied? In het onderzoek zijn niet systematisch de boerderijen/omgeving bemonsterd om te kijken of de bacterie nog aanwezig was. We kunnen dus ook niet vaststellen of er momenteel sprake is van besmettingen van milieu/materiaal in het gevonden postcodegebied. Vanuit de literatuur is bekend dat de Q-koorts bacterie lang kan overleven. Het blijft dus raadzaam om direct contact met landbouwproducten zoveel mogelijk te vermijden. naar boven Kan Q-koorts de komende jaren weer de kop opsteken? Jaarlijks worden gemiddeld vijf tot tien patiënten met Q-koorts gemeld bij de GGD’en. In 2007 was er sprake van een aanzienlijke toename van gevallen in de provincie Noord-Brabant. Of Q-koorts de komende jaren opnieuw de kop opsteekt, kunnen we niet voorspellen. De mate waarin Q-koorts voorkomt bij Nederlandse geiten en schapen wordt komend jaar onderzocht. Grootschalige verspreiding zoals in 2007 lijkt mede afhankelijk van bepaalde weersomstandigheden gedurende het lammerseizoen. naar boven Wat kan ik doen om besmetting te voorkomen? Aan zwangere vrouwen wordt het advies gegeven om contact met landbouwhuisdieren op bedrijven verdacht van Q-koorts (bedrijven met aborterende dieren of veel doodgeboren lammeren) te vermijden. Aangezien Q-koorts hoofdzakelijk een beroepsziekte is, richt het voorkomen van de ziekte zich vooral op deze groep. Bedrijven met landbouwhuisdieren met abortusproblemen dienen goede hygiëne- en beschermingsmaatregelen te nemen. Ook kunt u beter geen rauwe melk of melkproducten eten of drinken. naar boven Kan ik gewoon in Herpen naar de kinderboerderij met mijn kinderen? Uit het onderzoek werd geen relatie tussen de infectie en het bezoek aan een kinderboerderij aangetoond. Dieren kunnen echter een bron zijn van besmettingen met allerlei ziekteverwekkers. We adviseren altijd algemene maatregelen bij het bezoek aan een kinderboerderij (handen wassen na aanraken van dieren, geen consumptie van voedsel in aanwezigheid van dieren en voordat de handen goed met water en zeep zijn gewassen). Dit is niet anders bij de kinderboerderij in Herpen dan in een ander gebied. naar boven Kan ik weer rauwmelkse kazen eten en rauwe melk drinken? Ook al werd er in dit onderzoek geen relatie gevonden, raden wij consumptie van rauwmelkse producten toch sterk af, omdat ook andere ziekteverwekkers zoals Salmonella, Campylobacter of Listeria in rauwe producten aanwezig kunnen zijn. Rauwe melk dient altijd voor gebruik eerst goed verhit te worden. naar boven Als ik besmet ben geweest, kan ik het dan nog een keer krijgen? Nadat u een Q-koorts infectie heeft doorgemaakt, hebt u in principe levenslange weerstand opgebouwd. Verder kan bij patiënten met een afweerstoornis of verstoorde immuniteit (waaronder patiënten met kanker, lymfomen of hivinfectie) en bij zwangeren een opleving van de Q-koorts infectie optreden. naar boven Wat wordt er aan gedaan om herhaling te voorkomen? Deze uitbraak heeft aangetoond dat een goede samenwerking tussen de veterinaire en de humane sector essentieel is. Er zijn afspraken gemaakt om snellere diagnose en bestrijding mogelijk te maken. Daarnaast heeft het Ministerie van LNV de Gezondheidsdienst voor Dieren opdracht gegeven om de veehouders te informeren over de aanpak tijdens mogelijke Q-koorts infecties op hun bedrijf onder dieren en de te nemen maatregelen om verspreiding tussen dieren en mensen te voorkomen. naar boven Welke maatregelen worden er genomen? Vanuit het Ministerie van LNV is recent informatie verstrekt aan alle geitenhouders in Noord-Brabant om de risico’s op verspreiding van Q-koorts tussen dieren en mensen te verminderen. De komende tijd zullen alle geiten- en schapenhouders in Nederland informatie ontvangen. naar boven Wat gebeurt er verder met de resultaten van het onderzoek? De resultaten van het onderzoek worden verwerkt in een wetenschappelijke publicatie ter informatie voor (internationale) vakgenoten. naar boven Wordt er nog meer onderzoek gedaan? Het komende jaar zet de Gezondheidsdienst voor Dieren onderzoek in gang naar de mate waarin de Q-koorts bacterie voorkomt bij geiten en schapen en in rundermelk. Daarnaast gaat het RIVM het voorkomen van Q-koorts bij mensen in Nederland nader onderzoeken. naar boven