dat wil zeggen witlof die gemaakt is van zogenaamde CMS rassen

In de Duitse media is commotie ontstaan over 'genetisch gemanipuleerde biologische witlof'. Het gaat
om biologische witlof die geteeld is van een zogenaamde CMS-ras. Het gebruik van CMS rassen is
toegestaan binnen de Europese wetgeving voor biologische voeding en landbouw. Bionext zet de
feiten op een rij.
Wat is CMS?
CMS staat voor Cytoplasmatische Mannelijke Steriliteit. Dit is een eigenschap die van nature in
sommige gewassen voorkomt, bijvoorbeeld in radijs. Bij zo'n gewas is zelfbevruchting niet mogelijk en
daardoor kunnen veredelaars makkelijker uniforme rassen produceren. De eigenschap kan ook door
middel van protoplastfusie worden ingebouwd in nieuwe gewassen. Bij deze techniek fuseren de
protoplasten (cellen zonder celwand) van de ene ouder met cellen zonder kern (die cytoplasmatisch
mannelijk steriel zijn) van de andere ouder. Dit gebeurt door middel van elektrische of chemische
stimuli. Hierdoor ontstaat een nieuwe CMS-lijn die gebruikt kan worden voor ontwikkeling van CMShybriden.
In koolgewassen zoals broccoli, bloemkool en koolrabi is CMS in de jaren tachtig geïntroduceerd door
protoplastfusie. In witlof is dit in de jaren negentig gebeurd. Sindsdien wordt uitgangsmateriaal hiervan
gebruikt in traditionele kruisingsprogramma’s voor het ontwikkelen van nieuwe rassen.
Waarvoor wordt het gebruikt?
Zaadbedrijven gebruiken CMS lijnen om de uniformiteit van rassen te verbeteren en afwijkende
planten te voorkomen. De techniek wordt ook gebruikt om verdere veredeling met deze rassen, door
concurrerende zaadbedrijven, tegen te gaan. Protoplastfusie wordt het meest gebruikt in witlof en
koolgewassen.
Is het een GGO?
Volgens de definitie in de Europese GGO Richtlijn (2001/18) is protoplastfusie een genetische
modificatie (GM) techniek. Tegelijkertijd is deze techniek, net als mutagenese, vrijgesteld van de GGO
Richtlijn. Dat betekent dat rassen die gemaakt zijn met deze techniek niet geëtiketteerd hoeven te
worden en dat ze ook niet worden onderworpen aan een milieu risico analyse.
Aangezien in de wetgeving voor de biologische landbouw (Verordening 834/2007) direct verwezen
wordt naar de GGO Richtlijn, is protoplastfusie ook toegestaan in de biologische landbouw. De
techniek is verboden volgens de private (bovenwettelijke) richtlijnen van de biologisch-dynamische
landbouw (Demeter keurmerk). Ook Bioland en Naturland in Duitsland en Carrefour in Frankrijk
hebben het gebruik van rassen die gemaakt zijn met protoplastfusie verboden. De
wereldkoepelorganisatie van de biologische landbouw IFOAM noemt protoplastfusie “niet passend
binnen de biologische landbouw” en pleit voor het uitbannen van deze techniek.
Wat is het alternatief?
Een klassieke manier om zelfbevruchting te voorkomen en zo meer uniforme rassen te krijgen is door
gebruik te maken van zelfincompatibiliteit (SI). SI is natuurlijke een eigenschap die ervoor zorgt dat
een plant zijn eigen stuifmeel niet accepteert. Deze eigenschap is echter niet honderd procent
waterdicht en bovendien bewerkelijker dan het gebruik van CMS. Dit verklaart waarom veel
zaadbedrijven zijn overgestapt op het gebruik van CMS-lijnen.
Zaadbedrijven die actief zijn in de biologische sector houden bewust rekening met de bezwaren tegen
protoplastfusie en brengen alleen biologisch zaad op de markt van SI rassen of rassen met natuurlijke
CMS. Echter voor de genoemde gewassen zijn nog maar weinig geschikte SI rassen op de markt en
er wordt door zaadbedrijven ook bijna niet meer geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe SI rassen.
Bij witlof gebeurt dit zelfs helemaal niet meer.
Biologische telers geven aan dat er voor sommige gewassen onvoldoende geschikte SI rassen op de
markt zijn om een volledig seizoen (jaarrond) te telen. Ook voldoen veel SI rassen niet aan de
uniformiteiteisen van afnemers.
Wat moet er gebeuren?
Om er voor te zorgen dat biologische telers voldoende keuze hebben en houden in geschikte kool en
witlof rassen die niet gemaakt zijn met protoplastfusie moet er geïnvesteerd worden in de veredeling
van nieuwe biologische rassen.