Eetbuistoornis bemoeilijkt behandeling obesitas

w e r k
REO-screeningslijst hulpmiddel voor diëtisten
Eetbuistoornis bemoeilijkt
behandeling obesitas
Eetstoornissen kunnen een succesvolle behandeling van obesitas belemmeren. De diëtist
kan echter screenen op een eetbuistoornis bij obesitaspatiënten. De REO (Risicofactoren
Eetstoornis bij Obesitas) is daarvoor een geschikt hulpmiddel.
Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de mensen
waarbij een screeningslijst is ontwikkeld waarmee diëtis-
met obesitas ook een eetbuistoornis heeft. Daarnaast
ten snel en gemakkelijk kunnen werken en die relevante
bemoeilijken factoren als een depressie en impulsiviteit
gegevens oplevert voor de behandeling. Diëtisten kunnen
de adequate behandeling van overgewicht. Diëtisten zijn
met behulp van de REO voorafgaand aan de behandeling
niet geschoold in het herkennen van deze factoren. Om
bepalen of er mogelijk sprake is van een eetbuistoornis,
diëtisten te ondersteunen bij het sneller herkennen van
depressiviteit of impulsiviteit bij obesitaspatiënten. Met
een eetstoornis, depressie en impulsiviteit bij hun obese
deze kennis kunnen zij hun behandeling optimaliseren
patiënten, is het screeningsinstrument REO (Risicofacto-
en/of ervoor kiezen de patiënt door te verwijzen naar een
ren Eetstoornis bij Obesitas) ontwikkeld.
psycholoog.
Onderzoek naar screeningsmethode
Samenstelling van de REO
Behandeling van obesitas heeft vaak een teleurstellend
De screeningslijst REO meet de aanwezigheid van negen
resultaat op lange termijn. Deze tegenvallende resul-
risicofactoren die duiden op een verhoogde kans op het
taten kunnen te maken hebben met psychologische
vóórkomen van een eetbuistoornis volgens de DSM-IV-TR-
factoren. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van
criteria. Deze voorspellende risicofactoren zijn:
de obese mensen die hulp zoeken voor hun overgewicht
volgens de DSM-IV-TR-criteria tevens een eetbuistoor-
- Preoccupatie met gewicht en uiterlijk
nis heeft. In onderzoek is aangetoond dat mensen met
- Onrealistische verwachting ten aanzien van het streef­
1
obesitas én een eetbuistoornis een gewichtsreductiepro-
gewicht
gramma zonder al te veel problemen kunnen doorlopen.
- Lijnverleden
De kans is echter zeer groot dat deze mensen na het
- Optreden van eetbuien en/of een verstoord eetpatroon
afronden van de behandeling terugvallen in hun oude
- Verstoring van het psychosociaal functioneren
patroon. Depressie en impulsiviteit komen vaker voor
- Emotioneel eetgedrag
bij obesen met een eetbuistoornis dan bij obesen zonder
- Morbide obesitas
eetbuistoornis.2,3 Deze aandoeningen bemoeilijken de
- Depressie
dieetbehandeling.
- Impulsiviteit.
2
Na publicatie van een artikel over deze problematiek in
het NTVD door Miltenburg et al is in 2006 onderzoek ge-
De eerste zeven factoren hebben een direct verband met
daan naar een snelle screeningsmethode voor diëtisten.
een eetbuistoornis. Depressie en impulsiviteit zijn facto-
Hieruit bleek dat diëtisten graag een screening wilden
ren die in de praktijk veel vaker voorkomen bij obesen met
doen, mits deze niet te veel tijd zou kosten van henzelf en
een eetbuistoornis dan bij obesen zonder. Ze bemoeilijken
de patiënt. Daarna zijn er diverse onderzoeken gedaan,
de dieetbehandeling op hun eigen wijze.
4
Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek | 2012;67(6)
22
Depressieve symptomen kunnen niet
alleen het gevolg zijn van zwaarlijvigheid, maar kunnen ook bijdragen aan het
CHIPS
ontstaan ervan.2 Sommige onderzoekers
CHI
PS
concluderen dat de depressie secundair
is aan de eetstoornis, omdat in de praktijk vaak blijkt dat de depressie afneemt
bij vermindering van de eetbuien en het
overgewicht. Impulsiviteit wordt omschreven als de neiging om zich te gedragen op
een onbezonnen manier, met een gebrek
aan planning, weinig zorgen over de consequentie van dit gedrag en de neiging om
te kiezen voor snel aanwezige beloningen
in plaats van grote uitgestelde beloningen.
De factor impulsiviteit komt vaker voor
bij mensen met obesitas vergeleken met
personen met een normaal gewicht en nog
vaker bij mensen met een eetbuistoornis.3
Tussen 2007 en 2010 is er onderzoek ge-
CHIPS
daan naar de validiteit van de REO.5 Hieruit
CHIPS
komt naar voren dat de REO meet wat hij
moet meten. De onderzoeken tonen aan
dat de REO een zeer bruikbaar instrument is
voor screening op eetbuistoornis, depressie
en impulsiviteit bij obese patiënten in de
Daarnaast is de REO ook kwalita-
diëtistenpraktijk. De interne consistentie van
tief te gebruiken. Hierbij kan de
de REO is goed en de convergente validiteit
diëtist opvallende antwoorden in de
is voldoende te noemen. Het invullen kost
vragenlijst per vraag met de patiënt
weinig tijd. Hierdoor wordt in een korte tijd
bespreken of deze laten verduide-
een goede inschatting gegeven van de aanwezige risico-
lijken. Het gebruik van de REO, de interpretatie van de
factoren. Een eetbuistoornis, depressie en impulsiviteit
scores en de bespreking ervan met de patiënt maken mo-
zijn van invloed op het behandelresultaat op lange termijn
gelijke knelpunten duidelijk en kunnen hiermee richting
van obesitas.
geven aan de behandeling van obesitas bij de desbetreffende patiënt door de behandeling op deze knelpunten
Gebruik van de REO
aan te passen.
De REO is gemakkelijk te gebruiken. De vragenlijst is
digitaal en gratis verkrijgbaar. De diëtist kan de REO naar
Aanpassing van de behandeling
de patiënt mailen met het verzoek deze in te vullen. Ook
Bij de REO wordt een (voorlopige) score-interpretatie ge-
kan zij de REO samen met de patiënt invullen tijdens het
leverd. Hierin staat beschreven op welke wijze de diëtist
spreekuur. De ingevulde REO berekent automatisch de
de behandeling kan aanpassen en wanneer toch verwe-
scores per schaal. Bij de REO wordt een (voorlopige) inter-
zen moet worden naar een psychologische behandeling
pretatie van de scores geleverd, zodat de diëtist kan zien
omdat de problematiek hierom vraagt. Als de diëtist een
wat de implicaties van de berekende scores zijn. Met de
hoge score op vrijwel alle schalen vindt, moet zij verwij-
patiënt kan dan per schaal besproken worden welke score
zen naar een psycholoog (met kennis van eetproblematiek
hoog is en wat de gevolgen daarvan zijn voor de behan-
en obesitas). Eetstoornissen kunnen niet door een diëtist
deling. Ook kan op grond van de scores met de patiënt
alleen behandeld worden. Bij hoge scores op eetstoornis-
worden besproken of deze mogelijk een (aanvullende)
problematiek is het zaak de behandeling af te stemmen
psychologische behandeling nodig heeft.
op de eetproblematiek om deze niet verder te verergeren.
Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek | 2012;67(6)
23
Hierbij valt te denken aan:
- Preoccupatie met gewicht en uiterlijk
- Onrealistische verwachting over streefgewicht
- Lijnverleden
- Aanwezigheid eetbuien en/of verstoord eetpatroon
CHIPS
- Verstoring psychosociaal functioneren
CHIPS
- Emotioneel eetgedrag
- Morbide obesitas.
In de praktijk is het dan belangrijk de dieetbehandeling
niet te streng op te zetten, en alert te zijn op eetbuien,
Verder onderzoek
ongeremd eetgedrag en onverzadigbaarheid. Strenge
Diëtistenpraktijken die de REO gebruiken, wordt verzocht
diëten leiden in deze gevallen vaak tot extra eetbuien. Het
om mee te werken aan verder onderzoek met de sree-
is raadzamer vooral een zeer matige energiebeperking en
ningslijst. Dit onderzoek is erop gericht om in de toekomst
een gezonde gevarieerde voeding te adviseren, zonder
nog beter de grens tussen obesitas en obesitas met een
beperkingen in productkeuze.
eetbuistoornis te kunnen bepalen. De REO is momenteel
Bij een hoge score op depressie is het raadzaam om de
te gebruiken voor screening en geeft aanwijzingen op de
patiënt naar de huisarts te verwijzen om verdere diagnos-
aanwezigheid van risicofactoren. De behandeling van obe-
tiek te laten uitvoeren. De huisarts beslist in dat geval of
sitas kan met de REO nu al beter afgestemd worden op de
verwijzing naar psychologische hulp en/of aanvullende
behoeften van de patiënt. We hopen dat met deze betere
medicatie noodzakelijk is. Een hoge score op impulsiviteit
afstemming ook de mate van succes in de behandeling
geeft aan dat in de behandeling gebruikgemaakt moet
van obesitas vergroot zal worden.
worden van zelfcontrolemethodieken en andere gedragstherapeutische interventies.
Drs. Tiny Geerets
Om als diëtist goed in te kunnen spelen op de proble-
Psycholoog en cognitief gedragstherapeut bij Geerets &
matiek, is het noodzakelijk extra geschoold te zijn in
Kuypers, psychologenpraktijk voor eetstoornissen, en bij
gesprekstechnieken, zoals motiverende gespreksvoering.
Psydi Scholingen (bij- en nascholingen van professionals
Daarnaast is het zinvol om bij te scholen op specifieke
in de zorg)
onderwerpen, zoals eetbuistoornissen en gedragstherapeutische interventies bij impulsiviteit.
Correspondentie: [email protected] of [email protected]
Samengevat
Literatuur
- Een eetbuistoornis komt vaak voor bij obesitas.
1. Nauta H. Nothing to lose? Cognitive and behavioral therapy
for obesity and binge eating disorder (proefschrift). Universiteit van Maastricht 2001, Unigraphic.
2. Werrij MQ, Mulkens S, Hospers HJ & Jansen A. Overweight and
obesity: The significance of a depressed mood. Patient
Education and Counceling 2006;62:126-31.
3. Danner UN, Evers C, Sternheim L, van Meer F, van Elburg AA,
Geerets MAM, Breteler LMT, de Ridder DTD. Influence of
negative affect on choice behavior in individuals with binge
eating pathology (manuscript under review, 2012).
4. Miltenburg E, Hornsveld H & Geerets T. Obesitas in de
diëtistenpraktijk. Nederlands Tijdschrift voor Voeding &
Diëtetiek 2005;60(2):29-34.
5. Huizer S, Jansen A. Risicofactoren voor eetbuistoornissen bij
overgewicht; validatie van een nieuw ontworpen meetinstrument. Masterscriptie Klinische Psychologie en Gezondheidspsychologie 2009; Faculteit Sociale Wetenschappen
Universiteit Utrecht.
- Diëtisten kunnen met behulp van de screeningslijst REO bepalen of er sprake is van een eet­
buistoornis, depressiviteit of impulsiviteit bij de
obesitaspatiënt.
- De REO kan voorafgaand aan de behandeling worden afgenomen.
- De screeningslijst levert informatie op om de behandeling te optimaliseren en/of door te verwijzen
naar een psycholoog.
- Het kost de cliënt gemiddeld tien minuten om de
REO in te vullen. Scoring door de diëtist duurt
­gemiddeld vijf minuten.
- De REO is te bestellen via www.psydi.nl.
Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek | 2012;67(6)
24