Melk-Plus - Nieuwe scheikunde

Melk-Plus
M
elk is nog altijd volksdrank
nummer één, ook al wordt er
steeds
minder
van
gedronken. Bovendien associeert bijna iedereen melk met gezond.
Er is dan ook geen betere drank te
bedenken om wat extra’s in te stoppen.
Melkproducent Campina Melkunie
bracht in 1993 een halfvolle melk op de
markt met zo’n 60% meer calcium dan
gewone halfvolle melk, voldoende om er
reclame mee te mogen maken. Met
succes 1 à 2 procent van de huishoudens
in Nederland koopt inmiddels eens in de
week een literpak Calcium Plus.
Melkunie heeft nu twee nieuwe
halfvolle-melkproducten geïntroduceerd,
één (Vitamine Plus) waaraan extra
vitaminen zijn toegevoegd en één (Junior
Plus)
waarin
behalve
wat
extra
vitaminen, ook ijzer is gestopt. De
Plusmelk is bedoeld oor de consument
die
te
weinig
van
bepaalde
voedingsstoffen binnenkrijgt.
Uit de Voedsel Consumptie Peiling
– regulier onderzoek om uit te vinden
wat de Nederlander zoal dagelijks naar
binnen werkt – blijkt bijvoorbeeld dat
vrouwen en pubers te weinig calcium via
het voedsel binnenkrijgen, minder dan
de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
(ADH). De Calcium Plus-melk is bedoeld
voor die doelgroep, in de strijd tegen
botontkalking.
Uit diezelfde peiling blijkt dat veel
volwassenen te weinig vitamines via het
eten innemen, met name de vitamines
B1, B2, A en C. Aan de Vitamine Plusvariant zijn extra vitamines toegevoegd,
van sommige vele malen meer dan er
van nature in melk zit. Door twee glazen
per dag te drinken, krijgt de consument
van elke vitamine de ADH naar binnen.
Datzelfde geldt voor Junior-Plus,
Kinderen tot tien jaar vormen de
doelgroep. Die krijgen te weinig ijzer,
meet de voedselpeiling. Daaruit blijkt
ook dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd
onvoldoende ijzer via het voedsel
binnenkrijgen. Die eten relatief weinig
vlees, is de verklaring. Melkunie richt
zich echter met de ijzervariant niet op
die veel grotere doelgroep.
Melk-Plus 2009-01-30 hdefc.doc
Niet alle voedingsexperts zien de
voordelen van nuttige toevoegingen aan
voedingsmiddelen. Het Voedingscentrum
bijvoorbeeld vindt ze overbodig. In een
gevarieerde voeding, waar melk bijhoort,
zitten
voldoende
micronutriënten,
waaronder vitamines, is het al jaren
gehanteerde standpunt. Weliswaar een
nobel streven, maar de werkelijkheid is
inmiddels
anders,
blijkt
uit
de
voedselpeiling.
Het opschrift ‘lekker gezond’ siert
de Plus-pakken van Melkunie. Daarmee
appelleert het bedrijf aan het gezonde
imago van melk. Het stelt zich daarmee
bescheiden op, er is tenslotte aan iets
gezonds
nog
iets
extra
gezonds
toegevoegd.
Melkunie
heeft
lang
nagedacht over die aanduiding, want
verwijzingen op voedingsmiddelen liggen
al gauw onder vuur.
Een niet goed te onderbouwen –
medische – claim levert een reprimande
op van de Reclame Code Commissie
(RCC). Melkunie vindt het opschrift geen
medische
claim,
bovendien
is
er
jurisprudentie. Eind jaren tachtig diende
de toenmalige Verenigde Veganisten
Organisatie
een
klacht
in
tegen
melkproducent
Coberco,
die
in
advertenties
de
aanduiding
‘lekker
gezond’
gebruikte.
De
klagers
argumenteerden dat melk voor sommige
mensen juist ongezond kan zijn. De RCC
verbood
het
gebruik
van
de
reclamekreet, maar in hoger beroep
werd de klacht afgewezen. ‘Lekker
gezond’ is niet onjuist of misleidend,
aldus het College van Beroep na
raadpleging van een melkexpert, nota
bene de latere bedenker van de Plus-lijn
van Melkunie.
Broer Scholtens
Een etiket van gewone halfvolle melk.
Calcium Plus melk bevat meer calcium dan gewone halfvolle melk.
1. (2) Bereken met behulp van het artikel en het etiket hierboven de hoeveelheid calcium in
100 mL Calcium Plus.
In het artikel staat dat de Vitamine Plus-variant ervoor zorgt dat de consument van elke
vitamine de ADH binnenkrijgt als er 2 glazen per dag worden geconsumeerd.
2. (3) Bereken met behulp van het etiket van de halfvolle melk hoeveel glazen Calcium Plus
melk men moet drinken om de ADH van calcium binnen te krijgen. (als je geen
antwoord op vraag 1 hebt, neem dan aan dat er 220 mg calcium per 100 mL Calcium
Plus-melk aanwezig is)
In het artikel is sprake van Calcium en vitamines die aan melk zijn toegevoegd.
3. (2) Leg uit in welke vorm het calcium voorkomt: als Ca, als Ca2+ of als CaCO3.
In het artikel staat dat er nogal wat ophef is geweest over de kreet ‘lekker gezond’ in
reclamecampagnes van melkproducent Coberco. Het blijkt namelijk dat sommige (vooral
allochtone) mensen wel eens lactose-intolerantie hebben. Er wordt gesproken van lactoseintolerantie op het moment dat het enzym lactase niet of onvoldoende aanwezig is. Hierdoor
kan de lactose in melk niet worden gesplitst en daardoor niet worden opgenomen in het
lichaam. De lactose komt terecht in de dikke darm waar het gaat gisten en kan leiden tot
verschijnselen als overmatige gas- en zuurproductie, opgeblazen gevoel, winderigheid en
diarree. Het optreden van klachten hangt ondermeer af van de hoeveelheid lactase die nog
door de darm wordt aangemaakt en de samenstelling van het voedsel dat wordt genuttigd.
4. (2) Geef met argumenten aan of je vindt dat het opschrift ‘lekker gezond’ op de Pluspakken van Melkunie wel of niet toegestaan zou moeten worden.
5. (2) Is de journalist kritisch richting de melkfabrikanten of juist niet? Licht je antwoord toe
met 2 argumenten uit de tekst.
Melk-Plus 2009-01-30 hdefc.doc
Een tweetal leerlingen krijgt een glas melk voor zich gezet. Ze moeten uitzoeken of ze met
gewone melk of met Calcium Plus-melk te maken hebben.
Hiervoor voeren ze de volgende proef uit.
 Ze brengen 10,00 mL melk met een pipet in een erlenmeyer.
 Ze voegen een overmaat van 10 mL 2,0 M zoutzuur toe om ervoor te zorgen dat alle
calcium als Ca2+ in de oplossing aanwezig is.
 Ze voegen met behulp van een buret een EDTA-oplossing toe, totdat de kleur
verandert. Op dat moment heeft juist al het Ca2+ gereageerd.
 Er blijkt 3,64 mL van een 0,0890 M EDTA oplossing nodig te zijn.
Bij de proef treedt de volgende reactie op:
Ca2+ + EDTA  CaEDTA + 2 H+
6. (2) Hoeveel mol EDTA hebben de leerlingen toegevoegd? Geef je antwoord in het juiste
aantal significante cijfers.
7. (1) Leg uit hoeveel mol Ca2+ dan aanwezig is in 10 mL van de onderzochte melk?
8. (3) Laat door berekening zien of de onderzochte melk gewone melk is of Calcium Plusmelk.
Volgens het artikel bevat Junior Plus extra ijzer. IJzerverbindingen kun je aantonen met
behulp van een thiocyanaatoplossing. Deze oplossing geeft samen met ijzerionen een rode
kleur. Hoe meer ijzerionen aanwezig zijn, des te intensiever is de kleur. In melk zijn
kleurveranderingen moeilijk te zien, maar als je de melk aanzuurt gaat het schiften. De
melkvetten kunnen daarna door middel van filtratie worden verwijderd. De rest van de
aanwezige stoffen zit dan in het vrijwel heldere filtraat.
9. (4) Beschrijf een experiment en geef aan hoe je aan kunt tonen dat in Junior Plus melk
meer ijzerionen aanwezig zijn dan in gewone melk.
Melk-Plus 2009-01-30 hdefc.doc
Antwoordmodel:
1.
Maximaal 2 punten
Er zit 60% meer calcium in Calcium Plus. Er is dus 1,60 * 130 = 208 mg calcium per
100 mL aanwezig.


2.
1
1
Maximaal 3 punten
130 mg komt overeen met 16% van de ADH. De ADH is dus 130/0,16 = 812,5 mg
Calcium.
In 100 mL Calcium Plus zit 208 mg calcium, dus in een glas van 200 mL zit 2*208 =
416 mg calcium.
Je moet dus 812,5/416 = 1,95 glas melk drinken.



3.
Berekening ADH
Berekening hoeveelheid calcium in een glas Calcium Plus
Berekening aantal glazen
1
1
1
Maximaal 2 punten
Als Ca2+: CaCO3 is een vaste stof en zou dus een neerslag geven. Ca is ook een
vaste stof en kan als zodanig niet in water voorkomen omdat het met water reageert
(of calcium is een vast metaal en er komen geen vaste metaaldeeltjes voor in melk).


4.
Notie dat er 60% meer calcium aanwezig is
Rest
Ca2+
Uitleg
1
1
Maximaal 2 punten
Niet toestaan (voorbeelden van juiste argumenten):
 Het is niet voor iedereen gezond
 Er wordt geappelleerd naar het gezonde imago van melk terwijl het juist om de
toevoegingen gaat. Mensen worden dus op het verkeerde been gezet.
Wel toestaan (voorbeelden van juiste argumenten):
 Over het algemeen is melk gezond (je kunt niet met alle intoleranties rekening
houden)
 Er zijn extra gezonde materialen aan toegevoegd
 Het lokt mensen om het te gebruiken, waardoor meer mensen de ADH van een
aantal belangrijke vitamines binnen zullen krijgen.

5.
Per juist argument
1
Maximaal 2 punten
De journalist is weinig kritisch richting de melkfabrikanten.
Voorbeelden van juiste argumenten:
 Hij bagatelliseert het standpunt van het voedingscentrum
 Hij gaat in op een uitgebreid in op rechtszaak waaruit blijkt dat melk de toevoeging
‘gezond’ mag hebben
 Hij gaat erg uitgebreid in op een consumentenpeiling waaruit blijkt dat mensen te
weinig van sommige voedingsstoffen binnenkrijgen en geeft overduidelijk aan dat dit
met de toevoegingen aan de melk te verhelpen is.
Melk-Plus 2009-01-30 hdefc.doc
 De positieve effecten van toevoegingen aan melk worden uitgebreid beschreven
terwijl de kritische kanttekeningen slechts zeer kort worden aangestipt.

6.
Per juist argument
1
Maximaal 2 punten
3,64 · 10-3 * 0,0890 = 3,24 · 10-4 mol.


Berekening en antwoord
Juiste aantal significante cijfers
1
1
7.
Maximaal 1 punt
De verhouding Ca2+ : EDTA = 1 : 1, dus er is ook 3,24 · 10-4 mol Ca2+.
8.
Maximaal 3 punten
Er is 3,24 · 10-4 * 40,08 = 1,30 · 10-2 g Ca2+ per 10 mL aanwezig.
Per 100 mL is dus 10 * 1,30 · 10-2 = 1,30 · 10-1 g = 130 mg Ca2+ aanwezig.
Dit is dezelfde hoeveelheid als op het etiket staat, dus er is sprake van gewone
halfvolle melk.



9.
Berekening hoeveelheid Ca2+ in 10 mL
Berekening hoeveelheid mg in 100 mL
Conclusie
1
1
1
Maximaal 4 punten
Pak een gelijke hoeveelheid van gewone melk en Junior Plus melk
Voeg aan de te onderzoeken melk een gelijke hoeveelheid (1,0 M) zoutzuur toe.
Filtreer de ontstane mengsels
Voeg aan de filtraten een gelijke hoeveelheid van een natriumthiocyanaatoplossing
toe
 Vergelijk de kleuren van de ontstane mengsels (bij een intensievere kleur van de
Junior Plus melk heb je aangetoond dat er meer ijzerionen aanwezig zijn.








Gelijke hoeveelheden melk + toevoeging gelijke hoeveelheid zuur
Bij naam genoemd zuur toevoegen
Filtreren en (natrium)thiocyanaatoplossing toevoegen
Vergelijking intensiteit kleur
Melk-Plus 2009-01-30 hdefc.doc
1
1
1
1