JCU, Geologie IJsland REV Final

IJsland
Vulkaanuitbarsting op IJsland:
zure ervaring in Nederland?
Nederland
JCU module – Dynamische Aarde
Vulkanen in de wereld
Vulkanisme en plaattektoniek
Vulkanisme en plaattektoniek
Hoe een rij
hotspotvulkanen
ontstaat
1
Sporen van actieve en ‘oude’ hotspots
www.matthiasbook.de
De Mid-Atlantische Rug
dusk2.geo.orst.edu/djl/viz/mar_ve2.gif
Hotspot op de scheidslijn
tussen de Nooramerikaanse
en de Eurasische plaat
Ontwikkeling van rift zones in de laatste 8 miljoen jaar
2
De Mid-Atlantische
Rug op het land
Geologische kaart van IJsland
Aanwijzingen voor een
hotspot onder IJsland
Aanwijzingen voor een
hotspot onder IJsland
Grootste dikte van de korst boven het
centrum van de hotspot
Bathymetrie van de omgeving
Schematische doorsnede
Zone van lagere seismische
snelheden duidt op opwelling van
heet materiaal in de mantel
De vulkanen van IJsland
Zone met
abnormaal
lage snelheden
van seismische
golven
onder IJsland
3
Recente uitbarstingen
op IJsland
Historische erupties
op IJsland
Thordarson and Larsen 2007
IJsland’s vulkanische verschijnselen
Vulkanische
verschijnselen:
lavastromen
Foto: Peter Bird, August 2003
Vulkanische
verschijnselen:
as in het ijs
Vulkanische verschijnselen: geisers
Foto: Peter Bird, August 2003
De Strokkur geiser
Bron: Wikipedia
4
Vulkanische verschijnselen: ook onder het ijs
www.nps.gov/yell/naturescience/cone_geyser.htm
Source: Yellowstone National Park Service
Vulkanen onder het ijs
Vulkanen onder het ijs
Vulkanen onder het ijs
Vulkanen onder het ijs
Herdubreid
5
Jökulhlaup
(overstroming)
Grímsvötn 1996
Uitbarstingen
onder de
Vatnajökull
gletsjer
Landsat satellietbeeld
September 1994
http://eps.berkeley.edu
Tijdens en na de jökulhlaup
Jökulhlaup
Grímsvötn 1996
www.dartmouth.edu
6
Overstromingen en verwoestingen aan de kust
Photo: Jim Locke
www.almannavarnir.is/
De gletsjer is ingestort en bedekt met as
Geboorte van een eiland
Surtsey 1963-1967
Photo: Jim Locke
Fotos: S. Thorarinsson 1966
20 April 1964 Photo: Sólarfilma
www.icelandicgeographic.is
Surtsey-16 Nov. 1963
Photo: Sólarfilma
24 April 1964 Photo: Garðar Pálsson)
7
Schildvulkaan
opgebouwd uit
duizenden
dunne
bazaltstromen
Anatomie van
een vulkaan
Stratovulkaan
afwisseling van
lava’s en
pyroclastische
afzettingen
Bloklava’s
en
touwlava’s
Bazalt
Olivijnkristallen
8
Heimaey 1973
Kwarts
Plagioklaas
The Heimaey Island Eruption of 1973
Rhyoliet
De Askja caldera(‘s)
Heimaey 1973
Krafla - spleeteruptie
ereiter.free.fr/images/krafla.jpg
Krafla
9
Spleeteruptie
Hekla
één van
Europa’s
meest actieve
vulkanen
Uitbarstingen van
de Hekla
Hekla
lava’s
Begin van de eruptie van 1980
Verspreiding van aswolken tijdens
eerdere erupties
De interne structuur
Satellietopname van een Hekla uitbarsting
29 februari 2000
Laki 1783-1784 en de gevolgen …
NOAA
10
Laki
één van de grootste
lavastromen uit de
menselijke geschiedenis
Gebeurtenissen tijdens de
Laki-Grímsvötn erupties van 1783-1784
Thordarson and Larsen
J. Geodynamics, 43: 118-152
Photo: Jim Locke
Hoeveel gas komt er uit het magma?
Uitbarsting
Lava met olivijn en
gasbelletjes
(het gas is hieruit ontsnapt)
Olivijnkristallen
Magma koelt af
en begint te
kristalliseren
Gesteente
in de mantel
gaat smelten
Smeltinsluitsels in de kristallen
(de oorspronkelijke hoeveelheid gas zit er
nog in)
Opdracht
Vulkaanuitbarsting op IJsland:
zure ervaring in Nederland?
• Laki uitbarsting in 1783 produceerde één
van de grootste lavastromen uit de
menselijke geschiedenis
• Groot milieuprobleem tot op grote afstand
van de vulkaan, ook in Nederland
• Hoeveel gas kwam er vrij en wat waren de
gevolgen ervan?
11