trends - OrthoFytoMedia
advertisement
Orthofyto ® 22 1989-2010 Cellulaire anti-aging Anti-aging genen manipuleren met voeding Telomerase activeren of inactiveren? PQQ, nieuwe vitamine voor cellulaire verjonging Sporten, bron van eeuwige jeugd DNA methylatie, cruciaal voor het leven Jaargang 16 Februari /maart 2011 Afgiftekantoor Lochristi P602686 - tweemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Walter O.M. Faché Kerkstraat 103 9270 Laarne België: e 8,80 Nederland: e 9,50 Thema: cellulaire anti-aging ORTHO trends inclusief middenkatern met: ® 86 Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM. De natuurlijke pijn- en ontstekingsremmer bij artrose Sculacia TM (Scutellaria en Acacia) Een nieuw gepatenteerd product met duidelijke verbetering van het bewegingsapparaat in minder dan 30 dagen. Artrose Reumatische klachten Wetenschappelijk onderzocht op veiligheid en effectiviteit (Burnett et al 2007) Door de Dual pathway inhibitor is er een nauwkeurig bepaalde balans waarbij Cox-1, Cox-2 en 5-Lox evenredig worden geremd. Hierdoor voorkomt men bijwerkingen Een significante verbetering van de functionele mobiliteit en de functionele stijfheid binnen 30 dagen kwaliteitslabel Samenstelling per capsule: SculaciaTM proprietair mengsel 250 mg bestaande uit: - Glidkruid (Scutellaria baicalensis extract; wortel) - Catechuboom (Accacia catechu; extract kernhout en schors) Referenties: - Burnett BP et al (2007) Safety evaluation of a combination, defined extract of Scutellaria baicalensis and Acacia catechu. J. Food Biochemistry 31; 787-825. - Burnett BP et al (2007) A medicinal extract of Scutellaria baicalensis and Acacia catechu. Acts as a dual inhibitor of cyclooxygenase and 5-lipoxygenase to reduce inflammation. J Med Food 10 (3) 2007, 442–451 - Levy R et al (2007) Safety, efficacy and acceptability of flavocoxid (Limbrel) compared with naproxen in subjects with osteoarthritis of the knee: a pilot study. Posterpresentation ICRS (International Cartilage Repair Society) PROFESSIONELEN KUNNEN DE TECHNISCHE FICHE AANVRAGEN VOOR MEER UITGEBREIDE INFO. Energetica Natura BV ● Postbus 148 - 9100 St.Niklaas ● Gratis tel: 0800-990 11 ● Gratis fax: 0800-800 11 ● [email protected] ● www.energeticanatura.com Tweemaandelijks magazine - orthofyto® - orthotrends® Inhoud Redactioneel 4 De échte orthomoleculaire geneeskunde . Voeding blijft de basis Hoofdartikel Orthomoleculair 6 Cellulaire anti-aging.................................... De sleutelrol van mitochondria bij anti-aging Voeding 10 Supersupplementen tegen kanker (2). Orthoceuticals die ingrijpen op het cellulaire niveau Anti-aging genen manipuleren met voeding Minder koolhydraten eten om langer te leven............................................ 14 Nutrigenetica Telomerase activeren of inactiveren? De controverse rond het levensverlengde enzym............................. 24 Medisch Dossier DNA-methylatie cruciaal voor het leven De rol van methyldonoren SAM, L-methionine, foliumzuur, B6 & B12.......... 30 Beweging, bron van eeuwige jeugd? Sporten verjongt oude spieren door het aanmaken van nieuwe satellietcellen..... 32 Nieuwe vitamine voor cellulaire verjonging PQQ stimuleert de aanmaak van nieuwe mitochondriën............................... 18 Oncologie.................................................... Minder kans op overlijden aan prostaatkanker door een hogere zinkinname Omega-3 uit zeevoeding voor een betere borstkanker prognose 19 Cardiologie................................................. DHA voor een beter herstel na een beroerte Neurologie.................................................. Spirulina voor ALS-patiënten 34. Productinformatie Energetica Natura Sculacia........................... 2 Urmale Complete Anti-Oxydant....16 Nordic Naturals Pro Omega....................28 Nutrisan NutriVit D3...................29 Ojibwa De Roeck Flor Essence.................29 Pharma Nord Bio-active Q10.............. 37 Ojibwa De Roeck Krill olie........................40 FACHé Instituut nieuws Nieuwe Jaarboek Orthotrends..................... 16 Jaarboek Orthotrends...................................17 Fyto opleiding Phytorese-FIOW..................23 DVD’s Orthomoleculaire Geneeskunde M2 en M3..............................28 Breid je orthomoleculaire bibliotheek uit...36 Nieuwe Monografiën.................................... 37 Volgende Editie.............................................38 20 20 Anti-aging................................................... Vertakte aminozuren werken levensverlengend 21 Endocrinologie.......................................... Vitamine D verhoogt het testosterongehalte Orthopedie.................................................. Vitamine D-tekort herstellen vóór orthopedische operaties Psychiatrie.................................................. Vitamine B12 deficiëntie nagaan bij ‘psychiatrische’ aandoeningen Reumatologie............................................. Extra vitamine K voorkomt osteoartritis Orthomoleculaire Stof ® ORTHOtrends® 21 22 22 FACHé Instituut nieuws Colofon......................................................... 38 Faché Instituut online..................................39 Agenda Faché Instituut................................39 Monografieën MN 24. Prostaataandoeningen . ...............18 MN 54. Orthomoleculaire chemopreventie van borstkanker ........................... 19 MN 89. Amytrofe Laterale Sclerose ........ 20 MN 62. Anti-aging . .................................. 20 MN 91. Horm. disbalans bij vrouwen & mannen ................ 21 MN 64. Ontspoord hersenmetabolisme in balans brengen............................. 22 MN 86. Therapeutische toepassingen van vitamine K2 . ........................ 22 MN 83. Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3 . ......................... 21 MN 37. Ruggenmergletsels........................37 MN 94. Krillolie..........................................37 MN 95. De ziekte van Crohn.....................37 OrthOfytO ORTHOfyto® 21 1989-2010 Cellulaire anti-aging Anti-aging genen manipuleren met voeding Telomerase activeren of inactiveren? PQQ, nieuwe vitamine voor cellulaire verjonging Sporten, bron van eeuwige jeugd DNA methylatie, cruciaal voor het leven Jaargang 16 Afgiftekantoor Lochristi P602686 - tweemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Walter O.M. Faché Kerkstraat 103 9270 Laarne België: e 8,80 Nederland: e 9,50 tHema: cellulaire anti-aging OrtHO trends inclusief middenkatern met: ® 86 Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM. Coverstory Het verouderingsproces voltrekt zich op cellulair en moleculair niveau. Uiterlijke tekenen van veroudering zijn slechts een weerspiegeling van wat er zich in ons lichaam afspeelt. We leven in een tijdperk waarin iedereen bezeten is van de eeuwige jeugd en absurd veel geld wordt uitgegeven aan cosmetica, schoonheidsbehandelingen en plastische chirurgie. Telomeren, mitochondria, vrije radicalen, glycatie, DNA-schade, genexpressie,… zijn de hoofdrolspelers in het verouderingsproces. Deze moeten niet met cosmetica, maar met voeding, leefstijl en orthoceuticals aangepakt worden. De mitochondriën vervullen een sleutelrol in de cellulaire antiaging strategie. Een optimale mitochondriale functie behouden is daarom een cruciale factor om het verouderingsproces af te remmen. Erkenning Orthofyto Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’. Redactioneel De échte orthomoleculaire geneeskunde Voeding blijft de basis I n onze publicaties, cursussen en artikels nemen voedingsstoffen, zoals vitaminen en mineralen, een belangrijke plaats in en komen supplementen als onderdeel van een orthomoleculaire therapie uitgebreid aan bod. Toch wil ik er de nadruk op leggen dat voeding de basis moet blijven van elke orthomoleculaire therapie. Ik stel namelijk vast dat orthomoleculaire artsen, therapeuten en voedingsdeskundigen vooral de vraag krijgen: “wat moet ik nemen?” in plaats van “wat moet ik eten?”. Men verwacht van de orthomoleculaire geneeskunde een pasklaar antwoord in de vorm van supplementen. De rol van voeding wordt meer en meer op de achtergrond geschoven en supplementen moeten herstellen wat de voeding in de eerste plaats verstoord heeft. Daarom wil ik in dit redactioneel mijn visie op de échte orthomoleculaire geneeskunde uiteenzetten. Walter OM Faché, hoofdredacteur en erkend Medisch Journalist. Bezoek onze nieuwe website www.fache-instituut.be •Dagelijkse gezondheidstip Faché •Alle data van onze komende activiteiten •Schrijf u in voor de gratis wekelijkse nieuwsbrief •Twee proefnummers Leefnu en Orthofyto •Lijst goedgekeurde orthomoleculaire firma’s Maak ook kennis met onze wekelijkse gratis nieuwsbrief Faché Instituut Neem hiervoor ook een kijkje op onze website om de nieuwsbrief ook bij u thuis te ontvangen. Abonneer u op het gesloten gedeelte van onze website: •Volledig archief van Orthofyto en Leefnu met meer dan 6000 artikels •Meer dan 4000 actuele artikels •Adviezen •Nieuws op vlak van orthomoleculaire diagnostiek •Zoekfunctie •“Weet wat je neemt” • Inschrijven voor nieuws over onderwerp naar keuze 4 Voedingsaanvullingen versus voedingssupplementen Klassieke versus orthomoleculaire voeding Supplementen zijn aanvullingen van het ontbrekende deel, niet een ‘extra portie’, zoals door het woord wordt gesuggereerd. Men zou daarom een onderscheid moeten maken tussen ‘voedingsaanvullingen’ en ‘voedingssupplementen’. Voedingsaanvullingen vullen aan wat je tekort hebt, voedingssupplementen voorzien je van een extra meerwaarde. Er heerst bij de consument veel verwarring over wat gezonde voeding is en wat niet. Deze verwarring wordt in stand gehouden door de populaire media. Zij voeren zogenaamde ‘voedingsdeskundigen’ ten tonele die aan de achterhaalde klassieke voedingsleer vasthouden, en vooral zeggen wat in het kraam van voedselproducenten past. Niet alle voedingsdeskundigen hebben een verborgen agenda, sommigen verkondigen hun voedingsadvies met de beste bedoelingen, omdat ze ervan overtuigd zijn dat wat ze in hun opleiding geleerd hebben, correct en nog steeds geldig is. Voedingsleer is echter net als alle andere wetenschappen een wetenschap die evolueert en waarin nieuwe ontdekkingen oude overtuigingen onderuithalen. Ook in de orthomoleculaire voedingsleer gelden geen definitieve aanbevelingen. Ze worden regelmatig aangepast aan de recentste bevindingen. Zo hebben we ondertussen moeten toegeven dat granen beter niet op dagelijkse basis gegeten worden, maar slechts af en toe. Heel veel mensen zouden zelfs helemaal geen granen moeten eten. In de Voedingsdriehoek Faché, staan de granen niet aan de basis, maar hoger in de driehoek! Echte voeding is niet vervangbaar Noch voedingssupplementen, noch voedingsaanvullingen kunnen een gezonde voeding vervangen. Onze voeding levert niet alleen vitaminen en mineralen, maar ook macronutriënten: koolhydraten, vetten, eiwitten en de niet te onderschatten voedingsvezels. Daarnaast bevat voeding zo veel stoffen waarvan men grotendeels het bestaan nog niet eens kent, laat staan het belang ervan. Deze stoffen kunnen niet vervangen worden door een vitamine- en mineralenpil, hoe volledig die ook is samengesteld. Daarom pleit ik ervoor om de nadruk te leggen op gezonde voeding volgens de Voedingsdriehoek Faché. Deze is zo opgesteld dat hij voorziet in alle belangrijke stoffen die we dagelijks nodig hebben. Uiteraard ben ik de eerste om toe te geven dat onze voeding niet meer voldoet aan de nutritionele waarden van honderd jaar geleden en dat daarom voedingsaanvullingen nodig zijn om eventuele tekorten aan te vullen. Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® Natuurlijke voedingsaanvullingen in de vorm van wholefoods Ik heb in meer dan 40 jaar heel veel ervaring opgedaan op het gebied van voeding en sup- Redactioneel plementen, ik heb heel veel research gedaan en veel geëxperimenteerd. Hoe meer ik me verdiep in de medische biochemie, hoe meer ik ervan overtuigd geraak dat, naast een gezonde voeding, natuurlijke supplementen een absolute prioriteit zijn. Wie mijn artikels leest en regelmatig naar mijn voordrachten komt, zal al wel gemerkt hebben dat ik de laatste tijd steeds vaker hamer op het belang van wholefoods. Ik ben ervan overtuigd dat wholefoods of volledige voedingspreparaten de toekomst zijn in de orthomoleculaire preventieve geneeskunde. Deze producten bevatten álle stoffen die van nature in voeding aanwezig zijn en die we nodig hebben voor een optimale ondersteuning van al onze lichaamsfuncties. Wholefoods benaderen het dichtst onze natuurlijke voeding en zorgen voor een natuurlijke balans, daar waar synthetische supple- Tabel 1. Het onderscheid tussen wholefoods en geïsoleerde vitaminen en mineralen Wholefoods • zijn een (w)holistische benadering van voeding • hebben een biochemische werking: de natuur heeft een inherente intelligentie die rekening houdt met de complexe biochemie van de mens Geïsoleerde vitaminen en mineralen • zijn een farmacologische benadering van voeding • hebben een chemische werking Orthomoleculaire suppletie Voeding = basis Tabel 2. Overzicht van de echte Orthomoleculaire Geneeskunde. De donkergroene vakken hebben de absolute prioriteit. De rode vakken horen niet thuis in een orthomoleculaire strategie. 1. Nutriënt­en­ rijke voeding Voedingsdriehoek Faché Verse, biologische, zo min mogelijk bewerkte voeding. Nadruk op groenten en fruit, noten, zaden, pitten, kiemen, peulvruchten, vette vis, olijfolie, lijnzaadolie Preventie 2. 100% natuurlijke supplementen of Wholefoodpreparaten Volledige voedingspreparaten, waarin alle stoffen zitten die van nature in onze voeding aanwezig zijn Preventie Lange termijn 3. Synthetische supplementen + minstens 10% natuur­ lijke stoffen Synthetische preparaten, aangevuld met natuurlijke ‘boosters’ vb. vitamine C: ascorbinezuur + acerola (met alle natuurlijke bioflavonoïden) Therapie Anti-aging Life Extension menten op lange termijn een disbalans kunnen creëren. Je kan de natuur een handje helpen, maar je kan haar niet volledig nabootsen. Orthomoleculaire versus farmaceutische suppletie Orthomoleculaire suppletie moet de nadruk leggen op 100% natuurlijke supplementen en wholefoodpreparaten. Deze kunnen preventief en op lange termijn genomen worden. Synthetische preparaten kunnen voor de behandeling van ziekte of voor anti-aging strategieën ingezet worden, maar dan alleen op voorwaarde dat ze minstens 10% natuurlijke stoffen bevatten. Zonder de aanwezigheid van natuurlijke stoffen werken synthetische preparaten minder efficiënt. Een synthetische stof heeft een natuurlijke booster nodig die hem werkzamer maakt. Vitamine C in de vorm van ascorbinezuur kan slechts optimaal werken in aanwezigheid van de bioflavonoïden uit de voeding of door toevoeging van een natuurlijk complex van bioflavonoïden uit bv. acerola. Vandaar dat het zo belangrijk is om zo veel mogelijk natuurlijke stoffen binnen te krijgen. Farmaceutische suppletie of volledig synthetische preparaten zijn alleen verantwoord voor de behandeling van ernstige ziektebeelden op korte termijn. Het is daarbij belangrijk dat deze preparaten zuiver zijn en geen additieven of allergenen bevatten. Men moet bij het gebruik van synthetische supplementen ook rekening houden met de biochemische individualiteit. Deze moet bepaald worden aan de hand van een uitgebreide diagnose, liefst door een combinatie van klassieke en orthomoleculaire diagnostische methoden. Farmaceutische suppletie Nieuwe orthomoleculaire criteria Orthomoleculaire Farmaceutische suppletie Zuivere producten Geen additieven Volgens de bio­chemische individualiteit Therapie Korte termijn Nietorthomoleculaire Farmaceutische suppletie Toevoeging van additieven Geen rekening houdend met biochemische individualiteit Niet verantwoord 4. Volledige synthetische preparaten Het FIOW zal vanaf nu nieuwe orthomoleculaire criteria hanteren voor het beoordelen van supplementen. Wij zullen de firma’s die lid zijn van onze firmaraad adviseren om de nieuwe trend in de orthomoleculaire wetenschappen te volgen en zo veel mogelijk natuurlijke voedingsaanvullingen en wholefood preparaten op de markt te brengen. Heel wat producten van de Firmaraad voldoen nu al aan deze criteria, maar er is nog veel ruimte voor verbetering. Uw hoofdredacteur, Walter O.M. Faché Orthofyto 5 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Hoofdartikel orthomoleculair Walter O.M. Faché en Hilde Maris Cellulaire anti-aging De sleutelrol van mitochondria bij anti-aging H et verouderingsproces voltrekt zich op cellulair en moleculair niveau. Uiterlijke tekenen van veroudering zijn slechts een weerspiegeling van wat er zich in ons lichaam afspeelt. We leven in een tijdperk waarin iedereen bezeten is van de eeuwige jeugd en absurd veel geld wordt uitgegeven aan cosmetica, schoonheidsbehandelingen en plastische chirurgie. Telomeren, mitochondria, vrije radicalen, glycosylatie, DNA-schade, genexpressie, … zijn de hoofdrolspelers in het verouderingsproces. Deze moeten niet met cosmetica, maar met voeding, leefstijl en orthoceuticals aangepakt worden. De mitochondriën vervullen een sleutelrol in de cellulaire anti-aging strategie. Een optimale mitochondriale functie behouden is daarom een cruciale factor om het verouderingsproces af te remmen. Fig. 1: De functie en het aantal mitochondriën zijn cruciaal voor de gezondheid en de levensduur! Verstoorde mitochondriale functie Mitochondriale disfunctie is de voornaamste oorzaak van veroudering. In het spierweefsel van een 90-jarige man vindt men 95% beschadigde mitochondria, terwijl men er in het spierweefsel van een 5-jarig kind haast geen vindt. (2) Wanneer we de tomeloze energie van een kind vergelijken met de energie van een oude man of vrouw, wordt de impact van mitochondriale aftakeling meteen duidelijk. Talrijke recente studies linken mitochondriale disfunctie aan vrijwel alle degeneratieziekten. Het goede nieuws is dat herstel van mitochondria mogelijk is. In 2007 maakten een groep onderzoekers een doorbraak in het ontrafelen van het mechanisme van mitochondriale disfunctie. Ze ontdekten dat de vernietigende 6 schade aan de mitochondria, zoals moleculaire aftakeling en membraanschade, al waargenomen kan worden tien jaar voor het ontstaan van permanente DNA-schade. Hun onderzoek toonde aan dat mitochondriale disfunctie in de beginfase omkeerbaar is, waardoor het leven en de gezondheid van de cellen op moleculair niveau verlengd kunnen worden. (3) Het is dus van essentieel belang dat er ingegrepen wordt voor er onherstelbare DNA-schade ontstaat. Preventieve maatregelen om de werking van de mitochondriën te optimaliseren zouden wel eens het geheim van de eeuwige jeugd kunnen zijn. delijk voor de aanmaak van adenosine trifosfaat (ATP), de energiemolecule die levensnoodzakelijk is voor elk biochemisch proces in ons lichaam. Zonder ATP is leven onmogelijk. Een belangrijk onderdeel van de ATP-aanmaak in de mitochondria is de respiratieketen of de elektronentransportketen. Energierijke elektronen afkomstig uit de Krebscyclus worden via een aantal enzymcomplexen in een reeks redoxreacties afgegeven aan zuurstof (O2), die gereduceerd wordt tot water (H2O). De energie die daarbij vrijkomt wordt gebruikt om ATP aan te maken uit ADP (adenosine difosfaat) en anorganisch fosfor (Pi). Cellulaire energieproductie en vrije radicalen pathologie Eén van de stoffen die een sleutelrol spelen in dit proces is Coënzym Q10. Deze stof wordt daarom een mitochondriale stof genoemd en is onontbeerlijk voor de cellulaire energieproductie (zie figuur 2). De mitochondria zijn de energiecentrales in onze cellen. Ze zijn verantwoor- Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® Hoofdartikel orthomoleculair Walter O.M. Faché en Hilde Maris Glycosylatie en lipidperoxidatie 1ste bron Glucose & vetzuren Elektronen transfer keten NADH NAD+ +e Krebs Acetyl CoA cyclus NADH-dehydrogenase (complex I) Flavoproteïne CoQ10 Succinaatdehydrogenase 2de (complex II) Flavoproteïne 2 Cyt b Cyt c1 bron Ubiquinonedehydrogenase (complex III) Cyt c Cytochroomoxydase (complex IV) Cyt aa3 O2 +2e H2O ADP + Pi ATP = energie Fig. 2. De elektronentransferketen in de mito­ chondria. Coënzym Q10 speelt een sleutelrol in de energieproductie. © Faché Instituut De energieproductie heeft echter ook een keerzijde. Bij het vrijkomen van al die elektronen ontstaat zo’n 2 à 5% lekken van op hol geslagen elektronen die vrije radicalen genereren. Dat betekent dat de mitochondriën constant blootgesteld worden aan vrije radicalen, waardoor ze extra gevoelig zijn voor oxidatieve schade aan DNA, membranen en proteïnen. Dit versnelt de cellulaire veroudering en creëert bovendien een vicieuze cirkel of een versnelde neerwaartse spiraal. (zie figuur 3). Overzicht Mitochondriale nutriënten: Twee andere belangrijke factoren in het ontstaan van mitochondriale disfunctie zijn glycosylatie en lipidperoxidatie. Door een chemische reactie tussen glucose enerzijds en proteïnen en vetten anderzijds ontstaan advanced glycation end products (AGE’s) en advanced lipoxidation end products (ALE’s). Deze vernietigende moleculen veroorzaken oxidatieve en inflammatoire schade aan de mitochondriën en versnellen op die manier mitochondriale disfunctie en veroudering. Deze glycosylatieprocessen vinden plaatst bij ieder van ons, maar richten vooral veel schade aan bij diabetici en mensen met een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglycemie). Het afremmen van glycatie is een essentieel osnderdeel van de anti-aging strategie. Er bestaan enkele specifieke stoffen die de mitochondriën beschermen tegen glycatie en lipoxidatie. Dit zijn ondermeer carnosine, alfa-liponzuur, luteoline, benfotiamine (B1) en pyridoxal-5-fosfaat (B6). Het anti-aging potentieel van Coënzym Q10 CoQ10 beschermt de mitochondriën tegen veroudering en afsterven op twee manieren: 1. als sleutelfactor in de elektronentransferketen: CoQ10 bevindt zich vooral in de binnenmembraan van de mitochondriën en staat in voor 95% van de cellulaire energieproductie (fig. 2) Oxidatieve Stress Vrije radicalen beschadigen het DNA, de respiratieketen, de membranen en proteïnen. Deze schade verhoogt oxidatieve stress nog meer en creëert een vicieuze cirkel Veroudering & degeneratie Mitochondriale DNA-schade Afname van de energieaanmaak leidt tot cellulaire veroudering en degeneratieziekten Schade aan het mitochondriale DNA leidt tot mutaties Coënzym Q10 L-carnitine Alfa-liponzuur N-acetylcysteïne Carnosine Omega-3 vetzuren Vitamine B1, B2 en B3 NADH, creatine Ribose PQQ Ginkgo Biloba en beweging. 2. als krachtige antioxidant tegen vrije radicalen schade: hoe meer CoQ10 beschikbaar is in de mitochondriën, hoe minder oxidatieve schade. Dit is één van de redenen waarom de hoogste concentraties CoQ10 gevonden worden in de organen die de meeste energie genereren, nl. de hersenen, het hart, de lever en de nieren. De CoQ10 concentraties bereiken een piek rond de leeftijd van twintig jaar. Vanaf dan dalen ze gestaag. Tegelijkertijd stijgt de oxidatieve schade aan mitochondria met het ouder worden. De combinatie van deze twee versnelt het verouderingsproces. Herstel van de CoQ10-waarden in de mitochondria door suppletie met ubiquinol, de gereduceerde vorm van CoQ10, vertraagt niet alleen de gevolgen van het verouderen, maar kan het proces zelfs omkeren. Suppletie met CoQ10 beschermt tegen DNA-schade en verlengt de levensduur. Het stimuleert de mitochondriale functie en verhoogt het totale energierendement in de hartspier van ouder wordende dieren. (4) CoQ10 is een essentieel nutriënt voor het afremmen en herstellen van degeneratieve aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes, spierziekten, vermoeidheid en kanker. De laatste tijd tonen steeds meer studies aan dat CoQ10 en andere mitochondriale nutriënten een sleutelfunctie uitoefenen in het voorkomen en behandelen van fatale neurologische aandoeningen, zoals alzheimer, parkinson, multiple sclerose (MS) en amyotrofe laterale sclerose (ALS). Acetyl-L-Carnitine Energie afname Mitochondriale DNA-mutaties tasten de cellulaire respiratie en de energieaanmaak aan L-Carnitine voorziet de mitochondria van brandstof. Het transporteert de vetzuren van het cytosol naar de mitochondriën, waar deze omgezet kunnen worden in energie (fig.4). Fig. 3. De vicieuze cirkel van mitochondriaal verval, veroudering en degeneratie. Bron: Linnane AW et al. Mitochondrial DNA mutations as an important contributor to ageing and degenerative diseases. 1989. Lancet 1: 642-645. Orthofyto 7 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Hoofdartikel orthomoleculair Walter O.M. Faché en Hilde Maris 1 Adenylatie 1’ Acylatie van CoASH 2 Binding op carnitine 3 Transport door membraan schade voorkomt en de activiteit van de antioxidantenzymen, superoxide dismutase (SOD), catalase en glutathion peroxidase, verhoogt. (6) Bovendien recycleert R-alfa-liponzuur andere antioxidanten. Alfa-liponzuur verlaagt ook de bloedsuikerspiegel door een efficiëntere opname van glucose door de cellen en voorkomt daardoor de vorming van AGE’s en vrije radicalen door verhoogde bloedglucose. 4 Binding met CoASH N-acetylcysteïne Activatie en transport Vetzuur ATP 1 Vetzuur adenylaat Activatie en transport 1’ CoA-SH in cytosol Vetzuur acyl CoAS 2 Carnitine Vetzuur acyl Carnitine Mitochondriale membraan 3 CoA-SH in mito 4 Carnitine Vetzuur acyl CoAS Bèta-oxidatie Bèta-oxidatie 1 Dehydrogenatie 1 FADH2 2 Hydratie 2 H2O 3 Dehydrogenatie 3 NADH 4 Thiolytische splitsing, productie van acetyl-CoA + een acyl-CoA met 2 C minder dan het origineel CoA-SH 4 Thiolase Vetzuur acyl CoAS (met 2 koolstoffen minder) Acetyl CoAS Krebs cyclus ATP energie Fig. 4. Carnitine transporteert vetzuren van het cytosol naar de mitochondriën © Faché Instituut Acetyl-L-Carnitine is de actieve vorm van L-carnitine. Het verbetert de mitochondriale functie, herstelt de respiratieketen en enzymactiviteit in de mitochondriën, remt schade aan de mitochondriën en voorkomt apoptose. Bij gebrek aan pyruvaat kan Acetyl-LCarnitine gebruikt worden als substraat voor de mitochondriale respiratie. Acetyl-L-Carnitine verhoogt bovendien de glutathion concentraties. De gunstige werking van Acetyl-LCarnitine wordt verhoogd door combinatie met alfa-liponzuur. 8 R-alfa-liponzuur Liponzuur is net als CoQ10 een coënzym die nodig is voor het functioneren van de mitochondriale energieketen. Liponzuur verhoogt rechtstreeks de ATP-productie in de mitochondriën. R-alfa-liponzuur is de meest bioactieve vorm van liponzuur (tien maal krachtiger dan de andere isomeren van liponzuur), het is een sterke activator van de mitochondriale energiecomplexen. Het herstelt de mitochondriale zuurstofconsumptie tot jeugdige waarden (5). Het is bovendien een krachtige antioxidant die oxidatieve Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® Orale suppletie met N-acetylcysteïne (NAC) verhoogt de activiteit van de Complexen I, IV en V in de respiratieketen of elektronentransferketen (zie fig. 2). N-acetylcysteïne zorgt voor het behoud van de belangrijke mitochondriale antioxidant glutathion. Uit in vitro studies blijkt dat NAC het afsterven van cellen voorkomt, ook de geprogrammeerde celdood of apoptose, door het stimuleren van de oxidatieve fosforylatie, het behoud van de mitochondriale membraanintegriteit en de mitochondriale homeostase. (7) Carnosine Carnosine is een dipeptide die bestaat uit twee aminozuren, histidine en betaalanine. Het is een krachtige antioxidant die accumulatie van vrije radicalen en hun vernietigende impact op de weefsels voorkomt. Het beschermt zelfs tegen oxidatieve schade nadat cellulaire moleculen aangevallen zijn door vrije radicalen. Het voorkomt bijvoorbeeld de destructieve effecten van malondialdehyde, een gevolg van lipidperoxidatie. Het remt ook rechtstreeks en onrechtstreeks het vrijkomen van inflammatoire cytokines. Carnosine voorkomt bovendien schade aan proteïnen door glycosylatie en oxidatie. Het verlaagt de bloedsuikerspiegel, verbetert insulinegevoeligheid en helpt het ontstaan van diabetes type 2 tegen te gaan. Carnosine blijkt ook een opmerkelijk effect te hebben op de telomeren, de uiteinden van de chromosomen die als een soort cellulaire klok werken en het verouderingsproces zeer sterk beïnvloeden. Bij elke celdeling worden de telomeren korter, tot de cel zich niet meer kan delen en afsterft. Het behoud van de telomeerlengte is daarom een belangrijke factor in de anti-aging strategie, die verder in dit tijdschrift gedetailleerder besproken wordt. Door al deze gunstige eigenschappen remt carnosine de cellulaire veroudering af. Uit dierproeven blijkt dat carnosine de levensduur verlengt. Hoofdartikel orthomoleculair Walter O.M. Faché en Hilde Maris men van mitochondriale disfunctie, vrije radicalenpathologie, DNA-schade en glycosylatie. De nutriënten die we in dit artikel besproken hebben kunnen ingezet worden als breedspectrum orthoceuticals die veroudering op verschillende manieren via meervoudige mechanismen vertragen en zelfs omkeren. Het blijkt zelfs dat we nieuwe mitochondria kunnen aanmaken, ondermeer door calorierestrictie en intensieve training, maar ook door een nieuwkomer onder de orthoceuticals: pyrroloquinoline quinone (PQQ), een stof die verderop in dit tijdschrift besproken wordt. Ook de belangrijke rol van voeding, telomeren en DNA-methylatie als onderdeel van de anti-aging strategie komen verder nog aan bod. Fig. 5. Het verschil tussen een gezond en een beschadigd mitochondrium Bron: US National Institutes of Health, National Institute on aging Laboratoriumonderzoek heeft aangetoond dat het ook de levensduur van menselijke cellen verlengt. (8) NADH/vitamine B3 NADH (Nicotinamide Adenine Dinucleotide) is een enzymcomplex dat een centrale rol speelt in de energieproductie van alle levende cellen (zie fig. 2). De hoeveelheid energie die een cel kan produceren is rechtstreeks afhankelijk van de beschikbare NADH. Vitamine B3 (nicotinamide of niacine) is een onderdeel van NADH. NADH en niacine stimuleren de energieaanmaak in de mitochondriën van de cel. Het zijn bovendien antioxidanten, ze voorkomen vrije radicalen schade aan het DNA en herstellen de opgelopen schade. Samen met CoQ10 helpen NADH en niacine nog effectiever mitochondriale disfunctie voorkomen en herstellen. Creatine Creatine wordt gesynthetiseerd in de nieren, lever en pancreas en stimuleert de cellulaire energieaanmaak (ATP). Het beschermt tegen neurodegeneratie, stabiliseert celmembranen, stabiliseert mitochondriale energietransfer complexen, verbetert de mitochondriale functie en vermindert oxidatieve stress. (9) Breedspectrum orthoceuticals en anti-aging Het cellulaire verouderingsproces afremmen is een multifactoriële strategie waarbij de nadruk ligt op het voorko- Advies voor het behoud van een optimale mitochondriale functie: • Voedingsdriehoek Faché: leidraad voor een orthotarische voedingswijze • Coënzym Q10: 100 à 300 mg ubiquinol • Acetyl-L-Carnitine: 4 x 500 mg per dag op nuchtere maag, tussen de maaltijden • R-alfa-liponzuur: 300 à 600 mg per dag op nuchtere maag, tussen de maaltijden • Creatine (monohydraat): 2 à 4 gram per dag, met of zonder voedsel • Carnosine: 500 tot 1.500 mg per dag • N-acetylcysteïne: 600 à 1.800 mg per dag • Vitamine B3 of niacine: 500 mg à 2000 mg/d • NADH: 10 à 50mg/d • PQQ: 20 mg per dag Tabel. Belangrijke nutriënten in de anti-aging strategie Anti-aging strategieën Anti-aging orthoceuticals Mitochondriale functie optimaliseren Coënzym Q10, carnosine, L-carnitine, alfaliponzuur, N-acetylcysteïne, omega-3 vetzuren, vitamine B1, B2 en B3, creatine, ribose, PQQ en beweging Vrije radicalen pathologie afremmen Coënzym Q10, antioxidanten, alfa-liponzuur, L-carnitine, carnosine, glutathion, N-acetylcysteïne Glycosylatie voorkomen Alfa-liponzuur, carnosine, luteoline, benfotiamine (B1) en pyridoxal-5-fosfaat (B6) Lipidperoxidatie voorkomen Coënzym Q10, vitamine E, selenium, antioxidanten, alfa-liponzuur, L-carnitine, glutathion, N-acetylcysteïne Telomeren op lengte houden Carnosine, omega-3 vetzuren, groene thee, antioxidanten, multivitaminen, curcumine DNA-methylatie optimaliseren SAM, B12, Foliumzuur, methionine, zink, choline, betaïne Referenties: 1. Walter O.M. Faché. Monografie 62. Anti-aging. Nutriëntenmodulatie voor een optimale energie en antioxidanten balans bij veroudering Publi Media FIOW. Laarne, 2010. 2. Linnane AW et al. Mitochondrial DNA mutations as an important contributor to ageing and degenerative diseases. 1989. Lancet 1: 642-645. 3. Conley KE, Marcinek DJ, Villarin J. Mitochondrial dysfunction and age. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2007 Nov;10(6):688-92. 4. Ochoa JJ, Quiles JL, Huertas JR, Mataix J. Coenzyme Q10 protects from aging-related oxidative stress and improves mitochondrial function in heart of rats fed a polyunsaturated fatty acid (PUFA)-rich diet. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2005 Aug;60(8):970-5. 5. Hagen, T., Ingersoll, R., Lykkesfeldt, J., et at, R-alpha lipoic acidsupplemented old rats have improved mitochondrial function, decreased oxidative damage, and increased metabolic rate. FASEB J., 1999, 411-418. 6. Horrobin, D. et al. diet enriched in alpha lipoic acid reverses the agerelated compromise in antioxidant defenses in rat cortical tissue. Nutr Neurosci. 2000,3: 3,193-206. 7. Banaciocha, M. Therapeutic potential of Nacetylcyateine in age-related mitochondrial neurodegenerative diseases. Medical Hypotheses, 2001, 56: 4, 472-477. 8. Kirk Stokel. Carnosine: Exceeding Scientific Expectations. Life Extension Magazine, Jan. 2011; 35-40. 9. Passaquin AC, Renard M, Kay L et al. Creatine supplementation reduces skeletal muscle degeneration and enhances mitochondrial function in mdx mice. Neuromuscul Disord. 2002 Feb;12(2):174-82. Orthofyto 9 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Voeding Walter O.M. Faché & Hilde Maris Supersupplementen tegen Orthoceuticals die ingrijpen op kanker (2) het cellulaire niveau I n Orthofyto 85 bespraken we al een aantal orthoceuticals die kunnen helpen kanker te voorkomen en te genezen. Colloïdaal zilver, proteolytische enzymen, fytinezuur (IP-6), melatonine en probiotica werden daarin door ons bestempeld als supersupplementen. Daarmee bedoelen we dat ze een breedspectrum werking hebben in ons lichaam en het ontstaan van kanker via verschillende mechanismen tegengaan, niet alleen maar door één bepaald specifiek werkingsgebied. In feite werken alle natuurlijke stoffen in ons lichaam samen en moeten ze ook allemaal in optimale hoeveelheden en in de juiste verhouding aanwezig zijn. We kunnen dan ook het belang van een volwaardige voeding en een basissuppletie - multi, vitamine C en omega-3 - niet genoeg onderstrepen. Toch zijn er, zoals we vorige keer zagen, een aantal stoffen die bijzondere aandacht verdienen, omdat ze in verschillende studies een gunstige werking tegen kanker laten zien. Het zijn vaak stoffen die de meeste mensen niet voldoende binnenkrijgen met de huidige westerse geïndustrialiseerde voeding. We nemen hier een paar toppers onder de loep die niet mogen ontbreken in een chemopreventieve of curatieve kankertherapie: vitamine D, vitamine K, selenium, vitamine C, en di-indolylmethaan (DIM). 10 Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® Voeding Walter O.M. Faché & Hilde Maris Preventief kunnen normale orthomoleculaire doses volstaan. Bij kanker kunnen extreem hoge doseringen nodig zijn. Experimenteer niet op eigen houtje, maar raadpleeg altijd een orthomoleculaire arts of deskundige. Vitamine D Vitamine D is eigenlijk niet echt een vitamine, maar eerder een hormoon, of liever een pro-hormoon. Het belang van vitamine D voor onze gezondheid is de laatste decennia gebleken uit talloze onderzoeken en er komen steeds meer wetenschappelijke bewijzen voor het verband tussen lage vitamine D-waarden en alle degeneratieziekten. Het kankerbestrijdende mechanisme van vitamine D is vrij goed gekend. Vitamine D • beschermt het genoom door rechtstreekse regulatie van meer dan 1000 genen • beschermt tegen DNA-schade door een verhoogde genexpressie van het G6PD-gen waardoor de activiteit van het enzym glucose-6-fosfaat-dehydronase sterk toeneemt. Dit enzym vermindert vrije radicalen schade. • induceert celdifferentiatie • verhoogt apoptose of geprogrammeerde celdood van kankercellen • voorkomt proliferatie en metastase • remt de angiogenese (het ontstaan van nieuwe bloedvaten die de tumor van bloed, zuurstof en voedingsstoffen voorziet) • verhoogt de immuniteit • remt inflammatie, verlaagt de concentratie van C-reactief proteïne • verhoogt de concentratie van de geslachthormonen testosteron en oestrogeen • verhoogt de calciumabsorptie • remt de telomerase activiteit in kankercellen, zodat deze zich niet meer oneindig blijven delen, maar kunnen afsterven Het is belangrijk de juiste vorm van vitamine D binnen te krijgen, namelijk D3 of cholecalciferol. Dat is de actieve vorm van vitamine D die we zelf kunnen aanmaken onder invloed van zonlicht. Zonlicht is niet alleen de meest effectieve, maar ook de goedkoopste kankerbestrijder die we tot onze beschikking hebben. Je kan een voorraad vitamine D voor een heel leven gratis van de zon krijgen. Voorwaarde is wel dat je voldoende cholesterol hebt om om te zetten in vitamine D en dat het cholesterolmechanisme optimaal werkt. Dat is niet bij iedereen het geval. Bovendien komt bijna niemand meer lang genoeg in de zon om voldoende vitamine D aan te maken. Men heeft ons bang gemaakt voor de schadelijke straling. Volledig onterecht, want UV-straling is alleen schadelijk wanneer onze huid niet genoeg antioxidanten bevat. Maar dat is een ander verhaal... Adviezen vitamine D •Preventief: 800 à 5.000 IE • Curatief: 2.000 à 10.000 IE (en meer) •Bij extreme deficiëntie: 50.000 IE/week gedurende 8 weken •De vloeibare/emulsievorm van vitamine D3 is de best opneembare en meest bioactieve •De verhouding vitamine A/vitamine D is uiterst belangrijk voor een goede werking van vitamine D. Te hoge doses vitamine A, in combinatie met te lage doses vitamine D, doen de positieve eigenschappen van vitamine D teniet. De ideale verhouding is 1/3 (vb. 3000 IE vitamine A en 10.000 IE vitamine D) Vitamine K Al in 1947 is de antikankeractiviteit van vitamine K onder de aandacht gebracht. Men ontdekte toen dat intraveneuze toediening van vitamine K3 (150-200mg) onbehandelbare luchtwegkankers gevoelig maakte voor radiotherapie. Sindsdien zijn tal van in vitro-, dieren- en mensenstudies opgezet, die een gelijkaardige activiteit van dergelijke hoge doses van vitamine K achterhaalden. Verschillende mechanismen zijn verantwoordelijk voor de antikankeractiviteit van vitamine K: • verhoging van de oxidatieve stress: vitamine K is een pro-oxidant voor kankercellen • vitamine K stopt de celdeling door een aantal van de regulatieproteïnen in het celdelingsproces te remmen • vitamine K leidt tot celdood of apoptose van kankercellen • vitamine K activeert DNase, een enzym dat DNA afbreekt. Dit is nodig voor apoptose, wanneer zo veel mogelijk celcomponenten moeten afgebroken worden tot hun primaire bouwstoffen. De bouwstoffen van DNA (nucleotiden) kunnen terug gebruikt worden voor de aanmaak van nieuwe cellen. Deficiëntie van DNase komt veelvuldig voor in kankercellen. • vitamine K is een essentiële factor in celdeling en celsignalisatie • vitamine K remt het pro-inflammatoire cytokine NF-kB (nuclear factor kappaB), dat door kankercellen gebruikt wordt om overleving te promoten • vitamine K remt angiogenese Er zijn de laatste jaren talrijke studies gepubliceerd die de preventieve en curatieve werking van vitamine K, vooral vitamine K2, bij kanker aantonen. In een Duitse studie uit 2008 werd aangetoond dat een hoge vitamine K2 inname het risico op gevorderde prostaatkanker met 63% verminderde. Virale infectie met hepatitis B of C is een grote risicofactor voor het ontwikkelen van leverkanker. In een studie die in 2004 in de JAMA werd gepubliceerd toonde men aan dat slechts 10% van virale levercirrose patiënten die vitamine Orthofyto 11 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Voeding Walter O.M. Faché & Hilde Maris K2 kregen leverkanker ontwikkelden, terwijl bij 47% van de patiënten die geen vitamine K kregen leverkanker ontstond. Een heel recent onderzoek uit 2010 toont aan dat bij mensen met de hoogste vitamine K2 inname 14% minder kanker voorkomt. Zij hebben bovendien een 28% lager risico om te sterven aan kanker, vooral aan prostaatkanker (-35%) en longkanker (-62%). Vitamine C Adviezen vitamine K •Een mix van K1 en K2 (MK-4 + MK-7) is ideaal • Dosering: 1 à 9 mg K1 + 1mg K2, waarvan minstens 45 µg MK-7 •Vitamine K wordt niet opgeslagen, ook al is het een vetoplosbare vitamine (ze wordt gerecycleerd). •Deficiëntie van vitamine K komt veel voor •Hoge doses vitamine K zijn veilig, ze hebben geen extra bloedstollend effect •Vitamine K werkt als een hormoon, zonder de toxiciteit • Coumarines verhinderen de werking van vitamine K! Vitamine C De rol van vitamine C in de kankertherapie wordt, ondanks de vele wetenschappelijke bewijzen, door vele artsen en medische instellingen nog steeds afgedaan als onzin. Dat komt doordat de concentraties in plasma en urine die hoog genoeg zijn om kankercellen te vernietigen alleen bereikt kunnen worden met intraveneuze toediening van ascorbaat. De effectiviteit van vitamine C bij kanker kan dus niet beoordeeld worden aan de hand van studies die gedaan zijn met orale inname. Vitamine C is essentieel voor de aanmaak van collageen, het eiwit dat de cellen bij elkaar houdt. Wanneer er voldoende collageen van goede kwaliteit aanwezig is, vormt dat een uitstekende barrière tegen vreemde indringers, zoals virussen en bacteriën, maar het belet ook rechtstreeks de verspreiding van kankercellen. Kankercellen scheiden het enzym hyaluronidase af dat verantwoordelijk is voor de afbraak van collageen. Daardoor kunnen ze zich verspreiden in het lichaam (Dr. Ewan Cameron). Hyaluronidase breekt ook hyaluronaten af. Dit zijn stoffen die gevormd worden door de verbinding of conjugatie van hyaluronzuur met toxische stoffen als 12 onderdeel van het detoxificatiesysteem. Hyaluronaten worden normaal verwijderd via de uitscheidingsorganen, maar het enzym hyaluronidase kan de hyaluronaten afbreken, zodat de toxische stoffen weer vrijkomen. Een combinatie van vitamine C met lysine, proline en EGCG uit groene thee voorkomt de afbraak van collageen en hyaluronaten door hyaluronidase (Dr. Matthias Rath). • stimuleert het immuunsysteem: het is nodig voor de aanmaak en mobilisatie van leukocyten die kanker bestrijden • draagt bij aan het zuurstoftransport in de respiratieketen en voert zuurstof als pro-oxidant naar de kankercel, iets waartoe hemoglobine niet in staat is • het heeft een selectieve werking: het is een pro-oxidant voor kankercellen en een antioxidant voor gezonde cellen. Het verhoogt de concentratie waterstofperoxide (H2O2) in kankercellen, waardoor deze vernietigd worden. • remt angiogenese en proliferatie van tumorcellen • maakt kankercellen gevoelig voor chemotherapie • kanker ontstaat meestal in weefsels die een ascorbaatgehalte van minder dan 4,5 mg% hebben en kan zelden groeien in weefsels en organen met hogere vitamine C concentraties • lage ascorbaatconcentraties worden geassocieerd met een verhoging van hypoxia-inducible factor-1 (HIF-1), een transcriptiefactor die de zuurstoftoevoer via angiogenese (de vorming van nieuwe bloedvaten) controleert, maar ook de metabole adaptatie van kankercellen aan hypoxie of zuurstoftekort via fermentatie van glucose (in plaats van verbranding). Adviezen vitamine C • Voor preventieve doeleinden kunnen orale doses van 500 mg tot 10.000 mg (afhankelijk van de biochemische individualiteit) volstaan: bij voorkeur calcium-magnesium ascorbaat met bioflavonoïden en/of acerola. Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® • A ls onderdeel van een kankerbehandeling moet vitamine C intraveneus worden toegediend door een orthomoleculaire arts. Selenium Uit talloze studies blijkt dat het mineraal selenium in staat is verschillende typen van kanker te voorkomen, waaronder borst-, slokdarm-, maag-, prostaat-, darm-, long-, lever- en blaaskanker. De orthomoleculaire dagelijks aanbevolen hoeveelheid is 200µg, maar de meeste mensen krijgen deze dosis niet met de voeding binnen. Selenium is een onderdeel van glutathion peroxidase, één van de belangrijkste antioxidanten in ons lichaam. Het werkt specifiek tegen peroxiden, krachtige oxidanten die vooral vetzuren oxideren. Glutathion peroxidase verlaagt het risico op kanker en stimuleert het immuunsysteem om infecties te bestrijden. Selenium • is een antioxidant, die in combinatie met vitamine C, E en de carotenoïden vrije radicalen pathologie afremt • is een pro-oxidant voor kankercellen • vernietigt zowel kanker- als prekankercellen • remt de reproductie en proliferatie van beschadigd DNA (mitose) • remt angiogenese en stimuleert apoptose • verhoogt de effectiviteit van chemotherapie en bestraling Adviezen Selenium • 200 à 400 µg Se-methylselenocysteïne • De dosis van 400 µg niet overschrijden, tenzij onder toezicht van een orthomoleculaire arts • Doses van meer dan 850 µg per dag kunnen seleniumtoxiciteit veroorzaken • Rijke bronnen van methylselenocysteïne: knoflook, noten, broccolikiemen, spruiten DIM (Di-indolylmethaan) DIM (3,3’-di-indolylmethaan) is een natuurlijke stof die in het zure milieu van de maag ontstaat uit indol-3-carbinol (I3C), een verbinding uit koolsoorten, radijs en daikon. Koolsoorten zijn rijk aan glucosinolaten en hun metabolieten, waaronder indolen en isothiocyanaten. Deze verbindingen hebben antimutagene- en anticarcinogene eigenschappen. Bij orale inname wordt I3C omgezet in Voeding Walter O.M. Faché & Hilde Maris Info: Gezondheidsbistro 7 NIEUW - Niet-toxische kankertherapieën werkzame metabolieten, hoofdzakelijk DIM. DIM: • is voor normale, gezonde cellen niet toxisch is, terwijl het cytostatisch is voor kankercellen (het remt de groei van kankercellen) • stopt de celdeling van kankercellen • is in vitro werkzaam gebleken tegen hormoonafhankelijke en hormoononafhankelijke borst- en prostaatkankercellen. • is een sterke remmer van NF-kappaB, een transcriptiefactor die kankercellen beschermt tegen apoptose • stimuleert apoptose • stimuleert detoxificatie van carcinogene stoffen • verhindert de vorming van carcinogene stoffen, inclusief carcinogene metabolieten van oestrogeen • voorkomt tumorvorming door Humaan Papillomavirus (HPV) en is een alternatief voor het schadelijke baarmoederhalskankervaccin • verhoogt interferon-gamma • remt angiogenese • maakt kankercellen gevoeliger voor chemotherapie Adviezen DIM • Therapeutische dosis: 2 mg per kg lichaamsgewicht per dag of 100 à 300 mg per dag • Doses tot 20 mg per kg lichaamsgewicht per dag zijn veilig gebleken • DIM is een (zwakke) inductor van de cytochromen CYP1A1 en 1A2 en CYP3A2 en remt CYP2B1 en CYP2B2. Dit kan de opname en werking van medicijnen beïnvloeden. Raadpleeg daarom altijd een arts wanneer je DIM gelijk met medicijnen inneemt. Volwaardige voeding Omdat er de laatste decennia zo veel onderzoek gedaan is naar de effecten van voeding en voedingstoffen op het ontstaan en de ontwikkeling van kanker, worden er steeds meer stoffen ontdekt met een uitgesproken antikanker werking. Je mag er van uitgaan dat uiteindelijk alle vitaminen, mineralen, fytonutriënten, enzymen, vezels en andere bekende en onbekende stoffen, die van nature in onze voeding aanwezig zijn, tegen kanker beschermen. Of het nu vitamine C, selenium, kurkuma, knoflook, proanthocyanidinen, DIM of isoflavonen zijn, ze zullen allemaal een zekere antikankerwerking hebben. Alleen wordt die werking niet in In Bistro 7 bespreken we dit jaar uitgebreid alle aspecten van de niettoxische kankertherapie, met de nadruk op de praktische voedings- en suppletieadviezen en kankertherapieën die werken. Enkele voorbeelden: • Druivenkuur • Budwig dieet • DMSO • MSM • Cesium Chloride • Enzymtherapie • Intraveneus vitamine C • Insuline potentiatie therapie • Ozon therapie • Protocel • Natrium Bicarbonaat • Vitamine B17 • En nog vele andere. alle onderzoeken vastgesteld, omdat ze niet de juiste dosering of de juiste vorm gebruiken en omdat er andere beïnvloedende factoren in het spel zijn, maar vooral omdat ze vaak geïsoleerd gebruikt worden en daarom maar een bescheiden werking hebben. Hoewel er nutriënten zijn die uit zichzelf een duidelijke antikankerwerking hebben, zoals de supersupplementen die we in deze twee artikels besproken hebben, hebben de meeste voedingsstoffen vooral een onrechtstreekse beschermende werking, die pas ten volle tot uiting komt in combinatie met andere stoffen en vooral in combinatie met de juiste voeding- en leefwijze. Daarom hameren we er nogmaals op: begin met de juiste voeding! Je lichaam vrijmaken van toxische stoffen, zoals geraffineerde suikers, transvetzuren, voedingsadditieven, aspartaam, nitraten, zware metalen, pesticiden en schimmels, en het voorzien van alle essentiële voedingsstoffen is een kankertherapie op zich. Supplementen kunnen veel van de schadelijke effecten van verkeerde voeding compenseren, maar de juiste voeding kan niet vervangen worden door supplementen. Of je nu kankerpatiënt bent of iemand die kanker wil voorkomen, een orthotarisch voedingspatroon volgens de Voedingsdriehoek Faché is de eerste en belangrijkste stap naar genezing. Houd deze data vrij Maandag 14 maart 2011 - Deel 1 Maandag 9 mei 2011 - Deel 2 Maandag 6 juni 2011 - Deel 3 Maandag 3 oktober 2011 - Deel 4 Maandag 5 december 2011- Deel 5 Telkens van 19-22u Prijs per avond: €35 Prijs voor een reeks van vijf avonden: €145 i.p.v. 175 Referenties: 1. Bo-Ying Bao, Yi-Fen Lee et al., Protective role of 1 , 25-dihydroxyvitamin D3 against oxidative stress in nonmalignant human prostate epithelial cells International Journal of Cancer, June 15th , Volume 122 Issue 12 (p 2699-2706), 2008 2. Cedric F. Garland et al., The Role of Vitamin D in Cancer Prevention, Am J Public Health 2006 96: 252-261, International Journal of Cancer 3. Nimptsch K, Rohrmann S, Linseisen J. Dietary intake of vitamin K and risk of prostate cancer in the Heidelberg cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC-Heidelberg). Am J Clin Nutr. 2008 Apr;87(4):985-92. 4. Habu D, Shiomi S, Tamori A, et al. Role of vitamin K2 in the development of hepatocellular carcinoma in women with viral cirrhosis of the liver. JAMA. 2004 Jul 21;292(3):358-61. 5. Nimptsch K, Rohrmann S, Kaaks R, Linseisen J. Dietary vitamin K intake in relation to cancer incidence and mortality: results from the Heidelberg cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC-Heidelberg). Am J Clin Nutr. 2010 Mar 24. [Epub ahead of print] 6. Duconge J, Warnock W, Riordan NH et al. Pharmacokinetics of vitamin C: insights into the oral and intravenous administration of ascorbate. P R Health Sci J. 2008 Mar;27(1):7-19. 7. Riordan HD, Riordan NH, Guzmán A et al. Orthomolecular oncology: a mechanistic view of intravenous ascorbate’s chemotherapeutic activity. P R Health Sci J. 2002 Mar;21(1):39-41. 8. Kuiper C, Molenaar IG, Dachs GU et al. Low ascorbate levels are associated with increased hypoxia-inducible factor-1 activity and an aggressive tumor phenotype in endometrial cancer. Cancer Res. 2010 Jul 15;70(14):5749-58. 9. Brozmanová J, Mániková D, Vlčková V, Chovanec M. Selenium: a double-edged sword for defense and offence in cancer. Arch Toxicol. 2010 Dec; 84(12):919-38. 10. Safe S, Papineni S, Chintharlapalli S. Cancer chemotherapy with indole-3-carbinol, bis(3’-indolyl)methane and synthetic analogs. Cancer Lett. 2008 Oct 8;269(2):326-38. 11. Leibelt DA, Hedstrom OR, Fischer KA et al. Evaluation of chronic dietary exposure to indole-3-carbinol and absorption-enhanced 3,3’-diindolylmethane in sprague-dawley rats. Toxicol Sci. 2003 Jul;74(1):10-21. 12. Parkin DR, Lu Y, Bliss RL et al. Inhibitory effects of a dietary phytochemical 3,3’-diindolylmethane on the phenobarbital-induced hepatic CYP mRNA expression and CYP-catalyzed reactions in female rats. Food Chem Toxicol. 2008 Apr 6. Orthofyto 13 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Voeding Hilde Maris Anti-aging genen manipuleren met voeding Minder koolhydraten eten om langer te leven W il je lang leven en tot op hoge leeftijd fit en gezond blijven? Dan moet je wellicht veel minder koolhydraten eten. Professor Cynthia Kenyon van de Universiteit van California heeft ontdekt dat het schrappen van koolhydraten je ‘jeugdgenen’ activeert. Koolhydraten hebben een rechtstreeks effect op twee genen die het verouderingsproces beïnvloeden: het insulinegen en het anti-aging gen DAF-16. Door koolhydraten te bannen wordt het insulinegen uitgeschakeld en het DAF-16 gen geactiveerd. Professor Kenyon beschrijft haar ontdekking in het tijdschrift Philosophical Transactions of the Royal Society. (1) Door het manipuleren van deze genen bij rondwormen, was Prof. Kenyon in staat de beestjes zes tot tien maal langer te laten leven. De anti-aging genen werken ook bij ratten, muizen en apen, en er zijn aanwijzingen dat ze hetzelfde doen bij de mens. Fig.1: Het uitschakelen van de insuline/IGF-1 pathway verlengt de levensduur en vertraagt de ontwikkeling van zogenaamde ouderdomsgerelateerde ziekten bij uiteenlopende diersoorten. Deze life extension pathway werd ontdekt door genetische studies bij de kleine rondworm Caenorhabditis elegans. 14 Insuline/IGF-1 pathway Ondanks de fascinerende eigenschappen van het verouderingsproces, dat volgens een verschillend tempo verloopt bij verschillende diersoorten, dacht men tot enkele decennia geleden dat het niet actief gereguleerd werd. Ondertussen heeft men ontdekt dat de snelheid waarmee we verouderen wel degelijk gereguleerd wordt door klassieke signaal­ pathways, waardoor verouderen gelinkt wordt aan omgevings- en fysiologische signalen. Stress en metabole sensoren zoals insuline en IGF-1 hormonen, TOR kinase en AMP kinase liggen aan de basis van deze regulering. Het up- of downreguleren van deze pathways zet namelijk een aantal celbeschermende mechanismen in werking die de levensduur kunnen verlengen. Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® IGF-1 (Insulinelike Growth Factor of Insulineachtige Groeifactor-1) is een op insuline gelijkende metaboliet van het Humaan Groeihormoon (HGH). Het staat ondermeer in voor herstel en groei. De hoogste waarden worden in de puberteit bereikt. De IGF-1 concentratie wordt beïnvloed door o.a. voeding en de concentratie van groeihormoon en insuline. TOR kinase (Target of Rapamycin kinase) reguleert ondermeer het groeiproces in reactie op omgevingsfactoren. AMP kinase (Adenosine Monofosfaat geactiveerd kinase) speelt een belangrijke rol in de cellulaire energie homeostase. Het reguleert ondermeer de opname van glucose en de bèta-oxidatie van vetzuren, alsook de aanmaak van glucosetransporteurs (GLUT 4) en mitochondria. Voeding Hilde Maris De ontdekking De C. elegans rondworm leeft slechts enkele weken, maar ondergaat tijdens zijn korte leven een aantal fysieke en gedragsmatige veranderingen die beschouwd kunnen worden als verouderen. Michael Klass, die met prof. Kenyon samenwerkte, ontdekte dat de C. elegans langer leeft en minder nageslacht heeft wanneer hij op een caloriebeperkt dieet wordt gezet, een fenomeen dat in de jaren dertig al bij knaagdieren gezien werd, maar waar tot nog toe geen wetenschappelijke verklaring voor gevonden werd. Klass ging naar aanleiding van deze ontdekking op zoek naar mutaties die verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor een langere levensduur. Hij kon echter geen genen met die eigenschap vinden, en stelde vast dat het waarschijnlijk de calorierestrictie zelf was die voor een hogere ouderdom zorgde.(2) Een andere onderzoeker, Tom Johnson, bouwde verder op het werk van Klass en ontdekte toch een gen, age-1, dat de bezitter ervan aanzienlijk langer deed leven (40 à 65%). (3) Universeel mechanisme Prof. Kenyon, gefascineerd door de ontdekking van Johnson, veronderstelde dat er een universeel mechanisme voor veroudering moest zijn, gecontroleerd door genen waarvan de activiteit gemanipuleerd kan worden om de levensduur te verlengen of te verkorten. Na lang zoeken ontdekte ze twee genen DAF-2 en DAF-16 die de levensduur bepalen. Deze genen worden bovendien beïnvloed door de inname van voeding. Een lage voedselinname remt de activiteit van DAF-2, waardoor de levensduur verlengd wordt. Een hogere voedselinname activeert DAF-2 en heeft het omgekeerde effect. Voor het levensverlengende effect van calorierestrictie via DAF-2 is de aanwezigheid van het anti-aging gen DAF-16 vereist. Dit is echter alleen het geval wanneer calorierestrictie pas begonnen wordt op middelbare leeftijd, niet wanneer de inname van voedsel levenslang, dus al van bij de geboorte, beperkt wordt. In 1997 werden de ketens van DAF-2 en DAF-16 bepaald. DAF-16 is een transcriptiefactor van de vorkhoofdfamilie (FOXO proteïnen). De genen coderen voor insuline en IGF-1 receptoren, twee factoren die de groei reguleren in respons op voeding. Dat het remmen van insuline- en IGF-1 pathways de levensduur zou verlengen werd in wetenschappelijke kringen als onmogelijk beschouwd, aangezien verstoorde insuline- en IGF-1 pathways diabetes veroorzaken. Prof. Kenyon heeft ondertussen aangetoond dat het remmen van deze pathways wel degelijk de levensduur verlengt. Aanvankelijk kon ze de kleine ringworm zes maal langer laten leven, en intussen is ze erin geslaagd om de levensduur van deze diertjes tot tien maal te verlengen. Ook bij vliegen en muizen lukt dit. De concentratie van circulerend IGF-1 is omgekeerd evenredig met de levensduur bij zo’n dertig verschillende muizensoorten. FOXO (Forkhead box) proteïnen zijn een familie van transcriptiefactoren die een belangrijke rol spelen in de expressie van genen die betrokken zijn bij celgroei, proliferatie, differentiatie en life extension. De karakteristieke eigenschap van FOXO proteïnen is de vorkhoofd vorm, een opeenvolging van 80 tot 100 aminozuren die een vorkhoofdmotief vormen dat met DNA bindt. Dit motief staat ook bekend als de gevleugelde helix, omwille van de vlindervormige verschijning van de lussen in de proteïnestructuur. hoger de activiteit van DAF-16, hoe langer de levensduur, hoe hoger de immuniteit en de weerstand tegen stress. Het anti-aging gen DAF-16, dat pas geactiveerd wordt wanneer de insulineaanmaak (en dus de koolhydraatinname) laag is, zendt instructies naar een heleboel reparatie- en vernieuwingsgenen. Het stimuleert de aanmaak van huid- en spiereiwitten, activeert het immuunsysteem om infecties te bestrijden en schakelt kankergenen uit. Kortom, je wordt weer zestien... Het DAF-16 gen werd daarom ook omgedoopt tot ‘Sweet Sixteen’. Wat kan je in de praktijk doen om je anti-aging genen te activeren? • Schrap alle geraffineerde koolhydraten en suikers uit brood, granen, pasta, chips, koekjes, gebak, pizza, frisdranken, snoep, en verminder ook de ongeraffineerde koolhydraten drastisch... • Eet volop groenten, peulvruchten, zwammen, noten, zaden, pitten, kiemen, vis, gevogelte, eieren, olijfolie, vlaszaadolie. Met andere woorden: concentreer je op de basis van de Voedingsdriehoek Faché. Life Extension bij mensen? Het meest opwindende van deze ontdekking is natuurlijk de link naar life extension bij mensen. Een verlaagde IGF-1 receptor activiteit wordt gevonden bij honderdjarigen onder de Ashkenazi Joden en FOXO DNA varianten worden geassocieerd met uitzonderlijk hoge ouderdom bij Hawaiianen van Japanse afkomst, inwoners van California en New England, Duitsers, Italianen, Ashkenazi Joden en Chinezen. De rol van koolhydraten bij veroudering Hoewel de ontdekking van dit mechanisme een primeur is, is het insulineverhaal een oude bekende bij orthomoleculaire wetenschappers. Het FIOW pleit al jaren voor het bannen van alle geraffineerde koolhydraten en suikers als onderdeel van een anti-aging strategie. Een hoge koolhydraatconsumptie stimuleert de insulineaanmaak. Insuline triggert op haar beurt de productie van cholesterol, verhoogt de bloeddruk door het samentrekken van de bloedvaten en stimuleert het vrijkomen van triglyceriden. Hoe lager de activiteit van insuline, hoe Referenties: 1. Kenyon C. The first long-lived mutants: discovery of the insulin/IGF-1 pathway for ageing. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2011 Jan 12;366(1561):9-16. 2. Klass M. R.1983 A method for the isolation of longevity mutants in the nematode Caenorhabditis elegans and initial results. Mech Ageing Dev. 22, 279–286. 3. Johnson T. E.1990 Increased life-span of age-1 mutants in Caenorhabditis elegans and lower Gompertz rate of aging. Science 249, 908–912. Orthofyto 15 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Nieuw verkrijgbaar bij het FIOW Orthotrends Jaarboek 2010 Complete anti-oxydant+ Complete anti-oxidant plus is een sterk antioxidant complex dat zorgt voor de verhoging van de weerstand en bescherming biedt tegen allerlei degeneratieziekten en werkzaam is op het niveau van de mitochondrieën. Het is tevens een ideaal complex om te nemen bij allerlei pathologiën die gerelateerd zijn aan de intoxicatie van zware metalen. Het gaat de zware metalen elimineren zonder demineraliserend te werken, integendeel, door het sterk anti-oxidatieve aspect van Complete anti-oxydant gaat het nog als anti-radicaal complex werken. Alle Orthotrends van het FIOW van 2010 verzameld per ziektebeeld, aangevuld met tips en adviezen voor leefstijl, voeding en suppletie. Een uniek naslagwerk voor iedereen die de recente trends in de Orthomoleculaire Geneeskunde wil toepassen in de praktijk. Ziektebeelden die aan bod komen: ADHD/ADD Aids/HIV Aften Allergie Hooikoorts Eczeem Alzheimer Anti-aging Astma Autisme Baarmoederhalskanker Borstkanker Cholesterol, verhoogd Cognitieve stoornissen Constipatie Chronisch Vermoeidheidssyndroom / Fibromyalgie Darmaandoeningen Darmkanker Dementie Depressie Diabetes / Metabool Syndroom X Dierengeneeskunde 16 Geheugen Griep / Verkoudheid Hart- en vaatziekten Hartritmestoornissen Hersenaandoeningen Homocysteïne, verhoogd Huidkanker Hypertensie Immuniteit Incontinentie Inflammatie Kanker, algemeen Kinderen & gezondheid Leververvetting / Hepatitis Longkanker Longziekten / COPD Menopauze Migraine Multiple Sclerose Nieren / Urinewegen Onvruchtbaarheid Oogaandoeningen Ooraandoeningen / gehoor Osteoporose Overgewicht Pancreaskanker Parkinson Pijn Prostaatkanker Prikkelbare darm Psychiatrische ziekten Reuma / Artritis / Artrose Ruggenmergletsels Seksualiteit Slaapstoornissen Sport Stress Tandaandoeningen Verslaving Ziekte van Crohn Zwangerschap Borstvoeding Baby’s Zware metalen vergiftiging Prijs: Vóór 15 maart 2011: € 40 Vanaf 15 maart 2011: € 45 Bestellen: 09 369 06 42 of [email protected] kwaliteitslabel U Voor meer informatie: CVBA Urmale De pierpontstraat 2 Tel: 013 55 60 92 [email protected] 3540 Herk-de-Stad Fax: 013 55 21 05 www.urmale.com ORTHO trends ORTHOTRENDS wordt samengesteld uit de wetenschap­pelijke literatuur en de actualiteit en voorzien van orthomoleculaire commentaren, toelichtingen, adviezen en info. ORTHOTRENDS wordt samengesteld door Orth. Biochemicus Walter OM Faché, Hilde Maris, Guido Duerinckx. Eindredactie Walter OM Faché, Directeur van het Faché Instituut FIOW. ORTHOtrends® 18 Oncologie.................................................... Minder kans op overlijden aan prostaatkanker door een hogere zinkinname Omega-3 uit zeevoeding voor een betere borstkanker prognose 19 Cardiologie................................................. DHA voor een beter herstel na een beroerte Neurologie.................................................. Spirulina voor ALS-patiënten 20 20 Anti-aging................................................... Vertakte aminozuren werken levensverlengend 21 Endocrinologie.......................................... Vitamine D verhoogt het testosterongehalte Orthopedie.................................................. Vitamine D-tekort herstellen vóór orthopedische operaties Psychiatrie.................................................. Vitamine B12 deficiëntie nagaan bij ‘psychiatrische’ aandoeningen Reumatologie............................................. Extra vitamine K voorkomt osteoartritis 21 22 22 Producten met bovenstaand kwaliteitslabel voldoen aan alle orthomoleculaire eigenschappen en eisen, vastgelegd in het kwaliteitslogboek FIOW. De orthoceutische firmaraad groeit stilaan uit tot een wetenschappelijke orthoceutische farmaca, zonder schadelijke bijwerkingen. 17 Orthomoleculaire trends Oncologie Minder kans op overlijden aan prostaatkanker door een hogere zinkinname Een hogere inname van zink met de voeding verlaagt de kans om te sterven aan prostaatkanker. Dat melden wetenschappers in het tijdschrift American Journal of Clinical Nutrition (1). Zweedse onderzoekers en onderzoekers van de Harvard Universiteit evalueerden de gegevens van 525 mannen onder de tachtig jaar, bij wie prostaatkanker was vastgesteld. De mannen werden 15 tot 20 jaar gevolgd. Mannen met de hoogste zinkinname (meer dan 15,6 mg per dag) hadden 36% minder kans om te sterven aan prostaatkanker, vergeleken met mannen met de laagste inname. Bij diegenen met lokale tumoren was dat zelfs 76%. Men vond in dit onderzoek geen verband tussen zinkinname en andere doodsoorzaken. Meer info: MN 24. Prostaataandoeningen orthomoleculair behandelen - € 35 Onder hoofdredactie Walter O.M. Faché PROSTAATAANDOENINGEN ORTHOMOLECULAIR BEHANDELEN Prostatitis, prostatodynie, benigne prostaathyperplasie en prostaatcarcinoom Walter O.M. Faché MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA De resultaten van eerdere studies naar het beschermende effect van zink op het ontstaan van prostaatkanker zijn tegenstrijdig. De onderzoekers denken daarom dat zink een grotere rol speelt in het verloop van de aandoening dan in de ontwikkeling ervan. Visie van het FIOW De huidige officiële dagelijkse aanbeveling voor zink voor volwassenen is 8 tot 11 mg, wat volgens ons absoluut niet toereikend is. (Voedingsaanbevelingen voor België Herziening 2009) Wij pleiten al jaren voor een dagelijkse zinkinname van 15 tot 50 mg. Dat deze dosering dichter bij de optimale inname ligt, wordt bevestigd door dit onderzoek waaruit blijkt dat meer dan 15,6 mg per dag een beschermend effect heeft tegen het overlijden aan prostaatkanker. Wij zijn ervan overtuigd dat de resultaten nog beter zouden zijn, wanneer men het effect van zinksuppletie onderzocht had. Zink is namelijk cytotoxisch voor prostaatkankercellen, ongeacht de groeisnelheid. Zink doodt prostaatkankercellen op een dosisafhankelijke manier (2). Zink is bovendien betrokken bij een heel aantal belangrijke cellulaire functies, waaronder het immuunsysteem en DNA-reparatie en -methylatie. Zink verlaagt de expressie van de hypoxiainducible factor-1 (HIF-1), die kankercellen in staat stelt te overleven in een zuurstofarme omgeving (3). HIF-1 zorgt er voor dat tumoren sneller kunnen groeien en resistent worden tegen chemotherapie. Tot slot is het interessant om te weten dat de zinkwaarden in de prostaat aanzienlijk verlaagd zijn tijdens de ontwikkeling én de progressie van prostaatkanker en dat het verband tussen lage zinkwaarden en prostaatkanker, ondanks tegenstrijdige resultaten van eerdere studies, door recent onderzoek is bevestigd (4). (HM) Voedingsbronnen van zink: oesters, lever, schaaldieren, rundvlees, tarwekiemen, tarwezemelen, gerijpte kaas, eieren, vis, kip, kalkoen, knoflook, bessen, noten, peulvruchten, zonnebloempitten, sesamzaad, pompoenpitten, volle granen, rijst, sojabonen, bladgroenten en aardappelen Haal zink zo veel mogelijk uit plantaardige bronnen, vis, schaaldieren en gevogelte. Orthomoleculaire suppletie: zinkmonomethionine 75 à 250 mg (komt overeen met 15 à 50 mg elementair zink). Zinkmonomethionine is de best opneembare vorm, die niet wordt gebonden door fytinezuur (vezels). ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen, FIOW Publi Media, Laarne België Tabel. Zinkgehalte in voedingsmiddelen. Deze waarden zijn gemiddelde waarden en kunnen variëren. Bron: Linus Pauling Institute, Oregan State University Referenties: 1. Epstein MM, Kasperzyk JL, Andrén O et al. Dietary zinc and prostate cancer survival in a Swedish cohort. Am J Clin Nutr. 2011 Jan 12. [Epub ahead of print] 2. Kriedt CL, Baldassare J, Shah M et al. Zinc functions as a cytotoxic agent for prostate cancer cells independent of culture and growth conditions. J Exp Ther Oncol. 2010;8(4):287-95. 3. Nardinocchi L, Pantisano V, Puca R et al. Zinc downregulates HIF-1α and inhibits its activity in tumor cells in vitro and in vivo. PLoS One. 2010 Dec 13;5(12):e15048. 4. Costello LC, Franklin RB. Zinc is decreased in prostate cancer: an established relationship of prostate cancer! J Biol Inorg Chem. 2011 Jan;16(1):3-8. Epub 2010 Dec 8. 18 Voedingsmiddel Oesters Rundvlees Krab Kalkoen (donker vlees) Varkensvlees Kip (donker vlees) Bonen Yoghurt met fruit Melk Cashewnoten Kikkererwten Amandelnoten Pinda’s Kaas, Cheddar ORTHO trends ® Portie 6 middelgrote (gekookt) 90 gram (gekookt) 90 gram (gekookt) 90 gram (gekookt) 90 gram (gekookt) 90 gram (gekookt) 125 gram 250 gram 250 gram 30 gram 125 gram 30 gram 30 gram 30 gram Zink (mg) 76,3 6,0 4,7 3,8 2,2 1,8 1,8 1,8 1,8 1,6 1,3 1,0 0,9 0,9 Orthomoleculaire trends Oncologie Omega-3 uit zeevoeding voor een betere borstkanker prognose Eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA), de langeketen vetzuren die men rijkelijk aantreft in vette vis, remmen de proliferatie van borstkankercellen in vitro en houden het ontstaan en de progressie van borsttumoren tegen bij proefdieren. Onderzoekers van de Universiteit van California, San Diego, onderzochten daarom het effect van inname van de mariene vetzuren EPA en DHA op de prognose van vrouwen die gediagnosticeerd en behandeld werden voor borstkanker in een vroeg stadium. 3.081 vrouwen werden 7,3 jaar gevolgd. De vrouwen met een hogere inname van EPA en DHA uit zeevoeding hadden een 25% verlaagd risico op bijkomende borstkanker incidenten, vergeleken met de vrouwen met een lage inname. De vrouwen met de hoge inname hadden bovendien een verminderd risico op overlijden, dat lager werd naarmate de inname van omega-3 verhoogde. Diegene met de hoogste inname hadden 41% minder kans om te sterven. Meer info: MN 54. Orthomoleculaire chemopreventie van borstkanker - €30 Walter O.M. Faché ORTHOMOLECULAIRE CHEMOPREVENTIE VAN BORSTKANKER Orthomoleculaire chemotherapie is een revolutionaire troef om borstkanker op een niet-toxische manier preventief en curatief te helpen ondersteunen MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België De inname van visolie uit supplementen werd in dit onderzoek niet geassocieerd met een gewijzigde borstkanker prognose.(WF) Referentie: Patterson RE, Flatt SW, Newman VA, et al. Marine Fatty Acid Intake Is Associated with Breast Cancer Prognosis. J Nutr. 2010 Dec 22. [Epub ahead of print] Cardiologie DHA voor een beter herstel na een beroerte Een Amerikaans onderzoek toont aan dat DHA of docosahexaeenzuur uit visolie de hersenen beschermt tegen schade wanneer het binnen de vijf uur na een ischemische beroerte wordt gegeven. Een ischemische beroerte is een blokkering van de bloedstroom naar de hersenen door een bloedklonter of plaquevorming in de bloedvaten. Schade aan het omliggende weefsel wordt onherstelbaar binnen een paar uur, wanneer de bloedtoevoer niet hersteld wordt en inflammatie en vrije radicalen pathologie niet geremd worden door medicatie of suppletie. Dr. Nicolas Bazan en zijn team veroorzaakten een beroerte bij ratten door de middelste hersenslagader twee uur af te sluiten. Er werden drie verschillende experimenten uitgevoerd met toediening van intraveneus DHA op verschillende tijdstippen of placebo en testen om de hersenfunctie en -schade te meten. De ratten die DHA kregen, liepen minder neurologische schade op dan de ratten die een placebo kregen, zelfs wanneer DHA pas vijf uur na de beroerte werd gegeven. Behandeling met DHA verminderde het totale infarctvolume met 40% wanneer het drie uur na de beroerte toegediend werd, met 66% wanneer het vier uur erna werd gegeven en met 59% na vijf uur. DHA zorgde voor kleinere infarcten die zeven dagen na de beroerte niet meer te onderscheiden waren van normaal weefsel. In het gebied rond het aangetaste weefsel werd bij de ratten die DHA kregen meer neuroprotectine D1 gevonden, een stof met celbeschermende en ontstekingsremmende eigenschappen die uit DHA gemaakt wordt. Omega-3 vetzuren hebben een enorme impact bij beroerte en wetenschappers ontdekken steeds meer over hun rol bij het verminderen van hersenschade. Wacht daarom niet langer om omega-3 supplementen te nemen, ze beschermen de hersenen niet alleen preventief, maar kunnen eventuele schade door beroerte of andere hersenletsels binnen de perken houden. (HM) ® ORTHO trends Referentie: Bazan, Nicolas G. et al. Docosahexaenoic Acid Therapy of Experimental Ischemic Stroke. Translational Stroke Research DOI: 10.1007/s12975010-0046-0 19 Orthomoleculaire trends Neurologie Spirulina voor ALS-patiënten Onder hoofdredactie Walter O.M. Faché AMYOTROFE LATERALE SCLEROSE Oorzaken van ALS Orthomoleculaire preventie én behandeling van neuromusculaire aandoeningen Walter O.M. Faché & Hilde Maris MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen, FIOW Publi Media, Laarne België Meer info: MN 89. Amyotrofe Laterale Sclerose - Binnenkort verkrijgbaar bij het FIOW Referentie: Garbuzova-Davis S, Bickford PC. Short Communication: Neuroprotective Effect of Spirulina in a Mouse Model of ALS. The Open Tissue Engineering and Regenerative Medicine Journal, 2010, 3, 36-41 Suppletie met spirulina, een nutriëntenrijke blauwgroene alg, lijkt een neuroprotectief effect te hebben op afstervende motorische zenuwcellen bij muizen met amyotrofe laterale sclerose (ALS). Dat hebben neurowetenschappers van de Universiteit van South Florida ontdekt. Hoewel nog meer onderzoek nodig is, zijn de onderzoekers er van overtuigd dat ALS-patiënten gebaat zullen zijn met spirulina. De wetenschappers gebruikten voor hun onderzoek een muizensoort die speciaal gekweekt wordt om ALS te krijgen. Suppletie met spirulina vertraagde het ontstaan van motorische symptomen en de vooruitgang van de ziekte. Spirulina verlaagde ontstekingsmarkers in het bloed en verminderde het aantal afstervende motorische zenuwcellen. Volgens de wetenschappers heeft deze kleine alg een dubbele werking op motorische zenuwcellen: antioxidatief en anti-inflammatoir. “ALS is een degeneratieve aandoening van de motorische zenuwen”, zegt Svitlana Garbuzova-Davis, één van de onderzoekers. “De meeste behandelingen verlichten alleen de symptomen, zonder de onderliggende pathologie aan te pakken. Oxidatieve stress en inflammatie zijn belangrijke factoren die een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte. In eerdere studies toonden we al aan dat spirulina en spinazie krachtige remmers zijn van zowel oxidatieve schade als inflammatie. We zullen nu bijkomende studies doen om na te gaan of spirulina de overlevingstijd van ALSmuizen verlengt.” Visie van het FIOW ALS wordt in de klassieke geneeskunde als een ongeneeslijke ziekte beschouwd, waar patiënten moeten mee leren leven. De behandeling bestaat dan ook voornamelijk uit het verzachten van symptomen. In de Orthomoleculaire Geneeskunde worden echter goede resultaten geboekt door met de juiste voeding en voedingssuppletie de onderliggende pathologieën aan te pakken. De orthomoleculaire behandeling van ALS is een onderdeel van onze opleiding Orthomoleculaire Geneeskunde (Behandelingsprotocollen, Module 15 Spierziekten) en wordt ook uitvoerig beschreven in een nieuwe monografie die binnenkort verkrijgbaar is bij het FIOW. (WF) Anti-aging Vertakte aminozuren werken levensverlengend Meer info: MN 62. Anti-aging - € 35 Walter O.M. Faché ANTI-AGING Nutriëntenmodulatie voor een optimale energie- en antioxidantenbalans bij veroudering MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België Referentie: Nisoli E et al. Branched-chain amino acid supplementation promotes survival and supports cardiac and skeletal muscle mitochondrial biogenesis in middleaged mice. Cell Metab. 2010 Oct 6;12(4):362-72. 20 De vertakte aminozuren (BCAA) leucine, isoleucine en valine verlengen de gemiddelde levensduur van muizen wanneer ze worden toegevoegd aan hun drinkwater. Aminozuren zijn de bouwstoffen van alle eiwitten in het lichaam. In tegenstelling tot de niet-essentiële aminozuren, die we zelf kunnen aanmaken, moeten we de essentiële aminozuren, waaronder ook de BCAA, uit de voeding halen. Eerder onderzoek had al een langere overleving aangetoond van eencellige gistorganismen door toediening van BCAA. Dr. Enzo Nisoli en zijn collega’s van de Universiteit van Milaan onderzochten het effect van BCAA suppletie bij normale muizen en bij muizen die het endotheliale stikstofoxide (NO) synthase missen, een enzym dat betrokken is bij vaatverwijding. De normale muizen die BCAA kregen vanaf een leeftijd van negen maanden hadden een gemiddelde levensduur van 869 dagen, terwijl onbehandelde muizen gemiddeld 774 dagen leefden. Dit voordeel werd niet gezien bij de muizen die het NO synthase misten, wat doet veronderstellen dat bepaalde effecten van dit enzym bijdragen aan de gunstige werking van BCAA. ORTHO trends ® Bijkomend onderzoek toonde aan dat BCAA suppletie het aantal mitochondriën in hart- en spierweefsel verhoogde. De mitochondriën zijn de energieproducerende organellen in elke cel waarvan in vele studies is aangetoond dat ze uiterst belangrijk zijn om veroudering tegen te gaan. Er werd ook een verhoogde activiteit waargenomen van het levensverlengende gen SIRT1 en minder oxidatieve schade, dezelfde effecten die ook gezien worden bij calorierestrictie. De muizen die BCAA kregen, hadden ook een beter uithoudingsvermogen en een betere motorische coördinatie. BCAA vervullen een belangrijke anti-aging rol via de aanmaak van nieuwe mitochondriën en mogen dus zeker niet ontbreken in life extension strategieën. BCAA kunnen uit de voeding gehaald worden, voornamelijk uit gevogelte, vis, peulvruchten, soja en noten, maar daarvoor is een goede eiwitvertering nodig en dit proces vraagt veel energie. Suppletie met aminozuren is een handige manier om dit probleem te omzeilen. BCAA in supplementen worden meteen in het bloed opgenomen. (WF) Orthomoleculaire trends Endocrinologie Vitamine D verhoogt het testosterongehalte In 1939 al ontdekte Dr. Abraham Myerson dat zonlicht het testosterongehalte verhoogt. Hij mat de circulerende testosteronconcentraties bij mannen en stelde vervolgens verschillende lichaamsdelen bloot aan UVB-licht. Na vijf dagen zonlicht op de borst, voldoende om de huid rood te maken, was het testosteron met 120% gestegen. Na acht dagen zonder UV-blootstelling, daalde het testosterongehalte terug naar de oorspronkelijke waarden. Blootstelling van de genitale zone aan UV-licht verdubbelde het testosterongehalte. De moderne geneeskunde lijkt dit effect van de zon vergeten te zijn en maakt liever gebruik van testosteronsuppletie, wat niet zonder gevaar is. Meer info: MN 83. Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3 - € 35 Een recent onderzoek toont echter aan dat suppletie met vitamine D (3.332 IE per dag gedurende een jaar) zowel de concentratie van 25(OH)vitamine D als de concentraties van totaal testosteron, bioactief testosteron en vrij testosteron aanzienlijk doet stijgen bij mannen die aan het begin van de studie lage waarden van zowel vitamine D als testosteron hadden. Bij mannen die een placebo kregen, bleven de vitamine D en testosterongehalten onveranderd. Vitamine D is met andere woorden een eenvoudige, goedkope en vooral veilige manier om een laag testosterongehalte op een natuurlijke manier te verhogen. Ook bij vrouwen heeft vitamine D een gunstig effect op de hormonale balans. De bijkomende gezondheidsvoordelen van vitamine D, zoals een verhoogde immuniteit, minder kans op infecties, kanker, hart- en vaatziekten, diabetes, osteoporose, spierziekten, hersenaandoeningen, ... maakt van de zonnevitamine een topper onder de orthoceuticals, die zeker niet in je orthocijnkastje mag ontbreken. (HM) MN 91. Natuurgeneeskundige aanpak van hormonale disbalans bij vrouwen en mannen - € 35 Walter O.M. Faché NATUURGENEESKUNDIGE AANPAK VAN HORMONALE DISBALANS BIJ VROUWEN EN MANNEN Onderliggende biochemische actoren, mechanismen, dosissen en adviezen in de disbalans van geslachtshormonen MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België Referenties: 1. Pilz S, Frisch S, Koertke H et al. Effect of Vitamin D Supplementation on Testosterone Levels in Men. Horm Metab Res. 2010 Dec 10. [Epub ahead of print] 2. Myerson A, Neustadt R. Influence of utraviolet irradiation upon excretion of sex hormones in the male. Endocrinology 1939; 25: 7-12 Orthopedie Vitamine D-tekort herstellen vóór orthopedische operaties Het tijdschrift The Journal of Bone and Joint Surgery meldt dat bijna de helft van alle patiënten die een orthopedische operatie moeten ondergaan een gebrek aan vitamine D hebben. Een vitamine D-tekort verhindert een goede botgenezing, spierfunctie en herstel na operatie. Prof. Dr. Joseph Lane en zijn collega’s van het New York’s Hospital for Special Surgery bekeken de gegevens van 723 mannen en vrouwen die tussen januari 2007 en maart 2008 een orthopedische operatie ondergingen. 43% van deze patiënten hadden onvoldoende vitamine D in hun bloed vóór de operatie (20 tot 32 ng/ml) en 40% hadden een werkelijk vitamine D-tekort (minder dan 20 ng/ml). Jonge mensen, mannen en mensen met een donkere huidskleur hadden de laagste vitamine D-waarden. Dr. Lane legt uit dat het herstel van botweefsel twee tot vier weken na de operatie gebeurt en dat daarvoor voldoende vitamine D nodig is. Het is volgens hem noodzakelijk om voor de operatie de vitamine D-waarden te bepalen en deze indien nodig te corrigeren en pas daarna te opereren. Er zijn vaak erg hoge doses nodig om de bloedwaarden op korte tijd te normaliseren. Deze studie moet aan de alarmbel trekken en orthopedisten waarschuwen voor het wijdverspreide vitamine D-tekort onder patiënten. Vitamine D in het bloed meten zou een standaardprocedure moeten worden voorafgaand aan elke operatie. Patiënten die een operatie gepland hebben aan botten, spieren of gewrichten, doen er goed aan onder toezicht van hun arts een vitamine D supplement te nemen. Voldoende vitamine D zorgt voor een beter en sneller herstel en een betere uitkomst van de operatie. Ook voor andere operaties of ziekenhuisopnamen is een optimale vitamine D concentratie van enorm belang voor het herstel en voor het voorkomen van complicaties en infecties. (HM) ® ORTHO trends Meer info: MN 83. Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3- €35 Walter O.M. Faché BREEDSPECTRUM EIGENSCHAPPEN VAN VITAMINE D3 Dringende noodzaak om vitamine D bij patiënten te controleren Meer dan alleen calcium reguleren! MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België Referentie: Bogunovic L, Kim AD, Beamer BS, Nguyen J, Lane JM. Hypovitaminosis D in patients scheduled to undergo orthopaedic surgery: a single-center analysis. J Bone Joint Surg Am. 2010 Oct 6;92(13):2300-4. 21 Orthomoleculaire trends Psychiatrie Vitamine B12 deficiëntie nagaan bij ‘psychiatrische’ aandoeningen Meer info: MN 64. Ontspoord hersenmetabolisme in balans brengen - € 30 Walter O.M. Faché ONTSPOORD HERSENMETABOLISE IN BALANS BRENGEN Een ontspoord hersenmetabolisme is het gevolg van een langzame vergiftiging door toxines en vrije radicalen. Actoren in balans brengen MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België Referentie: Kate N, Grover S, Agarwal M. Does B12 deficiency lead to lack of treatment response to conventional antidepressants? Psychiatry (Edgmont). 2010 Nov;7(11):42-4. Reumatologie Meer info: MN 86. Therapeutische toepassingen en nieuwste ontwikkelingen van vitamine K2 - € 35 Walter O.M. Faché THERAPEUTISCHE TOEPASSINGEN NIEUWSTE ONTWIKKELINGEN VAN VITAMINE K Noodzaak de vitamine K-status bij patiënten te controleren en de ADH is ontoereikbaar. Vitamine K is essentieel voor enzymexpressie bij osteoporose, hart- en vaatziekten en kankers! MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België Vitamine B12 deficiëntie wordt vaak over het hoofd gezien of foutief gediagnosticeerd als een psychiatrische aandoening. Daardoor krijgt de patiënt ook vaak de verkeerde behandeling. Indische onderzoekers presenteerden in het tijdschrift Psychiatry twee gevallen van zwaar depressieve mannen met bijkomende cognitieve stoornissen die niet op antidepressiva reageerden. Uit bloedonderzoek bleek dat deze mannen een vitamine B12-tekort hadden. Wanneer ze naast de antidepressiva B12 suppletie en foliumzuur kregen, verbeterden hun depressieve symptomen en hun cognitieve problemen in slechts enkele weken tijd. De onderzoekers concluderen daar uit dat 22 Visie van het FIOW Het is jammer dat de onderzoekers het effect van vitamine B12 en foliumzuur alleen, zonder de antidepressiva, niet onderzocht hebben. Uit de medische literatuur blijkt namelijk dat depressie de meest geziene psychiatrische manifestatie van B12-tekort is. Bovendien zijn foliumzuur en B12 methyldonors, die van cruciaal belang zijn voor een goede hersenfunctie. Het is volgens ons dan ook een foutieve redenering om te stellen dat B12 tot respons op antidepressiva leidt. Het is het herstellen van de B12 deficiëntie die verantwoordelijk is voor het verbeteren van de symptomen. Hetzelfde effect werd eerder al waargenomen door het geven van SAM (S-adenosylmethionine) aan depressieve patiënten. SAM is namelijk ook een methyldonor. (HM) Extra vitamine K voorkomt osteoartritis Groene bladgroenten, zoals spinazie, broccoli en boerenkool, zouden wel eens een belangrijke rol kunnen spelen in de bescherming tegen osteoartritis aan de knieën. Recent medisch onderzoek toont namelijk aan dat vitamine K, dat rijkelijk aanwezig is in deze groenten, een belangrijke rol speelt in de preventie van osteoartritis. Osteoartritis is de meest voorkomende vorm van artritis aan de knieën en handen. Het is het resultaat van een toenemende slijtage van het gewrichtskraakbeen, waardoor het bot bloot komt te liggen. De aandoening komt het meest voor bij mensen van boven de 50 jaar. Er is een verhoogd risico bij overgewicht, genetische gevoeligheid en letsel aan de knieën of omliggende weefsels. Steeds meer mensen worden getroffen door de aandoening, en de medische en sociale kosten die ermee gepaard gaan, stijgen jaarlijks. In de VS werden de kosten voor 2010 op zo’n 134 miljard dollar geschat. Referenties: Neogi T, Zhang Y. Osteoarthritis prevention. Curr Opin Rheumatol. 2011 Jan 3. Dr. T. Neogi. Osteoarthritis prevention. World Congress on Osteoarthritis, Brussel, September 23-26, 2010 vitamine B12 suppletie tot respons op antidepressiva leidt. De gangbare medische behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen en eventueel het vervangen van de knie door ORTHO trends ® een prothese. Er is echter nog maar heel weinig onderzoek gedaan naar manieren om osteoartritis te voorkomen door nutritionele interventie. Extra vitamine K innemen met de voeding of via suppletie zou al voldoende kunnen zijn als preventieve maatregel. Vitamine K speelt namelijk een sleutelrol in een aantal biochemische processen die betrokken zijn bij de vorming en het behoud van botten en kraakbeen. Reumatoloog Dr. Neogi ontdekte dat vitamine K-tekort het risico op osteoartritis met 43% verhoogt. Vitamine K-tekort wordt ook geassocieerd met aantasting van beide knieën. Patiënten met vitamine K-deficiëntie hebben bovendien een drie keer zo groot risico op beschadigd kraakbeen en 77% meer kans op de vorming van osteofyten, botuitsteeksels die de beweeglijkheid van de gewrichten aantasten. Volgens Dr. Neogi draagt vitamine K-tekort bij aan het ontstaan van gewrichtsslijtage en is extra vitamine K inname via voeding of suppletie een eenvoudige, efficiënte en goedkope vorm van preventie. (WF) Orthomoleculaire Fytotherapie NIEUW D ata 2 0 1 1 I Module 1: vrijdag 29 april Module 2: zaterdag 30 april Module 3: zaterdag 18 juni Module 4: zaterdag 24 september Module 5: vrijdag 25 november Module 6: zaterdag 26 november Praktijkmodule 7 & 8: zaterdag 10 december zondag 11 december edere geneeskrachtige plant bevat stoffen met een therapeutische werking. Zo zal het ene kruid de immuniteit versterken en een andere plant leverondersteunende of anti-inflammatoire eigenschappen bevatten. De fytochemische activiteiten van deze planten komen uitgebreid aan bod en worden ondersteund door talloze wetenschappelijke en recente referenties. De opleiding ‘Orthomoleculaire Fytotherapie’ gaat dieper in op de theoretische beginselen van de Integratieve Geneeskunde en wordt aangevuld met uitgebreide informatie over de orthomoleculaire benadering van een groot aantal ziektebeelden en aandoeningen. LO C at I E Hotel Van der Valk – Beveren Aanvang: 9:00 - Einde: 17:00 Scientific Fascination 1e j a a r 2e j a a r Module 1: Holistische Pathways HPA-as - stress - immuniteit (adoptogene planten) Darm-Lever as: leaky gut en detox (leverplanten) Module 2: Orthomoleculaire Biochemische Basisprincipes Respiratieketen & Anti-oxidanten Vetzuurmetabolisme Bindweefsel Enzymen Module 3: Module 4: Module 5: Bioactieve Inhoudsstoffen Biosynthese van secundaire metabolieten Bioflavonoïden (groenten & fruit) Vitaminen en mineralen Orthomoleculaire Voedingsleer Kruiden in de keuken Zuur-base evenwicht Cholesterol Hormonale Fytotherapie voor Hem & Haar Vrouw (isoflavonen) Infertiliteit en impotentie Zwangerschap & borstvoeding Module 6: Zenuwstelsel ADHD & geheugen CVS & fibromyalgie Alkaloïden Module 7 & 8: Praktijk Kinesiologie & Fytotherapie Module 9: aromatherapie Etherische oliën Module 10: Immuniteit & Kanker Anti-oxidanten Immuno Fytotherapie Module 11: Sport & Mobiliteit Anti-inflammatoire en pijnstillende planten Module 12: Metabool syndroom & Obesitas Cardiovasculaire planten Module 13: Spijsvertering: sapkuren & Mayr Pre- en probiotica Laxativa Module 14: Visuele diagnostiek Cosmetische Fytotherapie Module 15 & 16: Praktijk Kruidentuin Eigen bereidingen en toepassingen (Programma onder voorbehoud) FIOW erkend diploma. Scientific Satisfaction Phytoresc® ECIM (Educational Center for Integrative Medicine). In samenwerking met het Faché Instituut. KostPrIjs: e 95 per module, inclusief lunch en syllabus. Inschrijven kan via e-mail naar [email protected] met vermelding van uw naam, beroep, data en facturatiegegevens. Meer informatie kan u verkrijgen via [email protected] of telefonisch op +32 (0)3 750 33 70. WEtEnsChaPPElIjK tEaM En doCEntEn: Walter o.M. Faché: orthomoleculair Biochemicus en Voedingsdeskundige arnaud Gelders: Fytotherapeut - orthomoleculair annelies Verhelst: lic.Voedingsdeskundige - orthomoleculair nutritionist Peter Vanderschueren: osteopaat, d.o. Evelyn Vanderschueren: arts - orthomoleculair jacques linssen: apotheker Philip Vandecruys: Fasciatherapeut Orthofyto 23 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Nutrigenetica Hilde Maris Telomerase activeren of inactiveren? De controverse rond het levensverlengende enzym Fig. 1. Chromosomen met aan de uiteinden de beschermende telomeren I n 2009 kregen Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greider en Jack W. Szostak de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun ontdekking van de manier waarop chromosomen beschermd worden door telomeren en het enzym telomerase. De rol van telomerase in het bereiken van onsterfelijke groei bij voortplantingscellen is goed gekend in de wetenschappelijke literatuur. In laboratoriumschaaltjes is telomerase in staat om ouder wordende, sterfelijke menselijke cellen te transformeren tot onsterfelijke cellen. Daarom worden volop medicijnen en supplementen ontwikkeld die dit telomerase activeren. Maar telomerase wordt ook gevonden in 90% van de kankercellen, die de activiteit van het enzym verhogen om hun levensduur te verlengen. In het kader van de kankertherapie wordt bijgevolg gezocht naar medicijnen die de activiteit van telomerase remmen. Daardoor rijst de vraag of supplementen die telomerase activeren het ontstaan en de progressie van kanker in de hand kunnen werken en of medicijnen die telomerase remmen de levensduur verkorten. Kortom: moet telomerase geactiveerd of geremd worden? Het FIOW ging op zoek naar het antwoord. Telomeren Er is ondertussen overtuigend bewijs dat de levensduur van de mens bepaald wordt door het beperkt aantal keren dat menselijke cellen zich kunnen delen. Onsterfelijke voortplantingscellen kunnen zich onbeperkt blijven delen, maar zodra een voortplantingscel in het zich ontwikkelende embryo een ontwikkelingscel wordt, begint de klok te tikken en kan ze nog slechts zo’n 70 tot 100 keer delen. Dit beperkt aantal delingen noemt men de Hayflick Limiet. Zodra deze limiet bereikt is, verliest de cel haar vermogen om te delen en treedt senescentie of veroudering in. Deze tijdslimiet wordt gevormd door de uiteinden van de chromosomen, de telo- 24 meren (zie fig. 2). Men neemt aan dat telomeren evolutionair ontstaan zijn om de onbeperkte groei van cellen te voorkomen door hun levensduur te beperken. Dat zou volgens wetenschappers de reden zijn waarom de telomerase activiteit onderdrukt is in de meerderheid van de cellen en in normale omstandigheden slechts een hoge activiteit bezit in de voortplantingscellen. Telomeren zijn opgebouwd uit de DNAbasen adenine, cytosine, guanine en thymine (A, C, G en T). Deze basen zijn in telomeren gerangschikt in repetitieve stukjes TTAGGG. (zie fig. 3.) Bij de conceptie bedraagt de gemiddelde lengte van de telomeren van de Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® mens zo’n 15.000 basen. Deze lengte begint vanaf dan af te nemen aan een snelheid van ongeveer 100 basen per celdeling. Bij de geboorte is de telomeerlengte al afgenomen tot 10.000 basen. Gedurende de levensloop zakt de gemiddelde telomeerlengte geleidelijk tot ongeveer 5.000 basen. Op dat moment verliezen cellen het vermogen om zich nog verder te delen, ze worden senescent of verouderd, waardoor de persoon begint af te takelen en ten slotte van ouderdom sterft. DNA-schade en p53 Om te kunnen delen moet een cel een kopie maken van al het DNA in haar Nutrigenetica Hilde Maris Fig. 2. Situering van de telomeren in de cel chromosomen. Normale cellen hebben moeite om de laatste basen van de telomeren te kopiëren. Daardoor worden de telomeren bij elke celdeling korter. Een telomeer die te kort geworden is, kan het DNA niet meer beschermen tegen beschadiging. Deze schade aan het DNA triggert een gen, p53, dat de celdeling stopt. Op die manier wordt voorkomen dat cellen met beschadigd DNA zich nog kunnen delen en abnormale cellen of kankercellen kunnen worden. De rol van telomerase Elke cel heeft 46 chromosomen, met aan beide uiteinden een telomeer. Er zijn dus per cel 92 telomeren die de levensduur bepalen. Cellen gaan zich geleidelijk aan minder snel delen, naarmate de telomeren korter worden. Cellen van oudere mensen delen zich minder snel dan die van jonge mensen. Dat is de reden waarom kanker vaak veel sneller groeit bij jonge mensen. Het enzym telomerase is in staat de telomeren bij elke celdeling te verlengen in plaats van te verkorten (fig. 4). Daardoor kunnen de cellen blijven groeien en worden ze effectief ‘onsterfelijk’. Dit is typisch voor kankercellen, waarin men een verhoogde activiteit van telomerase waarneemt. Door het blokkeren van telomerase in kankercellen via geneti- Fig. 4. Telomeerverlenging door telomerase. Telomerase bindt zich aan het uiteinde van de telomeer via een RNA-sjabloon dat gebruikt wordt voor de aanhechting van een nieuwe DNA-streng. Wanneer telomerase verschillende herhaalde DNA sequenties (TTAGGG) toegevoegd heeft, laat het los en komt een tweede enzym, DNA polymerase, dat de complementaire DNA-streng (AATCCC) aanhecht en daarmee de dubbelstreng verlenging van de chromosoomuiteinden afmaakt. Bron: Stem Cell Information, The National Institutes of Health resource for stem cell research sche manipulatie gaan de telomeren, net als in normale cellen, verkorten bij elke celdeling, zodat kankercellen kunnen afsterven. Fig. 3. Telomeren en telomerase activiteit in embryonische en volwassen stamcellen Bron: Stem Cell Information, The National Institutes of Health resource for stem cell research, Appendix C: Human Embryonic Stem Cells and Human Embryonic Germ Cells. In normale cellen wordt het telomerase uitgeschakeld in een vroeg stadium van de ontwikkeling, zodat de telomeren niet kunnen verlengd worden en de cel haar onvermijdelijke sterfelijke lot moet ondergaan. Activatie van telomerase in normale cellen door genetische manipulatie, verlengt de levensduur van deze cellen. Dit is aangetoond in wetenschappelijke experimenten. Celdeling en ouderdomsziekten Het vermogen van een cel om zich te delen is belangrijk in het afwenden van ziekten. Endotheelcellen die zich niet meer kunnen delen, liggen mee aan de basis van het ontstaan van atherosclerose. Actieve celdeling is ook noodzakelijk voor weefselherstel. Bijvoorbeeld, lever- Orthofyto 25 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Nutrigenetica Hilde Maris beschadiging door alcohol of toxische stoffen moet hersteld worden door een snelle deling van gezonde levercellen. Levercellen met verkorte telomeren, die zich niet snel meer kunnen delen, zijn niet in staat om de weefselschade te herstellen en de lever te regenereren, met alle gevolgen van dien. Telomerase remmen of activeren? Een in de natuur voorkomende molecule van de Astragalus plant wordt momenteel in geconcentreerde vorm verkocht als voedingssupplement om de telomerase activiteit te verhogen. In het laboratorium is deze molecule in staat om de telomerase expressie van sterfelijke cellen aan te wakkeren. De vraag die sommige artsen en wetenschappers zich stellen, is of dit supplement ook kankercellen in staat stelt om langer te leven. Het is volgens ons een gelijkaardige vraag als de vraag of antioxidanten kankercellen beschermen tegen vrije radicalen. En het antwoord is, zoals te verwachten, eveneens gelijkaardig. De selectieve werking van nutriënten Het is een biochemisch principe dat nutriënten, zoals vitaminen, mineralen, antioxidanten en vetzuren, een selectieve werking hebben op de lichaamsprocessen, in tegenstelling tot medicijnen. Dat wil zeggen dat een nutriënt een bepaalde werking alleen uitoefent als het nodig is, terwijl een medicijn haar werking uitoefent, ongeacht of het nodig is of niet. Een goed voorbeeld hiervan zijn bloedverdunners. Orthomoleculaire bloedverdunners, zoals omega-3, vitamine E en knoflook, maken het bloed alleen dunner als het te dik is. Ze gaan het niet verder verdunnen dan nodig. Farmaceutische bloedverdunners, zoals de coumarines, verdunnen het bloed altijd, ook als het al gevaarlijk dun is. Daarom moet bij de inname van coumarines de toestand van het bloed nauwgezet opgevolgd worden en moet de dosering zo precies mogelijk afgesteld worden. Een ander voorbeeld beantwoordt de bovenstaande vraag over antioxidanten en kanker: vitamine C is een antioxidant voor gezonde cellen en een prooxidant voor kankercellen. Het verhoogt de concentratie waterstofperoxide (H2O2) in kankercellen, waardoor deze kunnen vernietigd worden. Met andere woorden, vitamine C werkt selectief. 26 Dit geldt ook voor nutriënten die de telomerase activiteit verhogen en de telomeerlengte behouden. Uit verschillende studies blijkt dat deze nutriënten geen stimulerend effect hebben op de celproliferatie. Dat was ook te verwachten, want deze stoffen werken, volgens het ijzeren biochemische principe, uitsluitend selectief. Met andere woorden, ze hebben een gunstig effect op de telomeren van gezonde cellen, maar gaan het telomerase niet verhogen in kankercellen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat resveratrol de telomerase activiteit verhoogt en telomeren lang houdt, zonder de celproliferatie te verhogen. Een studie uit 2008 van Dr. Elisabeth Blackburn, één van de Nobelprijswinnaars, toont aan dat een gezonde leefstijl (gezonde voeding, beweging en stressreductie) de telomerase activiteit met 29% verhoogt in slechts drie maanden tijd. Er werd ook een gewijzigde genexpressie gezien, met verhoogde expressie van ziektebestrijdende genen en verlaagde expressie van ziektepromotende genen, waaronder ook de genen die betrokken zijn bij het ontstaan van borst- en prostaatkanker. Het zou absurd zijn om je af te vragen of deze telomeraseverhogende maatregelen - gezonde voeding, beweging en stressreductie - de kans op kanker verhogen. Dr. Wright en Dr. Shay, die eind jaren ’90 experimenten uitvoerden met telomerase, stelden vast dat normale cellen onder invloed van telomerase hun levensduur aanzienlijk verlengden, zonder te veranderen in kankercellen. Hun uiterlijk bleef normaal en ze hadden een normaal aantal chromosomen. Uit een Chinees onderzoek uit 2004 blijkt dat mineralen een ander effect hebben op de telomeren van gezonde levercellen dan op die van leverkankercellen. Selenium verlengde de telomeren in gezonde levercellen, maar had weinig effect op die van kankercellen. Zink had weinig effect op de telomeren van normale cellen, maar was in staat de telomeren van kankercellen aanzienlijk te verkorten. Lood verkortte de telomeren in gezonde levercellen en verlengde de telomeren in leverkankercellen. Telomerase mechanisme nog slecht begrepen Hoewel aan de ontdekking van telomeren en telomerase een Nobelprijs Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® verbonden is, is het hele mechanisme nog slecht begrepen. Een vraag die terecht gesteld wordt door wetenschappers is of het remmen van telomerase wel zo’n efficiënte manier is om kanker te bestrijden. Er zijn namelijk aanwijzingen dat tumorcellen over manieren beschikken om de telomerase activiteit te verhogen in de aanwezigheid van reguliere telomerase remmers. Korte telomeren verhogen de kans op kanker Het tempo waarin telomeren verkorten bepaalt niet alleen het tempo waarin we verouderen, maar ook onze gezondheidsstatus. Korte telomeren worden ondermeer geassocieerd met kanker, hart- en vaatziekten, insulineresistentie, diabetes, alzheimer, osteoporose, periodontitis en daling van de immuniteit. Lange telomeren worden geassocieerd met een betere weerstand tegen degeneratieziekten. Telomerase activiteit met medicatie remmen om kanker te behandelen, zal dus ironisch genoeg het ontstaan van kanker (en andere aandoeningen) in de hand werken en daarnaast het verouderingsproces versnellen. Dat is wat we juist niet willen doen. Een orthotarische leefstijl vertraagt de celveroudering en verlengt de telomeren Gezonde leefstijlfactoren, zoals sporten en een hoge groenten- en fruitconsumptie worden geassocieerd met langere telomeren, terwijl roken, overgewicht en bewerkte vleesproducten geassocieerd worden met kortere telomeren. Uit een onderzoek dat gepresenteerd werd op het congres van de Britse Vereniging van Anti-aging onderzoek (Newcastle, 2010) blijkt dat calorierestrictie, zelfs wanneer er pas op latere leeftijd mee begonnen wordt, de celveroudering doet afnemen. Minder eten zorgt er voor dat de telomeren langer blijven. Een caloriebeperkt dieet helpt om de celveroudering tegen te gaan en voorkomt schade aan de beschermende telomeren. Supplementen voor langere telomeren Omega-3 De omega-3 vetzuren EPA en DHA zijn de eerste specifieke voedingsstoffen Nutrigenetica Hilde Maris die in onderzoek een oorzakelijk verband laten zien met langere telomeren. Amerikaanse wetenschappers vonden een verband tussen het gehalte aan omega-3 vetzuren in het bloed en de lengte van telomeren. Uit een studie met 608 hartpatiënten bleek dat bij diegenen met het hoogste gehalte (7,3%) aan omega-3 vetzuren in het bloed de telomeren veel minder snel korter werden, vergeleken met de patiënten met het laagste gehalte aan omega-3 vetzuren (2,3%). Het gevonden verband was dosisafhankelijk, wat betekent dat de telomeren sneller verkortten naarmate er minder omega-3 vetzuren in het bloed aanwezig waren. Uit dit onderzoek blijkt nogmaals het belang van een hoge omega-3 index. Vitaminen, mineralen en antioxidanten Vitamine E: gamma-tocotriënol en alfa-tocoferol voorkomen het verkorten van telomeren en verhogen of herstellen de telomerase activiteit. Vitamine C: mensen met een hogere inname van vitamine C hebben langere telomeren. Multivitaminen worden geassocieerd met langere telomeren. Vrouwen met een lage inname van vitamine C, E en bètacaroteen hebben kortere telomeren en een verhoogd risico op borstkanker. Magnesium: ratten met een chronisch magnesiumtekort hebben kortere telomeren, verhoogde oxidatieve stress, verhoogde apoptose en een versnelde celveroudering in de lever. N-acetylcysteïne verhoogt de glutathionconcentraties en voorkomt het verkorten van de telomeren bij cellen die blootgesteld worden aan het HIV-virus. Vitamine D In een tweelingenstudie met 2160 vrouwen stelde men vast dat de vrouwen die de laagste serumwaarden van vitamine D3 hadden veel kortere telomeren hadden dan vrouwen met de hoogste vitamine D3 waarden. Het verschil was 107 basenparen, wat overeenkomt met vijf jaar veroudering. Interessant is dat in een andere studie wordt aangetoond dat vitamine D3 de telomerase activiteit in kankercellen remt en tot apoptose van de kankercellen leidt. Ook dit is weer een voorbeeld van de selectiviteit van nutriënten. Visie van het FIOW De controverse rond telomerase en de vraag of het verantwoord is om de telomerase activiteit te verhogen voor anti-aging doeleinden of te remmen in het kader van de kankerbehandeling is volgens ons alleen van belang als we het hebben over farmaceutische interventies met medicijnen die geen onderscheid maken tussen een gezonde cel of een kankercel. Het is aannemelijk dat een farmaceutische telomerase remmer het verouderingsproces versnelt en degeneratieziekten in de hand werkt, omdat ook het telomerase in gezonde cellen geremd zal worden. Aan de andere kant zou een farmaceutische telomerase activator mogelijk een hoger kankerrisico kunnen inhouden. Factoren die de telomerase activiteit verhogen en de telomeren lang houden Voedingsdriehoek Faché Groenten- en fruitconsumptie Beweging Stressreductie Positieve instelling Meditatie Stimulerende omgeving Calorierestrictie Gewichtsverlies Omega-3 vetzuren Antioxidanten (vitamine A, C, bètacaroteen) Foliumzuur, B12, B6, SAM, L-methionine Vitamine D N-acetylcysteïne Resveratrol Astragalus Factoren die de telomerase activiteit verlagen en de telomeren verkorten Roken Alcohol Stress Negatieve instelling Verveling, afstomping Overgewicht Bewerkte vleesproducten Vrije radicalen Gebrek aan antioxidanten Inflammatie Hyperhomocysteïnemie Zware metalen Toxines Uit muizenstudies blijkt dat het genetisch upreguleren van telomerase tot een verhoogd risico op tumoren leidt. Er zijn tot nog toe weinig onderzoeken die de veiligheid van farmaceutische of genetische telomerase manipulatie kunnen garanderen. Hoewel het onderzoek naar het effect van voeding en suppletie op telomeren en telomerase zich nog in een beginfase bevindt, is de tendens duidelijk: alle nutriënten met een antioxidatieve en anti-inflammatoire werking lijken telomeren en telomerase te beïnvloeden op een selectieve manier, dat wil zeggen dat ze telomerase in gezonde cellen activeren en in kankercellen afremmen. Activatie van telomerase met voeding, suppletie en leefstijlfactoren is volgens ons een veilige en efficiënte manier om je telomeren en je leven te verlengen en jezelf bovendien te beschermen tegen kanker en andere degeneratieziekten. Referenties: 1. Uchiumi F, Watanabe T, Hasegawa S et al.The Effect of Resveratrol on the Werner Syndrome RecQ Helicase Gene and Telomerase Activity. Curr Aging Sci. 2010 Dec 21. [Epub ahead of print] 2. British Society for Research on Ageing conference, Newcastle, England. July 15-16 2010. 3. Farzaneh-Far R, Lin J, Epel ES, et al. Association of marine omega-3 fatty acids with telomeric aging in patients with CHD. JAMA 2010; 303:250-257. 4. Mirabello L, Huang WY, Wong JY. The association between leukocyte telomere length and cigarette smoking, dietary and physical variables, and risk of prostate cancer. Aging Cell. 2009 Aug;8(4):405-13. Epub 2009 Jun 1. 5. Nettleton JA, Diez-Roux A, Jenny NS. Dietary patterns, food groups, and telomere length in the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA). Am J Clin Nutr. 2008 Nov;88(5):1405-12. 6. Blackburn EH et al. Increased telomerase activity and comprehensive lifestyle changes: a pilot study. Lancet Oncol. 2008 Nov;9(11):1048-57. 7. Robinson MO. Telomerase and cancer. Genet Eng (NY). 2000;22:209-22. 8. Shay JW, Wright WE et al. Extension of life-span by introduction of telomerase into normal human cells. Science. 1998 Jan 16;279(5349):34952. 9. Houben JM, Giltay EJ, Rius-Ottenheim N et al. Telomere length and mortality in elderly men: the Zutphen Elderly Study. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2011 Jan;66(1):38-44. Epub 2010 Oct 1. 10. Makpol S, Abidin AZ, Sairin K et al. Gamma-Tocotrienol prevents oxidative stress-induced telomere shortening in human fibroblasts derived from different aged individuals. Oxid Med Cell Longev. 2010 Jan-Feb;3(1):35-43. 11. Shen J, Gammon MD, Terry MB et al. Telomere length, oxidative damage, antioxidants and breast cancer risk. Int J Cancer. 2009 Apr 1;124(7):1637-43.Richards JB, Valdes AM, Gardner JP. Higher serum vitamin D concentrations are associated with longer leukocyte telomere length in women. Am J Clin Nutr. 2007 Nov;86(5):1420-5. 12. Jiang F, Bao J, Li P, Nicosia SV, Bai W. Induction of ovarian cancer cell apoptosis by 1,25-dihydroxyvitamin D3 through the down-regulation of telomerase. J Biol Chem. 2004 Dec 17;279(51):53213-21. 13. Liu Q, Wang H, Hu D et al. Effects of trace elements on the telomere lengths of hepatocytes L-02 and hepatoma cells SMMC-7721. Biol Trace Elem Res. 2004 Sep;100(3):215-27. Orthofyto 27 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Nieuw bij het FIOW De opleiding Orthomoleculaire Geneeskunde op DVD’s Nu reeds verkrijgbaar: Module 2 & 3 in 16 dvd’s met 64 uur les Bij Nordic Naturals, visolie is altijd onze exclusieve focus geweest sinds 1995. Deze continue investeringen in omega-3s resulteren in een nooit geziene zuiverheid, versheid en geprezen smaak—voor meer en betere resultaten. Het Bewijs ziet men in onze onafhankelijke test resultaten: Ieder lot van Nordic Naturals oliën zijn onafhankelijk getest om zo onze industrieleidende zuiverheid en versheid niveau’s te garanderen. En we garanderen volledige transparantie Bij Nordic Naturals, visolie is altijd onze exclusieve focustot onze analyse certificaten. opcontinue vandaag investeringen hebben we nog nooit een geweest sinds 1995.Tot Deze in omega-3s concurrerend product die onze resultaten evenaart. resulteren in een nooit gevonden geziene zuiverheid, versheid en geprezen smaak—voor meer en betere resultaten. Kwaliteit is van belang—vertrouw de visolie experten voor uw Omega-3 Het Bewijsbehoeften. ziet men in onze onafhankelijke test resultaten: Ieder lot van Nordic Naturals oliën zijn onafhankelijk getest om zo onze industrieleidende zuiverheid en versheid niveau’s te Nooit . Overbevissing? garanderen. En we garanderen volledige transparantie tot onze analyse certificaten. Tot op vandaag hebben Chemische verwerking? Helemaal niet. we nog nooit een concurrerend product gevonden die onze resultaten evenaart. Gezuiverd? Absoluut. Kwaliteit is van belang—vertrouw de visolie experten voor uw Onderbouwd door klinische studies? Uiteraard. Omega-3 behoeften. Overbevissing? Nooit. Chemische verwerking? Gezuiverd? Absoluut. De mondelinge lessen van de professionele opleiding Orthomoleculaire Geneeskunde gaan steeds door in de congreszaal van het Faché Instituut in Laarne. Voor vele mensen is het echter niet vanzelfsprekend om deze lessen bij te wonen, omwille van tijdsgebrek, andere verplichtingen en de afstand. Daarom bieden wij vanaf nu de mondelinge lessen integraal op DVD samen met de syllabussen te koop aan. De DVD’s kunnen ook gebruikt worden als herhalingslessen, om bepaalde stukken uit de cursus beter te begrijpen, als opfrisser, … Volgende cursussen zullen op DVD uitgebracht worden: • Eerste jaar: Module 2 & 3 (reeds beschikbaar!) • Tweede jaar: Module 4, 5 & 6 in 2011 • Vijfde jaar: Module 16, 17 & 18 in 2011 Start nu met de cursus Orthomoleculaire geneeskunde 1e jaar of module 2 + 3. Er is keuze tussen drie mogelijke formules: Helemaal niet. Onderbouwd door CompleMed klinische studies? 059 27 Uiteraard. 07 53 [email protected] • www.complemed.be 1. Mondelinge cursus van 8 dagen van 8 uur + 8 schriftelijke cursusdelen: € 1180 (Deze cursus start opnieuw in februari 2011: zie website) 2. Schriftelijke cursus met schriftelijke begeleiding bij elk deel, mondelinge express cursus van 2 dagen en vraagstelling via email: € 1180 3. Schriftelijke cursus 8 delen met 16 DVD’s: € 1280 CompleMed 059 27 07 53 [email protected] • www.complemed.be 28 Bij keuze 1 of 2 kunnen de 16 DVD’s apart bijbesteld worden voor € 250. NutriVit D3 DE VLOEIBARE, NATUURLIJKE VITAMINE D VOOR HET GANSE GEZIN! NutriVit D3 is het ultieme vitamine D3 preparaat voor personen die veel binnenshuis verblijven, opgroeiende kinderen, zwangere vrouwen en in het bijzonder voor iedereen tijdens de donkere herfst-en wintermaanden. Waarom kiezen voor NutriVit D3? • Op basis van MCT (Medium Chain Triglycerides) olie waardoor de opname sterk verhoogd wordt • Bevat vitamine D in de meest fysiologisch werkzame vorm nl. vitamine D3 • Druppelvloeistof is uiterst handig in gebruik: het druppelsysteem is ideaal voor kinderen of volwassenen die problemen ondervinden bij het slikken De gezondheidseigenschappen van NutriVit D3: • Bevordert de opname van calcium wat nuttig is voor een goede botaanmaak en het behoud van sterke botten • Helpt uw tanden sterk houden • Ondersteunt het afweersysteem • Houdt uw spieren in goede conditie HOGE OPNEEMBAARHEID EN GEBRUIKSVRIENDELIJK VIA DRUPPELTELLER Focused on Science, Driven by Nature Verkrijgbaar in 50 ml (CNK 2766-178) en 100 ml (CNK 2766-160). 1 ml = 32 druppels • Eén druppel bevat: 5,45 mcg vitamine D3 (cholecalciferol) (109 % ADH). Tel. B +32 (0)2 266 81 00 Tel. NL +31 (0)40 207 60 82 [email protected] www.nutrisan.com kwaliteitslabel Dit produkt is verkrijgbaar bij uw apotheek of rechtstreeks bij Nutrisan. nutrivit_advertentie2010.indd 1 17/01/11 15:31 Flor•Essence® vitaliseert je leven verwijdert gifstoffen uit het lichaam • helpt de lever bij het afbreken van giftige stoffen • levert belangrijke voedingsstoffen kanaal • • herstelt het spijsverterings- is een krachtige antioxidant • verhoogt uw weerstand • draagt bij tot de celvernieuwing • Hoe jong wilt u zich vandaag voelen? Ouder worden doen we allemaal. gewoon heilzame kruidenformule getrokken uit acht verschillende Kan het zijn dat uw lichaam vlugger ouder lijkt dan uzelf of dat u er kruiden (grote klis, schapezuring, rode iep, Russische rabarber, witte juist langer jong blijft uitzien? Volgens de Canadese Dokter David waterkers, bruinalg, gezegende distel en rode klaverbloesem) en Wikenheiser, expert in het bepalen van de biologische leeftijd, wel. werd reeds 100 jaar geleden door de Ojibwa Indianen gebruikt. Door de toenemende vervuiling en stress zijn de meesten onder ons Flor•Essence is een alles in één product en het gaat te werk waar het lichamelijk minstens 15 jaar ouder dan hun chronologische leeftijd. nodig is. Uit onderzoek blijkt dat Flor•Essence het meest doeltreffende mid- Dankzij Flor•Essence wordt uw lichaam gezuiverd en gevoed en zo del is om uw biologische leeftijd te verlagen. Het is een buiten- komt het weer in evenwicht. Verkrijgbaar in de betere natuurvoedingswinkel of apotheek. Te bestellen bij: FIOW Larenhoeve Bereken je biologische leeftijd op www.ojibwa-deroeck.com of bel +32 (0)52 48 43 00 Kerkstraat 103, B 9270 Laarne Tel: 0032 (0)9 369 06 42 - Fax: 0032 (0)9 366 18 38 your health, our E-mail: [email protected] OjIbwa De roeck 29 mission Medisch dossier Walter O.M. Faché DNA-methylatie cruciaal rol van methyldonoren voor het leven De SAM, L-methionine, foliumzuur, B6 & B12 M ethylatie is een fundamenteel biochemisch proces dat het verschil uitmaakt tussen ziekte en gezondheid, leven en dood. Dit schijnbaar eenvoudige proces, waarbij een methylgroep (CH3, een koolstofatoom gekoppeld aan drie waterstofatomen) van de ene molecule naar een andere wordt overgedragen, ligt aan de basis van onze gezondheid, ons welzijn en onze levensduur. Een verstoorde of onvoldoende methylatie leidt tot alle mogelijke degeneratieziekten, van hart- en vaatziekten tot kanker en psychiatrische aandoeningen. De mate van methylatie wordt niet alleen bepaald door onze genen, maar kan sterk beïnvloed worden door voeding, leefstijl en suppletie. Eén van de belangrijkste vormen van methylatie is DNA-methylatie, een proces dat naarmate we ouder worden sterk achteruitgaat en verantwoordelijk is voor veroudering. Het goede nieuws is dat methyldonoren via voeding en supplementen aangevoerd kunnen worden om DNA-methylatie te verhogen en op die manier het verouderingsproces af te remmen. Methyldonoren en -acceptoren Bepaalde stoffen in het lichaam hebben voor hun aanmaak en activatie een methylgroep nodig. Men noemt deze stoffen methylacceptoren. Dit zijn, naast DNA, ondermeer fosfolipiden, proteïnen, creatine, carnitine, choline, betaïne, melatonine en adrenaline. Zij krijgen via de methioninecyclus of homocysteïnecylcus één of meerdere methylgroepen van de zogenaamde methyldonoren: SAM (S-adenosylmethionine), L-methionine, foliumzuur (B9), methylcobalamine (B12), betaïne (trimethylglycine), choline, serine en glycine. Methylatie is noodzakelijk voor de werking en de reparatie van DNA, voor een goede neurotransmissie, voor het antioxidantsysteem, voor detoxificatie en voor het remmen van inflammatie. Koppeling van de homocysteïnecyclus en de foliumzuurcyclus Bij het methylatieproces zijn twee belangrijke metabole cyclussen betrok- Methylacceptoren: DNA/RNA, fosfolipiden, proteïnen, creatine, choline, adrenaline, betaïne, carnitine, melatonine, ... Methylatie Foliumzuur uit voeding of suppletie via FolR1 receptor L-methionine DHFR THF glycine B6 Methylcobalamine Methionine Synthase B12 choline Methyleen-THF B2 betaïne TMG SAM Methyltranferase DMG serine CH3 Homocysteïne cyclus Homocysteïne Foliumzuurcyclus SAH Methyl-THF (B9) Fig. 1. Vereenvoudigde weergave van de samenwerking tussen de homocysteïnecyclus en de foliumzuurcyclus voor het methyleren van DNA. ©Faché Instituut 30 Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® ken: de foliumzuurcyclus en de homocysteïnecyclus (Fig. 1). Het aminozuur L-methionine wordt met behulp van ATP geactiveerd tot SAM of S-adenosylmethionine. SAM fungeert als universele methyldonor voor methylacceptoren, waaronder DNA. Door het verlies van zijn methylgroep wordt SAM omgezet in S-adenosylhomocysteïne en verder in homocysteïne, een toxische tussenmetaboliet. Homocysteïne moet weer omgezet worden naar L-methionine. Daarvoor is de een optimale werking van de foliumzuurcyclus noodzakelijk. De koppeling van de foliumzuurcyclus aan de homocysteïnecyclus is van cruciaal belang, niet alleen om het toxische homocysteïne te recycleren, maar ook om er voor te zorgen dat er weer voldoende SAM aangemaakt wordt voor het methyleren van DNA en andere methylacceptoren. Foliumzuur komt de cel binnen via de receptor Folr1. Het wordt vervolgens omgezet in het actieve tetrahydrofolaat (THF) door het enzym DHFR (dihydrofolaat reductase). THF wordt met behulp van glycine, serine en vitamine B6 omgezet in Methyleen-THF en vervolgens naar methyl-THF, de methylvorm van foliumzuur. Methyl-THF geeft zijn methylgroep af aan cobalamine (vitamine B12) om methylcobalamine te vormen, dat nodig is als cofactor voor het enzym Methionine Synthase (MS) dat homocysteïne omzet in L-methionine. Uit L-methionine kan dan weer SAM gevormd worden dat als substraat Medisch dossier Walter O.M. Faché gebruikt wordt door de methyltransferase enzymen voor methyleringsreacties. (Fig. 1.) Mogelijke verstoringen in het foliumzuurmetabolisme • tekort aan foliumzuur in de voeding (groenten, peulvruchten, noten, tarwekiemen), slecht werkend foliumzuurmetabolisme (enzymdeficiënties) • onvoldoende opname van foliumzuur in de darm (malabsorptie, darmziekten) • tekort aan vitamine B12 • verstoring in de vitamine B12 stofwisseling. • deficiëntie van vitamine B6 • Methotrexaat (kankerpatiënten): foliumzuurantagonist • pilgebruik, roken, afslankingsdiëten Het belang van DNAmethylatie DNA-methylatie is niet alleen van belang voor onze gezondheid op lange termijn (door het voorkomen van kanker en veroudering), maar speelt ook een dagelijkse rol in het behoud van onze chromosomen, het immuunsysteem en het onderdrukken van virale infecties. DNA-methylatie is bovendien betrokken bij DNA-herstel en de stabiliteit van het genoom. De mate van DNA-methylatie bepaalt of genen tot expressie komen (‘aangeschakeld’ worden) of niet tot expressie komen (‘uitgeschakeld’ worden). DNAmethylatie is nodig voor het uitschakelen van genen, zoals oncogene of kankerverwekkende genen. In tumorweefsel wordt een verstoorde DNA-methylatie waargenomen. Globaal gezien is het DNA in tumoren onvoldoende gemethyleerd (hypomethylatie), maar in bepaalde regio’s ziet men juist overmatige methylatie of hypermethylatie. Als bijvoorbeeld de promotor van een tumorsuppressie-gen overmatig gemethyleerd is, worden de kankeronderdrukkende genen uitgeschakeld, waardoor de kankercel kan groeien. Er is een groeiend bewijs voor een rechtstreeks verband tussen een verstoorde DNA-methylatie en het ontstaan van kanker. Net als alle andere processen in ons lichaam is voor DNA-methylatie een enzym nodig, namelijk het DNA methyltransferase (DNMT). Dit enzym vergemakkelijkt de methylatiereactie door SAM en de cytosine base van DNA dicht bij elkaar te plaatsen, zodat de methylgroep kan overgedragen worden (zie fig. 2). Het DNA methyltransferase heeft zink nodig als cofactor. Natuurlijke versus synthetische SAM Hoe methylatie optimaliseren? SAM kan als supplement genomen worden. Een goed SAM-preparaat moet echter aan bepaalde voorwaarden voldoen. De biobeschikbaarheid van SAM is namelijk afhankelijk van het productieproces. Gefermenteerde, natuurlijke SAM wordt beter opgenomen dan synthetisch vervaardigde SAM. SAM kan voorkomen in verschillende vormen, stereo-isomeren of enantiomeren (spiegelbeelden) genoemd: RR, SS, RS en SR. De R-vorm komt overeen met D (rechtsdraaiend) en de S-vorm met L (linksdraaiend). Slechts één van deze stereo-isomeren, (S,S)-SAM, is enzymatisch actief voor transmethylatie (overbrengen van een methylgroep). In alle natuurlijk verkrijgbare SAM supplementen is de SS-vorm uit het racemisch mengsel afgezonderd, zodat alleen de zuivere vorm op de SAM receptoren kan binden en een actieve reactie kan geven. Maar tijdens het productieproces wordt minstens 20% van de SS-vorm spontaan omgezet in het inactief stereoisomeer (R,S)-SAM. Deze spontane omzetting van 20% inactieve (R,S)-SAM geldt alleen voor SAM producten die via de ‘natuurlijke’ weg verkregen zijn, dit is door een productieproces dat begint bij bakkersgist die gefermenteerd wordt en waaruit vervolgens de pure SAM geïsoleerd wordt. Andere SAM producten op de markt worden via chemische synthese gemaakt. In deze producten is meer dan 50% van de inactieve stereo-isomeer (R,S)-SAM aanwezig. Daardoor is de biobeschikbaarheid veel lager en moeten veel hogere doses genomen worden. Ons lichaam zal het methylatieproces slechts optimaal kunnen uitvoeren indien er voldoende noodzakelijke methyldonoren aanwezig zijn. Zoals gezegd is SAM de belangrijkste methyldonor waarover we beschikken. SAM kan in supplementvorm genomen worden, maar het kan ook in ons lichaam aangemaakt worden met behulp van L-methionine, methyltetrahydrofolaat (foliumzuur), methylcobalamine (B12), vitamine B6, betaïne (trimethylglycine), serine en choline. Het is daarom uiterst belangrijk om deze stoffen via voeding of suppletie dagelijks voldoende op te nemen. Advies: • Methyldonors voor DNA-methylatie: SAM, L-methionine, B9, B12, betaïne (trimethylglycine), choline, serine, glycine • B6 (tot 250 mg), B9 (tot 4 mg) en B12 (1 à 5 tot 25 mg sublinguaal) verlagen homocysteïne en verhogen DNAmethylatie • SAM: 400 à 1.600 mg per dag • Betaïne (TMG, trimethylglycine): 1000 mg per dag • Choline: 1.000 à 3.000 mg per dag Referenties: 1. Walter O.M. Faché. Orthomoleculaire Geneeskunde Module 12. AntiAging. Nutriëntenmodulatie voor een optimale energie en antioxidantenbalans bij veroudering. Publi Media FIOW. Laarne, 2010. 2. Walter O.M. Faché & Hilde Maris. MN 96. Revolutionaire natuurlijke nutraceuticals. Publi Media FIOW. Laarne, 2010. 3. Robertson KD, Jones PA. DNA methylation: past, present and future directions. Carcinogenesis, 2000; 21 (3): 461-467. Methylgroep DNA methyltransferase 5-Methyl-cytidine Cytidine + + Methylgroep S-adenosyl methionine (SAM) S-adenosyl homocysteïne (SAH) Fig. 2. DNA-methylatie. SAM geeft een methylgroep af aan cytidine (DNA-base cytosine, gekoppeld aan ribose) met behulp van het enzym DNA methyltransferase. © Faché Instituut Orthofyto 31 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Sport Hilde Maris Beweging, bron van verjongt eeuwige jeugd? Sporten oude spieren door het aanmaken van nieuwe satellietcellen D e meesten van ons bewegen om op gewicht te blijven, om die paar extra kilo’s kwijt te geraken of omdat het goed is voor onze gezondheid. Wetenschappers van de Tel Aviv Universiteit hebben ontdekt dat uithoudingssporten, zoals lopen en fietsen, ons kan verjongen. Beweging is namelijk de sleutel voor de aanmaak en stimulering van stamcellen of satellietcellen in onze spieren. Prof. Dafna Benayahu en haar team leggen uit dat dit de reden is waarom mensen die heel hun leven aan sport gedaan hebben, mooier oud worden. Ze stelden vast dat uithoudingssport het aantal satellietcellen in de spieren verhoogt en hun vermogen om oude spieren te verjongen activeert. Satellietcellen en spierregeneratie Spierregeneratie is afhankelijk van satellietcellen. Dit zijn myogene stamcellen die in het oppervlak van de spiervezels zitten. Satellietcellen zijn in normale omstandigheden latent of inactief, maar worden actief als reactie op spierafbraak of spierziekte. Afhankelijk van de mate van weefselschade gaan deze cellen zich delen om de schade te repareren. Wanneer er sprake is van matige lokale schade in een bepaalde spiervezel, delen de satellietcellen zich maar minimaal, 32 maar wanneer de spierschade wijdverspreid is, worden er veel meer satellietcellen aangemaakt om de schade te herstellen. Stamcellen zijn cellen die zich nog niet gedifferentieerd hebben, die zich onbeperkt kunnen delen en kunnen uitgroeien tot verschillende typen van volwassen cellen, afhankelijk van het soort stamcel. Satellietcellen zijn stamcellen, dat wil zeggen dat ze zichzelf kunnen vernieuwen, maar dat ze ook in staat zijn om gedifferentieerde nieuwe spiercellen te produceren. Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® Verouderen en sarcopenie Wanneer we ouder worden verliezen we spiermassa en spierkracht, een verschijnsel dat sarcopenie genoemd wordt. Een verminderd aantal satellietcellen of een afgenomen werking ervan liggen aan de basis van leeftijdsgerelateerd spierverlies en een verminderd vermogen van de spieren om zich te herstellen. Uit onderzoek blijkt dat tijdens het verouderingsproces veranderingen in het aantal en de functie van satellietcellen worden waargenomen. Zo ziet men ondermeer een verhoogde adipogene expressie, wat Sport Hilde Maris wil zeggen dat satellietcellen eerder vetcellen worden. Ook het vermogen van de satellietcel om spierschade te repareren zou tijdens het ouder worden verminderen. Bij oudere muizen is onomstotelijk vastgesteld dat ze meer spiervezels hebben met weinig of zelfs geen satellietcellen. De afname van satellietcellen is meer uitgesproken in de zogenaamde fasttwitch spiervezels dan in de slow-twitch spiervezels. Dit komt overeen met wat men ziet bij sarcopenie, waar er meer spieratrofie plaatsvindt in de fast-twitch spiervezels. Slow-twitch of type 1 spiervezels zijn de rode spiervezels, met een groot aantal mitochondria en een hoge aërobe capaciteit. Ze hebben veel uithoudingsvermogen, maar trekken zich minder snel samen en kunnen daarom minder kracht genereren. Uithoudingssporters hebben relatief gezien veel van deze spieren. Fast-twitch of type 2 spiervezels zijn de witte spiervezels, met een hoge anaërobe capaciteit. Ze kunnen zich snel samentrekken en veel kracht genereren. Hun uithoudingsvermogen is daarentegen beperkt. Krachtsporters hebben procentueel gezien meer van deze vezels. Het effect van duurtraining Dr. Benayahu en haar team onderzochten het effect van duurtraining op het aantal en de eigenschappen van de satellietcellen in de kuitspier (gastrocnemius) van ratten. Ze kozen voor duurtraining, omdat die niet zo’n duidelijke spierschade veroorzaakt als krachttraining. Voor het onderzoek lieten ze ratten van verschillende leeftijd en geslacht dertien weken lang 20 minuten per dag in een tredmolen lopen (vergelijkbaar met een loopband). Bij de jonge ratten zagen ze na dertien weken een toename van het aantal satellietcellen per spiervezel met 11 tot 36%. Bij de oudere ratten verdubbelde het gemiddelde aantal stamcellen per spiervezel. Ook het aantal spiervezels met een hoog aantal satellietcellen nam aanzienlijk toe, terwijl er minder spiervezels te zien waren met weinig of geen satellietcellen. Het aantal satellietcellen per spiervezel bleef ondanks de training hoger bij de jonge ratten dan bij de oude ratten. De mannelijke ratten hadden duidelijk een hoger aantal satellietcellen per spiervezel dan de vrouwtjesratten, ongeacht hun leeftijd. Toch toont dit onderzoek aan dat uithoudingssport de spieren verjongt. Het aantal satellietcellen en ‘jonge’ spiervezels van oude ratten die lopen, komt na dertien weken aardig in de buurt van jonge ratten die niet lopen. Na het experiment was de procentuele spiermassa bij alle ratten gestegen, met de hoogste stijging bij de oudere ratten. Het percentage intramusculair vet daalde evenredig. Ook dit wijst erop dat lichaamssamenstelling voornamelijk het resultaat is van leefstijl en niet van leeftijd. Sporten als anti-aging therapie Hoewel de afname van lichaamsfuncties inherent is aan het verouderingsproces en de sterfelijkheid van de mens, worden er steeds meer bewijzen geleverd dat voeding en leefstijl een veel grotere impact hebben op onze fysieke toestand dan het ouder worden op zich. We wisten al langer dat sport een gunstig effect heeft op onze gezondheid en dat sporters er doorgaans jonger uitzien, maar beetje bij beetje worden ook de mechanismen ontrafeld die daarvoor verantwoordelijk zijn. Het verlies van spiermassa, ongeacht op welke leeftijd, betekent minder kracht, minder mobiliteit, minder onafhankelijkheid. Mensen die heel hun leven aan sport doen, of er op middelbare leeftijd mee beginnen, zullen tot op hoge leeftijd zelfstandig kunnen leven. Actieve ouderen kunnen ook gewoon de dingen blijven doen die ze deden toen ze jong waren, zij het misschien in een lichtjes aangepast tempo. Een combinatie van ouder worden en een zittend leven draagt bij aan het ontwikkelen van allerlei ziektebeelden, zoals osteoporose, overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten en mentale achteruitgang. We zien veel oude mensen letterlijk aftakelen. Nog veel te veel wordt dit als vanzelfsprekend beschouwd, een normaal gevolg van ouder worden. Maar het is helemaal niet normaal. Dat we bij het ouder worden een beetje aan kracht en flexibiliteit moeten inboeten, is misschien onvermijdelijk, maar er zijn voorbeelden genoeg van hoogbejaarden die fitter zijn dan hun kleinkinderen. om in je luie zetel te blijven zitten. Voor wie al heel zijn leven inactief is en geen zin heeft om zich in beweging te zetten, is er goed nieuws: bewegen doet bewegen. Uit het onderzoek van Dr. Benayahu blijkt namelijk dat uithoudingssport de ‘spontane locomotie’ bij oude ratten verhoogt. Dat is het gevoel dat je gewoon moet bewegen, iets wat we vooral bij kinderen en jonge mensen zien, maar dat bij oudere mensen vaak sterk afgenomen of zelfs helemaal verdwenen is. Even door de zure appel heen bijten dus. Hoe langer je actief bent, hoe meer zin je zal hebben om actief te blijven. Combinatie van voeding en sport Het verjongende effect van sporten op je spieren kan nog versterkt worden door de juiste voeding. Vooral aminozuren kunnen het verschil maken. Zo is aangetoond dat suppletie met aminozuren de activiteit van satellietcellen verhoogt. Aminozuren zijn de bouwstenen van de spieren, en zijn bijgevolg essentieel om nieuwe spiercellen aan te maken. Aminozuursuppletie voorkomt spieratrofie, ook als men niet aan sport doet. De combinatie van sport en de juiste voeding is een krachtige anti-aging strategie. Meer proteïnen eten is niet altijd de beste manier. Het zijn vooral de essentiële aminozuren die van belang zijn. Hoogwaardige plantaardige eiwitten consumeren uit noten, zaden, pitten, peulvruchten, soja, paddenstoelen, rijst, groenten en fruit, gecombineerd met matige inname van proteïnen uit gevogelte, vis en eieren is de beste manier om alle essentiële aminozuren binnen te krijgen. Voorwaarde is wel dat de spijsvertering optimaal werkt. Proteïnen moeten afgebroken worden tot aminozuren om opgenomen te worden. Wanneer de spijsvertering mank loopt, bijvoorbeeld door een gebrek aan maagzuur of spijsverteringsenzymen, worden proteïnen onvoldoende afgebroken. Sporters, ouderen, zieken of mensen met een zwakke spijsvertering kunnen opteren voor een aminozuursupplement dat alle aminozuren in de juiste verhouding bevat. Referenties: Bewegen doet bewegen Tenzij je lichamelijk niet in staat bent om te sporten, is er geen enkele reden 1. Shefer G, Rauner G, Yablonka-Reuveni Z, Benayahu D. Reduced satellite cell numbers and myogenic capacity in aging can be alleviated by endurance exercise. PLoS One. 2010 Oct 12;5(10):e13307. 2. Nierobisz LS, Felts V, Mozdziak PE. The effect of early dietary amino acid levels on muscle satellite cell dynamics in turkeys. Comp Biochem Physiol B Biochem Mol Biol. 2007 Nov;148(3):286-94. Orthofyto 33 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 Orthomoleculaire stof Hilde Maris Nieuwe vitamine voor cellulaire verjonging PQQ stimuleert de aanmaak van nieuwe mitochondriën D e functie en het aantal mitochondriën zijn cruciaal voor onze gezondheid en onze levensduur. Mitochondriale disfunctie is één van de voornaamste oorzaken van vroegtijdige veroudering. In een ander artikel in dit tijdschrift legden we al uit hoe de mitochondriale functie optimaal gehouden kan worden met supplementen zoals coënzym Q10, L-carnitine en alfa-liponzuur. In dit artikel gaan we nog een stapje verder en tonen we aan dat we zelfs in ouder wordende cellen nieuwe mitochondriën kunnen aanmaken en zo de cellulaire veroudering kunnen terugdraaien. Het stofje dat dit mogelijk maakt is pyrroloquinoline quinone of kortweg PQQ, een nieuwkomer onder de orthoceuticals die ongetwijfeld nog veel van zich zal laten horen. Pyrroloquinoline quinone none Riboflavine (B2) Mitochondria en levensduur • Mitochondriën zijn de enige celorganellen die hun eigen DNA hebben. Daardoor kunnen ze zich delen en hun aantal vermeerderen in één enkele cel. Menselijk cellen kunnen van 2 tot 2.500 mitochondriën huisvesten, afhankelijk van het soort weefsel, de antioxidantstatus en andere factoren. PQQ doet echter meer dan de mitochondriën beschermen tegen oxidatieve stress: het stimuleert de groei van nieuwe mitochondriën. • PQQ is alomtegenwoordig in de natuur. Het is aanwezig in alle geteste plantensoorten en wordt ook teruggevonden in moedermelk. We kunnen het echter niet zelf aanmaken. Het wordt dus beschouwd als een essentiële micronutriënt, een vitamine. Een groeiend aantal biologen is ervan overtuigd dat het aantal en de functie van mitochondriën de levensduur bij mensen bepalen. Helaas worden mitochondriën snel• ler dan andere organellen vernietigd tijdens het ouder worden. Mitochondriale nutriënten, Riboflavine (B2) kunnen Nicotinamide zoals eerder genoemd, de mitochon- (B3) driën beschermen tegen beschadiging, maar kunnen, voor zover bekend, geen nieuwe mitochondriën aanmaken. Pyrroloquinoline quinone of PQQ kan dat wel. Nieuwe mitochondriën kunnen aangemaakt worden met: • calorierestrictie • intensieve lichaamsbeweging • PQQ (pyrroloquinoline Nicotinamide (B3) quinone) PQQ, een vitamine (B2) Tot nog toe waren de enige twee manieren om nieuwe mitochondriën aan te maken calorierestrictie en intensieve lichaamsbeweging. Een opmerkelijke wetenschappelijke doorbraak heeft nog een methode aan dit korte lijstje toegevoegd: pyrroloquinoline quinone. Nicotinamide (B3) • Fig. De structuur van PQQ lijkt sterk op die van riboflavine en nicotinamide. Omwille van deze gelijkenis en omwille van de soortgelijke functie wordt PQQ als een B-vitamine beschouwd. 34 PQQ is een ultra krachtige antioxidant. Het biedt een buitengewone bescherming tegen mitochondriale aftakeling. De structuur van PQQ stelt de stof in staat om tot 5.000 keer meer weerstand te bieden aan oxidatie dan vitamine C. Orthofyto Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 ® • PQQ is een krachtige groeifactor in planten, bacteriën en hogere levensvormen. Studies tonen aan dat wanneer dieren verstoken worden van PQQ, hun groei geremd wordt, hun immuniteit daalt en hun vermogen om zich voort te planten achteruitgaat. Maar het meest opmerkelijke is dat ze door PQQ-gebrek minder mitochondriën in hun weefsels hebben. PQQ deficiëntie bij jonge muizen resulteert in een afname van de levermitochondriën met 20 à 30%, een verhoogde bloedsuikerspiegel en een verstoord zuurstofmetabolisme. Dit zijn de karakteristieke eigenschappen van mitochondriale disfunctie. Wanneer PQQ terug in het dieet geïntroduceerd wordt, worden deze ongunstige effecten omgekeerd, worden de systemische functies hersteld en het aantal mitochondriën en de energieaanmaak verhoogd. (2,3) Op basis van deze eigenschappen besloot een team wetenschappers van de Universiteit van California-Davis de impact van PQQ te analyseren op celsignalisatie pathways die betrokken zijn bij de vorming van nieuwe mitochondriën. (4) Ze ontdekten dat PQQ genen activeert die rechtstreeks instaan voor het metabolisme, de ontwikkeling en de functie van de cellulaire energieproductie. Mechanisme van PQQ De biogenese van mitochondriën wordt gedefinieerd als de groei en de deling van al bestaande mitochondriën. Daardoor verhoogt niet alleen het aantal mitochondria, maar ook het volume. De aanmaak van mitochondriën vereist een gecoördineerde synthese en inbouw van 1.000 tot 1.500 proteïnen. Dit gebeurt onder invloed van genen die geactiveerd worden door PQQ via drie mechanismen: • PQQ verhoogt de expressie van PGC-1α (peroxisome proliferator activated receptor gamma coactivator 1-alfa). Dit is het meestergen dat de reactie van de cellen op verschillende externe prikkels reguleert. Het activeert genen die de mitochondriale en cellulaire ademhaling stimuleren, alsook de groei en de voortplanting. Het moduleert het cellulaire metabolisme op het genetische niveau en heeft een gunstig effect op de bloeddruk, cholesterol- en triglyceridenafbraak en overgewicht. • PQQ activeert een signaaleiwit, CREB (cAMP-response elementbinding protein). Dit gen speelt een centrale rol bij de embryonale groei en ontwikkeling. Het heeft ook een gunstige invloed op histonen, specifieke eiwitten die het cellulaire DNA beschermen en herstellen. CREB stimuleert eveneens de groei van nieuwe mitochondriën. • PQQ reguleert het gen DJ-1. Dit recent ontdekte gen is net als PGC-1α en CREB betrokken bij de celfunctie en de celoverleving. Het voorkomt het afsterven van cellen door het bestrijden van oxidatieve stress en is essentieel voor een gezonde hersenfunctie. Schade aan DJ-1 en mutatie van het gen worden gelinkt aan het ontstaan van parkinson en andere neurologische aandoeningen. Moleculaire stabiliteit PQQ is een coënzym met een uitzonderlijke moleculaire stabiliteit. Net als coënzym Q10 heeft PQQ een actieve rol in de elektronentransferketen in de mitochondriën. In tegenstelling tot andere antioxidanten stelt de stabiele structuur PQQ in staat om duizenden elektronen over te dragen zonder zelf afgebroken te worden. PQQ is bijzonder efficiënt in het neutraliseren van superoxide en hydroxylradicalen. Omwille van zijn structuur en functie als coënzym wordt PQQ beschouwd als een B-vitamine. Dagelijks aanbevolen dosis De dagelijks aanbevolen dosis is nog niet vastgesteld voor deze nieuwe vitamine. Uit een recent onderzoek uit 2009 blijkt dat de typische dagelijkse hoeveelheid die we uit de voeding halen zo’n 100 à 400µg/dag bedraagt. Doses van 20 mg per dag hebben gunstige effecten bij mensen. In studies worden doses tot 60 mg per dag gebruikt, zonder bijwerkingen of toxiciteit. (5) PQQ (pyrroloquinoline quinone) • bioactief coënzym dat actief deelneemt aan de energietransfer in de mitochondria (cfr. CoQ10) • stabiele moleculaire structuur (kan duizenden elektronen transfereren zonder afgebroken te worden) • neutraliseert superoxide en hydroxylradicalen • 30 tot 5.000 maal efficiënter in redoxreacties dan andere antioxidanten (bv. vitamine C) • beschermt de mitochondria tegen oxidatieve schade • activeert genen die de biogenese van mitochondria stimuleren • ultra krachtige antioxidant • is een essentieel micronutriënt • is een krachtige groeifactor • gebrek aan PQQ remt de groei, verzwakt de weerstand, veroorzaakt vruchtbaarheidsproblemen, verhoogt het bloedglucose, remt het zuurstofmetabolisme • PQQ deficiëntie doet het aantal mitochondria met 20 à 30% afnemen • beschermt neuronen tegen schade door reactieve stikstof • remt de genexpressie van iNOS (inducible NO synthase), een bron van reactieve stikstof vorming • beschermt hersencellen tegen inflammatie en oxidatieve stress • PQQ beschermt tegen neurotoxiciteit door zware metalen en andere toxines • stimuleert de productie en het vrijmaken van nerve growth factor, een groeifactor die de zenuwcellen ondersteunt • wordt beschouwd als een B-vitamine omwille van de structuur en de functie • PQQ zit vooral in natto, peterselie, groene thee, groene paprika, papaja, kiwi, tofu, spinazie, kolen en wortelen • PQQ is een coënzym, een cofactor van enzymen van de familie quinoproteïnen Tabel. PQQ gehalte v.e. aantal voedingsmiddelen Bron: Kumazawa T et al. Levels of pyrroloquinoline quinone in various foods. Biochem J. 1995 Apr 15;307 (Pt 2):331-3. Voedingsmiddel PQQ µg/100 gram of 100 ml Natto (gefermenteerde sojabonen) 6,1 Peterselie 3,4 Groene thee 3,0 Groene paprika 2,8 Papaja 2,7 Kiwi 2,7 Tofu 2,4 Spinazie 2,2 Tuinbonen 1,8 Miso 1,7 Aardappelen 1,7 Wortelen 1,7 Kolen 1,6 Bananen 1,3 Sojabonen 0,9 Tomaten 0,9 Sinaasappels 0,7 Eigeel 0,7 Appel 0,6 Wijn 0,6 Eiwit 0,4 De laatst ontdekte vitamine Sinds de ontdekking van de eerste vitamine (B1) in 1910 zijn dertien stoffen herkend als vitaminen. De laatste, vitamine B12, werd gevonden in 1948. PQQ werd ontdekt in 1979, maar wordt pas sinds kort als een vitamine beschouwd. Referenties: 1. Kirk Stokel. Rejuvenate Your Cells by Growing New Mitochondria. Life Extension Magazine. Special Winter Edition 2010; 3-10. 2. Stites T, Storms D, Bauerly K, et al. Pyrroloquinoline quinone modulates mitochondrial quantity and function in mice. J Nutr. 2006 Feb;136(2):390-6. 3. Steinberg F, Stites TE, Anderson P, et al. Pyrroloquinoline quinone improves growth and reproductive performance in mice fed chemically defined diets. Exp Biol Med (Maywood). 2003 Feb;228(2):160-6. 4. Chowanadisai W, Bauerly KA, Tchaparian E et al. Pyrroloquinoline quinone stimulates mitochondrial biogenesis through cAMP response element-binding protein phosphorylation and increased PGC-1 alpha expression. J Biol Chem. 2010 Jan 1;285:142-52. 5. Rucker R, Chowanadisai W, Nakano M. Potential physiological importance of pyrroloquinoline quinone. Altern Med Rev. 2009 Sep;14(3):268-77. Orthofyto 35 ® Jaargang 16 ~ nr.86 ~ 2011 in 2003 het World medische discipli- ten op de markt teeds weer nieuanier om snel en business gewor- r dieet blijkt op f en de nieuwste om op die madingstekorten en . Het biedt een driehoek Faché, t in alle essenti- p voor stap overhun overtollige lorieën te tellen. it. lank en gezond Consulenten Cursussen Congressen Workshops Onder hoofdredactie van Website Nieuwsbrieven Onder hoofdredactie Walter O.M. Faché Walter O.M. Faché IDENTIFICATIE VAN DE ORTHOMOLECULAIRE GENEESKUNDE EEN NIEUWE DENKWIJZE Deel 1 Situering, definiëring, ziekteconcept, systeembenadering, identificatie, suboptimale nutritie, orthomoleculaire toepassingen BREEDSPECTRUM PREVENTIE STRATEGIE FIOW Probiotica, Enzymen, CoQ10, Vitamine D3, K2, R-alfa-liponzuur, N-acetylcysteïne, Acetyl-L-carnitine. Welke firma heeft een goed preparaat? Wat zijn min- en pluspunten? Preparaten kritisch vergelijken. Walter O.M. Faché & Hilde Maris Walter O.M. Faché, HEOS ORTHOMOLECULAIRE VOEDING Niveau 1 Orthomoleculair Nutritionist WORKSHOPS FIOW ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen FIOW Publi Media, Laarne België ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België • Professionele opleidingen: Orthomoleculaire Geneeskunde in 18 modules of 90 delen • Consulenten opleidingen: 8 modules in 40 bistrocursussen Maak vrijblijvend een afspraak met het Instituut om alle boeken en cursussen te komen inkijken en mee te nemen zonder portkosten • Schriftelijke cursussen: alle cursussen uit onze opleidingen zijn ook schriftelijk te koop • Congressen: het FIOW organiseert regelmatig een congres met Congresboek • Seminaries: elk jaar zes seminaries. Dit zijn tevens bijscholingen • Website: de eerste digitale orthomoleculaire databank in België • Wekelijkse Nieuwsbrief: een orthomoleculaire tip, een orthotrend, Nieuws van het Faché Instituut, FIOW Agenda, Firmanieuws, ... • Workshops: praktijkgericht advies voor supplementengebruik bij bepaalde ziektebeelden Publi Media, de huisuitgeverij van het FIOW FIOW gezondheidsboekJes faché homoleculaire voen de orthomolecuwaardeerd: in 1999 ijs voor Orthomo- Professionele Cursussen Walter OM Faché JiJ kunt slank en gezond bliJven 1 JiJ kunt sl ank en gezond bliJven s en voedingsdesssioneel bezig met Hij stichtte in 1989 ns het Vlaams InW) en werd direcIn 2008 kreeg het t voor Orthomole- Breid je orthomoleculaire bibliotheek uit 1 met de nieuwe revolutionaire Voedingsdriehoek Faché® FIOW Eerste druk 2009 gezondheidsboekJes faché Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Uitgeverij Publi Media - Laarne Boeken/cursussen: Gezondheidsboekjes, Cursusboeken, Congresboeken, Jaarboeken Orthotrends, ... Driehoeken Faché: de Voedingsdriehoek Faché, de Groente- en fruitdriehoek Faché, de Drankendriehoek Faché en de Voedingssuppletiedriehoek Faché Monografieën: uitdiepingen van ziektebeelden, gezondheidsproblemen of orthomoleculaire stoffen Tijdschriften: het wetenschappelijk vakblad Orthofyto en het voedingsmagazine LeefNu Consulteer onze website voor bestellingen www.faché-instituut.be Walter O.M. Faché, biochemicus en directeur van het FIOW • • • • • • • • stelt alle cursussen en monografieën samen is hoofdredacteur van Orthofyto & LeefNu schrijft artikels voor de tijdschriften geeft de mondelinge cursussen, seminaries, workshops en voordrachten van het FIOW geeft voordrachten voor firma’s, artsenverenigingen, lekenverenigingen en organisaties geeft informatieve consulten aan firma’s en verenigingen evalueert producten van firma’s in het kader van het FIOW kwaliteitslabel stelt voor kandidaat-cursisten een persoonlijk studieplan op Maak vrijblijvend een afspraak met Walter O.M. Faché om gratis een persoonlijk studieplan op te stellen. 09 369 06 42 of [email protected] Coënzym Q10: ENERGIE voor een tweede jeugd vanaf 14,95 E UR 30+ 15 GRA TIS Nieuwe monografieën FIOW Onder hoofdredactie Walter O.M. Faché DE ZIEKTE VAN CROHN Onderliggende pathologieën van inflammatoire darmaandoeningen opsporen en behandelen Crohn onder controle houden met een orthomoleculair voedings- en suppletieplan Walter O.M. Faché en Hilde Maris MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen FIOW Publi Media, Laarne België BioActive Q10 50 mg CNK 2725-281 30+15 caps Adviesprijs: € 14,95 BioActive Q10 50 mg CNK 2576-403 90+30 caps Adviesprijs: € 43,20 BioActive Q10 CNK 2506-905 Adviesprijs: 100 mg 30 caps € 26,75 (Beschikbaar in Apotheken) Walter O.M. Faché KRILLOLIE EEN NIEUWE SUPERIEURE OMEGA-3 VETZUURBRON Specifieke eigenschappen en een breedspectrum toepassingsgebied van krillolie MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen Publi Media, Laarne België BioActive Q10 Uniqinol® levert coënzym Q10 onder de gereduceerde vorm ubiquinol, die biochemisch actief is. Gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke ontwikkelingen, is BioActive Q10 een voedingssupplement van de 2de generatie dat voor een sneller en groter effect zorgt in vergelijking met andere coënzym Q10 supplementen. Bovendien biedt BioActive Q10 de garantie dat het natuurlijke ubiquinol, aangeboden in een 100% homogene oplossing zonder kristallen, stabiel blijft, hetgeen zorgt voor een betere biologische opneembaarheid én werkzaamheid. Onder hoofdredactie Walter O.M. Faché RUGGENMERGLETSELS Hernia, whiplash, dwarslaesie orthomoleculair behandelen: pijnbestrijding, ontstekingsremming en zenuwregeneratie met orthoceuticals Walter O.M. Faché en Hilde Maris BioActive Q10 is aangewezen bij de gezonde volwassene: • antioxidatief effect • bij vermoeidheid • vitaliserend BE_Q10_Active_Ad_orthophyto_DU_0910 de volwassene met gezondheidsproblemen: • voor de goede werking van de cardiovasculaire, metabole en neurologische functies. Pharma Nord QH Active Q10 – Patented Formula Innoverend voor de gezondheid Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02/720.51.20 – Fax 02/720.51.60 E-mail:[email protected] MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA ©Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen FIOW Publi Media, Laarne België MN 95. De ziekte van Crohn Onderliggende pathologieën van inflammatoire darmaandoeningen opsporen en behandelen Crohn onder controle houden met een orthomoleculair voedings- en suppletieplan De ziekte van Crohn is een veel voorkomende aandoening met een heel scala aan ernstige complicaties en gevolgen. In deze monografie komen niet alleen de oorzaken en risicofactoren van Crohn aan, maar ligt het accent op de orthomoleculaire behandeling. In de klassieke geneeskunde wordt Crohn als ‘onbehandelbaar’ beschouwd, maar het FIOW biedt Crohnpatiënten een oplossing via een orthomoleculaire aanpak. Aanpassing van de voeding, gebruik van orthomoleculaire ontstekingsremmers en pijnstillers en behandeling van onderliggende én secundaire ziektebeelden vormen een effectieve totaaltherapie voor Crohn met blijvende resultaten. Auteurs: Walter O.M. Faché & Hilde Maris Prijs: € 40,00 MN 94. Krillolie, een nieuwe superieure omega-3 vetzuurbron Specifieke eigenschappen en een breedspectrum toepassingsgebied van krillolie De biologische beschikbaarheid van de omega-3 vetzuren uit krillolie is uitstekend omdat zij gebonden zitten aan fosfolipiden en antioxidanten, waardoor zij vlotte bouwstenen vormen van alle celmembranen. Krillolie kan een significante bijdrage leveren bij vele ziektebeelden: van soepele gewrichten tot verbetering van alle circulatieproblemen, gunstige beïnvloeding van het lipidenmetabolisme, een betere gemoedstoestand en een vrouwelijk comfort rond de menstruatie. Auteur: Walter O.M. Faché Prijs: € 35,00 MN 37. Ruggenmergletsels Hernia, whiplash, dwarslaesie orthomoleculair behandelen: pijnbestrijding, ontstekingsremming en zenuwregeneratie met orthoceuticals Ruggenmergletsels worden in de klassieke geneeskunde als onbehandelbaar beschouwd. De klassieke ‘behandeling’ bestaat dan ook voornamelijk uit het onderdrukken van pijn en inflammatie. In de orthomoleculaire geneeskunde heeft men een aantal orthoceuticals die niet alleen op korte termijn de pijn en inflammatie remmen, maar op lange termijn ook effectief de zenuwen regenereren. Een breedspectrum orthomoleculaire behandeling verbetert de levenskwaliteit van patiënten met ruggenmergletsels en biedt hen zelfs een kans om weer normaal te functioneren. Bovendien werd aangetoond dat een orthomoleculaire preventieve strategie de kans op ernstige ruggenmergletsels verkleint. Auteurs: Walter O.M. Faché & Hilde Maris Prijs: € 35,00 Volgende editie: Orthofyto 87 Orthofyto Thema Breedspectrumwerking ENZYMEN COLOFON Breedspectrumwerking enzymen Enzymen kennen we vooral in verband met de spijsvertering, maar zij hebben een veel ruimer werkingsgebied. Enzymen zijn de noodzakelijke katalysatoren van alle lichaamsreacties en regelen de snelheid van de hele stofwisseling, zowel anabool als katabool. Zij zijn nodig om zowel nuttige stoffen op te bouwen als schadelijke stoffen op te ruimen. Een tekort aan enzymen, door een verminderde aanmaak en een verlaagde inname uit de voeding, ligt aan de basis van zowat alle degeneratieziekten, zoals hart- en vaatziekten, kanker, diabetes, overgewicht, ... Enzymtekorten aanvullen is een cruciaal onderdeel van elke therapie. Superoxide dismutase, een immuunbooster Het antioxidantenzym Superoxide Dismutase (SOD) is één van de belangrijkste endogene antioxidatieve defensiemechanismen in het lichaam. SOD speelt een cruciale rol in het reduceren van oxidatieve stress, inflammatie en pijn. Tot nog toe was suppletie met orale SOD niet echt effectief, omdat de molecule afgebroken wordt door de zuren en enzymen in het spijsverteringsstelsel. Wetenschappers hebben ondertussen uit natuurlijke plantenextracten een biobeschikbare vorm van SOD ontwikkeld die goed opgenomen wordt, waardoor SOD als supplement kan ingezet worden bij ziektebeelden met een hoge vrije radicalen pathologie. ® • Een gids voor ortho­ moleculaire preventie en orthomoleculaire substitutietherapie • Verschijnt 6 maal per jaar • Brengt u het meest uitgebreide orthomoleculaire voedings- en geneeskundig blad voor alle gezondheidsverzorgende professionals en gezondheids­bewuste mensen. Hoe abonneren ? Kernredactie Walter O.M. Faché, Biochemicus HEOS Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe A pr. Philippe Gerard Dr. Osteopaat Johan De Cock A pr. Fernand H aesbrouck Dr. Med. Frans Fermon Dr. Med. Mark Bottu Hilde Maris, Orthom. Nutritionist Guido Duerinckx A rnaud Gelders Eindredactie Walter OM Faché, Medisch Journalist Hilde Maris, Medisch Journalist Jaarabonnementen 6 nummers Secretariaat Faché Instituut Larenhoeve, Kerkstraat, 103 B 9270 Laarne Tel. 0032(0)9/369 06 42 Fax 0032(0)9/366 18 38 E-mail: [email protected] ❏ Voor België: storting van E 50 op rek. nr. FORTIS 290-0307607-41 ❏ Voor Nederland: storting van E 54 op rek. nr. IBAN: BE 88290030760741 BIC code: GEBABEBB Abonnement loopt automatisch verder indien geen schriftelijke opzegging twee maand op voorhand. Prijs per nummer: E 8,80 (B) of E 9,50 (NL). Advertenties Hilde Maris Faché Instituut Kerkstraat, 103 - B 9270 Laarne E-mail: [email protected] Vormgeving, productie en druk Walter O.M. Faché Hilde Maris Brigitte De Smet De Pauw Stijn, Drukkerij Coppens bvba Hospitaalstraat 2, 9080 Lochristi-Beervelde www.coppens-druk.be Orthofyto blijft het enige orthomoleculair vakblad op de Beneluxmarkt dat zich niet bindt aan een productlijn om voldoende inkomsten te genereren. Wij hebben geopteerd voor een orthoceutische firmaraad die los van de redactie en de artikels in het blad functioneert. FIOW Uitgeverij Publi Media Faché Instituut FIOW Gespecialiseerd op het gebied van voeding, voedingsaanvullingen, gezonde levenswijze en adviezen bij ziekten. ©Copyright 2010 38 Hoofdredactie Walter O.M. Faché, Hoofdredacteur Hilde Maris Adjunct Hoofdredacteur Betaling geldt als enige abonnering Bromelaïne als ontstekingsremmer Bromelaïne, het enzym dat afkomstig is uit de ananas, is niet alleen een nuttige hulp bij de vertering van eiwitten, het is één van de effectiefste natuurlijke anti-inflammatoire middelen, effectiever zelfs dan farmaceutische ontstekingsremmers. Bromelaïne bestrijdt pijn, zwelling en ontsteking, kan ingezet worden bij sportblessures, voor een versneld herstel na operatie, als ‘pipe cleaner’ om de bloedvaten gezond te houden en zelfs in de behandeling van kanker. Het is bovendien een volkomen veilig alternatief voor de gangbare NSAID’s. Uitgever: Walter O.M. Faché, Direkteur FIOW Kerkstraat 103 - 9270 Laarne ISSN 1780-3713 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating. Disclaimer: De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden. Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels. Overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. Prof. Dr. Linus Pauling tweevoudig Nobelprijswinnaar introduceerde in 1968 voor het eerst de term “Orthomoleculair” in Science: alle stoffen, moleculen of handelingen die niet toxisch en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade en die op de juiste tijd met de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven of geëlimineerd te worden. (verruimde betekenis uit Science 160:265-271, 1968) Agenda NIET TE MISSEN Voordrachten door Walter O.M. Faché 1. Enzymen, de missing link bij alle degeneratieziekten. Enzymen zijn sleutelstoffen, katalysators in de ondersteuning van de vitale energie die tot genezing kan leiden. •Donderdag 24 maart 2011 19.00 u.–22.00 u. Het ’s Graevenhof, Schilde •Dinsdag 17 mei 2011 19.00 u.–22.00 u. De Lozen Boer, Lochristi Enzymen kennen wij allen uit het domein van de spijsvertering, maar zij hebben een veel ruimer werkingsgebied. Enzymen zijn meer dan alleen maar metabole gangmakers. Zij spelen in het lichaam een veel grotere rol dan wij kunnen vermoeden. Enzymen zijn de noodzakelijke katalysatoren van alle lichaamsreacties en regelen de snelheid van de hele stofwisseling, zowel anabool als het katabool. Zij zijn nodig om zowel nuttige stoffen op te bouwen als schadelijke stoffen op te ruimen. Zij interageren met de lichaamshormonen in alle weefsels en organen om alle degeneratieve ziekten, in het bijzonder anti-aging, te counteren en zelfs om te keren. 2. Vetoplosbare vitaminen ADEK dringend verhogen. De aanbevolen doses van vitamine A, D, E en K zijn dringend aan herziening toe. •Zaterdag 22 oktober ‘11 dagseminarie 9.00 u.-16.00 u. Het ’s Graevenhof, Schilde De vetoplosbare vitaminen - vitamine A, D, E en K - zijn lang stiefmoederlijk behandeld doordat men dacht dat ze toxisch waren in hoge doses. Uit talrijke wetenschappelijke studies van de afgelopen jaren wordt steeds duidelijker dat ze niet alleen veilig zijn in hoge doses, maar dat ze ook essentieel zijn voor een optimale gezondheid. Ze hebben een enorme impact op de genexpressie. Een tekort aan de vetoplosbare vitaminen is de oorzaak van vele degeneratieziekten. De aanbevolen doses zijn dus dringend aan herziening toe. Meer informatie en inschrijven Energetica Natura - 03 789 09 59 [email protected] www.energeticanatura.com Beide voordrachten zijn alleen voor professionelen met een actieve praktijk. Orthomoleculair surfen op de eerste digitale orthomoleculaire databank in België! De nieuwe website: www.fache-instituut.be • een geavanceerde zoekmachine die je in staat stelt snel alle publicaties over jouw gezochte onderwerp te vinden in het archief • de nieuwslijn met nooit gepubliceerde artikels, permanent aangevuld met de laatste ontwikkelingen in de orthomoleculaire voeding en supplementen • de unieke mogelijkheid om via email op de hoogte gehouden te worden van nieuws over een bepaald onderwerp waar je voor inschrijft • de rubriek “Weet wat je neemt”, waarin je te weten komt welke de bijwerkingen zijn van de medicijnen en orthocijnen (supplementen) die je neemt en hoe deze te vervangen door orthoceuticals Voor toegang tot de gesloten website zijn er twee mogelijkheden: • DIGIPAKKET: € 98 NIEUW - Volledig digitaal abonnement op de tijdschriften en de website (incl. volledig digitaal archief Orthofyto & LeefNu) • ORTHOSPAKKET: € 160 - Digitaal én gedrukt abonnement op de tijdschriften en de website (incl. volledig digitaal archief Orthofyto & LeefNu) NATAOS Krill Oil Superior KEY NUTRITION De super opneembare omega-3 Betere opname dan omega-3 uit visolie Krill, een massa garnaalachtige schaaldiertjes, is erg rijk aan de omega-3 vetzuren EPA en DHA. Zijn die ook niet aanwezig in visolie? Klopt. Maar er is een belangrijk verschil. Bij visolie zit de omega-3 immers in de trygliceriden, terwijl die in krillolie gebonden is aan de fosfolipiden. De omega-3 uit krillolie is wateroplosbaar en wordt dus veel beter opgenomen door ons lichaam. Deze vetzuren verhogen bovendien de elasticiteit van de lichaamscellen en absorberen veel beter gezondheidsbevorderende ingrediënten. Plus: in krillolie zit ook Astaxanthine, een sterke vrije radicalenvanger die ons lichaam beschermt tegen oxidatie. Waarom Krill Oil Superior van Nataos? • Betere opname dan omega-3 uit visolie (wetenschappelijk bewezen). • Milieubewuste, MSC gecertificeerde oogst zonder bijvangsten. • Meteen en vers verwerkt dankzij Eco-Harvestingtechniek. • Geen enzymatische degradatie en oxidatie. • Rijk aan veresterde Astaxanthine, een sterke antioxidant. • Vrij van dioxines, PCB’s en andere zware metalen. verpakt per 60 capsules van 500 mg. � 21,95 • ondersteunt de circulatie • goed voor de cholesterolspiegel • behoudt een goede gemoedstoestand • bevordert het concentratievermogen • houdt beenderen en gewrichten gezond Vraag naar Krill Oil Superior in de betere natuurvoedingswinkel of apotheek. Meer weten? Surf naar www.ojibwa.be of bel 052 48 43 00. WWW.NATAOS.COM
