Platentektoniek en Nederland De bewegende aarde voor de derde

Platentektoniek en Nederland
De bewegende aarde voor de derde klas
Aardbevingen, vulkanen en bergen..dat hebben we niet in Nederland. Zou je denken
Maar niets is minder waar. Een vulkaan hebben we wel zeker! En bergen ook, een
beetje..En aardbevingen ook
In deze module kom je te weten waarom het logisch was geweest als we ze niet
hadden maar waarom we het toch wel hebben.
Hoofdvraag: Waarom zou het logisch zijn geweest als we geen
aardbevingen, vulkanen en bergen hadden?
1. Inleiding in de theorie van de plaattektoniek
De theorie van de platen die bewegen is een erg recente theorie, ze is halverwege
de vorige eeuw pas algemeen geaccepteerd. Met deze theorie kunnen we wel een
heleboel verklaren van wat er in Nederland is, bijvoorbeeld de vulkaan en de bergen
in Nederland. Maar ook het voorkomen van zout en steenkool is opeens ook logisch.
En daarmee zijn ook de aardbevingen te relateren aan de theorie van de
platentektoniek.
Zoek op internet informatie over de theorie van de platentektoniek.
Opdracht 1: Het is zo logisch om te denken dat de Amerika en Afrika aan elkaar vast
hebben gezeten, dat moeten de ontdekkingsreizigers in de 17de eeuw toch ook al
bedacht hebben. Waarom is dan toch pas in de 19de eeuw de theorie van de
plaattektoniek opgezet?
Opdracht 2: Wat valt je op als je Nederland bekijk op een geologische kaart?
Opdracht 3: Hoe weten we waar de plaatranden zijn?
Tijd is een vreemd iets. Bij het idee dat jullie op een dag 20 worden denk je..wat oud.
Maar die paar jaar is natuurlijk helemaal niets als je kijkt naar een eeuw..of als je kijkt
naar de 2000 jaar dat we kerstmis vieren. Of de 4 miljoen jaar dat de apen zich tot
mens hebben ontwikkeld. Binnen de geologie werken we met hele grote getallen en
zien we de aardkorst bewegen alsof het ijsschotsen zijn.
Opdracht 4: Bedenk een manier waarop jij aan leerlingen uit groep 7 en 8 gaat
uitleggen hoe oud de Aarde is.
In Nederland komt steenkool voor.
Opdracht 5: Hoe wordt steenkool gevormd? Wat heb je om te beginnen nodig? Wat
weet je dus over de ligging van Nederland toen het steenkool gevormd werd?
In Nederland komt zout voor.
Opdracht 6: Op welke plekken in de wereld wordt nu zout gevormd? Wat weet je dus
over de ligging van Nederland toen het zout gevormd werd?
Opdracht 7: Zoek in de atlas op waar Nederland lag in het Carboon. Wat is de
minimale snelheid waarmee Nederland zich verplaatst heeft? Waarom is dit de
minimale snelheid?
Nederland is een dalingsgebied, sommige geologen noemen het een geosynclinale.
2. Een vulkaan onder Nederland
Jij bent de geoloog in dienst en verantwoordelijk voor het geruststellen van de
(Europese) bevolking. Jij moet bepalen wie er geëvacueerd moeten worden als de
Zuidwal vulkaan uitbarst. Om dit te kunnen bepalen moet je eerst onderzoeken hoe
de Zuidwal vulkaan is ontstaan, vervolgens ga je berekenen hoe gevaarlijk een
uitbarsting kan zijn, en tenslotte stel je een evacuatie plan op met behulp van een
Hazard map.
Nederland heeft een vulkaan: 2 kilometer onder het aardoppervlak in de Waddenzee een vulkaan bevind. Deze Vulkaan wordt de Zuidwal vulkaan genoemd
(afbeelding 1). De vulkaan is in 1970 toevallig ontdekt bij gasboringen. De laatste
uitbarsting was 160 miljoen jaar geleden. De vulkaan is inmiddels dood verklaard,
maar betekent dat nu dat de vulkaan ook echt nooit meer gaat uitbarsten?
Geologen kunnen een vulkaanuitbarsting helaas (nog) niet voorspellen, maar ze
kunnen vulkanen wel grondig bestuderen. Voordat een vulkaan uitbarst geeft zij veel
waarschuwingssignalen af. Geologen kunnen deze signalen bestuderen en
interpreteren. Zo zullen er bijvoorbeeld in de aanloop naar een uitbarsting meer
aardbevingen zijn. De magma die naar boven stuwt, veroorzaakt grote druk in de
aardkorst. Hierdoor kan het aardoppervlak op en neer gaan bewegen. Ook kunnen
er in de loop naar een uitbarsting veel gassen vrijkomen. Toch hoeven deze
signalen niet te betekenen dat een vulkaan daadwerkelijk gaat uitbarsten. Andersom
is het zo dat een vulkaan ook zonder waarschuwing uit kan barsten.
Geologen proberen met hun onderzoeken toch meer inzicht te krijgen in de activiteit
van vulkanen. Hoe meer men te weten komt over het uitbarsten van vulkanen, hoe
beter de maatschappij kan inspelen op het gevaar dat vulkanen met zich
meebrengen.
Verder bewerken van de opdracht van geologie voor natuurkunde
3. Bergen in Limburg
We hebben in Limburg natuurlijk niet echte bergen, maar we hebben wel heuvels, en
Limburg ligt duidelijk hoger dan de rest van Nederland. Hoe komt dat? Beweging van
Afrika tegen Europa.
4. Aardbevingen in Nederland
Aardbevingen in Nederland zijn niet te linken aan de ligging nabij een plaatrand.
Toch krijgen we wel eens berichten in het nieuws: Nederland opgeschrikt door
aardbevingen
Er zijn een aantal oorzaken voor de aardbevingen
-
-
Aardbevingen bij de breuken in het zuiden van het land, bijvoorbeeld bij de
Peelrandbreuk (aardbeving bij Roermond). Dit breuksysteem is te linken aan
het grootschalige system dat ook zorgt voor de heuvels in Limburg. Misschien
dat hier in de toekomst de platen uit elkaar gaan bewegen en er een nieuwe
Mid Oceanische Rug wordt gevormd.
Aardbevingen bij winningsgebieden van aardgas of zout (Noord Groningen,
het voorkomen van aardgas en zout is ook gerelateerd aan de beweging van
de platen, zie paragraaf 1).
Zoek in de atlas op waar in Nederland aardbevingen langs breuklijnen voor kunnen
komen.
Is het te voorspellen wanneer er waar een aardbeving zal zijn? Motiveer je
antwoord.
5. Beantwoorden van de hoofdvraag: Waarom zou het logisch zijn geweest als
we geen aardbevingen, vulkanen en bergen hadden?