Bergweg nabij 1a - Gemeente Bloemendaal

Brederodelaan
Straat en huisnummer
Postcode en plaats
Kadastrale aanduiding
Complexonderdeel
Naam object
Bouwjaar
Architect
Bouwstijl
Oorspronkelijke functie
Huidige functie
Datum foto
: Brederodelaan (ongenummerd)
: 2061 KK Bloemendaal
:
: Meer en Berg
:
: 1891
:
:
: Joodse begraafplaats
: Joodse begraafplaats
: 18-07-2010
Inleiding
Het uitgestrekte terrein van het voormalig Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg ligt in
de strandvlaktezone aan de noordzijde van Bloemendaal. Aan de westzijde ligt de
Brederodelaan, aan de noordzijde de gemeente Velsen.
In 1844 wordt het 17de-eeuwse landgoed Meer en Berg verkocht aan de Provincie
Noord-Holland. Naar ontwerp van J.D. Zocher jr. (1791-1870) verrijst hier het
krankzinnigengesticht Meer en Berg, later Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg genaamd.
Meer en Berg is het eerste gesticht in Nederland dat buiten de stad is gebouwd en
markeert in opzet en behandeling van de patiënten een nieuwe fase in de psychiatrische
geneeskunst in Nederland.
Het carrévorige hoofdgebouw naar ontwerp van J.D. Zocher wordt in 1848 voltooid.
In de loop der jaren groeit Meer en Berg uit tot een imposant ziekenhuiscomplex in een
landschappelijke, parkachtige setting met verspreid over het terrein bijgebouwen,
dienstgebouwen, protestantse kerk, rooms-katholieke kapel, theater, mortuarium,
begraafplaatsen, verschillende paviljoens, portiers-, dokters- en personeelswoningen en
werkplaatsen. In 1886 wordt aan de noordwestzijde van het terrein een omvangrijk
tweede carrévormig hoofdgebouw bijgebouwd, het zogenoemde Meer en Berg II 8.
In 1994 sluit het Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg. Tegenwoordig maakt het
complex deel uit van Park Brederode.
Veel historische bebouwing is inmiddels verdwenen.
Het complex Meer en Berg bezit de volgende rijksmonumenten: delen van het
hoofdgebouw (Brederodelaan 54), een dubbele dienstwoning (Brederodelaan 40), de
protestantse kerk (Brederodelaan 52), de portierswoning met toegangshek
(Brederodelaan 52). Villa Meerzicht en koetshuis staan geregistreerd als provinciaal
monument.
Aan de zuidwestzijde van het voormalige Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg ligt een
kleine Joodse begraafplaats. De begraafplaats ligt aan de rand van het terrein, nabij de
Bergweg. De begraafplaats dateert uit 1891 en is aangelegd voor Joodse patiënten van
het in 1846-1948 gebouwde gesticht. Op een plattegrond van Meer en Berg uit circa
1910 is direct ten oosten van deze Joodse begraafplaats een rooms-katholieke
begraafplaats te zien. Van deze katholieke begraafplaats is echter geen spoor meer te
ontdekken.
Beschrijving
De begraafplaats is gesitueerd in de westelijke uithoek van het geaccidenteerde terrein
van het voormalige Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg in een beboste omgeving aan
de voet van de Bergweg. Het trapeziumvormige terrein meet ongeveer 1 ½ en 5 meter
bij 25 meter en wordt omheind door een vernieuwd eenvoudig stalen sierhekwerk.
Binnen het hekwerk staan drie eenvoudige, betonnen grafstenen met
segmentboogvormige beëindiging. Het opschrift toont de naam en sterftedatum 5667
(= 1906)
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst
De monumentale waarden van het complex Meer en Berg zijn gelegen in de bijzondere
complexmatige samenhang. Een complex bestaat uit verschillende elementen, al dan
niet in één periode tot stand gekomen die met elkaar een ensemble vormen. De
Meer en Berg II is in 1990 gesloopt. Alleen de klokkentoren is bewaard gebleven en elders in de
gemeente Bloemendaal geplaatst.
8
karakteristiek wordt gevormd door het samenspel van en de samenhang tussen
elementen: stedenbouwkundig plan, gebouwen, objecten, (semi)openbare ruimte,
landschappelijke aanleg en beplanting.
De Joodse begraafplaats bezit cultuurhistorische waarde als complexmatig onderdeel van
het voormalige Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg. Tezamen met de andere
monumentale relicten op Meer en Berg vormt het een markant historisch ensemble dat
de herinnering aan het voormalige psychiatrisch ziekenhuis levend houdt.
Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving omschreven onderdelen
tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig.