Kenniscentrum en dyscalculie

Kenniscentrum en dyscalculie
Wat verstaan we onder dyscalculie?
De DSM IV-TR hanteert de volgende criteria voor een rekenstoornis:
o De rekenkundige begaafdheid ligt, gemeten met een individueel afgenomen
gestandaardiseerde test, aanzienlijk onder het te verwachten niveau dat hoort bij de leeftijd,
de gemeten intelligentie en de bij de leeftijd passende opleiding van betrokkene (IQ >70);
o De stoornis interfereert in significante mate met de schoolresultaten of de dagelijkse
bezigheden waarvoor rekenen vereist is;
o Indien een zintuiglijk defect aanwezig is, zijn de rekenproblemen ernstiger dan gewoonlijk.
Dyscalculie is (net als geldt voor dyslexie) een beschrijvende term die niet verwijst naar een oorzaak
of verklaring. Het ernstige rekenprobleem is dus niet het gevolg van dyscalculie, maar is de
dyscalculie. Dyscalculie definiëren we- naar analogie van dyslexie- als volgt:
Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot
en accuraat oproepen en toepassen van reken-/wiskundekennis (feiten/ afspraken).
Het uitgangspunt dat dyscalculie een stoornis is, is gebaseerd op een aantal argumenten:
− Het leren onthouden van rekenfeiten en afspraken komt onvoldoende tot stand vergeleken
met hun intelligentie, leeftijd en scholing en leidt in het dagelijks leven tot beperkingen;
− Er blijkt een redelijk samenhang tussen dyslexie en dyscalculie;
− Er zijn aanwijzingen dat dyscalculie een erfelijke basis heeft;
− Daarnaast lijkt het redelijk te veronderstellen dat de mate van voorkomen van dyscalculie- in
termen van het aantal leerlingen met opvallende problemen in het vlot en goed beschikken
over feiten en afspraken- vergelijkbaar is met de mate van voorkomen van dyslexie (zo’n 2 à
3 procent). Er zijn geen gegevens die erop wijzen dat deze aantallen de laatste decennia toe
zouden nemen.
Dyscalculie is niet vast te stellen op basis van een enkele rekentoets. Het stellen van een diagnose
vereist onderzoek naar de ernst en hardnekkigheid (onderkennende diagnose). Het vereist
onderzoek naar de condities die de rekenstoornis oproepen en in stand houden (verklarende
diagnose). Ten slotte vereist het onderzoek naar andere bijkomende stoornissen, naar
onderwijsbeperkingen en mogelijkheden en naar sterktes in de persoonlijkheid van een leerling
(indicerende diagnose).
Postbus 101, 8070 AC Nunspeet
Bezoekadres: Randweg 11, Nunspeet
Telefoonnummer 06 81622050
Onderkennende diagnose:
Wanneer we een dyscalculie-onderzoeksvraag krijgen, bekijken we of een leerling voldoet aan de
kenmerken van dyscalculie (Ruijssenaars e.a. 2004): Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt
wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot en accuraat oproepen en toepassen van
reken-/wiskundekennis (feiten/ afspraken).
De classificatie van dyscalculie vindt plaats aan de hand van de volgende criteria:
− criterium van de achterstand: het vaardigheidsniveau van het rekenen ligt significant onder
hetgeen van het individu, gegeven diens leeftijd en omstandigheden, gevraagd wordt.
− criterium didactische resistentie (hardnekkigheid): het probleem in het aanleren en
toepassen van het rekenen blijft bestaan ook wanneer voorzien wordt in adequate
remediërende instructie en oefening.
Verklarende diagnose:
Bij de verklarende diagnostiek wordt bekeken welke factoren de rekenstoornis oproepen en/of
in stand houden. Bekeken wordt of er voorwaarden of (deel) vaardigheden zijn die uitvallen die
te maken hebben met:
- getallen/ getalbegrip
- bewerkingen
- indirecte factoren zoals:
o problemen met inprenting, retrieval en temporele orde (verbaal geheugen);
o aandachtsproblemen ;
o spraak-/taalproblemen: woordvindingsproblemen en trage spraaksnelheid kunnen
ervoor zorgen dat leerlingen geen rekenfeiten kunnen onthouden;
o problemen met taalbegrip;
o visueel ruimtelijke problemen;
o beperkt intellectueel vermogen.
Indicerende diagnose:
Om handelingsgericht te werk te gaan is het nodig een afweging te maken wat er allemaal nodig is
voor een adequate behandeling. De volgende aspecten kunnen meegenomen worden:
- inschatting van specifieke pedagogische didactische behoeften mbt rekenen;
o adaptieve instructie
o intensieve instructie/ preteaching/ reteaching
o tweede leerweg
o aandacht voor expliciete instructie
o aandacht voor stappenplan naar zelfinstructie (met materiaal handelen, verwoording
handelen, verinnerlijking (zelfspraak), verkorting, verwoorden wat er hoe wordt
gedaan)
- inschatting van de onderwijsbelemmeringen en de ondersteuningscapaciteit van de schoolen thuissituatie;
- co-morbiditeit (sociaal-emotioneel functioneren, werkhoudingproblemen, aandacht-/
geheugenproblemen, gedragsproblemen, spraak-/taalproblemen, ontwikkelings- en
gedragsstoornis;
Postbus 101, 8070 AC Nunspeet
Bezoekadres: Randweg 11, Nunspeet
Telefoonnummer 06 81622050
Werkwijze Kenniscentrum:
Wanneer we een vraag met betrekking tot een rekenstoornis/dyscalculie binnen krijgen gaan we bij
het Kenniscentrum in principe als volgt te werk:
- We vragen eerst aan school en ouders de dyscalculievragenlijsten in te vullen (als dat nog
niet gebeurd is).
-
Aan de hand van de ingevulde vragenlijsten bekijken we welk onderzoek zinvol is. Er wordt
altijd gekozen voor een uitgebreid onderzoek: zowel het rekenen als de intelligentie wordt
meegenomen. Afhankelijk van de vraag worden ook andere aspecten meegenomen (bv.
sociaal-emotioneel functioneren).
-
Vanaf groep 6 (richtlijn ERWD) kan, indien dit wenselijk is, een dyscalculieverklaring
opgesteld worden.
Nunspeet, september 2011
Postbus 101, 8070 AC Nunspeet
Bezoekadres: Randweg 11, Nunspeet
Telefoonnummer 06 81622050