Diabetes 2 special.indd

Complicaties bij diabetes mellitus
Diabetes: welke zorg, wanneer en d
Diabetes is een complexe, chronische aan-
Complicatie
Symptomen
Oorzaken
Hyperglycemie
(Bloedglucosewaarde hoger dan 15 mmol/l)
Dorst
Polyurie / veel plassen
Polydipsie / uitdrogen
Droge slijmvliezen
Vermageren
Moeheid
Misselijkheid
Overgeven
Buikpijn
Verandering ademhaling/Kussmaulademhaling (snel en diep)
Aceton ademgeur en urinegeur
Verlaagde bloeddruk
Bewustzijnsstoornis
Coma (blijven de bloedglucosewaarden stijgen, hoger
Te veel koolhydraten
Ernstige stoornis van KH-stofwisseling
Eiwitstofwisseling
Vetstofwisseling
Te weinig medicatie
Overgewicht/insulineresistentie
Stress
Tegenregulatie door andere
hormoonfuncties
Tegenregulatie door andere medicatie
Ziekteprocessen/virale en bacteriële
infecties
doening die het leven van patiënten fysiek,
mentaal en sociaal beïnvloedt. Welke
complicaties kunnen er optreden? Welke aandachtspunten zijn er voor verpleegkundigen
en verzorgenden? Een schematisch overzicht.
dan 30 mmol/l, dan kan diabetisch coma ontstaan.)
tekst:
Christie Klaucke,
Josien Perrels
De zorg voor mensen met diabetes
is multidisciplinair, vanwege de vele
complicaties die de diabetespatiënt kan
doormaken. Complicaties bij diabetes
kunnen voorkomen worden, of in ieder geval goed behandeld, als de juiste
begeleiding en behandeling worden ingezet door het multidisciplinaire team.
Maar de complexiteit maakt ook dat
V&V’ers op de afdeling en thuiszorgverpleegkundigen en -verzorgenden een
goed overzicht moeten hebben van alle
aspecten van de ziekte. Nevenstaand
schema kan daarbij helpen.
Hypoglycemie
(bloedglucosewaarde 4 mmol/l of lager)
Hongergevoel
Gapen
Hoofdpijn
Duizeligheid
Wazig of slecht zien
Bleekheid
Moeheid
Beven
Zweten
Gedragsveranderingen/somberheid
Geprikkeldheid
Kwaadheid
Cognitieve veranderingen
Bewustzijnsdaling
Convulsies/insulten
Coma (ernstige hypoglycemie: bloedglucose
b.v. beneden 2 mmol/l met verlaagd bewustzijn)
Koolhydratentekort
Maaltijden overslaan
Te veel diabetesmedicatie
Afvallen
Fouten in de zelfregulatie
Veranderingen in het dagritme
Stress
Ziekteprocessen
Inspanning/sport
Veranderde hormoonregulatie in de
slaap
Alcohol
NB Het gevoel van een hypoglycemie kan ook optreden als
Voor een uitgebreid schema met complicaties op de lange
termijn, zoals neuropathie, kun je terecht op
www.nursing
sing nl
* Josien Perrels is diabetesverpleegkundige bij de Reinier de
Graafgroep, locaties Delft en Voorburg.
 Internet
- Richtlijnen: www.diabetesfederatie.nl (klik op ‘publicaties’ voor
downloads), nhg.artsennet.nl, www.cbo.nl
- Motiveren: www.diabetes.nl, klik ‘diabetesrevalidatie in Groningen’ (MIEP)
- Roken: www.stivoro.nl
- Voeding: www.voedingscentrum.nl, www.diabetesfederatie.nl
(richtlijnen)
- Beroepsorganisaties: www.eadv.nl (bevat informatie voor zorgverleners en patiënten), www.lvw.nl (praktijkverpleegkundigen
en -ondersteuners)
- Seksualiteit: www.diabetesvereniging.nl, www.zoenenenzo.nl
(jongeren)
- Overig: www.novonordisk.nl (klik op tabblad diabetes), www.
diabetesenleven.nl (lifestyle).
 Literatuur
- Alle richtlijnen van de Nederlandse Diabetes Federatie zijn te
downloaden via de website: www.diabetesfederatie.nl, klik op
‘publicaties’.
- R.J. Heine, RJ, Tack, CJ (red.) Handboek Diabetes Mellitus, De
Tijdstroom, 2004.
14 Nursing/TvV special Diabetes - december 2005
de bloedglucosewaarde fors en snel daalt, terwijl er geen
bloedglucosewaarde lager dan 4 mmol/l aantoonbaar is
Psychosicale problemen
Symptomen
Oorzaken
Aanpassings- of adaptatieproblemen
Gedragsstoornis
Eet-/voedingsstoornis
Sociale problemen
Extra belasting door diabetes
Dagelijkse zelfzorg wordt ervaren als
overbelasting
Stress en angst
Angst voor medicatie (spuitangst)
Nalaten zelfcontroles (prikangst)
Angst voor hypo’s
Hypoglycemie of blindheid
Angst voor naalden, angst voor
de omgeving (bv. werksituatie)
Stemmingsstoornissen
Somberheid
Depressiviteit (samenhang met langetermijncomplicatie cerebrale stoornissen)
Diabetes-gerelateerde situaties
Stress
Hypo’s
Eetstoornissen en gewichtsproblemen
Anorexia nervosa
Boulimia nervosa
Vreetbui-stoornis
Obesitas
Overmatige aandacht voor voeding
Diabetes-gerelateerde angst voor hypo
Stoornis in opvoeding
Verstoord zelfbeeld
Psychosociale begeleiding
Seksuele problemen
Erectieproblemen
Verminderd libido
Pijn bij vrijen
Hart- en vaatziekten
Verminderde doorbloeding
Neuropathiën
Medicatie
Schimmelinfecties
Psychische problemen
n door wie?
ling
Preventie
Behandeling
Aandachtspunten V&V
Richtlijnen
Zelfmanagement van de bloedglucosewaarden
Zelfcontrole
Educatie en interpretatie bloedglucosewaarden
Educatie van eigen lichamelijke gewaarwordingen en symptomen
Voedingsadvies
Bij eenmalige hyperglycemie of reactie op
hypoglycemie hoeft er weinig actie worden
ondernomen
Bij klachten:
Vocht / veel drinken (liefst water)
In later stadium kalium per infuus en ivinsulinepomp
Extra insuline subcutaan spuiten
Voedingsadvies
Bewegingsadvies
Zelfcontrole / zelfmanagement
Observatie van symptomen
Observatie-educatie in verband met voeding
Motiveren van een goede instelling
Educatie over medicatie
NDF-richtlijnen
NHG-richtlijnen
Ziekenhuisprotocollen
Handboek Diabetes Mellitus
atie
le
Begeleiding
Internist
Diabetesverpleegkundige
Diëtist
Educatie
Zelfcontrole en -management
Aan voelen komen van hypo’s
Ziekte-inzicht
Voeding
‘Regelmaat, rust en reinheid’
Inspanning/sport
e
als
g
hypo
Koolhydraten inname; liefst vloeibaar (bv. 40 ml limonadesiroop,
of 6 tabletten druivensuiker)
Na 20 min. 1 boterham met jam
Na 1 uur bloedglucose meten
Controle bloedglucosewaarden
Let op: Houd na een hypo rekening met hoge
bloedglucosewaarden
NDF-richtlijnen
NHG-richtlijnen (Nederlands Huisartsen
Genootschap)
Ziekenhuisprotocollen
Handboek Diabetes Mellitus
Bij bewustzijnsdaling: Glucagon® spuiten door
partner, hulpverlener of collega
Na 30 min. geen resultaat:
112 bellen i.v.m. dreigende opname
Aanpassing van medicatie en voeding
Begeleiding
Internist
Diabetesverpleegkundige
Diëtist
Preventie
Behandeling
Aandachtspunten V&V
Richtlijnen
Intensieve diabetesbegeleiding en psychosociale begeleiding
Multidisciplinaire begeleiding: diabetesverpleegkundige, medisch psycholoog, internist,
diëtist, klinisch psycholoog, psychiater
Respectvolle, empathische bejegening
Kennis van indicaties voor doorverwijzing
Educatie van de diabetes in kleine stapjes
Psychosociale begeleiding
NDF-Richtlijn Psychosociale problematiek
bij diabetes mellitus
Psychosociale begeleiding
Multidisciplinaire begeleiding
Educatie in kleine stapjes
Educatie herhalen
Vertrouwensrelatie creëren
Empathie
Geduldig zijn
Warmte en zorg voor een ander
NDF-Richtlijn Psychosociale problematiek
bij diabetes mellitus
Goede instelling van de diabetes
Psychosociale begeleiding
Multidisciplinaire begeleiding, ook neuroloog
Psychiater
Vertrouwensrelatie creëren
Inzicht in de diabetes
Medicijnen tegen sombere stemmingen
NDF-Richtlijn Psychosociale problematiek
bij diabetes mellitus
Inzicht verkrijgen in ziekteproces van diabetes
Psychosociale begeleiding
Multidisciplinaire begeleiding, ook diëtist
Aandacht voor persoonlijkheid
Vertrouwensrelatie opbouwen
Evt. medicatie
Aandacht voor de ontwikkeling van de persoon
Aandacht voor goede sfeer tijdens de
maaltijden
Ritme in dagelijks leven en eten
NDF-Richtlijn Psychosociale problematiek
bij diabetes mellitus
Goede bloedgluscose-regulatie
Psychosociale begeleiding
Evt. doorverwijzing naar uroloog
Multidisciplinaire begeleiding
Partner erbij betrekken
Educatie diabetes
Psychosociale begeleiding
NDF-Richtlijn Psychosociale problematiek
bij diabetes mellitus
Nursing/TvV special Diabetes - december 2005 15