World Food Prize voor het eerst naar een Belg: wetenschapper Marc

World Food Prize voor het eerst naar een Belg: wetenschapper Marc Van Montagu
GENT/WASHINGTON, woensdag 19 juni 2013 - De Vlaamse plantenwetenschapper Marc Van
Montagu (°1933) krijgt de “World Food Prize 2013” toegekend samen met de Amerikaanse
wetenschappers Mary-Dell Chilton en Robert T. Fraley. Dat heeft de Amerikaanse minister
van Buitenlandse Zaken John Kerry woensdag aangekondigd in Washington D.C. . De Wereld
Voedselprijs, of de “Nobelprijs voor voedsel en landbouw”, bekroont jaarlijks één of
meerdere personen wier werk van uitzonderlijk maatschappelijk belang is voor de kwaliteit,
kwantiteit of de beschikbaarheid van voedsel. Het is voor het eerst dat een Belg deze
prestigieuze prijs ontvangt.
Marc Van Montagu en de Amerikanen Mary-Dell Chilton en Robert T. Fraley delen de prijs
“voor hun individuele, onafhankelijke doorbraak als grondleggers van de moderne groene
biotechnologie en hun bijdrage aan de ontwikkeling en toepassing ervan” aldus de voorzitter
van de World Food Prize-stichting, Kenneth M. Quinn. “Dankzij het onderzoek van deze
wetenschappers kunnen landbouwers vandaag insecten-resistente en herbicide-tolerante
gewassen kweken. Deze GGO-technologie kan echter ook zorgen voor een grotere variëteit aan
gewassen met daarenboven een verhoogde opbrengst of ingebouwde ziekteresistentie.
Bovendien kunnen met deze technologie op korte termijn gewassen ontwikkeld worden die ook
in ongunstige klimaatomstandigheden kunnen groeien, zoals bijvoorbeeld in extreme droogte
of warmte”, gaat Kenneth M. Quinn verder.
De drie namen van de winnaars werden zopas bekendgemaakt. De overhandiging van de prijs,
goed voor 250.000 US dollar die de drie winnaars dit jaar zullen delen, gebeurt op een grootse
ceremonie op 17 oktober aanstaande in Iowa in de Verenigde Staten.
Voor Marc Van Montagu betekent de prijs een erkenning van zijn bijdrage aan de hedendaagse
landbouw en een stap naar de aanvaarding van de GGO-technologie als deel van duurzame
voedselproductie.
“The World Food Prize bekroont verwezenlijkingen die uiterst belangrijk zijn voor de
samenleving. Ik ben dan ook zeer vereerd om deze prijs te mogen ontvangen. Voor mij
benadrukt dit het belang van de GGO-technologie als bijdrage aan duurzame voedselproductie.
Hoewel zeer vereerd, besef ik dat er nog een lange weg is af te leggen alvorens deze technologie
helemaal aanvaard zal zijn zodat kleinere, minder gangbare gewassen kunnen geteeld worden
of variëteiten die essentieel zijn voor de voedselzekerheid voor kleine boeren in de minder
ontwikkelde landen. Ik hoop dat deze erkenning het pad zal effenen voor Europa om de
voordelen van deze technologie te zien en toe te laten. Dat is een essentiële voorwaarde om een
wereldwijd gebruik van transgene planten te aanvaarden”, aldus Marc Van Montagu, gewezen
directeur van het VIB Departement Planten Systeembiologie, UGent. Marc Van Montagu is
momenteel wetenschappelijk adviseur bij VIB en leidt IPBO, het Instituut voor
PlantenBiotechnologie voor de Ontwikkelingslanden.
“Op basis van de wetenschappelijke ontdekking van de dubbele DNA helix door Watson en
Crick in 1953, hebben Van Montagu, Chilton, en Fraley elk baanbrekend moleculair onderzoek
verricht op hoe een plantenbacterie kan aangepast worden als een postbode om genen binnen
te brengen in plantencellen om op die manier genetisch gewijzigde planten te maken met
bepaalde gunstige eigenschappen. Hun werk heeft geleid tot de teelt van 170 miljoen hectare
gewijzigde gewassen door 17,3 miljoen landbouwers. Meer dan 90 procent van hen zijn kleine
arme landbouwers in ontwikkelingslanden.”, gaat Quin verder.
Schattingen van FAO, de voedsel-en landbouworganisatie van de VN, tonen aan dat de
wereldbevolking tegen het jaar 2050 nog zal aangroeien tot 9 miljard mensen. Vandaag lijden
870 miljoen mensen, 1 op 8, honger. Wetenschappelijke ontwikkelingen zullen dus een
essentiële rol spelen in de uitdaging van de 21ste eeuw; een hogere voedselproductie op een
duurzame manier.
“Door hun werk, van in het labo tot toegepaste biotech-innovaties op het veld, hebben de
laureaten van de World Food Prize 2013 significant bijgedragen tot een verhoging van de
hoeveelheid en de beschikbaarheid van voedsel”, besluit de voorzitter van de World Food Prizestichting, Kenneth M. Quinn.
Eerdere laureaten van de World Food Prize waren onder meer presidentskandidaten Bob Dole
en George McGovern. In 2011 ging de prijs naar de president van Ghana John Agyekum Kufuor
en de president van Brazilië, Luiz Inacio Lula da Silva, voor hun inzet voor de arme boeren. In
2012 werd de Israëlische wetenschapper Daniel Hillel bekroond voor zijn micro-irrigatie
techniek die tot een hogere landbouwopbrengst heeft geleid in Israël.
Het Gentse verhaal
Eind jaren ’70 werkten onderzoekers aan de Gentse Universiteit onder leiding van de
professoren Jeff Schell en Marc Van Montagu met de bodembacterie ‘Agrobacterium
tumefaciens’. Deze bacterie infecteert planten in de natuur en de wetenschappers konden
vaststellen dat de bacterie een stukje van zijn eigen erfelijk materiaal overbrengt naar het DNA
van de plant. Dit DNA bleek op een plasmide te liggen, dat de naam ‘Ti-plasmide’ kreeg (Tumor
inducerend plasmide). Het overgedragen DNA zet de cellen aan tot ongecontroleerde celdeling
en tot de productie van stoffen waarmee de bacterie zich kan voeden. Met andere woorden, de
bacterie verplicht de plant om zijn voedsel aan te maken.
De professoren Jeff Schell en Marc Van Montagu beseften meteen dat ze een postbode hadden
gevonden die hen in staat zou stellen om planten genetisch te wijzigen. Door het stukje
bacterieel DNA dat normaal naar de plant wordt overgedragen te vervangen door een ander
stukje DNA, was het mogelijk een extra eigenschap aan de plant te geven. In januari 1983 (dit
jaar 30 jaar geleden) stelden ze op een wetenschappelijk congres in Florida (VS) de eerste
genetisch gewijzigde plant – een tabaksplant – voor. Het Gentse labo was echter niet alleen.
Zowel een onderzoeksgroep van de Universiteit van Washington (Mary-Dell Chilton) als
wetenschappers van Monsanto (Robert T. Fraley) hadden het Agrobacterium-systeem, op basis
van de kennis van Jeff Schell en Marc Van Montagu, gebruikt om genetisch gewijzigde planten
te maken met bepaalde gunstige eigenschappen. Vandaag krijgen deze wetenschappers samen
de erkenning door de World Food Prize.
Het werk van Van Montagu vormde de basis van twee Vlaamse biotechbedrijven: PGS en
CropDesign. Plant Genetic Systems (vandaag onderdeel van Bayer CropScience, opgericht in
1982), is gekend voor het vroege baanbrekend werk op insect-resistente en herbicide-tolerante
gewassen. CropDesign, opgericht door VIB in 1998 (vandaag onderdeel van BASF), tracht met
rijst als modelgewas genen te vinden die de opbrengst van gewassen zoals maïs, tarwe en rijst
kunnen verhogen.
De impact van groene biotechnologie
In het ISAAA‐rapport (International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications –
rapport) van 2013 met gegevens van 2012 staat dat, 16 jaar na de start van de GGO‐teelt,
wereldwijd 170,3 miljoen hectare GGO‐gewassen geteeld worden in ongeveer 30 landen. In
Europa komt dit slechts op 0,13 miljoen hectare in 5 landen.
Voor het eerst sinds de introductie van GGO‐gewassen hebben in 2012 de ontwikkelingslanden
en opkomende economieën een groter areaal aan GGO dan de geïndustrialiseerde landen. Dit
draagt bij tot voedselzekerheid, het verminderen van de impact op het milieu en het verder
afnemen van de armoede in enkele van de meest kwetsbare streken ter wereld.