Frank, 53j bij 1 ste opname -> vertrekt zelfde dag (was

Marc Hebbrecht en Ronny Vandermeeren






Inleiding
Casus
Alcoholisme en narcisme
Empirisch onderzoek naar alcoholisme en
NPS
Zelfpsychologie en problematisch
alcoholgebruik
Nabeschouwing over de casus

Kenmerken van mensen met een problematisch alcoholgebruik
› Druktemaker, criticasters, bemoeials
› Wijzen anderen op tekorten, maar verdragen zelf geen kritiek
› Dwarsbomen toenaderingspogingen
Wat gebeurt er waneer zich naast het alcoholprobleem een
narcistische persoonlijkheidsstoornis aandient?
Probleempatient²?
Specifieke problemen?
Aanpassing therapeutische benadering nodig?
Valkuilen in de samenwerking?
Behandeling kent vele uitdagingen!


Illustratie van psychoanalytisch denken
Voorbeeld van therapeutische mislukking
›
›
›
›
›
›
›
›
“Frank, 53j bij 1ste opname -> vertrekt zelfde dag (was ervoor al enkele malen ergens
anders opgenomen). Oorzaak naar eigen zeggen -> ontslag, relationele problemen en
over kop gaan eigen zaak -> voelde zich opgebrand -> begon te drinken”
Jaar later: 2de opname (gedwongen), duur:40dagen met erna aangewezen ambulante
behandeling. Tijdens behandeling: 2 maal per week behandeling in groep, waar hij van
ieder lid de tekortkomingen evalueert, toont wel waardering voor de luisterbereidheid van
de groepstherapeut.
Vanaf 1999, lid van ambulante groep, domineerde de zittingen, spreekt in de groep niet
over zichzelf of over zijn gevoelens, schakelt over naar tekortkomingen andere leden.
Na 3 maanden: terugval, geeft excuusvoor terugval ‘iemand was mosselen in wijn aan
het eten’, hij is boos op artsen omdat ze “etiketteren”. -> schept op tegen andere leden
hoe “snel” hij zich heeft herpakt en geeft ze advies hoe zij het moeten doen – maakt van
een nederlaag een overwinning. Start individuele hypnosetherapie om gevoelens beter
kwijt te raken, laat hij het pantser even zakken -> neemt letterlijk afstand van de groep.
Terugval in 2000 met korte crisisopname, breekt deelname ambulante groep af
2002: 5de gedwongen opname, 10 maanden, actief lid, pantser blijft, geeft op alles en
iedereen kritiek. Na 6 maanden, samenwerking verslechterd, word betrapt op verboden
middelen -> gaat naar gesloten afdeling.
2003: terugval na conflict met medepatiënte, had zijn seksuele avances geweigerd.
Nu: heeft nog contact met medepatiënten zodat hij perfect op de hoogte blijft van de
afdeling.

Duidelijke definiëring
› Problematisch alcoholgebruik (zowel
alcoholafhankelijkheid en –misbruik
 Oorzaken: genen, cultuur, voorgeschiedenis en
persoonlijkheidsfactoren van de patiënt
›
Narcisme: onvermogen om een stabiel en duurzaam
gevoel van zelfwaarde vast te houden
 Patiënt verbergt zijn onvermogen en schaamte vaak achter
façade van zelfvoldaanheid
 Schroeft kwetsbare en lage gevoel van zelfwaarde op via
anderen
 Nog 2 andere soorten
 Geslaagd narcisme( hooggetalenteerde en eerzuchtige personen, bedreigd in
emotionele leven)
 Verlegen narcisme (blijk geven van grootse verachtingen, maar teruggetrokken,
ingehouden, kwetsbaar)

Craig, Verinis en Wexler (1985)
› Persoonlijkheidsschalen Million Clinical Multiaxial
Inventory (MCMI)
› 160 alcoholisten, 100 opiaatverslaafden
› Alcoholisten scoorden hoger voor: vermijdend,
passief-agressief, schizotypisch, borderline,
paranoïde
› Opiaatverslaafden scoorden hoger op de NPS
schaal

Matano, Locke & Schwartz (1994)
› Alcoholafhankelijke poliklinische patiënten
gegroepeerd o.b.v antwoorden op de MCMI
schalen.
› 2 persoonlijkheidssubtypen
 Die hoger scoren op ‘negativistische’ en
‘vermijdende/schizoïde’ of ‘afhankelijke’ schaal: deze
mensen rapporteren talloze problemen en geven aan dat ze
diep in de ellende zitten.
 2de type vermeldt weinig moeilijkheden, scoren hoogst op de
‘compulsieve’ of ‘theatrale/narcistische’ schaal.

Valkuil: welk gedrag word veroorzaakt door persoonlijkheid
en welk gedrag door het problematische alcoholgebruik?

Gevaar dat patiënt gereduceerd wordt tot zijn uiterlijke
gedrag zonder rekening te houden met interne conflicten of
persoonlijke defecten -> dubbele valkuil.

Vermijden van die valkuil: psychoanalytische model
›
Patiënt wordt begrepen in zijn uniciteit begrepen en benaderd

Zelfpsychologische theorie door Ulman
en Paul (2006)
› ‘Narcissus in wonderland’
› Alcoholisme = narcistische gedragsstoornis waarbij alcohol
een magisch middel is om te verzinken in primitieve
narcistische fantasieën en in een stemming van
zelfvoldane gelukzaligheid.
› Denkt dat hij z’n alcoholgebruik in de hand heeft.
› Meent op bewust niveau verlangens, gevoelens,
geweteneisen en fantasieën met behulp van alcohol te
reguleren.
› In werkelijkheid: raakt in een negatieve spiraal alle
controle kwijt

Succesvolle psychotherapie
›
Doel: patiënt afstand doen nemen van zijn verslaving en
geleidelijk z’n narcistische fantasieën in de therapeutische
relatie brengen terwijl hij nuchter blijft.
› Beginfase: veel weerstand
›
Geleidelijk een overdracht alsof de therapeut het
‘kalmerende ding’ is.
 Gevolg: angst verminderd, depressieve gevoelens
verminderen, blijheid bufferen en schaamte opgegeven.
 Therapeut is eerst de drug voor de patiënt
›
Vervolgens durft de patiënt de therapeut te vertrouwen
als een persoon met mogelijkheden en beperkingen


Frank voldoet aan alle criteria NPS
Bij intake niet duidelijk tot hoever ze Frank konden vertrouwen
› Mogelijk was alcohol de reden van z’n ontslag

Het gevoel klein te zijn en de ander te erkennen als
waardevol is beschamend en wordt niet verdragen.
› Zit opgescheept het gevoel dat hij hem belachelijk maakt als hij
laat blijken dat hij hulp nodig heeft

De therapeuten hebben zich misschien niet empatisch
genoeg afgestemd en niet genoeg de kans geboden zijn
teleurstelling te ventileren
›
probleem: therapeut ‘verhard’ in een reflex van zelfverdediging =
typisch tegenoverdrachtverschijnsel
Bronnen
http://www.hln.be/static/FOTO/pe/14/5/2/large_296927.jpg
http://images.volkskrant.com/hartziel/uploads/users/legacy/Narcisme122233227
1.jpg
http://mijn-kijk-op.infonu.nl/artikel-foto-upload/mens-en-gezondheid/54459alcoholisme-papa-stop-je-alsjeblieft-met-drinken.jpg
http://i1.trekearth.com/photos/73373/alcoholic_by_artaman.jpg
http://www.buzzle.com/img/articleImages/581024-59med.jpg
http://www.kennislink.nl/upload/151375_962_1146760041928-drinks.jpg
http://www.maniacworld.com/David-Hasselhoff-drunk.jpg
http://portaal.verplegingenverzorging.nl/wp-content/uploads/2010/11/alcoholabuse-treatment1.jpg
http://liebchen11.files.wordpress.com/2009/01/jack_daniels.jpg
http://www.fluweelbloem.nl/wp-content/uploads/2009/01/narcissus-2.jpg