Heb geen schrik vrees te benoemen

4 23 oktober 2013
TERTIO
Goedele Van Edom wijst kankerpatiënten met doodsgerelateerde angst ‘wegen naar leven’
‘Heb geen schrik vrees te benoemen’
“Medemensen met kanker laten we uit onwetend- of onwennigheid
Van Edom. Als ervaren pastor formuleert ze in haar doctoraatsscriptie
Als de dood voor kanker
‘levengevende’ strategieën om hen adequaat te begeleiden.
Doodsangst slaat toe bij talrijke ziektes, maar toch heeft Goedele Van Edom haar doctoraats-
vaak alleen worstelen met hun doodsgerelateerde angst”, stelt Goedele
scriptie doelbewust op kankerpatiënten toegespitst. Het vraagstuk leeft sterker bij deze
Joris Delporte | “Veel zorgverleners bestrijden
leiding blijkt ten minste even belangrijk. Boven-
doelgroep, omdat kanker een bijzonder beladen thema is. “Deze diagnose ervaren velen als
de dood niet alleen met behandelingen, maar
dien verliezen pastores tegelijk beter niet de soci-
een doodvonnis voor de nabije toekomst”, licht de theologe toe. “Een begrijpbare emoti-
eveneens in hun communicatie”, vertelt Goe-
ale en structurele aspecten uit het oog. In de prak-
onele reactie die evenwel grotendeels op mythes en verouderde verhalen over die ziekte
dele Van Edom.Volgens deze pastor met terrein-
tijk bewandelt onze beroepsgroep vooral een of
is gebaseerd. Wetenschappelijke literatuur toont onmiskenbaar aan hoe onterecht dat
ervaring in het Imeldaziekenhuis van Bonhei-
twee van die paden, maar zelden alle drie. Zo blijkt
is. Tegenwoordig geneest ruim de helft van onze medemensen met kanker.” (JD)
den reageren ze “uit onwetend- of onwennig-
het wel nobel om voor iemand die een eenzame
heid niet altijd gepast op uiteenlopende vrezen
dood vreest, ruimte te scheppen om deze vrees
waarmee kankerpatiënten worstelen (zie ook
uit te spreken. Maar een dergelijke interventie
tastbaar aandenken dat haar specifieke angst-
kader). Ook naasten en zelfs pastores sussen
volgens de eerste of tweede ‘weg naar leven’ zet
beeld deels ontzenuwt en haar zoontje moge-
bezorgdheid over wat in de aanloop naar, tij-
weinig zoden aan de dijk indien je als pastor niet
lijk helpt tijdens het rouwproces.”
dens of na het eigenlijke stervensproces te ge-
nagaat of die persoon graag iemand uit de naaste
beuren staat wel eens weg. Hierdoor dient de
omgeving bij zich heeft. En indien dat zo is, hoor je
Straffende God
betrokkene dergelijke verscheurende gevoe-
ervoor te zorgen dat zo’n naaste aanwezig is.”
“De concrete vrezen zijn bijzonder divers”, ver-
lens noodgedwongen alleen te doorworstelen.”
volgt de pastor met een academische nevencar-
‘Rouwen heeft
niets te maken met
loslaten, maar alles
met anders leren
vasthouden.’
Concrete strategieën
rière. “Spiritueel merk ik evenwel dat de schrik
Los van deze algemene wenk, heeft Van Edom
voor een afwezige dan wel een straffende God
Hoe we deze medemensen beter nabij kun-
vooral concrete strategieën uitgedokterd. Twee
soms bij mensen leeft. Sommige begeleiders re-
nen zijn, heeft Van Edom onderzocht in haar
aanbevelingen die ze daarbij cruciaal acht, lui-
pliceren dan automatisch dat Hij hen graag ziet.
pastoraaltheologische doctoraatsscriptie Help
den: “Maak angstgevoelens bespreekbaar en
Met dat passe-partoutantwoord verminder
extra ruimte om te leven”, besluit Van Edom. “Ik
me duizend doden sterven. Dat onderzoek aan de
deel abstracte angst op in concrete vrezen.”
je bezwaarlijk angst. Dan lijkt het me zinvoller
houd bijvoorbeeld een warme herinnering over
Leuvense Faculteit Theologie en Religieweten-
“Wanneer pastores zo naar de kern van het pro-
eerst dergelijke ervaringen van mensen vanuit
aan een dochter die haar stervende vader in de
schappen wijst globaal ‘drie wegen naar leven’.
bleem peilen, blijkt soms maar één specifieke
een open en aanvaardende houding te explore-
armen heeft genomen met de belofte goed voor
vrees – bijvoorbeeld voor pijn – in het spel. An-
ren. Dit geeft hen de gelegenheid vrezen uit te
zijn dementerende echtgenote zorg te dragen.
dere patiënten kampen met een veelheid aan
spreken waardoor die geleidelijk kunnen ver-
Dergelijke diepmenselijke momenten waarop
schrikbeelden. Al die uiteenlopende gevoelens in
minderen. Pastores komen op die manier vaak
mensen hun zorgen uitspreken, scheppen ook
kaart brengen, geeft gelukkig zicht op oplossin-
verborgen fragmenten van een positiever gods-
ruimte voor een dankwoord, warme herinne-
gen. En al kan een pastor niet voor elke vrees een
beeld op het spoor. Door ze te benoemen en sa-
ringen, belangrijke levensboodschappen of een
oplossing bieden, toch vermindert het globale
men te onderzoeken, winnen die fragmenten
laatste teken van liefde. Onder meer in gebed valt
angstniveau. Zo heeft een jonge moeder met
aan belang en raakt het massieve vreesop-
daarvoor plaats te maken. Maar wars van de uit-
terminale borstkanker me het bange vooruit-
wekkende beeld van God genuanceerd.”
drukkingsvorm groeien deze ervaringen na het
Drie paden
‘Gevoelens in kaart
brengen, geeft zicht
op oplossing.’
zicht toevertrouwd op termijn uit de herinne-
overlijden van de dierbare uit tot heuse kracht-
“Goede pastorale begeleiding van kankerpatiën-
ring van haar driejarige zoontje te verdwijnen.
Ruimte om te leven
bronnen om het verlies te doorstaan. Want rou-
ten met doodsgerelateerde angst is meer dan al-
Uit haar confidentie is het idee gegroeid om sa-
“Zodra donkere gevoelens of kwellende ongerust-
wen heeft niets te maken met loslaten, maar al-
leen crisis- en levensbegeleiding voor fysieke en
men een herinneringsdoos te maken met foto’s,
heid uitgesproken zijn, valt bij patiënten vaak een
les met anders leren vasthouden: niet langer in de
psychische noden. De spirituele en geloofsbege-
symbolen, verjaardagskaarten en brieven. Een
zware last van de schouders. Hierdoor ontstaat
werkelijkheid maar in onze herinnering.”
“Deel abstracte angstgevoelens op in concrete vrezen”, betoogt Goedele Van Edom. © rr